Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 42, 20 October 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOKUNA XVII. KAAWALE ME NA WAIMAKA. XJa hooholo pu iho 110 hoi o Generala Kolina e hoouna i kekahi hapa o kona puali no Kanapoa no ke kokua ana i ko lakou poe olaila «iai ua lohe mai lakou i ka poino nui o na koa Pelekane a ua hooauheeia kekahi poe mamuli o ka nui hewahewa o na Inia kipi i ulu hou mai a mamuli no hoi o ka lawelawe .hemahema ma ka aoao o na Pelekane. Ai ka hoomaopopo ana iho oke Generala Nui ua haiki mai la kona mau koa 110 ka ukali ana i ka poe kaua ole, oia hoi, na wahine ame na kamalii, 110 ka mea aia no kekalii hapa o kona mau puali i Lukanao kahi i malama ai i kolaila kahua, i kumu e pale aku ai i na enemi mai k«i uhai ana mahope o ka huakai, a oiai aia hoi he mau puali i hoouna mua ia aku no ka uwapo ua ike iho la ua Generala nei i ke kauliilii maoli o lakou, aka ua hoopaa iho oia i kona manao e nee ka hana hoopakele i ka huakai imua. Ma, keia miinawa aole i hui iki o Dike me Hagariwa ma oiai o kona i)iiali k«-kalii i hoounaia no Kanapoa no ka hui ana me kela o Kanapou. aka nia o Konela Wareiia me kona puali kaulio ma ka huakai a lie uui lioi na manawa o ka hele like ana ame na kokua a ke Konela i na hoaloha o na Opio. No na koa hoi o Kanapoa ua nui ka poino i kau mai maluna o lakou-, ua pau aku kekahi mau koa ame na aliikoa i ka make a hoopuehu liilii ia hoi kekahi mau mahele koa, aka iloko o ia mau poino aole i kanalua ka nee ana o ka puali o Nede Warena ma kona kulana lukanela, a iloko hoi o ke kaua o ka la i hoea aku ai na limakokua oia kekalii nianawa i wiwoole nui loa ai na hana a Nede oiai he uuku wale no lakou a ua haule aku no hoi ko lakou kapena. Ua loaa ]>u mai 110 oia i ka eha īna ke ku ana mai i na poka i loaa pono mai 110 a komo iloko o ka i'o a puka nia kalii aoao ma na lala no nae —ma ka limaakau, aia he mau aihiili a ma kona mau wawae 110 hoi a iloko o ia mau palapu lahilahi i loaa iaia aole oia i hoomaopoj)o i ka eha, oiai aia lakou iloko o ke kupilikii ia manawa e kaua aku ana a kaua mai ma ka lawelawe lima maoli ua ikeia o Nede ma ke kulana ikaika maoli me ka wiwoole lua ole ma ka hakoko ana me na kanaka Inia nunui, a liiki wale i ka naholo ana o na Inia i puliee aku ia lakou akahi no a hoomaopopo o Nede i kona nia.il eha. Aka i ka liaule ana o ke poo, ke kapena o kona puali i hoopii koke ia ae ai oia ma ia wahi. Ma keia hakoko ana no hoi i hoopihaia ae ai ka haukipila halelolo i ka poe i loaa i na palapu o na kaliua kaua a no ka ike ana o Neele i ka pihaku'i loa ua ae no oia iaia iho e noho pu me kona pualikoa maliope iho o ka lapaau ame ka wa-hiia ana o kona mau eha a iaia i hoea aku ai i kona kahuakahi a kona pnali e hoolulu ana ua hui ae la na opio oiai ua hoea e aku o Dike ilaila. <l E kuu kaikuaana, ooe ka'u i huli iho nei." wahi a Dike me ka luliilima olioli nui ana me kona hanaumua/' Oko makou hoea ana mai nei no ia i'ka ponei a i ka wa no i hookuuia ae ai no ka lioomaha iki ana o ia au i liiki mai la no ka huli ana ia oe, ma kuu lolie ana eia oe iloko o keia puali. Ua lolie makou i kou loaa i na palapu aka e hoomaikaiia ke Akna oiai he wahi mau lahilahi wale no." "Pela," wahi a Nede me ka olioli nui no keia hui liou ana me