Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 35, 1 September 1905 — Page 2

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Lynn Elia
This work is dedicated to:  Daniel and Ruth Elia Sr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

POALIMA, SEPATEMABA 1, 1905.

2

 

KA Nupepa Kuokoa

NO KA MAKAHIKI- - - - $2.00

NO KONO MAHINA - - - -1.00

            SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR - - - - - - - - - -$2.00

SIX MONTHS - - - - - - - - -1.00

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY, LTD.

 

HOOPUKAIA E KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu

P@nalaau o Hawaii, ma ke ano

Mea o ka Papa Elua.

 

DAVID L. A-I, : : Lunahooponopono

S. K. NAWAA, : Kokua Lunahoponopono

A. W. PEARSON, : : : : : Lunanui

            HONOLULU. OAHU,

 

HOOMAHA MAHOPE O KA HAPAHA KENEKURIA.

            He mea e ka hanohano o ka aina ame ka lahui ame ke aupuni ma o na maikai i puka mau mai kekahi makaainana mai o ia aina a aupuni a lahui, a oi loa aku ka hanohano i ka mau ana o ia maikai a hala kekahi manawa loihi maopopo like loa me na kanaka ko'iko'i o kekahi mau aina i paa maloko o na moolelo kahiko honua, a  ia ano ua halii aku ia a kau pono maluna o Kapena Elena o ka Mokuahi Manua Loa o ka Hui o Poka ma, a maluna hoi o kona manawa i kukuluia ai ke poo-manao o keia kinomanao.

            Aole ka makou he haanui wale ana no ka maikai a keia oiwi Hawaii aka he hooaiai i ka nui o ka ikaika o ka iwikuamoo o ka hoomau hana kuakahi, a e like me ka mea i ike mau ia e ka poe naauao i maa iloko o na oihana, "o ke kanaka i noho loihi iloko o ka oihana me ka noeau a maiau he holomua ia no ua oihana la" a i ko makou hoomaopopo, aole i hala ka oiaio o ia mea i ke kulana hana o Kapena Elena o Mauna Loa, oiai iloko o kona mau makahiki he iwakalua-kumamalima o ka noho aliimoku ana maluna o na moku o Poka ma, he nui na pomaikai i hooulu-aia aku iloko o ka waihona o ua hui la.

            Mamuli ia o ka lawelawe maikai ia ana o ka oiana kapena moku e hoonui ole ia ai ka lilo o ka hui, a he hoonui ana hoi ia i ka loaa iloko o ka waihona, a ia manawa hookahi no e hoiliili mau ana ia i ka hanohano o ka hoopono hana maluna iho o ka hokua, maluna o kona ohana a maluna o kona lahui a oiai o makou kekahi iloko o ia oiaio pela i komo ai ka olioli o ka haaheo iloko o makou a makou e paipai nei i na opio i ka hoomahui mau aku ma ia meheu hoomau pauaho ole i ka noho mau ana ma ka oihana i waihoia mai e hana a e hana me ka hoopono ame ka ewaewa ole e poino ole ai ka hakuhana aka e puka mau ka pomaikai me ia a o ka pomaikai no hoi ia o na limahana.

            He hanohano pu no hoi ia no ka aina ame ka lahui ma ke kulana lahui, a he hanohano no hoi ia i ka hui ana i noho hana ai iloko o ia hapaha kenekulia a o ka hoomaha i haawiia aku la iaia aole ia he mea liilii a hoomeamea a makou e manaolana nei i ka hoomaka hou aku o ke kapena ma kana oihana me ka ikaika hou no ka hoomau ana aole i kona pono pilikahi wale no aka i ka pono pililaula pu.

 

ALAILA UA MAIKAI.

            Ka aponoia ana o ka papa ukuhana ma ka la a oi loa aku ka moakaka loa e puhili hou ole ai--o ka hoomaopopoia ana o ka ukuhana o ka la i ka akahi dala me ekolu-hapaha no na lahana wale no me ka hookomo ole i na Sabati, koe nae na Sabati e hoohanaia, ai na limahana no na hana kuikawa i kupono ole e waiho wale ia me ka hana ole ia.

            O keia iho la ka ka Papa Lunakiai o ke Kalana o Oahu i hooholo ai ma ka halawai hana o ka hebedoma i hala a he hoike maopopo ia i ka hooko ana i ka makemake o na makaainana o ke Kalana, a  o ka poe uku auhau hoi, a o ka pio loa ana no hoi @a o ke ala hou ana mai o na papa ukuhana huikau alunu waiwai o ka lehulehu o na wa i hala koke i hoohanaia ai, a o ka ulaaia ana o ua apo papa ukuhana hoehaa nei i hoomahu'i mau ia e ka Teritori a i hoaoia iloko o ke kalana, i ko makou manao maoli o ka ulaa pu ana aku i ke kumu o ka papa ukuhana oia ka hana i kupono loa aole e hoohalaia ka noonoo kaupaona i kaulike ai ka hooko ana ina paha ma ka ulaa aku i ua kumu nei a i ole he naauao paha ia o ka paa mai iaia.

