Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 43, 27 October 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

MOXI"2S"A XVIII. ULOnO IlOi' OLUKANAO. ' \ i!."* \\;t»ii ;i **iis;i no aok* S waiwai iu loa lakou apau aok j . i-.ilua i ka luiike n»* «• lioi ana uo ko kaua lilo aoi aku. a be po,«i m. koi ia. K hui kaua a waiho aku ma kahi paa a hiki ika iiui hou ni kaua nu» pajui na kaua ia e hoike aku me ka niuau . ; i ko iakou waiwaiio." Ma k,i hnuiHiia ana o na Haloalii i pau loa ai ka mauaolana o na I ... mahopo iho oka poo i pakele ola aku ua hoomamao koke aku ■. s uiai kf kulanakauliale aku ika manawa oka po. Eia nae, ua ••k• i ii<i kekahi p(H- o iakou a pau ika iukuia. I kela ame keia ia !tau ana na Peh.-ka.ne ih>ko o na wahi like ole —iloko o na kau.l pau aku la i ka wawahiia, ih>ko o na wahi paa a pau ae ia i ka i mt- ka j»alaha pu ana i na alanui. \ i ka wa i nulm inana pono iho ai na Pelekane akahi no a kuu j» u- i\h» a iiiiihope o kii luahelehele ana o Keiierala Xui Kolina i i puali UM ka' iiuukahiia ana nia ua kahua hoomoana like ole ua hui ; • ; !a ke Koni-hi W'aieua me kana mau keiki. • ' a !> h<- au«'l <>lua e a'u raau keiki." wahi a ka Makua \\ ai*ena. ,a hoopau ana i ko"u ]»uali kaualio? Ma ka uhi ana iho < . ! 'iiahihia i hoihoi a h«> ( »kohuia aku na aliikoa oloko o ko'u puali a ■: alli iio na j»uali i ho(»nohoia aku iloko ona wahi hoonioana; a < :v.i ;h"- kaua <<le i nolio j>u ai iloko olaila ke ikaika nei lakou e lioi ; : i i ka ILoine Makua, a o kekahi j>oe e hoi aku i ko lakou mau wahi . • >!:• : !io ke kuknlu hou ana iko lakou mau hana." • A iio'n iho ua haawiia inai malalo o'u ka malama ika puali o !'anaja a e hele pu ana hoi o Panalope nie a'u ma ke kulana mekia. n K ipena Mena ua eha kuhohonu loa oia aua hoi aku i Knelani. A <• ka puaii kaua īuoana e ma-ki koke aku ana lakou no Calakata. • A o ke koena koa iho i koe e mahelehele liilii ae ana lakou iloko e na puali liilii holomama no ke kiu ana ma na wahi like ole o ka aaia. Kia uo he mau juiulu nunui ona Inia ke hooj»ue nei me ka ike ( ie ia aku a he mea j»ouo lakou e hookauliiliiia/' "Malalo o ke kauoha wau e liele ai no lMi maloko aku o A«jara a e liele j)ti ana hoi o l)analoj»e me a'u. E ukali pu ana kekahi haj>a 0 ka puali kaualio Punaja me a'u. alaila, e pii aku ai wau i Miruta 1o ka ike ana iua kaikuahine o olua a noho j»u me laua no ka pule .hoekahi." •*.\ ua ike aku wau ia Kapena IMla ame kou Konela e Xede, a ua aeia mai olua e luMe pu me a'u no ka malama hookahi. Alaila e lh-le ai oe e l>ike no Kalakata kahi e hui aku ai oe me kou j>uali ano i\Vde iioi, ia īnanawa like no oe e hui aku ai me kou puali." Ma keia huike nianao ua j>iha olioli loa na oj>io uo ka hoomaoj»o;.o ana i ko laua ike hou ana i ko laua mau hoahanau waliine. A peiiea ka hana a olua i hoolala ai," wahi hou a ka makua. • i!a hoolinna anei ohia i ke ilala?" -l'a hooko aku maua e papa. aole nae wahi makili maoj>opo ia maua i ka nui o ka waiwaiio o ua inau mea makainae la i loaa mai ia maua. l'a j>iha ke eke a maua ia mau mea." la Nede e kamailio ana iaia no hoi e wehe