Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 44, 3 November 1905 — NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia. [ARTICLE]

NA WARENA OPIO ILOKO O KA ENAENA O KA LUKUWALE. He Moolelo o ka Lukuwale Ana ia o na Pelekane ma Inia.

• MOKUNA XIX. ME KA HOOMAXAWAXUI KE KUPALE ANA. Ma ka pale niua no o lakou he kanakolu paha kapaai mailalo niiii lakou i hookaliua mua iho ai a o ke koena ala no hoi ua haniiiiiui ia no lakou e pii hou ai no kekahi mau papu o lakou i,kukulu ai. "Ja papa ma e paniku ana i na enemi e hele kaua e hoona hou i wahi no kakou e pakele ai," wahi a Dike i kona kaikuaana, ua loaa ia'u ka ike e hala ana kekahi inanawa loihi mamua o ka loaa aiia hoomaopopo ina enemi iko kakou wahi ao ka papu mua| }ioi a kakou oia kekahi o na kokua nui e hoohala ai i ko lakou manawa mamua o ko kakou lawelawe lima pu ana.' Ma keia inanawa ke wehewehe ae nei kaiao; a i ka nana pono ana aku o na opio kane ua nui niaoli ka poe owaho a paapu S\ale apuni ka halo. "He nui liewahewa maoli kela poe no kakou." wahi a Nede ia Dike." a*u e kolio wale aku nei no aia lakou ma kalii o ka elima a eono kaukani ka nui a lie eono hoi a lakou pukuniahi. 'IIui'o!" i uwa leo nui ae ai o Dike, u o keia 110 ka u mea i haupu īnua ai o Xe<le." Alaiia kuhikuhi aku la oia i kona kaikuaana i ke alapii mawa--Im> o ka |»u<>'a e ku ]>ololei ana iiiq kahi k|iola liaahaa, a walii a ko, laua noonoo ua haaaia ia no ka poe hana hoomaemae i ka puo'a i ka wa e hapa'upa'u a aiu'a ilio palia. ) ka mea i loaa ai ia'u o keia ano noonoo me a'u oia no ko'u hoomaopopo i ke kukulu }>aa ia o na alapii mawaho o na puo a kiekie o 11 a hale nunui o Lukanao. I ka manawa paha e nawaliwali loa ai kn lialo a o ka puo'a no hoi oia ka manawa e makemakeia ai e hooponopono a ihana hou a o ia mau alapii ka uiea hoomaalahi ana oiai he alanui ia no ka poe luuia. E ilio kaua a hoike aku iko kaua poo i ka meahou lioolana manao." Alaila iho aku la laua ilalo no ka hui ana me ko laua mau hoa o ke kaua hou. I ka manawa koke no i komo ikaika mai ai na enemi iloko o ka, hale me ka ikuwa ikaika ana iloko o ka.ol'oli nui no ka lunakila! ame ka lako pu i komo aku ai oiai ua ike no lakou he paio ikaika noj ia o ka liui pu ana me na Pelekane he alo a he alo, no ko lakou manao he nui ko lakou enemi olōko. Ein nae ua hoopuiwa nui loa ia lakou i ka. ike an'a aole ko lakou poe enemi iloko o ka hale aka i ka alaalawa ana ma o a maanei ua ikeia aku la ka hamama ana o kekalii walii puka uuku a emoole pii ana ua poe nei ma ke alapii me na iini nui iloko o kela ame keia o ka mea hiki mua nana ka ai o ka liiuaikaika i na enemi. A iio ka ololi loa o kahi alapii ame ke ano pouliuli aole i ikaika loa ka lakou pii ana a he elua wale no lioi e pii palua i ka mauawa hookahi iune ka paukiki o ka holo aua me ka nooiioo ana ae o na aliikoa luia o ka holo ana oiai lie elua o na alii i laA\e mua ae i; kulana alakai ame ka nioeuhane mua ole e.pa mai ana i ka poka,l oia no ka wa i kani mai ai na pu-panapana o na Pelekane mailuna{ mai a ho wala ana ko ua mau kanaka mua nei a kau ana iluna o ko| laua poe mahope e pii mai ana a lilo i mea hoopuiwa nui ia lakou.; Va loaa pono aku ua koa ma na umauma a waiho make ana iluna pouo o ko laua niau hoa. • A o na kanaka hoi keia mahope iho o na koa i lilo ae la ke olai ua kuhau īho la no laua aka no ka liiki ole kekuemi mamuli- o kaj pa im ikaikaia mai e ko hope poe ua nee mai la no