            He hookahi nae maea i maopopo loa oia maoli ka hemahema ino loa o kela papa ukuhana i hoomahele mau ia ai e ka Teritori iloko o ka oihana lawe opala a makou e pane kanalua ole nei i ka hemahema loa o ka luna nana ia papa ukuhana i kukulu i hoohanaia ai no na makahiki i hala a nui ke poho o ke Aupuni a ina aole ke Aupuni Kalana o Oahu ma o ka Puuku hana ku i ka makemake e pololei, ina aole e kuha'u iho ka hoomau ia aku o ia ino imua.

            Alaila aole e haohao hou ana na limahana o ka oihana lawe opala i ka loaa nui hewahewa aku o ko lakou ukuhana i oi loa ae maluna o ke kupono, a lakou i upu mua ole ai pela e hanaia mai ai, i lilo hoi i mea hoopuiwa nui i ko lakou uku kauleleia aku ai, a he maikai hoi ia ma ka aoao o ke Aupuni ame ka aoao elua--na limahana.

            A i ka pau ana ae la o ia puumake i ka hooponoponoia e maikai auanei na hana o ko keia mahina a me keia mua aku, aka aole ia he mea e hoike mai ana i ka hookuu aku i na hana huikau o ka papa ukuhana o ka wa i hala maloko o ka noii pono ana i mea e maopopo ai ka papaku o ke kahua holookoa, ina paha ua laelae a malaelae ole paha, a oiai aia no ia hana iloko o ka lima o ke komite noii o ka oihana lawe opala i waeia ae ai e ka Papa Lunakiai, ke nana aku i ka Papa Lunakiai ke ake nei ia e ike aku i ka hua o ka hana noii o ua komite nei a oiai he hana nui ua noii kumuko'a nei e hala ana kekahi manawa, aka i ka wa e waihoia ae ai ka hoike o ua komite nei i ka Papa Lunakiai oia auanei ka manawa o ka lehulehu e ike ai i ke auiki ame ke aunui, a ua kuleana no hoi ka lehulehu.  Malai@a, e akau aku no na maka i ka hua e puka mai ana, eia nae, ua maikai na hana e hoomaheleia nei.

 

            O ka lawe ana o ka poe mea home hookuonoono o Palolo a poe mea home kuonoono e ae a puni ka Paeaina i na hooaiai kokua a kakoo a makou i kalele ai maluna o ia kumuhana ma ka helu o ke Kilohana i hala oia auanei ke alanui e paa io ai na aina hookuonoono i haawiia mai e ke Aupuni like loa me kela i loaa iho nei i ko Palolo poe noi anina, a o ka malama a hooko mau ana ia mau rula a kanawai aina hoi i hoopaaia i alakai a hala ka eono makahiki a ke Aupuni i makee loa ai a loaa na aponoia, oia no ka nohoalii mau ana aku o ia poe mea hookuonoono maluna o ua mau wahi la me ka hiki ole i kekahi ke hoonioni.

            Aka, aole wale o ia ka pomaikai maopopo loa e loaa ana i keia poe hookuonoono o Palolo, oiai, o na hua o na aina o lakou e hooikaika pauaho ole ai aole e nele na hoopomaikaiia mailaila mai ia lakou poe hookuonoono iho a hoopomaikai pu hoi i ka lehulehu, a hoopomaikai pu ia ka aina a hoopomaikai pu i ke Aupuni a o ka pihaku'i no hoi ia o ka hololokoa.

            Ua maopopo loa he mau aina mahi kalo kela o Palolo i lilo ae la, a ua paa hoi i ke kalo i keia manawa oiai ua kanuia e na Pake, a oiai ua nui ka wai o ua poe aina la, alaila he mea maopopo e paa mau ana ua poe aina la i ka ai i na makahiki apau, no ka mea, aole he kuleana e paa ole ai  i ke kalo, a o ka paa ole o ua poe lo'ikalo la i ke kalo, (oiai ua maemae mua ka aina), oia no auanei ka mea nana e hoike ae i ka palaualelo o ua poe hookuonoono nei, he alanui hoi i kupono e hoomahele ole ia; alaila i na oo kalo ana apau aole e nele ka lilo, oiai eia no ka hui hana poi a Wilikoki o Kalihi ke ku nei malalo nae o ka noho ona ana o na Walakahauki Opio e noho lunanui ia nei e Mr. F. K. Archer (Keliinohopono.)

            Ina o keia poe hookuonoono e hoomau i ka mahi kalo a paa pono ko lakou mau aina a i ka huihui ana ae i ko lakou mau lo'i aole e emi malalo o na eka he umi aka oi aku maluna, a oia mau eka lo'ikalo la i ka wa oo e lilo no me na kumukuai kupono aole e hala, a ke hala i ke kuaiia e kekahi poe makemake kalo e ae aole e nele ke kuaiia e keia hui hana poi a Walakahauki ma, a he pomaikai nui ia i maopopo loa e komo ana iloko o ka poli.

