Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 37, 15 September 1905 — Page 3

Page PDF (1.42 MB)

This text was transcribed by:  Germaine Hopkins
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

mau rumi liilii ko loko I maheleia e na paia kiekie o ewalu a i ole eiwa paha kapua@. Aole hoi e oi aku mamua o ekolu poe e hiki ke mamua iho o ke pakaukau haawi lama iloko o keia mau rumi liilii. Ma keia ano iho la ua paluluia aku ka poe e inu ana iloko o kekahi rumi mai kekahi ako.

 

He wahine oia wale no ko loko ia manawa, a e inu ana hoi, a mahope mai o ke pakaukau, he wahine no hoi ka mea nana e haawi mai ana I ka lama.

 

Kauoha aku la o Peterika I kiaha @ia nona. Me kona noonoo ana iho ina paha oia e hele lea aku ana a huli I keia mau rumi, e hoohuoiia mai ana paha oia.

 

Eia nae ua hoomamaia mai kona luhi, oiai iaia I kauoha aku ai I kiaha bia nona, aia hoi lohe aku la oia i kekahi leo I kan pane ana ae. A lohe maopopo aku la oia I ko Ivana leo, I ka ninau ana ae me ka leo malie:

“I ka hora umi-kumamakahi anei?”

“Ae,” i pane mai ai kekahi mea me ka leo koikoi, “o ka hora ia ana e hele mai ai ianei.”

“Ua pono.” wahi a Ivana i pane ae ai; “e hiki mai ana wau ianei, a i hui e no hoi oe me ia,

e hoike aku no hoi oe e hiki mai ana wau.”

 

Kiei iki aku la ka makaikiu ma kekahi aoao o ka pa-ku, a ike aku la oia i ke kanaka e papaleo pu ana me Ivana. Ike aku la oia he kanaka kino nui a ikaika, ua unuunuia kona mau lima palule a hala maluna’e o na kuekue lima, a koho ale aku la no ua makaikiu nei a kaua, o keia ka ona nona ia hale inurama.

 

@nu iho la oia i kona kiaha apau, alaila kali iho la oia i ko Ivana puka ae iwaho, a i ka wa a Ivana i puka ai, oia no ka manawa o ua makaikiu nei a kaua i hahai aku ai mahope ona, e hoomanao loa aku ana hoi iaia ihope loa, me ka mau no nae o kona ike aku ia Ivana e hele ana mamua ona.

 

O keia hahai ana a ua makaikiu nei, aole no ia i manao e ala mai ana kekahi mea ano nui, oiai ua maopopo ae la iaia e hoi hou ana no o Ivana i ka hale inurama i loaa ai oia iaia ma ka hora umikumamakahi o ia po, aka nae ua manao oia he mea pono no iaia ke ike aku i na wahi a keia Nihiliti e hele ai oiai oia ma Ladana, no ka mea malia paha aia no he auna Nihiliti okoa aku no hoi mawaho o kana i ke ai ma Nu Ioka i huipu iloko o keia hana ohumukipi.

 

Mahope o kona hahai ana ia Ivana no hookahi paha hora a oi, hoomaopopo iho la oia, aole he mea nui a Ivana e hele nei i keia manawa, aka no ka makaikai wale no i ka nani o ke kulanakauhale.

 

Aole oia i halawai aku me kekahi mau maka i kamaaina iaia, aole no hoi oia i komo kamailio aku me kekahi mea. Ua maopopo iho la iaia aole he papahana a na Nihiliti a hiki i ka manawa e hui ae ai ma kahi ame ka hora i hoike mua ia ae nei. Nolaila, haalele iho la ka makaikiu i ka hahai ana mahope o Ivana, a hoi aku la oia no kela kahua hoolulu a laua i lele like ai me Ivana.

 

Hoomanao ae la oia ma ka palapala aina ana i ike ai iloko o ka hale hoolulu, aia no he kahua hoolulu ma ke alahele malalo o ka honua i kapaia Ke’a o Calalina, nolaila iho aku la oia ma ke alapii a aole i liuliu iho aia oia ke hou poele la ma ua alahele la no kahi ana i ike ai i ua hale hoolulu la maluna o ka palapala aina.

 

Iaia e hele ana aia no oia ke hoopaa la i ka manawa i lilo iaia ma keia hele ana i mea nona e maopopo ai i ka loihi o ka manawa ana e hoi hou mai ai ihope a hiki i ka hale inurama a Ivana e hui ae ai me kana mea i makemake ai e ike.

