Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 36, 8 September 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOEUNA XII. vx \[\riA NA P.I'KUMAHI E NA WAKENA OPIO WIWOOLE. \ . like iiio ka papahana i hoomaopopo mua ia pela i hoohakaI a 4,;»- ih<» ai ka lawelawe hooko ana o na koa Pelekane oiai ua maono iīi lakou pakahi na mea e hana ai, alaila hala aku la ke;,,hi m:ikoa uuku malalo o ke alakal ana o kekahi lukanela no ji.-k.iiii j»'u o kaiihale, a o kekahi mahele malalo no o kekahi lukane- ]„ j >,> ,• ,iku ai ma ke kukuiu akau o ke kauhale no laua hoi na hana 0 ]M;hiiilii ana i na hale, a oia no hoi ka nianawa i eleu aku ai ke Khj« i:.t nie kona kukui makai e ukaliia ana e kona ukali. ame ka ma kuna iiuiaakau a u na kui paniki ioloa ma kona lima111.11i,) i Knkiaia aku ai na kapuahi o ua poe pukuniahi nei a paa loa VA r k.i liiki ole ke wehe hou, a o ka waiwai ole no hoi ia o lakou apau. i ;i liamiia keia mau hoolala me ka maiau loa, oiai aia kekahi ■ i;'' i koe e hoohana ana i ko lakou mau elau pu i ka mauawa n - ana na koa 1 nia i lioea niai ilaila ma ka hoopuoho ana o ;, i ;,»-a i nkaa i liolo ai, a numiuli o ka ikaika hia ole o na Pelekane 1 !„: •«.,«•h.niii• i ko lakou inau elau i puhee pu ai lakou, eia nae, he a ia i halakika ae ai na elau pu aiue na pahik-aua o na aliik, .i. ! !i" !takokoJkaika niaoli ia i 4cu maoli i ka weiiweli a aoie no lnr ; > ;!!! ka hoohaiia ana a i ka jK)uli no hoi ia e kaua la he alo a liaii akn.'' wahi a Kapena Ouhina i koua poe, "malia o loaa ln hkou hia-pauihu me he ia eia no iloko nei." " \ , w maaiu*i," wahi a Neele ij>uana ae ai, iaia i nana pono ae ai ix< \.'hi hal«' pakui mawalio pouo mai o ka liale iloko olaila ua puhiiii'Vi!ii. " Ava ma kaiii o iwakahia a oi barela i piha i ka" pauela i:..k.» •> k»*ia wahi, a he mau poka pukuniahi he nui kekahi e wailio ,!t • K v. ;iwahi iho i na po'i o na ]>aliu me ka lioohakalia ole." wahi ;s Ku!' ii.t iluhina, "a na'n hoi ain«? na Wai'ena Opio nei e liana i keia l'.un';! »• .iolmsoii, a e ma-ki aku oe me kou mau koa e paa aku i k» i;i p.««• Inia oiai aole e-uele ko lakou komo uiai iloko nei me lie !;,i!<> : > li la ka mumulu. "Me ka eleu e I)ike ilpko o ka hale a e i in.ii i kela. hakeke i piha i ka wai/' wahi ana i ui aku ai ia Dike Uan-na. ia Mr. Johii£on i eleu aku ai me na koa ona no ka paa ana nn Inia. A ia l>ike e holo aua i ka hakeke wai aia o Xede ke w:awahi i.i i ::.i iuu'ela painla, ma na po'i ame ke kokiui o Kapena Gubina i i-aM i'.iim at* ai ka mea i iniikeiuake ia. a i ka hoea ana aku o Dike ka i akeke wai alaila iloko o ka papale-kapu o Dike i hoopihaia ! if !;;i i ainla i nininiia iho ai ka wai a hiki i ka mau pono ana me k.i u i!i 1 u aua i ina-u pono ai. alaila lulu liilii lalaniia iho la. ua pau»!a >i:a u nei i hoomakaia mai kahi o ka pauda maloo e aliua nna « iikm' h.īhi aua u\a kahi o elima kapuai, a e moe ana pololei i ka ]'iika■knuio. a i ka makaukau ana a pau no hoi ka lulu ana. ua kauoha •n- ia oia i kona poe no ka hookaawale koke mai kahi aku o ka poino « iai «> h>hnson ame kona poe e ikaika ana iloko o ka paio hahana. ih i mai e .Johnson." wahi a (iubina. "a e hookani koke aku i i.a «' !«•, a mai kalij mai e na Waiena (>i>io.