            Eia hou.  O ka hui hana poi o Kalihi aole ia he mea i kukuluia no ka manawa wale no, aka ua kukuluia ia no ka mano e ku e like me ka mau o ke kalo, a pela hoi e mau ai ka ai i ka poi pela no hoi e mau ai ke kanu ana i ke kalo a mau no hoi ka mahi ana i ka aina a mau no hoi ke oo o ke kalo a mau no hoi ke kuaiia o ke kalo, a oia no hoi ka mau o ka maopopo loa o ka lilo mau o na oo kalo o ua poe nei o Palolo aka he pomaikai nui hoi ia aole no ka manawa wale no aka e loaa mau ana.

            E noonoo e ka mea hookuonoono i keia.

 

Ka Imi Naauao.

(Mai ka "Hoaloha" mai o Sepatemaba.)

            Ina e hookukuia ana ke ano o ka imiia ana o ka naauao maanei me ko Amerika Huipuia, e ike koke ia ana ka like ole, a i mea e hoouluia ai ka noonoo no ka imi ana i ka naauao, ke hoikeia aku nei keia mau moolelo oiaio malalo iho nei, mai ka waha mai o ka Peresidena o kekahi o na kula kiekie o Amerika.  Ua hoike ae ka nupepa Christian Endeavor World (Hooikaika Kristiano o ke Ao), penei: "Ua hoike ae o Peresidena Spence o ke Kula Nui o J. S. Green, ma Demarest Georgia, i ka moolelo o kekahi mau keiki i hele aku e komo i ke kula, penei:

 

KUU PIPI PUNAHELE.

            I kekahi la, komo mai la kekahi opio iloko o ke keena o ka Peresidena o ke kula, a hele loa aku la oia a hoopa aku la i ka poohiwi o ka Peresidena, a ninau aku la, "O oe anei ka mea e kuai nei i ka naauao?"  Mamua nae o ka hiki ana i ka Peresidena ke pane mai, ua ninau hou mai la ke keiki opio, "O oe anei ka mea nana e hooponopono nei na hana o keia kula?"

            "Ae, e ke keiki, heaha ka'u e hana aku ai nou?"

            "He nui na mea a'u i makemake ai ia oe e hana mai no'u.  Ua lohe au ke hoonaauao nei oukou i na keiki ilihune maanei, a oiai he keiki ilihune au o ia ko'u kumu i hele mai nei e ninau pono ina he oiaio ko'u lohe.  He oiaio anei?"

            "Ae, he oiaio no, ke hoonaauaoia nei na keiki ilihune maanei, aka, aia me ke dala e hiki ai ke ukuia na hoolilo no ka hanai ana ame kahi e moe ai."

            "Aohe a'u dala maoli he wahi pipi kikokiko punahele nae ka'u, a ina e ae mai oe i ka'u, nau ka pipi a e a'o mai oe ia'u no ka manawa i kulike ona waiwai io me ko kuu wahi pipi punahele, alaila o ko'u komo no ia i ke kula."

            Ua lilo ka hoole ana o keia opio iaia iho, ma ka haawi ana i kana pipi punahele i mea e loaa ai iaia ka naauao, i mea nui loa i ka Peresidena, a ua ae aku oia.  Ua laweia mai ka pipi aole no nae i pepehiia.  Ua noho pu keia keiki opio me kana wahi pipi ma kahi o ka Peresidena no kekahi mau makahiki loihi, a pili iho la laua.

            Eia ka hoike hope a ua Peresidena nei.  "Ua loaa ia'u ka hanohano ame ka hauoli nui ma ka noho ana ma kekahi luakini a hoolohe aku i kau keiki i ulu ae nei a lilo i kanaka opio, e ha'i ana i ka Euanelio a Kristo, ka nuhou hauoli hoi no ke ola mau loa."

            He waiwai anei ke kokua ana i na keiki ilihune e hoonaauao ia?  Ae o ke alahele ia i loaa ai he lunaolelo hou no Kristo.

 

KUU MAKUAHINE ME KA HO.

            Ua noi mai kekahi kanaka opio e komo i ke kula.  Ua ao a hoomakaukau mua ia oia e kekahi haumana mua o ke kul, nolaila, ua holomua kona ike ,a ua hookomoia oia ma ka papa elua.  Ua lawe pu mai no oia i kana mau mea ai, a ua hoolimalima hoi i wahi nona e noho ai, a nana ponoi no e kuke i kana mea ai.  No kekahi mau mahina ua hooikaika mau oia ma ka imi ana i kana mau haawina, a ua paa kana mau haawina a ua holomua kona ike.  I kekahi la nae ua hele aku @a ua opio nei imua o ka Peresidena a olelo aku la.  "E pono e hoi aku au i ko'u homt, o ka wa oki a ohi keia i na mea ai a oiai ua nui ka ua o keia mau la e nui ana ka hana a he mea pono no'u e hoi."

            Ua hoao ka Peresidena e hoohuli i kona manao, me ka hoakaka pu aku, ina oia e hoi koke ana ia wa, e poho a e lilo ana i mea ole kona luhi o ka hooikaika ana i na mahina i hala ae.