 

I kela manawa o ka hora ewalu ia o ke ahiahi, a hoomanao ae la oia aole oia i ai iki mai ke awakea mai. Ninau aku la oia i kekahi makai no ka Hotele Ke’a o Kalalina, e noonoo ana hoi, iaia I ninau aku ai, ina paha e ia io no he hale o ia inoa ke ku nei.

 

Hai mai la ka makai i ka haina o ka ianei ninau, a ike iho la oia ua kokoke oia e kaa malalo o kekahi hapa o ua hale la, a i kona manawa i hooko ai i na kuhikuhi a ka makai iaia, aole i liuliu iho ku ana keia iloko o ke keena oihana o ua hotele la.

 

Aia keia hotele ma kekahi wahi e kokoke ana i kekahi o na kahua hoolulu ano nui o Ladana. Ke huli la ua hotele la ma sarada, a mawaena hoi ona ame ua alanui nui la, he kahua akea, e paa ana i na halehana.

 

Kakau iho la o Peterika i kona inoa maluna o ka buke o ua hotele la, alaila ninau aku la oia ina paha ua hiki mai kekahi mea ilaila a ninau nona.

 

Luliluli mai la ke poo o ke kakauolelo.

 

“Aole i maopopo   ia’u pehea la ka loihi a’u e noho ai ianei,” wahi a Peterika i pane aku ai, “eia nae e uku ana wau no elua la.

 

Hoike mai la ke kakauolelo i ka nui o na dala a Peterika e uku ai, a uku aku la no hoi oia i kona uku hotele.

 

“Ina e hele mai kekahi mea a ninau mai no’u,” wahi a Peterika i ke kakauolelo, “e hoouna ae iaia I ka rumi-aina.”

 

Ia Peterika e ai ana, kauoha aku la oia e laweia mai ka papa kuhikuhi manawa holo o na kaaahi, a noho iho la oia e huli ia mea i maopopo ai iaia ka manawa e hiki mai ai ke kaaahi nana e lawe mai i kona hoaloha Rukini ana i haalele aku ai ihope. 

 

Ike iho la oia he mea hiki no ia Panina ke hiki ae i Ladana ma ia ahiahi ina mae e loaa ana iaia ka moku i haalele aku ia Kinikaona mahope o kana moku i kau mai ai, nolaila, manaolana loa iho la ia e hiki io mai ana no kona hoaloha i ka manawa kupono nona e hele pu ai me ia no kahi a Ivana e hele ae ai ia po, no ka mea ua kiola loa aku ka makaikiu i kona noonoo ana, o na mea e ala mai ana i kela po, o ia na mea nana e hoohikiwawe i ko lakou holo ana aku no Rusia.

 

 O ka hora eiwa ia o ke ahiahi I pau ai kana ai ana, alaila hele aku la oia mawaho o ka lanai e huli pono ana hoi i kahi i hoike mua ia ae nei, a holoholo iho la oia malaila. 

 

O ka hora eiwa o ke ahiahi ma ladana, i ke kau wela, aole i oke aku me ko Nu Ioka no ka mea ma Ladana e ao ana no ia manawa, a iaia e holoholo ana malaila a loihi loa, komo mai la iloko ona ka manao aole paha e hoea mai ana na hoaloha la ona. Eia nae ua hoopauia ae ia manaolana poho ona. Oiai iaia no e nalu ana, kaomi ana kekahi mea maluna o kona poohiwi, a lohe aku la oia i ka pane ana iho o kekahi leo oluolu:

“Ua loaa iho la oe ian@e kuu hoaloha; he keu maoli no oe a ke kanaka kupaianaha!”

Huli ae la o Peterika a lululima iho la me kona hoaloha ana i haalele aku ai ihope, alaila pane aku la:

“O oe paha o kaua ke kupaianaha; pehea iho la oe i hiki ai ianei?”

 

“Heaha hoi kau!” wahi a Panina i pane mai ai, aia hoi maluna e kona mau maka na hiohiona hauoli, “ua makemake kela poe o kahi hoolulu e hopu ia’u a lawe aku iloko o ka aha no ka hookolokoloia a hoopaahao aku hoi ia’u, a hoao mai la lakou ma na ano apau @ paa ia’u ihope. No ko lakou hoka ana paha hoi kahi ia oe, ili loa mai la ko lakou inaina apau maluna o’@. Kaumaha iho la no hoi wau i kou hala ana mai maluna o ke kaaahi: aka ia oe i kiola ae ai i kahi eke @ala, ike iho la wau e pono ana wau.”

 

“Maikai maoli no kou olelo ana mai ia’u e kuai i ua eke la,” i pane aku ai o Peterika.

