Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 40, 6 October 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOKUNA XV. f ~ ANEAKE E PAU I KE AHI 7 PUKA NAE MA KA APUA. "E like me hiki ia kakou ke nee," wahi a Dike i pane aku iii ia Nede. -pela kakuu e hooikaika ai a hiki i ka pae ana i ka hale hopp loa a maiaila aku e lele ai i pakele ai kakou ke ole uae e ikeia mai e ua enemi. Ke uianao nei wau ua pau loa ka noonoo ana o kal lehulehu 110 kakou oiai nie he la aia ko lakou hooikaikaM keia mana-i wa inaluna o ko lakou mau wahi pono iho, no ka lawe ana iwaho o na! liale i maopopo e pau ana i ke ahi, a hoi iho 110 hoi ua manaoio lakou ma keia manawa ua pau mua kakou i ka aUa e ke ahi, he hoike ana lioi ia i ka na o ko lakou nini 110 kakou alaila aole a lakou noonoo ana no wawmi i keia manawa. A ke liiki io kakou i ka liale hope loaj mauao no wau e pakeie ana no kakou." | Me ka liooikaiika nui, i ke alii e hahana mau ana mahope o la-| kou, ua hiki io aku la lakou i ka hale hope loa a ma na kaula p ka| liale i lp. i ..j.ai;ia ai oiai lie īnea maa ia i na halenoho o na Inia i kaj hoopaiiia <> ka hale me na kaula e omouiia a e liooj)aaia ai i ka honua: ma na pine laau i kakiaia iloko o ka honua, a me he la lie elua palia j minule ke kuu ana aku o na Pelekane i ka oiai ke ahi e ai maP aua i ua hale nei 110 ina kalii; aoao. ua palalia iho la ua. l&le nei a; pakel" inahunehune 11« hoi na ilikea. | Ma ka alawa ana. ma 0 a maaiiei ua puni lakou i ke ahi, a maj kahi ala-ololi kaawale i koe, a ia manawa hookahi no o lakou e nana: ana aia na Inia a]>au i ka ]io<ihikihiki ana i na ukan'a e lawe anai mailoko niai o na hale a e hoohikiliiki pu ana i ka poe nawaliwali, ka poe i»Vi, ka poe elemakiile a luahine aiue na bebe a he ku maoli 110 i ke aloha ke nana aku i ka pioo o na 11001100 0 kela ame keia —] nie ka maopopo ole o na mea e hana ai, oiai na wahine e kumakena aua ame na kamalii e uwe kapalili ana, alaila hoomaopopo iho la 0| Dike n;» ]»oina loa ia lakou a aohe he noonoo liakaka hou ana ii koe nie lakon oiai ua punia ka noonoo.no ka hoopakele ana 1 ko lakou mau pono iho mt> ka hoopakele ana i ka poe*nnwaliwali a bebe paha i koe aku iloko 0 na hale e aiia ana e ke ahi. '•E hookomo i ka kakou mau pahikaua iloko 0 ko lakou mau wa-hi iho e na lioa." wahi a Dike i kauoha ae af. "aole he kaua a hakaka nna i koe. O ka kakou hana o keia manawa oia no ke kokua ana aku r keia poe poino. I elua o na manuwa e hele aku me oe e Xede malalo o kau alakai ana. a elua no hoi me a'u no ke kokua ana,J a o ka kakou hana oia no ke komo ana iloko o na hale apau e hiki j ana ke komoia a e hoopakele i na ola i koe ina aia 110 iloko o ke ahij kalii i noho ai. E liele oe e Nede ma keia aoao a owau 110 hoi ma' kekahi aoao. ? ' . Alaila me ka hooikaika nui na manuwa ame na Opio 110 hoi ke komo ana iloko o na hale oiai ua nui ka poe luahine ame na elemakule ame na bebe i hoopakeleia e lakou niai ka ula mai o ke ahi oiai o ka a ana o ke ahi maluna o na hale hope mai ua liooinaka ae ma kaupoku a mailuna iho e aiia ai hele i lalo a hiki i ka wa e palalia pu ai ka hale pel.u i loaa ai he manawa 110 na Pelekane e komo ai iloko 0 kc ahi me na noonoo aa no nae e pono ai. 1 ka hala ana o kekahi manawa ma kalii paha o ka lioi-a liookahi aia hoi ua hoopuiwa loa ia lakou i ka halukti ana aku o kekahi pualikoa a i ka nana pono ana mai—o kekahi o na pualikoa manuwa malalo o ke alakai ana o Kapena Pila