-- wahi ana i huli ae ai i ua opio, "e hoi aku na mea apan, a ua ? u hoi e kuni i keia laina ! au«!.i no kona pa-hu ae." > -Ma la kali iki iho la o Kapena Ouhiua a hala ke kanaka hope i'»a iwaho kukuni aku la oia uie ke ahi i ka laina pauela ina-u a pipi 'a ka a ana alaila hihio ikaika ae la e like me ke ano mau o ka i aiaki. a holo aku la oia i.waho e hui ai me kona poe hoa mahope 'ia» o ke pani ana i ka puka i ole e ikeia ka laina pauda e a ana, a iua k« ia iminawa no hoi aia na hale apau iloko o ka malamalama o i a kukui oiui ua ho-aia.ae la a ia manawa no hoi aia na koa Pele kaue ke tna ki la nia ka holo mama ana a no ko lakou papu ka paiiuhoi.ii. •\ ia lakou e hookokoke ana i ko lakou kahua hoomoana aia na «'uemi i uninao e po'ipu ke nee kokoke la no ka hui ana me na Peleka u • a ia manawa no i pa-hu ae ai one ka ikaika nui a ku maoli no i ka wt ':weli, e hooimueue ana i ka honua me he ola'i la, a puehu ae la na mea .apau iloko o ka lewa lani—-mai ua apanapana i'.nnui a na mea Hilii a kunana iho la na mea apau—alaila hala kek \ hi mau sckoua uiahope iho o ka helelei ana iho o »a mea i kiolaj t iloko ka lewa e ka ikaika o ka pauda i kuniia —aia hoi. ua meha ! la n.e ka lumuiu loa me he la aohe hookahi mea ola» koe wale no na in'M helelei liilii mahope iho o ia mau sekona. Ak'.ila ua hamani ae la ua hauiau leo nei ma ka ikuwa uwa olioli nna :u- o na Pelekaue no ka lauakila i loaa ia lakou ame ka ikaika luu na hip-hi{vhuro ana. a nui ino uo hoi ka huhu auie ka inaina 0 na Inia. "He make anei kahi o kakou?" i ninau ae ai ke Kapena Oubina. "Aele hookahi.*' walu a na hoa aliikoa ona, o na mahele koa «'kohi. ; eha anei kekahi?" wahi hou a ka ninau. | A'aiia puka mai !a he eha jM>e koa inai na laina mai e hoike aha |;»kou ka poe i loohia i ka eha. he elua aole i kukouukonu i' i a he elua i ko'iko'i. eia nae. ua loaa uo ka hoomao(>opo e ola ana i ka wa kupono a oia iho la wale no ka poino ma ka aoao o ua l'elekane nialoko o na' haua o ia po. • Huro! Hip-iiip huro! hip-hip huro!! no na Warena Opio/' i hoolio ae ai o Kapena Ouhina imua o na koa. U eouo pukuuiahi i panikiia a paa loaa ua waha e waiwai ole ai lakou, a o ke kaawale loa ana no hoi ia o ino mai ka hoopoiuo mau ana i ko kakou kahua. a he haa no hoi ia e a'o aku ana i na enemi, a'u hoi e manaoio nei aia iuu kahi o na hanen o na koii i hoopuohu liilu ia ae. a m\\ ka j>oitto *ua ko lakou aoao i eha wale no o kakou i eha, v "H<>lopono 5o na hana/' wahi a kekahi leo i pa-e mai ai a hoea ana o Kouela Iniliki me kona maa ukali a iiui iike ae la iloko o ka olioli, l, !NH>kela keia hana. aka pehea i hanak aku nei a paa ai na waha o ?>a pukuniahi o na enemi? aole paha i loaa aku »ei na pu 1 ka wa e hiainoe aua na enemi?" 4, Aoh» peh," wahl a Mr. Ouhina, u o ua keouimana opio ma ke kulana eiele i l«we mai ai S ka olelo ia i keīa mau la iho nei inai Kanai>oa mai. o laua ka i nihihele aku nei malaio o ko laua mauao

poaoi auie ka ma-Ui uo boi. a li<x>baniau aku nei i na puknniahi ma ka hc»<»fja!u ana i ua kafmahi me ka wai.* Aiaiia hip-iiip-huro ae ia mi paali apao no na, \Vart»na Opio m& hope o ka iiiiio|n>|K> aiia 0 na mmt i hana ma-luia e iia opio ma ka ana a ka mea i hui me na opio uiamaa iho o ka iiooko :u aiia o ka hana. "Ku mai imcui, n wahi a Getierala loiliki i kauoha aku ai i na Warona Opio. **aa hookoia akct e oloa kekahi hana maopo|M> k*a o ka wiwookv wahi aoa hou ana me ka heie ana aku imua a lulul iiia pumehana pu me na opio e ku kohana ana mauiua pooo o na iaiaa koa. "He hana ku uiaoli i ka wiwoole. a ma ka aoao o ke kahua hoo moana