ana i ka puajma o ke eke waiwai a lu iho la i koloko iwaho, iluna o kekahi j>ahu i kukuluia ma ke ano he pakaukau. l'a puiwa loa o Konela \Varena i kona mau maka e hakaj>ono ana i na lei loloa e lielelei iho aua ame na mea makamae like ole e ae. "ile waiwai kamahao maopopo maoli keia i ka'u ike." wahi a Wai ena Makua. **a e olelo anei olua na olua keia mau mea apau?" "Na kakou like ia e papa. i hooho olioli ae ai na oj)io. Aia he elua haneri o kau mau dala i hooliloia aku a lie hookahi lianei'i a oi a mana no keia mau mea. Ua manao auei oe lie mau mqa oiaio lakou?" Alaila lalau iho la ka makuakane i kekahi mau lei daimana loloa aine kekahi mau j>ohaku momi nani e ae. -O ka'u e olelo nei," wahi a Konela Warena, "o kekahi o lakou he mau waiwai oiaio. Va loaa anei ia olua ka waiwaiio o keia mau inea? "Aol»' hookahi wahi lihi o ia ano, e papa i loaa ia maua." wahi a Node. "eia nae. ina he mau mea oiaio lakou alaila ua hiki aku j>aha ka wa.iwaiio ina kahi o na ka.ukani." "K na keiki o ka'u e olelo nei. ua hiki aku ko lakou waiwaiio i ka haueii kaukani dala, iua lua ke dala. Naua ae la na opio kekahi i kekaln me ke kamahao. -Oia anei e ka makua?" •'Oia maoli uo e na keiki." "Huro!" i hooho ieo olioli ae ai o Dike. "alaila ua hiki ia oe e papa ke waiho i ka oihana koa i ka wa e pau ai ke kaua a hoi aku lie mea waiwai. Maikai kela." 'K kuu iuau keiki. o ka waiwai no olua ia " " \ole pela e ka luakua." i hooho like ae ai na opio. Alaila hoiunaka iho la lakou e hooponopono a hiki i ka waiho pu ana me ka holopono ole ana. . • Alaila healia ka kakou hana kupono me keia mau mea. i ninan aku ai o Pike i ka inakuakane. •ile mea pono e loaa i wahi piUmhao a hahao aku ia iakou ila iia Na'u e haawi aku ika Hmakoa ukuhana me ke kanoha aku i ('nlnkiUa. A maiiaila aku e hoouna loa aku i Enelam . kuu a nana ia e lawe aUu i ka mea bana gula akanuu a malalo o na ; ,V u'n waiho pu aku a» e weheia ai eka m«> hana gu!a wa»e no a !H>l ' raku°Ua hni u,a Calakata e M » l„H>kahi haneri kaukaiū dala. A n0 " ,>le ku kek f l ° „'ll nuu, mea i ka waiwai alaila ma na mea waiwa. no e n.ake,«no a, "• ... *■ v.T. u'z?s «*»•.".««- • ta.ta.w-~ h. t r. sr.s i» ~ - >»*' - 1 -

poo i ni.it inu poka ikawa o ke kaua. Aui he uuui kaukani o aa Inia F:akaa)!;ai»a irt-*lama maluhia i h«.w>hana |»u ia aku iua ka iii■»»H'ii:.va :u!;i !'im k;i hooiuaika! ae 1 na wahi »» ka Aiiiīiā i ht* rioiu o Ka ta uuihope v ka īiiakaukaii «»isa «> ka huaka; na n**v aku la ka j»«ali kanlu» i waria me na Warvna m» k ihi i kano hala a no kt* kiu aaa n«> ht.»i ina i'neini i kamiiUi akiL Hv »lua la | v ka anu o ka hnakai m».* ka loaa oK* a hui oU» m»- na kin a i k>- \ ».» ka la i k»* ahiahi i h;k; akn ai lak«.»u n:a k»*kahi lurtf heiuu l<; a ! j»«»haku-If|«:> nui k«}»ouo m»* kona puo'a mu »• kau ki-hakv'na ui.a ! U»' hale kupapau ia no kekahi keikiaiii Inia i kannia ihūla. Ma ka noonoo ana ua ln»Mholv» 1 sk*- ia ih».» ia h»>aniu».H i !ak*»u iL> ila a ih.'ko lioi o ia haiv a e lioohala iki i ka mo,' ana iwaho e !: ke me na |>o uiua iho. Ua ioaa aku ka haie e hanuuna ana ka |>uka a uui ka makaikai