ke ikh> mai ana 110 kahi o ka ]iauahi a lUo ae la ia i mea lioohauoli loa i na Pelekane e hoopakele aua i na Inia. a komo aku la ka manao inaha me lakou. A me ka eleu uui no hoi i ku aku ai o Dike iiuua 0 Kapena Pila 110 ka ann'i na mea apau ma na olelo pokole a i ka maopopo ann na pane mai-la ua kapena nei: 'ina p« la ua pono» aia a pau nahana ua hiki ia oe ke hoike piha inai i na mea apau; aka. no keia manawa o ka liaiia uui oia 110/ka hoopaki*le ana ame ke kinai ana i keia ahi i ole ai e hoopoino aku i na hale \ koe." "E ke kapena," wahi a Dike (< ua nui maoli ka poino i kau aku maluua o ua lnia, oiai ke hoomaopopo nei wan aole e emi īualalo o ka hanen hale i |>aXi i ke nhi. a ali he mau ola i pan pu aku i ke ahi." A iloko o ka manawa koke no inahope o ka haawi kauolia aua o Kapena Piia i pau akn ai'na koa Pelekane apau iloko o ka hoopakrle ana i na luia e hoohikihiki ana i na ukana ame ua jx>no hale 1 pakele mai ka ula mai o ke ahi a e hoohiolo aua hoi i na hale e aiia ana e ke ahi i ole n\ e lele aku ke ahi maliuia o kahi poe hale aku i koe. a iloko o ka manawa kup<q.u> i akakuu mai ai ke ahi a pio no hoi mn.ko kokua laulima pu ana o ua Pelekane. A u«a ka uhi aua o ka inalu o ka po a ao ia po i mau ai ke'kiai ana o ua koa Pelekane 110 ka hoomahi ana i nn waiwai o ko lakou l>oe enemi. i ole ai e pau i ka aihoeia a'i ole no hoi e hoopoinoia ko lakou uian ela, a muhope o ka amakakahiakli o na koa i huiihoi ak« ai lakou r»o ko lakou kahua we na haawina mahihiluhi oi ioa aku nae i i-a ain<* m mauuwa o laim. A llk\ wale i ke ahmhi oia la Uke : a>a.ku ai ka hoUAiolo hou ana mai o iu\ kea, a ia manawa i loaa ai i na he manawa knpono hui a hi:t pn hou me Kapena Pila o ke kauft noKiua kahi i scnu aku ai na uo i na nn a apau pili i m\ hami hoohikileie ndonoo o ka la i haia iln'.-. uta wa mea.apau. a :itto. ka -oHoh o ke kapemi i ka k»l>e ana i na l?«na e hoike ana i ka wiwooh\ ame ka main o na neonoo o na oruo an e ksv h|k>wawe o na iioonoo I ka hana i na mea e ;j\ uuv k.i-poino i matnx>p<> h>a e kaw aua ina * ioaa koke ote kekahi nh\ e i ni. ■ ■ A 'aihi kaheaia aku !a na manuwa no ka hoolohe ana o ke ka pf>na i hikm h*uke. 3 me ko lakon h<uke ke am> lo!oia!uii aka thi liiki a-a i k3' : h^|H' k n.a t*ke. m tae ka na Wamta Opk>'■* nm!*>ko o na Uoik*- e >a manuwa. e lioike «pa lakou i ka wiwmile aine ka ikaika o ka bo<>malu■"<> na na opfo-ame ka hikiwawe o ka.ioaa o nn l\n nae pakele ai o!ai iioko o- ka wa o ka •«•Ke maiuo ih4V.uk" waln a Hr. he aUikoa no o ko Mk* kaluna Uke 0 ka oiliana kaua moaua \ pane aku a! ia I>nkane?a he nivk,4 helma O elua makahlkl oi.ae i ko Pike, b m opio Ul'ia lakiJa:» ilokoo keia fuk«wa!ē* • Pela la e Mr„ waM a kekahi* na lukanela e k» ktv koke ana. aka o ka mea i ike maoi«>iH> ia aole he hm*ka!a iwaena o

| baneri kaukani koa i koino iloko o ua hakoko ana ame ua }>01110 a l mikn me ke ola e ha'i mai ai oia i koiui moolelo mai iaia ponoi I liiai. a o iaua nei wale nei no ka'u e hoomaopopo nei.*" "Maki-inake au e hoike inai oe i kou noouoo maoli e Mr. Riva." j wahi a ka lukaiiela. "ina 0 oe kela i oki pu ia ai mai ka huina nui o! [ na koa ma kela kaua ana o na Pelekane i Lukanao a okypu ia ai na j • \Varena Opio. nianao anei oe e loaa ia oe kela noonoo e iawe inal i na r iauoho ioioa ame na umiumi ioloa o kela kahuna ma ke ano aahu uliiuhi?'