            Aole i hiki i keia kanaka opio ke uumi iho i ke aloha no kona makuahine ame na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina ua pane aku la oia, "E ka Peresidena maikai, aole e hiki ia'u ke hoopaa hou i kekahi haawina o kuu noonoo mau ana no kuu makuahine e hoomanawanui ana i ka hana i mea e hiki ai ia'u ke imi i ka naauao, ua lilo ia i mea e hiki ai i kuu noonoo mai ka haawina mai a lele aku la ia a hui pu me kuu makuahine aloha, nolaila i kela ame keia manawa a'u e nana ai  i kekahi haawina, aole e hiki ia'u ke heluhelu i kekahi mea i pa'iia malaila, no ka mea, ma kela ame keia aoao o ka buke haawina a'u e wehe ai hookahi wale no mea a'u e ike ana oia ke kii o "kuu makuahine me ka ho" ma kona lima, e hana ana me he kauwakuapaa la, i mea e hiki ai iaia ke hoomau i ko'u noho ana ma ke kula nei.  E aho no kuu noho naaupo ana mamua o ke kau mau ana o keia kii imua o kuu maka."

            Me he mea la ua kakau aku oia i kona makuahine, e ha'i aku ana no kona haalele i ke kula, no ka mea, he mau la pokole mahope iho ua hiki mai kona makuahne.  I kona hiki ana mai ua lalau aku la oia i kana keiki, apo ae la a puili mai la, me ke kakau pu iho.  "E Davida, e kuu keiki aloha, ua ike kou mama i kou aloha nona aka, e hoehaeha loa mai ana oe i kuu puuwai ina oe e haalele ana i ke kula.  Aole o'u makemake e like kou naaupo me ko kou makuahine nei.  E noho oe i ke kula a e hoohauoli mai no oe ia'u i na la i koe o ko'u o@a ana ma keia ao.  E hana mau no kou mama nou, e kuu lei, a  aole e hooki a hiki i ka la aue olelo mai ai "E mama eia kuu palapala hoomaikai mai ke kula mai."

            Ua kipa aku kekahi mau hoaloha ma ka home o na makua o Davida, a ike aku i kona makuahine e kuke ana iwaho,  "E pono e loaa ona kaupahi nau," wahi a ka hoaloha.

            "He kapuahi no ka'u aka ua uhao aku wau iloko o ke poo o David:" Ua hoolilo aku keia makuahine i kana kapuahi i mea e loaa ai ke kala no ka hoomau ana i kana keiki ma ke kula.  Aole hiki iaia ke heluhelu, aka, ua hoopaa oia i kona manao e hoonaauao i kana keiki.  Ma ka la hoike, ua oi aku kona hauoli mamua o kekahi moiwahine e noho ana ma ka nohoalii, no ka mea, ua ike oia me kona mau maka ponoi i ka haawiia ana o ka palapala hoomaikai o kana keiki, a lilo pu hoi iaia ka makana helu elua.

            E hoomaikai ia na makuahine e hoomoe ana i ke ala e hiki a i ka lakou mau keiki ke imi i ka naauao.

 

Na mea hou o Kohala Hema.

            Ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--No ka uwapo, he mau mahina eha a oi i hanaia ai ka uwapo o Kawaihae, a ua ikeia aku ua paa, me kona nani i ike ole ia aku, ua like oia me ko ka uwapo mua, malalo o ka noho poo hana ana a Mr. Lambert.  No ke alanui uwapo.  Ua loaa he alanui hou no ka uwapo o ka Kawaihae nei; he alanui nani, a laula e moe ana mai ka uwapo a pau ma kahi e kokoke ana i ka halepaahao, he pakika hoi kau o na kaapio, a malalo no hoi o ka noho poo hana ana a Mr. Fernandez.

            No na hale hou.  Ua hoala aee nei o Wm. Hookuanui he hale inu kope hou nona ma ka aoao hikina o ka uwapo me alanui hou, me kona hale ukana hou, he kulana kilakila, a hiehie i ka nana aku kona mau hale, ke ku iho ke keonimana a nana pono i ka hikina, a ma ka aoao hema e kupono mai ai e ike pu ia aku ana no hoi k@ Aho Hotele hou, ma na kapa o ke alanui hou o Kawaihae nei.  Nani mai hoi kau, hulali ka hao.  Na ke Akua Mana e kokua ia olua, ma ka olua hana huli imi lako o keia ola ana, ma ka hilinai ana aku i kona lokomaikai.

            Na Hale kula o keia Apana.  Ua hoomaemaeia iho nei na hale kula o Waimea me Kawaihae-kai; a ke ku nei ka hale kula o Waimea me he la he keiki opio akahi no a oili mai mai ka opu mai o kona makuahine.  O ka hale kula o Kawaihae-kai,  ua paa kona pahu-wai hou.  Na Geo. Bell i hana hou o Waimea, a na Jno. H. Wise i hana hou o Kawaihae-kai.

            He Elua Hale-Rama.  Ke ku nei he elua hale rama no keia apana, he hookahi ma Waimea, a he hookahi ma Kawaihae-kai.  No H. Akona ko Waifea, a no Aho ko Kawaihae, e akahele ka nihi ana i ka uka o Puna.  He mau laikini no keia ua loaa mai i ua mau keiki nei o Kina mai ke Aupuni mai, malalo o na hooponopono ana a ke kanawai, aole ma ke ano kuulala.