ana ua loaa iho ia ka ike ia Koiu-Ia \\ an-ua i ka maikai «> ka moi' ana ma ka ]«a|>ahele-luua oua ht īau iu-i. t"a loaa pu ih*> !a 110 hoi ka ike ua hoomoaua mua ia uo ka hvi;ni e kekahi j»oe a o na em'ini no paha ia. Mahope o ka hoonohonoho ana i na kiai a makaukau no hoi no ka iuoh ana. alaila ho aia ae la ke ah.i no ka paina ahiahi a hooluana iho Ia no hoi ua koa ma ko iakou puulu a o na aiiikoa no hoi ma ko lakou puuiu. '•Minamina no hoi i ka hui i u oh- aua mai o Kapoua Mena mo kakou iioko o koia puulu hookahi aua." wahi a I>ike i hoomaiia>> ae ai i kona ju>ō hoa. 110 nn.a hauoli no hoi ia oka hui Hke hou ana <> na hoa oka au like ana. Aka. ua hauoli no ka naau i ka ik»- ana. i ka pii maikai mau ona i loaa ai na manaolana no kona ola loa ih*ki» 0 na mahina elua." "Pela f M wahi a Konela Waiena, aka ua manao no wau ina no iola h»a aua oia aole no uia e h'iki ke komo hou iloko o ka oihauakoa no kekahi nianawa loihi. Mauiuli o k:i oopa \ loaa iaia mamuli oke ku ana i ka poka e na'ina'i mau ai kana hele aua he mea liiki pono ole ma na liana ikaika o ke kaua." "A manao no hoi wau aole ht i manao hou ana ona no ka noho hou iloko o Inia nei no ke koena o kona ola honua ana/' wahi a Xotle 1 panai aku ai i kana manao "E Mr. Latama." wahi a Dike, i pane aku ai i k«'kahi o na alii koa e noho kokoke ana a oia no hoi ke alakai o ka pualikoa kaulio i ukali ai i na W aieua. "e oluolu e hoike mai i kau moolelo o ke komo ana iloko o kei«i lukuwale ana. Va ike niakou i ko makou nioolelo oke konio ana a o kou hoi ka makou e hoolohe aku ai. Pehea la ia?" Alaila noho hoonanea iho la lakou ia po me na ha'i mooh-lo ana 1 na anoai o ke kana i koino pu ia e lakou a hiki wak* i ka hora umi oia po. A mahope oka hele ana oke Alakai Laiama iwalio no ka nana pono ana i na kiai ina paha nui na kulana makaala ua hoi hou mai la oia iloko o ka hale a maho])e o ke pani ]»aa ana i ko lakou puka ua hiamoe iho la na moa ap.au e waiho ana i ko lakou mau p»>o maluna o na noholio o lakou a me na palelio i kapa no lakou. Ta uioe iho no lakou a liuliu maoli a ninipo maoli no uia no ka manawa i hoala ino ia ae ai ko lakou hiamoe anie ka puiwa nui n<> hoi ke ala ana a eleu koke ae la koloko |><»e a makaukau no ka hui ana me na enemi. Xo kekahi inauawa no ua auo pihoihoi no lakou aka i ka hoi ana mai o na noonoo maikai ua maopopo loa ae la he ikuwa leo nui ia no na Inia po'ipu me ke kani pinai ana o na pu. j "lle kaua po'ipu keia!" i hooho leo nui ae ai ke Konela Wai'ena.. "lle mea mnopopo ua hiamoeia na kiai." Me ka hoohakalia ole iho ua holo koke aku la lakou no ka ipn-; ka a hoomaoj)opo iho la lakou i ko lakou komo aua iloko o ke kulana ikiiki oka poino nui. Ua pii ae ka mahina ia manawa a e haawi ana, hoi i kona malamalama nie ka nani a na ia malamalama powa'ewa'e ; 1 haawi aku \a lakou i ka ike i ko lakou puni i na Inia o ka heluna i nui. I Ua liolo mai la no hoi o Lataiua i ka puka me kona pahikaua aka ua ku mai la oia i ka poka o ka pu o na enemi ma ke poo a make loa iho la. "Ikope! iliope!" i kauoha leo nui ae ai o Konela Waiena. "K paio aku ka kakou me ka