 

“Pela no; aka aole wau I manao e hiki mai ana ka manawa e hoopuuia ae ai kekahi pilikia ili wale mai,” wahi a Panina.

 

“No ka hoopokole ana ae i ko’u moolelo, ua olelo aku la wau he mau kanaka Amerika kaua a aole hoi kaua i ike i na rula, a o oe hoi ko kaua mea nui, a hoopaa pu aku la no hoi wau i ka’u mau kumu pale ma ko’u lawe ana ae i kekahi mau kenikeni mailoko ae o ke eke; ua manao iho la wau aole no paha hoi oe e huhu mai ana ia’u.”

 

“Huhu!” i hooho ae ai o Peterika, “aole wau e huhu ia mea. E hoomau aku i kou moolelo, oiai ke hiaai aku nei wau.”

 

(Aole i pau.)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

 

------AME------

 

Kana Mau hana Kamahao.

 

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

 

MOKUNA XV.

 

(KAU POO EKOLU.)

 

NA MAKAHIKI MALUHIA AME HOLOMUA O AMERIKA.

 

 

Me ka nana ole ae no nae o keia poe ilikea i keia hana a na Ilikini, ua kauoha ae la ka mana aupuni ia manawa, e ana ia ka aina. Aia no keia okana aina iloko iho o kona mau apo, eia nae he mea maopopo loa aia @o ia maloko o ka mana hoomalu o na Ilikini ma o kekahi aelike i hanaia mawaena o lakou ame na Mokuaina Huiia.

 

Ma ka aoao no nae o na Mokuaina Huiia, aia ko lakou iini piha e kaawale aku na Ilikini mai Geokia aku, a hoao iho la lakou i na mea apau e hiki ai ke hookoia ia iini ana, a na keia iini kaili aina i hooholomoku aku i na ilikea no ia wahi, e hooke mau ana i na Ilikini.

 

Ua hoomakaia keia hana hooke i na Ilikini i ke kau o Peresidena Akamu (Adams), a hoomau loa mai mahope o ka manawa i noho peresidena ai o Anaru Keakasona. O Peresidena keakasona, aole ia he kanaka i komo ke aloha iloko o kona puuwai no na Ilikini; he kanaka oia i hakaka mau aku me lakou iloko o kona mau la e ola ana, nolaila, aole loa oia i komo akeakea ae i keia hana. Ua hana aku ka Mokuaina o Geokia i kona mana, a pela i hookahua paa loa ia ai ia mea malaila.

 

Mahope koke iho o ko Anaru keakasona kuahaua ana ae i na lala o kona aha kuhina, ua ala koke mai la he mau ku-e ana i kekahi o kona mau kuhina. O keia ku-e ana ua kau aku maluna o Mr. eatona, kekahi o na hoa noho pu o ka Peresidena, a he mea pono e hoike ae maanei i ke kumu o ke ala ana mai o ke ku-e, oiai o ka hopena o ia ku-e ana kekahi mea nui i ala mai.

 

He kanaka ma ka inoa o William O’Nela, ke noho ana ma Wasinetona, a e malama ana hoi i kekahi hale noho, kahi hoi i noho nui ia e na lala o ka Ahaolelo i ka manawa e noho ana ia aha hanohano. He kaikamahine ka ua kanaka la, he wahine u’i a ohaoha, a nana hoi e kokua i ua kanaka la ame kana wahine ma ka hoolaulea ana i na lala o ka ahaolelo. O Peke O’Nela ka inoa i kamaaina mau i na mea apau o ua kaikamahine la, he kaikamahine eleu, hunahuna ole iho i kana mau olelo, nolaila ua puka ae la kona inoa a lilo i mea nui e kamailioia ai.

 

I ka manawa mua loa i lilo ai o Mekia Eatona i Senatoa, o ia no hoi ka makahiki 1818, ua hele ae la oia no Wasinetona, a noho iho la ma kahi o O’Nela, a hoomau no hoi oia i kona noho ana malaila i kela ame keia kau anu no umi la a oi aku. Nolaila, na kamaaina iho la oia i keia ohana o O’Nela a kamaaina hoi i keia kaikamahine u’i. I ka manawa no hoi i lilo ae ai o Kenerala Keakasona i Senatoa i ka 1823, ua hele ae no hoi oia a noho pu me keia ohana, oiai ua kamaaina mua no oia ia lakou i kona manawa mua i hele ai no Wasinetona, a mamua aku hoi o ka hoihoiia ana ae o ke kulanakauhale poo malaila.