* "Aole e loaa ia'u ia ano noonoo.' r wahi a Riva. u pela maoii iho la no ko'u noouoo i keia nianawa. Ina owau keia iioko o kela keena wkhie ke manaok» nei wau aoie e loaa ia'u keia ano noonoo. A e like me kau i hoike uuii nei he opio uiia laki loa o Dike, oia aku la no ko'u manao. eia nae. he haawina ia i hanau pu ia mai nie ia. noiaiia j i ka hoohana ana aole e hala —heie no a pihapono." MOKUNA XVI. "A UWE ĪO XO OE IA OE E HAUPU AI UA MAKE WAU?" Ma ka la 6 o Xovemaba, ua maheleia iho la na pualikoa—o kekahi hapa e noho iho i Kanapoa a o kekahi hapa e ma-ki aku no Lukauao no k& hoopakele ana i koiai-la poe oiai ma keia manawa ua lioea nui mai na koa mai Pelekane mai a me ka hoea pu ana uiai o Sir Colina i poo maluna o na puali Pelekane apau ioa o Inia me ke kauolmia mai e ke AupunL Nui e kinaiia ua iukuwale ana a e hoopakele i ka poe poino a e hoihoi i ka niaua aupuni. A inaliope o ekolu la o ka ma-ki ana ua hoea aku la iakou i Alamabaga a iloko 0 keia huina i komo pu aku ai o I>ike \Vareiui oiai oia kekahi o na aliikoa kaua moana a malalo hoi o Kapena Pila. Aka, no Xede Wai-ena ua noho iho la oia i Kanapoa iloko o kona j puali ponoi 0 ke kaua aina a ma keia wahi ke kaawale mua loa ana | o na opio mai kekahi ae. a ua lilo hoi ia i mea hookimahihi noonoo ii ke kaikuaana. aka oiai ua hoonohoia lakou iiaila no ka nialama ana i kolaila maluliia he hookahi waie no hana oia ka hooko i ka mea i kauohaia. A ma ka la 15 i hui ae ai na puali Peiekane i» hookalii kino nui malalo o ke alakai ana o ke Uenei-ala Xui Bir Kolina ia lakou i hookokoke aku ai i Lnkanao mahope iho o ka ma-ki ana.no kekahi mau la me ka liui niau me mkake'ake'a a hiki wale i ka ileeia aua o ua . I Lukanao hoohaunaele nei. i Ma ka nooiioo maikai ana o Oeneiala Xui Kolina i ka hana kuj l)ono mahope ilio o ka noouoo ana maluna o ka"paiapala-aiua a kii|aina 0 ke kulauakauliale 0 Lukanao aine na ano apau o na papu 0 ! iiīi Inia mai kekahi kanaka lMekane i holo ma-lu īnali Lukanao niai a i pakele hoi mai na Inia mai 110 ka waiho ana aku i ua kii-aina nei imua o ke Generala i loaa aī/ he ike maniua 0 ka lioomaka ana o ke kaua. ua liooholo iho la ke (3enerala nui e konio kaua aku i na euemi ma ke kukulu komohana akau a malaila e houpoo aku ai a hiki i ka | wa e hui ai me ko lakou poe e noho la iloko o ka ehaeha. I I ka -pai»u niua loa no 0 na enemi a na Pelekane i liookokoke aku ai i hoomaka ai ke ki pu a ma ke kauoha ua nee aku la ka puali kaua m.oaua malalo o Kapena IMla a kokoke i ka pa manoanoa e hoopuni ana i ka papu me kana mau pukuniahi nunui no wawalii ana a lioomaka aku la ke ki pu ana a aole i liuliu ua hiolo iho la ua pa nei a hamama ke alanui 110 na koa Pelekane e hui kino ai me na eneini a ua puiwa nui hoi na Inia i ka ikeana i ka ikaika lua ole o na pukuniahi o na Pelekane i ka wawahi aua i na pa manoanoa e like me ko lakou oiai aole lie pu o ia ano i loaa iloko o Inia ia mau la. A nie na elau pn i nee aku ai na Pelekane e hui kino me na Inia a oiai oia ka hakaka weliweli loa i na Inia, ua puhee aku la lakou imua 0 na Pelekane mahope iho no nae o ke kaua hookuanui ana a l>ela ilio la na Pelekane o ka nee ana a hiki i ka wa i komopoo maoli a,i na Pelekane iloko o ka papu ikaika loa o na Inia malalo o ka ikaika o elua haneri kaukani koa. Ma ka haawiia ana oke kauoha o | ke kaua ua hoomaka aku no na Pelekane e like me ka mau aīne ka I hoopuka inau ana i ka olelo—"Mai ]?oina ia Kanapoa," ua like ke ' kaua ia lakou me lie mea inama wale la no mamuli 0 ka olelo hoeueu a inanuia o ka hala ana