kona kaikaina, "a aole no hoi i ke kukonukonu loa, eia nae, he hakoko ikaika maoli ia a makou i komopoo aku ai. Ki peheia oe, a pehea o papa " ''Maikai no maua e Nede. Aole he hookahi wahi kuia. Ia maua no a elua." "A pehea o Hagariwa ma?" a He maikai no o Mrs. Hagariwa ame na kaikamahine, e Nede, a i ka la apopo paha lakou e hoea mai ai no ka muliwai Ganegira, a o ka hapanui aku o lakou ua pau aku i ka inake." "O, he nuhou kaumaha ia e Dike aka aole e hiki ke alo." A-no, e oluolu oe e hooponopono mai i kuu mau elia ma ka wa-lii pono ana ae a e hoomaikai mai no hoi oe ia'u no ka mea i ka haule ana aku 0 ko makou kapena i hoonolioia ae ai au malaila." "I-Inro!" i uwa leo nui ae ai o Dike," he nuhou kamahao maoli ia. Nui ka ulia pomnikai. lle umi-kumamawalu w r ale no makahiki, kapena e no nae." Ma ka la 1 o l)ekemaba i hoolioloia ae ai e ke Kenerala Nui no ka hoololi iki ana i ka papahana, oiai hoi ka lioomaha iki ana i Kanapoa no elua la a i ke kolu e nee ai no Alahabada aole hoi i ka mu* liwai a mailaila aku e hoi loa ai na wahine ame na. kamalii no Pelekane a lilo ia lie niau manawa hoomaha no ka lehulehu Pelekane 1 hoopiliaikiiia. ' 3la kn lolie inua ana o Konela Warena i ka meahou ua eleu koke aku la oia i ka hoike ana i na keiki ana, alaila holo loa aku la oia e hoike ia mea hookahi ina Hagariwa. Alaila hui like ae la lakou apau—na W.'ii'ena ame na Hagariwa a oiai o Konela Warena ame Mrs. Hagariwa e kukakuka hooponopono ana no ka liuliu ana aial hoi na opio ke hoohala la ma ka holoholo ana. , l "E elua ana palia makaliiki a hoi hou aku wau i Enelani, e Nele," walii a Dike. l< a ua manao wmi ia manawa e pii liou ae ai au ma ke kulana hou. Ua ike no wau oia mau opiopio no wau aolo ioi aku i ka umi-kuniamaono aka o na hana ame ko'u ano i komo ai iloko o keia lukuwale na mea nana i hookanaka mai ia'u a me he la ua elemakule inaoli no. īna no oe e aka mai ana ia'u no ko'u manao e ha'i aku ia oe aole no ia he mea no'u e kuha'u iho ai. E ha'i aku wau ia oe ua aloha au ia oe." Aka, no Nele ma keia manawa aole i lilo na olelo o ke kanaka opio i mea aka. Ua haka-nu loa iho la oia. "E kuu Dike alolia," walii a Nele. <( Aole au e akaaka aku ana ia oe ma keia. Ua hele mai la wau a kaumalia no keia kaawale ana ano ka manawa loilii no hoi e hui liou ai ke hui. Aua ike no hoi oe aole au i kaa inaluna o umi-kumamalima makahiki aka ua like maoli no wau me ka. waliine nui, i oo loa aku i ko na kaikamahine iloko o Enelani no lnkou na makahiki i like me ko'u. Ua oi aku ko lakou opiopio mahiua o'u. Ua ike pu no oe e Dike i kuu makemake nui ia oe a aohe he hoohewahewa ana no ia mea a ina no e oleloia he alolia ia ia oe oia aku la no. a o ka mea i oi loa aku oia no ko kaua aloha ana kekahi i kekahi."

"Eia nae aole e hiki ia kaua ke kuailo mua i na mea e nee mai ana o na makahiki elima. nolaila, i kuu noonoo ame kuu manao aole kaua e hoopaa i kekahi aelike. E oluolu iho no hoi kaua ma na mea a kaua i ike ai. a ina ma keia mua aku e loli ai ka noonoo o kahi 1 > kaiia alaila aole he pilikia ana-oiai aole he lioopaa aua mawaena 0 kaua. ,Pehea la ia i kou manao e kuu Dike wiwoole?" Ma keia wehewehe manao o ka wahine opio ua piha loa o Dike 1 ka olioli, a me keia mau olelo i ku ae ai na opio mahope iho 0 ka hoomaha