 

Maluna o Mrs. O’Nela, ua kau aku ko Keakasona mau manao maikai. Pela no i kona manawa i lilo ae ai i Peresidna, na manao wale ia aku aole oia i kipa wale aku e ike i kekahi mea, eia nae he mea hauoli mau non, ame Mekia Lui ka hele holoholo ana aku ma kahi e ku ana ko Mrs. O’Nela wahi home i kona manawa e luhi ai i na hana o kona keena, a noho iho la me na lede la a papaleo no kekahi manawa. I ko Mrs. Keakasona manawa no hoi e noho ana ma Wasinetona, ua hui hoaloha ae la oia me Mrs. O’Nela ame kana kaikamahine a lilo laua i mau hoaloha pilipaa.

 

Mahope mai lilo iho la o Miss Peke O’Nela i wahine na Tibaleka, he kupakako iloko o ko na Mokuaina Huiia Oihana Kaua Moana, a hanau mai la hoi he elua mau keiki na laua. I ka 1828 ua laweia mai ka lono o ko Mr. Tibaleka oki ana i kona puu, oiai oia e lawelawe ana i kana hana ma ka Moana Kaiwaenahonua, a ua lohe wale ia ae i hana oia pela mamuli o kona hilahila i kona inu ana i ka rama a ona naaupo mamua aku.

 

I ka wa i laweia aku ai keia lono a lohe o Mekia Eatona, oiai he kane no hoi ia i make kana wahine, a komo iho la ka manao iloko ona e mare ia Peke, oiai ua komo mua no iloko ona ka manao makemake i pua Peke la i kona manawa no i hookamaaina loa ai me ko O’Nela ohana, huipu me ko Mr. Tibaleka noho lala ana iloko o ka Hui Ma-lu Mason me ia, na lilo laua he mau hoaloha, a na keia hoaloha i hoala pu mai i ke aloha o ka wa i hala a hooikaika i kona manao e noi ia Mrs. Tibaleka i wahine nana.

 

No ia mea, ua hui aku oia me Peterika Keakasona maluna o keia ninau, a @ ka pane i loaa mai o ia keia:

“Ae, e ka Mekia: ina ua aloha oe i na wahine la, a e ae mai ana hoi oia ia oe, e ma@e aku iaia ma a@ ano apau.”

Hoike aku la o Mekia Eatona i ka manao e laha ana iwaena o ka lehulehu, oia hoi o ko Mrs. Tibaleka ola ana ma Wasinetona aole no I nele I na manao k@ @ia mai, a ua manao no hoi ka lehulehu ua loaa mua ae no he wahi lihilihi o ka hooh@p@k@’e @ waena o lana maluna aku, a ua pane mai o Peresidena Keakasona penei:

“Ke manao nei wau o kou mare ana iaia oia ka mea nana e hoopio iho ia mau manao, a hoihoi mai i ko Peke inoa maikai.”

 

A mai ala io ae no paha pela ina aole ilawe ae o Peresidena Keakasona iaia a hoonoho ae iaia i lala no kona aha kuhina. Ua mareia ae o Mr. Eatona ame Mrs. Tibaleka i Ianuari 1820, he mau pule hoi mamua o ka manawa a Generala Keakasona i hoi ae ai no ka lawe ana ae i ka hoeuli o ke aupuni. I ka manawa no ilaweia ae ai na lono lauahea e hooloiia ae ana o Mr. Eaton i lala no ka aha kuhina, ua like ia lono me kekuhi puupuu ikaika loa i pa aku i ka puuwai o kekahi mau wahine, i manao hoi o lakou iho na poo o ka aha hoolaulea ma Wasinetona, oiai i ko lakou manawa i noonoo iho ai, ina e mareia ana o Mrs. Tibaleka me Mekia Eatona, a e kaikaiia ae ana hoi keia keonimana no kekahi kulana kiekie, alaila, e hiki mai ana ka manawa e komo pu aku ai o Mrs. Tibalka iloko o ko lakou huina.

 

I ka manawa koke no i laweia aku ai keia manao like ole o na lede hanohano o Wasinetona a lohe o Peresidena keakasona, ua lawe mai la oia i ko Mr. Eatona hihia a kau iho la maluna ona. Hoouna aku la oia i kekahi agena ona e huli i keia mau mea ana i lohe ai no Mrs. Eatona, ma Nu Ioka. Kakau iho la oia he mau leta lehulehu a he mau hoike lehulehu e pili ana i keia ninau, a ua oleloia ae, oiai o Mekia Lui e noho ana iloko o ka Hale keokeo ma ke ano he kakau olelo na ka Peresidena, ua lilo iho la i hana nui nana e hana ai ke kope ana i keia mau leta ame keia mau hoike, a hiki i kona manawa ku-a-manaka maoli ai.