o ekolu hora mahope iho o ka napoo ana o ka la ua lilo pio ae la ua papu nei a o ka lilo 110 lioi ia o ka lanakila i na Pelekane 110 ia la. la (ieneiala Nui Kolina e nee ana me kona mau koa aole i hookuha'u ilio o Konela Ipiliki o ke kahua hoomoana o na Pelekane i ' opa mau ia ai e na eneius, aka me ke kokua pu ana o Generala Ilaveloka ame Generala Kalani oiai laua ua hoea aku i ke kahua i hoo- J popilikiaia a loaa ai ka maha, ua nee īuai la laleou apau—Konela Iniliki, na Generala Kalani ine Haveloka a hookahi ka paio like ana ■ ma kahi aoao.mai a i ka hui ana o na puali i kahi hookahi a'oia uo hoi ka mauawa hope loa o Sir Kolina i kaua aii kela i,k> o ekolu hora ! inahope o ka napoo ana o ka la a loaa ai ka lanakila—ua hui ae la ' lal;lcl ■ ka hauoli nui iloko oka lanakila oiai na Inia e puhee ana a haalele iho i ko lakou īuau kahua 110 kalii: e pakele ai ko lakou ' mau ola. ' . ' > A maliope oka hoonohonoho ana no ka malama ana ika malu* 1 hia ua kuuia ae la ma ka uwaii no ka lioomaha alaila liele makaikai aku la 0 Pike \Varena i ke kahua hoomoaua ana ame kona kaikuaana 1 1 noho ai no kekahi manawa mamua iho no ka ike aua no hoi'kekaln ' i kona poe hoaloha o ka noho pu ana iloko o ia mau ia popilikia a aohe hoi he kunana o ka liele aua ma keia manawa oiai aole be like ] ■me na la o ka popilikia ka hiki ole ke hele lanakila me ka pakele ole mai i na poka o na enemi. Ma na paia apau'o ke kahua hoomoana i kamaaina iaia.i na la i hala ae aole i maalo ae na hiohiona palapu o na ]>oka i kau aku ai maluna mai kona inau maka aku oiai nae aia he mau hoololi hon ana i loaa aku i ke kahua inamuli 0 ka hoea ana aku o Generala llave!oka aine Kalani, a i ka hiki ana aku ua Lnkanela l>ike Waivna : Tu»i iloko o kona aahu aliikoa kaua moana aole i loaa ua hoomaopopn ana n\e kolaila poe m> ka opio l>ike a hiki wale i ka hele maoli ana aku o I)ike e aloha ma ka lulūliina maoli ana i ka poe ana i hoo ma«:>i>opo ai a kahea »4vU ma na iiioa ine kn-ha'i )>u ana aku i kona iuoa. ia manuwa ua lilo i mea -hoopuiwft.n;ui' i koua. pen? hoa oiai ua nuinaoio lakou «a mako e lauu iloko o ke kaua }3wrlpu a lakou i kaua ai inamua. a puka nui mai ua olelo *'mea ae 110 oa make t? uua j lilo pu «e ia inanawa he wa hauoli loa iwaena o lakou a iloko o k;? \ inanawa pokoie i loheia ae ai ka inea liou olioii no I>ike. A imi ka ninau a»a i kona poe hoaīoha uo ka ohnua f i ina4»pt>iH> ai iaia kahi o lakou i uoho ai ame ka lKK?ka*ulmi ole i *: uo hos na opio nei a hix»a ana ilaila. l»t ho«-'loli ;a ae kahl uoho o 1 ia ohana ka lUaaawa.i htK»loUia ae al ke jkahua ma heea ana i aku o Kouela llaveloka aine koua mau peuilikoa, ama ka puka ok« . liāhi haW 'uai i kikek?» aku ai o I>:ke. a ae!e no hoi i ■■u'a Wi'h*ia xnas la ka pnka mahope iho oka pa-e leo ana mui komo mai 5 iloko. Ai ka hemo ana oka puka a Ike ka ?n* i a \ wehe niai ika s l l'wka ua nnl koi-.a pmwa.-—a holo uwa aku —e holo ana ih>ko o i ka hah» aua iho * kn \n\kn nie ki% Imii-iuima ,»». ■ • A \ k« hoomaopo]:>o ana o I">ike he kwm h''OkuKviaua komo ako' * loko e 'lMikai ana Juu mahope o ka. »iea e holo h§ a iio ka puiwa o \. aa. -aIī&o o ka hs?!e kela ua ku ae la.u iiamai kor>a t>oho am. e hana ka aua akn l !; kana. maa huimnlmmu.» a hele'mai !a no ka rumi hookipa ! uu-a e 1 aik.e k«mu o ki* a kmm mm ho! nn kiH'kamiihin»- 1 ana—awie "Kele, mejia liiuhloi«i pihoihoi a. ku aaa Imm o I»ike l a a l>ike eo hoi imua o lakeu. ' j; (Aole i p«u.) I