iki ana a hulihoi aku la no ka halelole. A ma ia manawa no hoi i hoi ae ai o Eda ame Xede a o na nanaina maluna 0 na opio apau ua iike a o na paa opio no ka i ike i na hakukoi iloko iho o lakou. t Alaila, i ka wa i hiki io mai ai ko lakou manawa e kaawale ai no ka hoi ana i Enelani ua lilo loa ia manawa lie wa kaumaha loa mawaena ona Warena Opio ame na Hagariwa. Kekahi ia ojia kaawale ana i uwe waimaka nui ai a hiki ole ke paa mai. Ua ulupuni loa ia o Mrs. Hagariwa a nui ino ka uwe ona wahine opio. Ano ka wa hope loa oiai ka huakai e nee ana ua haawi aku no ke Konela Warena i kona lululima i na Hagariwa aka o na opio no lakou ua apo aku a apo mai na paa me ka uwe nui ana o na wahine opio i ka puiwa nui o ke Konela. MOKUNA XVIII. LILOPIO HOU O LUKANAO. A hala ka poe kaua ole, na wahine ame na kamalii ame na kane kaua ole a o ka pahuhopu oia o Enelani, a pau no hoi ka nanauki ana o na koa no lakou alaila hoopaa iho la na koa Pelekane e nee ke kaua no ka lawepio ae ia Lukanao. oke koena pualikoa 0 Lukanao i hoonohoia ilaila ame ka hui ana aku o na mahele koa i ukali ai i ka poe kaua ole i hoomoana iki ai i Kanapoa ua puuki ae la lakou ma ka puuwai hookahi a nee aku la ke kaua me ka hooka'ulua ole iho. | 3la ka mahelehele noeau ana oke Generala Nui Kolina ua puni ae la ka Halealii 0 ua kulanakauhale Lukanao nei ame ke akamai ame ka ikaika aine ka pau o ka manao ua nee aku- na koa imua no ka hui kino ana me na enemi he alo a he alo a me na elau pu no hoi na mea kaua e hoohana ai ua kau-e ka weli o na Inia a mahope o ke kana hookuanui ana ua auhee aku la lakou. I kela ame keia la ka nele ole 0 ke ki pu 0 na aoao a elua a iloko o ekolu mahina 0 ke kaua neepapa ana ua lilopio io ae la ka halealii a lilopio no hoi ka punana o na Inia a 0 ka lilopio no hoi ia 0 ke kulanakauhale holookoa a kauia ae la ka hae e hoike ana i ka lanakila hou ana ona Pelekane. Aole hookahi Inia Sipoe i hookuu wale ia aka me na elau pu lakou e hui ai, a kau ae la ka weli a i ka uhi ana o ka maluhia ua hoolala koke ia ae la ka hoonohonoho ana i na puali no na kahua hoomoana. Iloko o keia hakoko kaua ikaika mau ana aole i nele ke komo pu ana o na Warena mahope iho 0 ke komo kaua ana ua hoohala kukakuka pu ae la ka makua me na keiki. "E a'u niau keiki," wahi a ka makua, "ua hana anei olua e like me ka olua i hoonohonoho ai—o ka loaa mai o ko olua uku a wawahi ae ma ke gula?" "Pela e papa," wahi a Nede," oka hapanui no nae. Aole i hiki ke wawahi a pau loa no ka mea he ko'iko'i maoli no ka uku-komikina no ka wawahi ana." "Eia he hookahi haneri dala ma ke gula," wahi a Konela Warena, "o ka huina keia a'u i ha'i aku ai ia olua e loaa mai ana ia'u no olua. Ano heaha ka olua makemake no ia mau dala? Mai maikai loa ina i hoike mua mai olua ia'u ia kakou i Kanapoa." "Aia i Deli," wahi a Nede, <f he nui na mea makamae i kaa mai iloko 0 ko kakou aoao nei a na koa e kuai-hele nei me ke kumukuai liaahaa loa. Aia he manawa i kuaiia mai ai kekahi mau lei daimana ia maua me ke kumukuai haahaa loa, a no ke dala ole me maua ia manawa pela i lilo ole ai ia maua. Nolaila i hooholo iho ai maua e lioolako ia maua ilio me ke dala no na inea 0 ia ano e lioea hou mai ana. Ua olelo ae na koa ika nui hewaliewa ona waiwai nani makamae iloko 0 ka Halealii