            Ka Ma'i Eha o ka Lae.  Ke pahola nei keia ano ma'i ma kahi mau wahi. ma Waimea nei mamua, a ua lele aku i Waipio, Hamakua, aka o ka makaala i ka inu ana i na laau me ka hoomaemae ia loko, oia no ke alahele o ka palekana.  Aole o ka moe lolii ma na wahi moe.

 

AHA MELE.

            Ua weheia he "Aha Mele" maloko o ka Hale Hookolokolo o Waimea, na ka Hui Himen i"Kai Hawanawana.  Glee Club," malalo o ka hookele ana a kekahi keiki i puka pono mai mai ke kula nui mai o Lahainaluna i keia makahiki, oia o Solomon Kuala, Jr., he nani, a maemae, a oluolu i ka pepeiao ka lohe ana aku, i na leo mele i mele ia mai e kana papa himeni, me he la e i mai ana,  "E pee mai, eia ianie ka nohona."  O na dala i loaa, ua hiki i ke $30.00.  O na pomaikai i loaa, ua haawiia no ka Ekalesia i loaa, a no ko lakou mau lilo o ka hele ana mai ma na kaa no ka hoike Kula aSbati.

 

HOIKE KULA SABATI.

            Ma ke Sabati ua malamaia he Hoike Kula Sabati ma Imiola, Waimea.  Eia na kula i hiki mai,  Kawaihae-kai, Waimea, o Kawaihae-uka, ua haule loa o Puako, o Sol. Kuala ke alakai o Kawaihae-kai, a o Thos. S. K. Nakanelua ko Waimea.

            No ka Ua Kipuupuu.  Ke lelehune mau nei ka ua kipuupuu i na la apau, koe nae ke ano ma-u iho o ka lepo, oia@

ua puehu a ano panoa mai, ma kuu wahi ma ka nana aku.  He mea mau no nae hoi ka oluolu o ke ea, no ka Ua Kipuupuu nei.

            Hui Parker Ranch.  Eia no na keiki o keia aina, ke lawelawe nei i ka hana i maa ia lakou, ma ke kiola puka ili, maluna o na kiwi o na bipi me ka eleu nui loa.  He hiki no ia'u ke kaena ae o na keiki o ka ua kipuupuu ua hele a lehia i ka loakou hana, ma ko lakou kahua.  Oiai ka luna nui o ka hui Fred W. Carter e noho hookele ana i ka hui me ka hilinaiia, a alohaia, e na kanaka o ka apana.

            He puuwai, i piha me ke aloha, a heahea i na mea apau e kipa aku ana i ona la.

 

MALAMA BUKE O KA HUI PARKER RANCH.

            Ma na pule i hala ae nei, ua ikeia aku ke keena o ka malama buke o ka hui Samuel M. Spencer, Esq., e paa mai ana oiai ua ili iho ke koikoi a me ke kaumaha maluna ona, me kona aliiwahine, no ka nawaliwali o ka laua bebe i ka ma'i fiva, aka, mamuli o ko Sam M. Spencer kauoha ana me ka eleu nui kekahi kauka no Hamakua mai, loaa ke ola  i ka laua keiki, a palekana i keia wa.  E like no me ko Sam. M. Spencer hilinai i na lawelawe naauao ana pela no i loaa ai ke ola.  Na ka makua Mana Kiekie loa e malama ia oe me kou Mrs. a me ka olua mau pulapula hua gula:  i puka ae mailoko mai o ko olua puhaka, a mau loa aku.  A rana no hoi e haawi mai, i na kokua ana he nui, penei kana:  "He kokua kokoke loa i ka popilikia ana."  He mau wahi mea hou ia o Kohala Hema nei.

Kou Oiaio.

THOMAS S. K. NAKANELUA,

Waimea, S. Kohala, Hawaii, Aug. 18, 1905.

 

Like ko Hawaii me ko ka Mahina.

            "Aia he elua ano luapele maluna o ka honua." wahi a Polopeka Peckering o ke Kulanui Harvard o Amerika i makikai aku nei ia Kilauea o Hawaii, 'o ka luapele pa-hu e like me Vesuvius a  o ka lua o ke ano o na luapele oia ke ano o ko Hawaii nei a o keia ano o Hawaii nei ua like me kela o ka mahina."

            "O na luapele Kilauea, Mauna Loa ame Haleakala me he la ua ike mua no wau a kamaaina i ka wa a'u i nana ai a ike ia lakou, a he nui na ano o lakou i like loa me na ano a'u i ike maopopo ai iluna o ka mahina maloko o ka ohe hoonuiike."

            O keia kekahi mau wehewehe o keia Polopeka imua o ka Research Club o keia kulanakauhale i malamaia i ke ahiahi Poakahi nei ma kahi noho o Alexander ma Punahou, a ua nui ke ohohia ia o na hoike manao o keia akeakamai o keia au hou e ka poe i akoakoa ae.