laua imua a no, keia kulHiiā ano ikiiki loa i kau aku ai maluna o laua ua kau pu ae) no hoi laua i ko laua mau pu no ke ki wale ana aku nie ka maopopoj ole o kahi o ka enenii e hoopue mai ana, a aole no hoi i u iho ua| kani uiāi la no na pu a na Pelekane a ku no ua mau koa Inia neij a wala-kua aku la no hoi ihope. A pela iho la ka hana īuau ana a ( hiki i ka lilo ana.o ke ola o kekahi mau aliikoa lie nui mamua o kaj piha ana ae la o ke alapii i na kino inake a liiki pono ole i na hoa hope| mai ke pii me ka maalahi ua emi pu iho.la ko lakou hooikaika liou ana. Mahope o ka lawe ana i na kino make o na koa o lakou me ka nihinihi nae o ke kii ana oiai aia no na Pelekane ke makaala ioa la a he iiianawa loihi lioi ia no lakou i lawe ai i ko lakou poe inake a laila noho ae la ko lakou aha-kuka no na uiea e hana aku ai. Ua haawi ae ke alakai nui he makana kiekie i ka mea e aa ana ma ke| kaua ana a he nui o na aliikoa i ku mai iuiua oua no ka lawe ana aej ia mau kulana. a ua hookoia aku no hoi e like me ka hana ana aole| nae he mea a nianuhe'u aku na Pelekane. V no ke poho o ka manaolana ua hamau hou iho la lakou a noho liou iho la ka lakou aha-kuka no ka lua oka manawa. Mahope oka hoolala aua ame ka hooikaika nui o na noonoo ua hooholo iho la lakou he papahana hou a mahoi>e o ko lakou paina ana oiai aole la kou iai iki a awakea wale ua lioomaka iho la ka Huliu ana. O na apana maikai i koe iho mai ka hooweiuweluia ana e na poka pukuniahi i kiia ai e lakou no a leleliilii ai ke panipuka oia ka lakou i hana ae ai i paiekaua papa manoanoa a mahoi»e o ke kama-na ana a hana i mau puka liilii i loaa ai kaki e paa ai na liuia o ka poe ia lakou ka palekaua laau ua hoomaka aku la lakou e pii hou ma ua alapii olowi nei ame ka uwa nui ih> lioi ia pii aua no ka manaoio i ka holomua o ko lakou hoolala piipahana ana. I ka wa i lioea pono aku ai na Inia ma kahi e Hhi ikeia mai ai e na Pelekane ua kiia mai la no, eia nae, ma keia nianawa aole i komo aku ko lakou poka iloko o na koa Inia oiai he manoanoa loa ka palekaua hiau o ekolu iniha, a ine ia ano i pii malie aku ai ua poe nei a hiki wale i ko lakou kau waie ana iluna o ke anuu e hehi aku ai i ka paf»ahele luna o ka palekaua o na Pelekane i hookahua mua ai. A i ka liiki ana ilaila a oiai na jma maoli no ka hoonohouoho ana o na Pelekane i ko lakou papu ua hiki ole iho la i na Inia ke nee hou aku imua a mahoj>e o ka hooikaika nui ana e holomua ka hoolaia piipahana a hiki wale i ke poho ana o ka manaolana ua emi ina )ie hou aku la lakou ihope no ka hoi ana ilalo me ke akahele no nae oaui iki ae a loaa niai i na poka hala ote o na Pelekane, a pela iho la ka iho ana a \aie ao iialo. pal<*fcana kakou no keia manawa." wahi a Koneia Wapena, man|rt%'| ioihi ia no knkou e hemo ai mai keia wahl aku, oia hoi t e like ka loihi oka manawa e nohopaa mai ai ona enemi pela ka nui o *i* manawa a kakou e noho ai maiana o keia wahi.* /\