holookoa ua aie nui oia ia oiua. £ nui inQ kuu oiiolr i ka hoike ako ma ka'u hoike i ka wiwoole hahohano uui i hookoia e olua imua o ke Generaia Nui me ko*u hoohaia ole i ka hoike pu aku i ka hoomaikai nui o ke kahua hoomoana no olua ame ko lakou ike maopopo ana i ko lakou hoopakeleia mai ka poino i maopopo e kau ana malana o iakou ina aole i hoopioia ma o oiua ia. A maopopo lea ka pakele io o keia mau ola he nui iioko o keia kahua a aole no hoi a'u hooaiai e hoohamani ai i ko olua mamuii o ko oiua uhai ana i na ruia koa mamuii o ko oiua uhai ana i na ruia koa mamuii o ko oiua puka ana iwaho me na aj>onoia ana aku, oiai ua liilii iho ia i na maikai i puka mai a oiai no hoi aole ia he puka ana iwaho no ka manaoino aka he puka ana ia iwaho no ka manao mua ana e iini r ka pono o keia lehuiehu. Aoie i lawa na oielo e hoike pilm ai ike kuj»ono o na hana i hanaia e olua. aka e noi ana au i na hoa o olua e liaawi i ko lakou hooiuaikai ame ka mahalo nui uo olua." Alaila haawi hou ae la lakou apau i ka huro no na opio ame ka olioli nui no hoi ka luluiima ana o lakou apau. alaila uo ka manawa mua o ke komo hou ana iloko o ka hale mahope iho o ko iaua haalele ana iho i ke kahua hoomoana a hooko ai i' ka mikiona hoohamau pukuniahi ua komo hou aku la na Waiena Opio iloko olaila. "Heaha kela pa-hu weliweli nui? Heaha ka poiiio?" wahi ana ninau o na wahine ma ka manawa r konio aku ai lakou. "He meahou maikai." wahi a Kapena (iuhina i hooho ae ai, "ua hiki ia oukou wahine ke liiamoe maikai ma keiii lio}>e aku me ka lohe ole hou i na leo hooweliweli o kela mau pukuniahi i hoopoino mau iho ne? ia oukou i na la i hala koke iho nei, oiai ua panikiia aku koj lakou mau waha a paa loa. a ua hoopa-huia aku hoi ko lakou luapamla a pnehu liilii ai na mea apau o na enemi i loaa aku i ka ]>auda, | a o keia lanakila piha apau he eha wale no o kakou i eha me ka make! 010 o kekahi, a o ke kumu o keia mau īuea mamuli ia o na Warena Opio. a maluira o laua na hoomaikai a oukou e kau aku ai. v i na maikai i pauaiia mamuli o na wiwoole o na opio a he mea oiaio| ua nur na hoopoino i kau aku maluna o lakou apau īnamua iho. a o ka hamau io ana o ia mau pu oia io uo ka malia ia lakou. "Ia olua i kaawale aku aia aole makou i hooliala i ka pule mau ana 110 olua me he mau keiki ponoi la na'u," wahi a Mrs. Hapu'iwa. "oiai o ka olua hana i manao ai ua hana inai ia i ka maikai loa no'u a nie a'u mau keiki ame ka lehulehu, ,, alaila honi pakahi aku la oia i na opio ma ko laua mau lae. "'Alanao wau e Mrs. lla{jariwa, M wahi.a Dike i pane ae ai ma ke ano kolohe e like me ke ano mau o na luiiia-mokii, "e pono e kaipuu I likeia ia haawina apuni." ''l'a kupono io no e haawiia nou e ka opio kolohe/' wahi a Mrs. Ha«ariwa me na minoaka ma kona mau }>apalina. Alaila haawi mai la o'Mrs. Kilona i kona lioomaikai aloha i ua o|>io —ia Dike ma ka lioni ana iaia me na waimaka pn oiai oia e hoomanao ana 1 kana wahi bebe i hala aku i ka make, no ka mea wahi a kona noonoo. ina 110 i hamau na pukuuiahi he la liookahi mamua iho ina aole e hala kana miliniili. Xo Eda hoi'. nana oluolu mai la oia i kona niakuahine ia Mrs. Hagariwa. e haawi ana iaia ilio e hoiii 1 - ia mai e Dike a ka luina moku ano kolohe i honi io aku ai, alaila lele mai la o Xele me ke a]>o ana i ka a-i o ka opio Dike a honi īnai la ine ka olioli nui me ka.olelo ana i ka wiwoole ona (Dike.) A no Neile lioi, aole