 

O keia mau kukai ana ame na mea huna, na leta ame na @ apau e pili ana no Mrs. Eatona ua puka ne i ke kau la o 1829, a @ hapanui o keia mau mea na paaia e Peresidena Keakasona, @ oleloia ae, ina e pa’i buke ia keia mau mea e lilo ana he ekolu a @ eha paha haneri aoao o kekahi buke. Mawaho ae o keia, he m@ palapala okoa ae no kekahi, aole no nae he waiwai nui mailoko mai o lakou.

 

Mamuli o ko Keakasona kupale ana ma ko Mrs. Eatona aoao ua ili mai la maluna ona ka inaina mai kela ame keia aoao m@ maiwaena mai o ka poe hanohano, a komo mai la na olelo hoo@ like ole, a puka mai la hoi na mea i waiho malieia no kekahi @@ makahiki he kanaha e pili ana no Mrs. Keakasona.

 

Manao iho la o Peterika Keakasona na like a like ke kulana o na ninau o keia mau wahine, a ua hoike amaka maoli ia ae kona manao paa maluna o Mrs. Eatona, a i ole kona manao e panai aku i na hana hooulu ino i hanaia mai no kana wahine.

 

Mahope mai lawe ae la ua Peresidena la o na Mokuaina Huiia i keia ninau iloko o kona Aha Kuhina, a i ka akoakoa ana ae o na iaia o ua aha Kuhina la i kekahi la, ua laweia mai la na mea i hoopii ia imua o lakou, a ma ia halawai ana i hoao ae ai o Peresidena Keakasona e hoolilelile ae ia Mrs. Eatona.

 

Aole i kuu aku ka la ilalo ma ka la o Peresidena Keakasona i hoohikiia ae ai no kana oihana, aia hoi laweia ae la ka lono mai o a o o ka aina, o ka manao “hoano hou” ana i hoopuka ai ma kana ha’i olelo Peresidena, ua pili ia no ka hookaawaleia ana ae o na luna aupuni i komo pu ma ke ku-e ana iaia malama o kela ninau o Mrs. Eatona, a hookohu ae hoi ma ko lakou mau makalua i na poe i hooikaika nona i ka manawa koho balota, a na hoomaka koke ia ae keia hana ma ia la.

 

Ua hoike ae o Konela Benetona i na mea apau i ala mai ai keia hoopau oihana ana, e like hoi me ia i hoikeia ae nei maluna a na olelo pu ae no hoi oia ua hiki aku i ka eono haneri ame kanaiwa ka nui o na luna aupuni i hoopauia ae e Peresidena Keakasona, oia hoi na poo o na oihana a hiki aku i ko lakou nau hope aka o ka huina nui maoli o na poe i hooneleia i ka hana mamuli o ka inaina i na hana i hanaia mai maluna o kaua wahine ame Mrs. Eatona ua hiki aku a aneane i ka elua kaukani e kaiehu ana i ke ala ike am@ ke ala nui mai kona alo aku.

 

Hoko o keia makemake nui o Peresidena Keakasona e p@le ma ka aoao o kona hoaloha, aia hoi n ku mai la imua ona he anoninoni me ka Benako o na Mokuaina Huiia, kekahi hoi o na hui ikaika loa e ku ana i ka 1829. He kanakolu-kumamalima miliona oia ka waiwaiio o keia banako. O ka huina o na dala o ka lehulehu i hookomoia iloko o keia banako ua hiki aku i ka eono a ehiku paha miliona, he eono hoi miliona i hookomoia e kela ame keia poe mawaho ae i makemake e maluhia ka lakou mau dala, o na dala ana i hoopuka aku ai na hiki aku i ka umikumamalua miliona, na loaa maumuli o na ukupanee haule he kanaha miliona, a o kona loaa kaulele i ka makahiki he ekolu miliona.

 

O keia hookahi ka banko nui ma Amerika e laha ana mai kekahi aoao a hoea loa au ma na kihi eha o Europa. Ma Parisa, La dana, Viena, roma, Kairo, Belina, a i ole St. Petersberg paha, aole loa oe e hoohokaia mai. Ua like ua mau no@a banako la me ka dala gula maoli.

 

(Aole I pau.)

 

 

Picture caption:

MOKUKAUA LAWE HAE MISAKA O ADIMARALA TOGO I PAHU IA MAI NEI