            Mahope iho o ka hoea ana mai o Mr. Pickering i Honolulu nei me kana wahine ame ke kaikamahine ua holo loa aku lakou i Hawaii, a i ka Laupele kahi i noho ai me ka makaikai pu ana i na wahi pili mauna o Hawaii a hiki loa ae i Maui, a i ka hoi ana mai ua konoia aku ua Polopeka nei e ka Research Club no ka wehe ana i kekahi mau mea ano hou o ka oihana ana i hele mai ai i Hawaii nei oia hoi ka nana ana ame ka huli pono ana i ke ano o ka mahina me ka noii pono ana i na luapele o Hawaii a o kekahi o na mea i hoikeia ae la kana mau weheweh no na luapele o Hawaii i ka like loa me kela oluna o ka mahina.

            Ua hoike pu ae oia ma ka akiuma ana--o na mokupuni o Hawaii nei he mau mamala puupuu materia lakou i noha mai ka mahina mai a lele a kau iluna o ka honua nei iloko o ka moana Pakipika, mamuli ia o ka huli noii hoomau ana o na akeakamai a hookahua ai na noonoo pela iho la i hanaia ai.

            Mahope o na ninaninau ana o ka poe i hoea kino ae ma na mea i ano pohihihi pili i ke kumuhana a pau no hoi i ka weheweheia ua hookuu ae la ka aha me ke ohohia nui ia.

 

Ili ka Mokupea Spartan.

            MAUI,  Augate 25.--O ka ili ana o ka mokupe'a o Kapena John Flynn mawaho pono ae o Puunene, Maui, ola keia malalo iho:

            O ka mokupe'a Spartan e noho kapena ia ana e ke keonimana i hoike mua ia ae nei, e holo ana oia no ke awa o Kaanapli, i piha me ka ukana lanahu no ka Wiliko o Lahaina, ma kona ala aukai ua kaalo ae la oia mawaho pono o Kahului ma ke kkakahiaka o ka Poaono, la 19 o keia mahina iho la, a komo ae ilaila mamuli o ka oihana kuke awa mamua o ka holo loa ana no Kaanapali.

            A no kona ano kanalua i ke komo loa ana iloko o ke awa ua kalewa ae la no oia mawaho a mo-ku iho la iwaho ma ka hookuu ana i kona heleuma mawaho ae o Puunene, e like hoi me ke kuhikuhi o kona kii-ana moana i ke ano hohonu aku no o ia wahi, eia nae, iaia i hookokoke loa ai ua hoopuiwa loa ia ke kapena i ka ike koke ana i ka papa'u o ke kai ke kumu o kona hookuu koke ana i ka heleuma.

            Mahope koke iho no, ma ka ike ana o ke kapena i ka ano ikaika loa mai o ka makani, i haawi hoailona aku ai oia i ka mokuahi Maui, e holo ae ana no ke awa o Hana, a o ka hora umi ia o ke kakahiaka, a holo loa ae la no o Maui me ka nana ole mai, a mahope koke iho no i alakoia ai ua mokupe'a nie a ili a o ke awakea ia.

            A i ka lohe ana o ka mokukolo Maka'uole ua eleu aku no oia i kana hana aole ane he mea a manuhe'u mai a i ke ao ana ae i ka Poakahi oiai i ka Lapule ke koloia ana a hiki ole, ua hoohikihiki aku la kahi mokuahi uuku Leslie Baldwin i na mea nee apau oluna o ua mokupe'a nei a pau i Kahului--na pe'a ame na mea like.

            O ka ukana lanahu ka i inisuaia pau pu me ka moku, o kekahi hapa nae, aole nae i maopopo kahi e kukalaia ai ka waiwai ina i Kahului a i ole i Honolulu paha, aka o ka moku nona iho, aia no ia i kuanalu kahi i kau ai oia mau maikai no koe nae kahi i ili.

 

Ke ano Hoomaloka e Make ai.

            O ke kumu i 2 2 mai ai na i@o o keia ao, oia no ka hookuukuu wale ame ka hoomaloka.  O na ano ma'i ino loa i ili mai maluna o kakou a lilo i mea e make ai, ua hiki mai me ka maopopo mua ole.  Ina he wahi moku paha, a i ole, he wahi eha uuku e ikeia ai ke kahe ana o ke koo, e hoao koke ana no kakou e lapaau me ka hikiwawe loa.  Aka, ina e ano aumaha mai ke poo, ono ole mai ka ai emi mai ka ikaika ame ka elau, ehaeha mai ke poo i ka po, ano powehiwehi a kaumaha pu mai ka manao ina e noonoo ae no kekahi ma ano ole, hoonaukiuki wale aku no i na mea ano o'e, heaha hoi kou mea o ka noonoo nui ana no keia mau mea?  Manaoia ae no paha he mea pau wale ae no keia e like me na ao o ka lewa, a maikai hou ae no oe.  Aole no e nele ko kakou noonoo ana e like ae la me keia, a manao ae la aohe he kukonukonu o na hopena e hiki mai ana.  Me ke keakea ole ia, e hoomau mai ana ke kolo ana a ka ma'i a hiki i ka wa e noho paa ai iloko o ke kino, alaila, ikeia iho he hana paakiki maoli no ka hoao ana e hoola ae.  Inoino ke koo, a e ikeia @ keia mea ma o ka loaa ana i na mea i hoikeia ae nei maluna, a o ka hopena, e pilikia no na meahana o ke kino e like me ke akemama puuwai, puupaa ma'i haalulu, a i ole, kekahi ano ma'i e ae paha nana e hoowiwi a hoonawaliwali mai i ke kino e like me kahehee ana o ka hau i ka wa e pa mai ai ka makani mahana.  E hiki no ke kaupaleia aku ina oe e lawe i ka