Ao!e i hoomaka hou na laia i ke kaua hou anu a bala wale ka auwina Ui aka o na koa Pelekane hoi aole iakou i noho hana ole, oiai ma ka hoonohouoho ana ua noiio kiai aku ia he hookuhi o iakoa ma ko lakou papu a o ka ha|>anui aia lakou iluna o ke kaupoku o ka puoa a mailailaaku i hoohanaaku ai lakou iko lakou uiau pu maluna o na enemi a aohe he ki ana e hala ai a he hookahi kanaka niake hoi i maopopo a kela auie keia poka e kiia ai. Ua kiia mai no hoi lakou e na euemi aoie nae he loaa mai a ma keia kulana i kaa ai ka holomua o ke kaua ma ka aoao o na Pelekane heluna uuku a manaolana poho hoi na Inia. Ua aneane aku e napoo ka la oia no ka uianawa i hoomaka hou ae ai na Inia he kaua hou, oia ka ho-a ana i ke ahi iloko o ka hale i punohu nui ae ka uahi no ka hoopilihua ana aku i na euemi o lakou aka ua poho no ko iakou manaoiana oiai aia no he wahi kupono loa | o na Pelekane a nui <hoi ke ea. | Eia nae ina Pelekane e noho ana iluna o kaupoku & e hoomauia mai ana ka ho-a ana o ke ahi a punohu nui 110 hoi ka uahi ua hiki I pono ole ia lakon ke iho aku i kahi o ko lakou papu e makaala ai a ua loaa pu no hoi ia iakou ka noonoo aole no hoi e hiki lakou ke p>ii 'mai oiai ka uahi e hana ana i kana hana, aiaila no«ho hoonanea iho la lakou oiai ua ahiahi. a mahope o ka hala aua o kekahi manawa uj\ hoopuiwa loa ia lakou i ka hooho ana ae o Xede me ka leo nui. "Hoolohe!" wahi a Kede me ka leo nui. i% aia lakou ke wawahi la i T:a papu o kakou." | Me ka hoohakalia ole hou iho ua hopu iho la oia 1 kana pahikaua a holo akn la ilalo a hahai aku la no hoi kona poe hoa. A ia Xede no i ikeia mai ai e na luia oia no ka manawa i kiia mai ai a ku pono| mai la oia ma ka pooliiwi a e anehe aku ana oia e hina imua o ia no' ka manawa i paa aku ai ia Mekia Danalope ma ka a-i o ka pela oia i huki hope ia mai ai iluna. j "E paa aku i ke alapii e ke Kouela/' wahi a Mekia Danalope i pane ae ai, "aia io 110 lakou ma ko kakou papu aole nae i pau i lsa wawahiia. E lawe ae au ia Nede iluna o kaupoku. Ua ku oia ! ma ka poohiwi. v * j Ua hapai aku la o Mekia Danalope i ka opio eha a hoomoe iho la' iaia ma kahi palahalaha o kaupoku a waiho maule iho la ke kanaka opio oiai ua pau ae la kona ike a hoi aku la o Mekia Danalope ilalo ; no ka hui ana me na eiieini ia Konela Warena auie Lukanela Dike e! lioopoliapoha mau ana i ko laua mau pu, a aole no hoi he ki ana e hala ai. ; A mahope o ka lioomau ana o na Pelekane i ke ki ana a e loaa iuau ana 110 hoi na lioa enemi o lakou a nui ka make ina ko lakou! aoao me ka neeinua ole liou o ka lakou mau wawahi papu ana ua puliee aku la lakou a pau ana i ka lioi liou ilalo me na manaolana poho. Alaila nie ka eleu no lioi i hoi aku ai na Pelekane iluna i kaupoku n.o ke kanaka opio eha, a ku kiai ae la o Dike 110 lakou ; ka holoholo ana me kana pu i makaukau no ka hoohana ana i na ma-; nawa apāu, ia \Varena ame Danalope e haua aua maluua o Kapena, Nede. i He eha kuliohonu ko Xede. Ua komo aku ka poka ma ka unia-! uma a pii iluna i ka pooliiwi, a ua loaa pono mai ka iwi-poohiwi i ha'iha'i ae ma na apana. He nui maopopo ka eha. Eia nae aole lie ike ae o ke kanaka opio oiai aia oia ke waiho la ua pau ka ike.| INo na enemi lioi ua noho hou ilio la ko lakou alia-kuka a noo-i noo i ka mea e liana ai a 110 ka poeleele loa ua hooholo iho la lakou 1 e hoomalolo ke kaua a wehe ae ke ao o kahi la ae a ia manawa el hoohaua ai iko lakou mau pukuniahi. Alaila lio-a ae la lakou iko lakou mau alii ma na wahi kokoke no nae i ka hale o na enemi o lakou no ke ku kiai ana. Ma keia manawa akahi 110 a pohala ae o Nede oiai ua uapoo aku ka la a olu niai la ka ea, a mahope iki o ka lioonana ana ame ka inu ana he wahi oolopu wai akahi no a loaa wahi olelo iaia. "Ua hauoli loa wau i ko kakou ae lokahi like aua," wahi a Xede, "o Dike wale 110 ka mea o kakou e hele." • | "Aohe 110 e hiki ia kakou apau ke iho mai nei aku oiai o ke ka-j naka hope loa ka mea hiki ole iaia