me ia na haawina ano kolohe i loaa i kona kaikaina T>ike. a oiai ua hiki pu'kona mau makahiki i ka wa o na keikikam» e ano hilahila ai ma ka hui ana me na wahine i pipika wale iho ai no oia a ma ka lululima kana aloha o ka hui aua me Mrs*. Ritoua ame Miss Eda aka no Miss Nele ua lele mai no oia a nana no i honi uiai ia Nede me na miuoaka pu nia kona inau papaliua. "Ua liooholo wau e houiia mai au e Mr. Xede." wahi a ka lede opio "a aohe o ka honi he mea nui i loaa ia makou ianei, aka o ka maikai no ka ike nona iho." MOKUXA XIII. PAKELE MA KE KULANA HOOKAHUXA. la'po iho i moe maikai ai na Pelekane me ka loaa ole o kekalii hoopilikia aka mahoiK 1 mai no i hoi hou mai ai na ki mau ana o nu luia aol.e ma kahi mau a i ka hala aua o kekalii inau la me ka lioomanawanui ana e like me ka mau. ua hoopuiwaia na Pelekane i ka loaa ana o kekahi meahon hoohikiiele uoonoo no ka īnea, i kekahi aliiahi i lioea aku ai o Johnson imua o Ouhina nie na hiohiona ano-e. "ICe manao nei wau ke eliia nei olalo pono o kakou e na Inia," walii ana, "no ka mea ua lolie koliuliu aku nei makou i ke koekoele mau ana o na meahana iloko o ka honua. 7 "Aole lie maikai o keia," wahi a <iubina nolaila e pono no e makaala aku ina he oiaio maoli ia alaila e kii aku i ko kakou alii anaaiua a nana ia e huli pouo aku. r X ke konio io ana aku no o ua uliikoa ,lohnson ame (iuhina ua ike io aku la no laua i na koa e momoe papu ana iluna o ka honua| me ke kulana hoolohe i kekahi mea u i ko hiua hoolohe pu ana| aku ua lohe maopopo io akn la no lana me ka hoohewahewa ole. lie| iohe koliuHn loa no nae me he kani la o ka uwali-pakeke. j % \\ohe he hoohewahewa ana i koe no ko lakou eli ana malalo o; | kakou nei a o ka ninau wale no maihea la lakou i eli mai ai-" wahi: a tlubina i |>ane ae ai. A mahope oke kuka pu ana i hoolioloia ae ai e kii i ke anaaina o ka oihana kaua a emoole i hoohana; akn ai oia| i na kiui malalo o kana hoounauna ana ma ka eli ana i kekahi lua joeono kapuai kuea a elua kanaka e eli ai i ka wa''hookahi iloko o ka ! hora hookahi. a pau ko laua manawa e komo mai ai he elua hou a j pela ka lioomau ana i ka po ame ke ao iloko o ekolu la ame ka uui I hooikaika no hoi na koa o ka hoomanawanui ana oiai ka la e ka Inono ikaika maii ana ame ka ikiiki no hoi e kipikua ai. eia nae ua^ 1 paa ka manao no ka hooko hana: > I A i ka lima o ka Ia i h»aa poiio ai ka hoomaopopo i na Pelekane. i kahi i hoomakaia mai ai ame ke kokoke loa o na enemi i o lakou la me he i a hookahi la ka mamao nīai a lakou akn iloko o ka honua a na luia e eli hoomau mai ana a ua like hoi ia me kanaha kapuai hohonu o ka iakou nei lua 0 ka eli ana a ia manawa i hooholo iho ihoai lakou a iioonohoia aku ai he ekohi mau paliu pauda ame na \K>ka pahu a mahope iho o fca uhipaa ana oiai ka «wiki ioihi i moeia mai Inna aku a hiki ilalo i na pahn pmida. a mahoix» o ke kali lana no ka manao e ano kokoke loa mai ka eli ana o »a Inia ua kuni- | ia aku la*ka uwiki. a iloko o ka puiwa nui i lelellilil ae ai na mea o loko oka honua i eliia a leletiilii ae la ko loko iwaho ika lewa o m Inia ame ko lakoo mau meahaiia arae na pohaku ka h po : |»u— ku ana iwaho mai ka. waha aku o ka lua a iakou Inia no i eli ai me he hi he pukunlahi i kiia 1 lmiiia aku ai e la mailoko akn < na m» ■j walm. Alaila uwa ae la na Pelekaoe i ka laimk la \ loaa hm ia iakou iai ka huhu nui hoi ma ka aoao o laia. * (Aole f paiU