Kaisarabaga a oiai lie waiwaipio ua kuleana ka mahelehele ana iwaena 0 na koa, a ilaila paha e loaa nui mai ai ka maua ma ke kuai aua mai." "He hana naauao ia 0 ka noonoo e ana ia mau lioolala ana." wahi hou a ke Konela, "a ke manaoio nei wau i ka loaa io ia olua kekah) waiwai makamae. Aole e nele ka hoolilo mai ona koa iko lakou mau waiw r ai e loaa mai ana ma ke dala, oiai, ua oi aku ko lakou l'awe ana ma ke dala mamua oia mau waiwai. Aole au e komo pu ana iloko olaila, no ka mea ua haawiia mai ia'u ka malama o na palena waho o ke kulanakauhale no ke pale ana aku i ke komo mai 0 na enemi iloko o ke kulanakauliale." I ka lil..pio ana 0 ke kulanakauhale 0 Lukanao ua piha koke ae la oloko o na Halealii Imamubara ame Kaisarabaga, he mau halealii nani no ke alii o Ouode maliope iho o ka puehuliilii ana aku o na Inia. Iloko oka Halealii Kaisarabaga, mailuna a lalo ua pilia i na mea makamae, na waiwai nani e laa na lihilihi daimana, na puupuu daimana na pupu aniani ame na mea like i laweia mai na w r ahi e ae apau oka honua. E like me ke ano mau oke kaua he leuleaua pilia 1 ka aoao lanakila ka liao ana ia mau mea apau pela na koa i komo aku ai i ka hao ana e wawahi ana i na paliuume no ka lawe ana i mea makamaQ waiwai nui mama ke lawe iloko o na puolo a liaaleleia iho na mea waiwai nui Kaumaha. Kokoke i keia wahi na puali o na Warena Opio, a oiai aole laua iloko o ka hana ia manawa ua hiki ia laua ke liele ilaila a i ko laua liiki ana aku ma ka puka-pa e kakahe-e mai ana kanaka mai ua Hale alii nei me na waiwai waiwai nui. "Heaha kau haawi no keia lei, e ke keonimana?" w ? ahi a kekahi koa i pane mai ai ia Nede. "Aole au i ike i ka waiwaiio o kena," walii a Nede. "A okiloa aku no lioi au," wahi a ke koa i hooia pu mai ai i ka Nede manao. "Malia paha he aniani wale no keia a i ole he mea okoa lae paha. Nau keia no ka hapalia dala. Peliea ia? 1 "Alaila ua pono," wahi a Nede; alaila haawi aku la Oia i ka hapaha. | Pela iho la laua oka hele-kuai aua me ka makepono loa ame ka maopopo ole no hoi ina paha he mau mea waiwai nui a i ole he mau mea waiwai nui ole a i ole he mau aniani wale no paha. I ko laua komo ana aku ua pilia maoli oloko i na koa a e waiho mokaki ana na liooweliiwehi mahope iho o ka wawalii ana, a ua lohe pu aku no hoi na Warena Opio i ka hoolialahala nui o na hoa aliikoa o laua i ka loaa kenikeni ole iloko o ko lakou mau ekeeke i loaa ai ka lakou ma ke kuai ana oiai aole lie ae 0 na koa e kuai ma ka aie aia 110 lie kuike. He nni na kaula leipupu waiwai nui ma kalii o na kaukani dala i kuaiia no na w r ahi dala uuku wale no. A oiai aia lie mau haneri dala ekolu a oi iloko o na ekeeke o na Warena Opio ua hooliloia aku la ia huina no na waiwai makamae mai na koa mai a i ko laua hoi ana i ke kaliua lioomoana ua piha ko laua mau pakeke a piha no hoi ko laua mau poli a iloko no hoi 0 na puolo liaina-ka. "Aole i maopopo ia'u," wahi a Dike i pane aku ai i ke kaikuaana, "ina paha ua naauao kaua ma keia kuai ana a aole paha. a no ka ike ana i ka oiaio no ia mea e maopopo no ia i ka manawa e lioikeia mai ai. Aole no o'u kanalua ke pane ae aole lakou apau he mau mea waiwai ole e like me na mea hookinohinohi o na kaikamahine hulahula. Eia nae, aole e hiki ia'u ke hooia iko lakou wawaiio." (Aole I pau.)