WAMPOLES PREPARATIONS

ka mea nana e hoomaemae ke koko me ka hakalia a hopohopo ole, kipakuia aku na mea make, hoonoono mai i ka ai, hookom hu ia mai he mau oolea ano hou iloko o na aalolo, hoomalaeelae i ka noonoo ana a ka loio, hoopahee i ka lawelawe hana ana a na mikini hoowali ai, kipaku aku i na noonoo hoololoiahili, a maikai na mea apau i ka nana aku.  Mai waiho wale ia oe iho, mai hilinai i na ulia pomaikai hiki wale mai.  Ua like ka momona o keia laau kupaianaha me ka hone meli a ua loaa hoi iaia na mea hoonoono ai o ka Aila Puupaa Maemae o ke Cod, i huiia me ka Syrup of Hypophophites ame ka Extracts of Malt and Wild Cherry.  "Aohe he hoohoka."  Loaa ka pono mai ke kumu mua mai.  E loaa no ka laau oiaio maoli ma na halekuai laau lapaau a puni ke ao holookoa.

 

O Gombs ke Solomona Elua.

            I ke Sabati i hala iho la i aumeume ao ai kekahi mau Poko Riko elua he kane me kana wahine i kekahi wahi bebe uuku i haawiia mai la laua, a e ole o Poko Riko Gombs, he maheleolelo, ina paha ua mahele lua ia ke keiki.

            Ma ka aoao Waikiki iho o ka Halepuhi bia ma ke Alanui Moiwahine kahi o keia mau mea he kane me kana wahine a maluna o kekahi wahi bebe ko laua hoopaapaa, he bebe i haawiia mai ia laua, a mamuli o ia mea i ulu ae ai ka manao i ke kane e haalele i ka hale me ka bebe, a i kona eu io ana ae ua hoao mai kana wahine e ke'ake'a me ka hopu pu ana mai i kekahi wawae o ka bebe, alaila paa hoi ke kane ma kekahi wawae o ka bebe a hoomaka laua e hukihuki me ka hiki no ke hoomaopopoia i ka nui eha ma @ aoao o ke kamaiki.

            A no ka nui o ka laua hamumumu leo hakaka ua lohe mai la o Poko Riko Gombs, ka maheleolelo, ua holo mai la oia a ike iho la i ka hukihukiia o ke keiki, a i mea e loohia ole ae ai ke keiki i ka poino ua noho iho la ua Gombs nei ma ke ano he Solomona no ke kanana ana i ka hoopaapaa a i ka mea hoi i kuleana i ke keiki, a mahope o ka hooponopono ana ua kaa aku la ka waiwai i ke kane oiai iaia ka ka makuahine ponoi o ke keiki i haawi mai ai, alaila e aho na ke kane ke keiki.

            Ma keia hoopnopono ana ua a aku la ka wahine a lilo io aku la ka bebe i ke kane, eia nae, ua lawe mai ua wahine nei i kana hoohalahala i ka Halewai, a o ke kane hoi ka i nalo aku me kana puolo.

 

No ka makapo i haalele ai i kana Wahine.

            Ua waiho ae nei o MRs. Kelupaina Namakakapu Ah Sing i kana hoopi okimare ku-e i kana kanemare Mr. Ah Sing no ka haalele wahine.  Ua mareia keia mau mea i Ianuari 1, 1902, a noho like laua i Kalihi, a mahope haaleleia ka wahine nana hoi i hoike ae i kona moolelo:

            Ua noho io no laua i Kalihi a mahope o ka hala ana o kekahi manawa ua loohia iho la ka wahine i ka makapo a hiki pono ole iaia ke ike no kekahi manawa, a nalo loa aku la ka ike mai kona mau maka mai ma ia hope mai. 

            A i ka wa o ka makapo i malamaia ai oia e kona ohana a o ke kane hoi, i ka ike ana i ka makapo o kana wahine ua haalele iho la ua Pake nei iloko o ka malama o Iune o ia makahiki no 1902, a mai ia manawa mai no hoi ke kaawale ana a o ka piha no hoi ia o ekolu makahiki a oi.  O Mr. J. M. Poepoe ka loio o ka mea hoopii.

 

Ka La Kulaia Heihei Waapa.

            O ka la 16 o Sepatemaba nei ka la Kulaia Heihei Waapa i maa mau i ka malamaia ma Honolulu nei i kela ame keia makahiki.

            No keia makahiki eia ke hoomakaukauia mai nei na heihei no ia la, a ke manao nei na poe na lakou e hana nei i keia mau hana, o ko keia makahiki papahana ka oi mamua o ko ka makahiki i hala.