nana ole ae i ko kakou ola. M MOKUNA XIX. ME KA HOOMAXAWAXUI KE KUPALE AXA. I ka mannwa pokole i pani hou ia ae ai 1 \*i puka a hoomaka iho la lakou e paila mahope o ke panipuka me na barela ame na pahu nunui oloko o ua hale nei ame ke kamailio ole no hoi na hana o ka hooikaika aua a ma ka manawa i pau ae ai ka paila pahu ana o na koa I'elekaue na hamau iho la ke ki pu ana o na enemi. a hoomaka mai la lakou e uwa leo nui. a aole uo hoi i liuliu uuina ana ke i»anip'ika i ka pahupahu ikaika ia ana mai me na pauku-laau nui mawaho mai. ••Ue houkanaha'o wale ana ae no keia e na keiki a'u. v wahi a Koni'ki W aieua i pane aku ai i na keiki. "eia nae ua haawi aku kakou ia kakou iho no ka paio aua no ko kakou aina makua, a o ke Akua no ka i ike i ko'u make hookahi ana ma keia wahi" "E uana e papa," wahi a I>ike i paue ae ai. "lie wahi puka uuku aia la. Ua hoomaopopo wau ia mea i ka ponei. Ke manaoio nei au aia lie alanui e pii ai iluna a oia ka puka. Eia nae, aole no ka kou e haawipio wale me ka hakaka liina ole aua ina pela e hiki ai a hiki i ka manawa o kakou e make ai—make iloko o ka paio. I'ehea laiar , , , "Pololei." wahi a Mekia Panalope. "e hakaka aku no kakou a hiki ika hopena. E wiki e Dike. ina he puka io -ia/' Ua loaa io aku no ia Dike e like me kana i manao mua ai he puka a i ka hemo ana aia |ioi he wahi alapii olowi e pii poe}n>e ana iluna noluna o ka puo'a a iaia e pii ana me ka holo ikaika aia oia ke noo noo pu la i na hana e hoohana ai. »'He maikai ke ala," wahi a Dike iaia i hoi hou mai ai. "E papa. ina e lawe kakou i keia man pahu a hoolu a uia ke alapii ma ke ano pale ua hiki loa ia kakou ke ku aku imua o ua kaukani koa." "Xani" i hooho ae ai ke konela. "E hami oia wale no ka mea i koe. He umi-kumamalima paha minute i koe a.laila noha keia puka a oia ao hoi ka manawa e pau ai kakon iluna me ka paa pu o ko kakou i>alekaua." Alaila hopu iho la kela ame keia o lakou he hookahi pahu a pu aku la iluna me ka awiwi no ka mauao o noha tnua mai ka puka. aka, uo ka i>oe owaho ua hoomaha hamau iki iho la lakou uo ka hoo makaukau ana i ko lakou man pukuniahi e huli aua imua fiono o ka puka. no ka hooleie i>oka ana. Ua ioaa ia iakou ka manaoio aole he wahi e pakeie ai na Pelekane. pela i hoohakalia iho ai ka wawahiia ana oka panipuka. A tna ia kuiuu i nui ai ka mauawa oua hoa no ka liuliu ana no lakou iho. "Aao e papa." wahi a Dike i pane aku ai i ka makuakane ia lakon i hiki aku ai iluna a mahope no hoi o ka hooponopono ana i ko lakou kuiana. "ua lawa keia wahi mau meaai ame ka wai \ koe iho i ka po nei e malama ia kakou no ko kakou ainaahiahi. E Xede, ua iawe mai anei oe i ka popo-kaula me oe?" "I meii aha e Dike?^ o lilo »a i mea kokua ia kakou aole nae i ikeia ao Ma manawa. O. aia lakou ke hm>makaukau uei i ua pukumahi!" Ia Dike i hooho ae ai ao na pukuuiahi mahope iho ia o koua kiei ana aku iwaho, a i ka uiauawa pokole no hoi i u ina ai ke kani o ka pu a leleliiiii ae la ke panipuka olalo iloko hoi o na apauapana liilii, a j>au pu ae la iio hoi na koena barela palaoa i hoouio aia ma ka I puka i ka puehuliilii. (Aole f 1*«.)