ke iho a ua oi aku ka maikai e 4 hookuu i hookalii a e noho iho ka hapanui me ia." O keia na hoolana o ka makuakane i ke keiki nawaliwali. U I ka wa hea o Dike e hele ai?" walii hou a Xede. | "Aia i ka nianawa e akakuu mai ai na Inia. E puka ana ka mahina ma kahi o ka hora 12 a he mea pono iaia e hala e mamua o ia manawa. Pehea oe i keia manawa? Pehea kou elia?" | "Aohe he nui loa o ka eha aka he auo e niai ko'u me he la he kaumaha pu. ? ' I Alaila huli ae kl o Konela Warena ia Mekia Danalope— U E olu-| olu e Danalope e ku kiai ma kahi o Dike i kaawale ai oia no ka ike ana mai ia'u. A ua maikai no kou haawi aku i kou gudibai iaia.' O ka hora ewalu keia o ke ahiahi a he mea pono iaia e kaawale koke iloko o elua hora mai keia manawa, aku. A i kona wa e kaawale aku ai eku kiai like aku ai kaua ma kahi oka eha hora pakahi. A ke a<» ae n<.:»v he manaolana no ka loaa wahi hiamoe ana.- >} j A hiki wale i ka hora umi akalii no a hamau mai na Inia eia nae, aole no i pau loa ka hamumumu kamailio ana. He loheia akuj no ka walaau mai o na puulu liilii ame ka a mai o na ahi like ole e| like me ka nui ona puulu koa. Eia nae o ka hapanui o lakou ua' lioomoana iho lakou ma kahi kokoke i ka hale apuni omua a koe! ohope. "Ano," wahi a Dike, "ua hiki mai ka inanawa kupono no ? u e hele { ai a oia keia wa. Aia ma kahi o kanahiku niile a'u e holo ai a hiki i L Lukanao. Aole paha he kupono no'u e hookolo ai i ka puali i uka-j li mai ai ia kakou a i hoopuehuia aku e keia poe. Nolaila i ono o Lukanao wau e hele ai. Ina e loaa ia ? u i lio maikai a ikaika aole e< nele ko'u hiki aku ilaila i ke awakea oka la apopo. A»ke manao! pu nei no hoi au i ka nele ole i ke Generala Xui Kolina i ka hoouna| koke mai i kokua me ke kali ole ia*u. Alaila e hiki mai no lakou ianei i ka wa kupono, malia, e hiki mai elua po mai keia wa aku/*, "Aole io no he pono o ka hoolohilohi ana i ka hiki ana mai o na' kokua." wahi a Konela Warena ? "aka e manaolana aku kakou i ka hoea mai o na kokua iloko o ka wa kupouo e like me kau i hoike maij uei, aka ke manao nei wau ua hiki loa ia makou ke ku paio aku i na enemi e like me ka pau ole aku o ko makou mau poka, koe wale no a manao lakou e paniku ia makou no ka hoopololi ana.- ? MOKUNA XX. HOOMAHA MAHOPE O KE KAUA. j I Mahope iho o ka haawi alolni ana i kona maknakane ame kona kaikuaana ua hoomaka iho la.ka huakai a ka Lukanela Dike. O; ke kaula i paa pu ia ai ua nakiiia aku he hookahi poo i ka pou nui oka pno'a. Ame na kaula nei i hoohoholo aku ai o Dike iaia no ! lalo mahope nae o ka hale. j Ua hookuukuu aku no oia iaia iho me ke akahele a hiki i kona ku ana īluna o ka paepae pukaaniani o ka hale a he mau kapuai; wale no hoi koe a kuia ilalo alaila halo pono iho la oia ilalo no lioomaopopo h>a ana ina ua malaelae ke ala nona. Auakuio no e 1 like me kana i noonoo mua ai aohe kanaka. Me ka eleu a hoohakalia hou ole iho ua hoohoholo loa iho la o | Dike a ku ana i ka honna. a me ka eleu no hoi o Konela Warena i I hukihuki iuai ai i ke kaula ina paha ua ku io aku ke keiki i ka honua: [a i ka inaopopo ana mamuli o ka alu ana uiai o ke kaola ua wehe koke ae la oia i ka piko o ke kaula i nakiiia i ka pou. A i ke kiolaia ana mai o ke kaula maiiuna mai a mahope no hoi o ka (Kikaa ana o Dike i ke kaula a hawele ae la ma kona nui kino, a mahope o ke ku iki ana ua hoomaka aku la kona helenihi ana- Ma keia manawa no hoi aole hookahi kuia. (Aole I pmii») •