            O keia ke kau nui o na hana lealea o kela ame keia ano, ke kinipopo, polo, heihei waapa ame na hana hoohauoli e ae, a o ke kau no hoi keia o na la kulaia.

            Eia na hui heihei waapa Makala ame Healani ke hooikaika mai nei i ka hoomaamaa no na hana o ia la, a e ikaika ana no na paio ana mawaena o keia mau hui hookelakela mau.  He mau heihei moku kekahi e malama ia ana, a ke hoomaemae mai nei na moku i ko lakou mau iwikele no ka hookikakaha ae ma ia la.

 

HE MAU HOOLILO MA UWALE.

            O ka eha i loaa koke mai i ka manawa pokole mamuli o ka umii, kolera ame ka hikoko he mea pono e hoola koke ia.  Aole he mea pono e hoolilo ma'uwale i kau mau wahi kenikeni no ke kii ana aku i kauka no na ma'i o ia ano ina aia he Laau Chamberlain's, Colic, Cholera ame Diarrhoea kekahi me oe.  He mau puna laau no o keia laau o ke ola no ia o ka mea i ma'i mamua o ka hoea ana mai o ke kauka.  Aole loa i ikeia ka haule wale ana o kana hana ma na ma'i ikaika apau.  Ke kuai ia nei e BENSON SMITH & CO., LTD., na Agena ma Hawaii nei.

 

HOOLAHA KUMAU

 

Kakela me Kuke

[KAUPALENAIA]

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

: : A HE : :

Poe Lawelawe Kopaa.

 

Poe Agena no na Ma hiko Lehulehu.

 

Kauka Mitamura

Alanui Kukui Ololi Helu 68, Honolulu, Na Hora Hana:

            Hora 9 a. m. a 12 m:  5 p. m. a 7 p. m. koe ke Sabati.  Sabati ma ka hooholo ana.

Telephone Blue 3466  P. O. Box 842.

 

HUI HOOLEWA HONOLULU.

            Ke hooiaio nei keia hui i kapa @ hana kokua i kona mau lala.  I keia wa ua oi mamua o 1300 lala, a ke @ mau nei i kela ame keia la.

            J. H. TOWNSEND, Kakauolelo.

 

Hui Alahao ame Aina o Oahu

MANAWA HOLO

Oct. 6 1904

 

MAI HONOLULU: AKU

No Waianae, Waialua, Kahuku ame na wahi hoolulu ma ke alahao--

            *9:15 a. m. *3:20 p. m.

No Pearl City, Ewa Mill, ame na wahi hoolulu ma ke alahao-- 7:30 a. m.

            *9:15 a. m.,  *11:05 a.m.,  *2:15 p. m.

            *3:20 p. m.,  *5:15 p. m.,  @9:30 p. m.

            @11:15 p. m.

MAI WAHO MAI.

Ku i Honolulu mai Kahuku, Waialua, ame Waianae mai  *8:36 a. m.,  *5:31 p m.

Ku i Honolulu mai Ewa Mill ame Pearl City mai--@7:46 a. m.  *8:36 a. m.,  1038 a. m., *1:40 p. m.,  *4:31 p. m., *5:31 p. m. ,  *7:30 p. m.

            *Kela ame keia la.

            @Sabati wale no.

            @Koe ke Sabati.

G. P. DENISON,

Lunahoohana.

F. C. SMITH,

G. P. & T. @.

 

EXTELL AME SHAW.

(Na pani ma ko J. C. Axtel! makalua.)

            Na mea hoopae a hana i na

            KIA HOOMANAO AMEINA PA-HAO.

            Pau pu no hoi me ka hoomaemae ana i na pohaku kia hoomanao, ke kakau ana i mau olelo hou ame ke pao ana.

            Keena ame ka Pa, 1048-50, Alanui Alakea,  Telepona Helu 1801 Blue.

            Pahu leta Helu 642, Honolulu.

 

HE LAAU KUNU.

AYER'S CHERRY PECTORAL

            "Ua loaa mai ia'u he ma'i pilikia @ iloko o ko'u ake a nawaliwali iho @ hoi a hiki pono ole ia'u ke hele a @ mailio hoi.  Ua manao ko'u mau @ aole loa wau e ola ana.  @ koki iho la wau e lawe i ka

AYER'S CHERRY PECTORAL

a hoomaka koke iho la wau e ike i ka pii ae o ko'u maikai.  He elua @ a'u omole i lawe ai a o ko'u ola loa @ ia. He oiaio ua hoopakele mai oia i ko'u ola."

            O keia kekahi o na hoike iwaena o na kaukani hoike i loaa mai e pili @ i ka waiwaiio kamahao o ka

AYER'S CHERRY PECTORAL

no ke anu, kunu, ame na ma'i @ @ ke ake ame ko ka puu.  Ka laau @ kela hookahi i ikeia no kanaono makahiki.  Iloko o na omole nunui a @ e loaa no keia laau, a ma na halekuai laau lapaau apau.

            Hoomakaukauia e Dr. J. C. Ayer Co., Lowell, Mass., U. S. A.