Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 44, 3 November 1905 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

I MOKUNA 111. KA WELI O DAMASEKO. "l'a lohe makou nona mai kekahi mai o na kanaka kalepa i hele , ae nei, a oia no hoi kekahi iwaena o ka poe i haoia kona mau waiwai :je ua Kulina nei." j »*Maihea ae keia huakai oka poe kalepa?" | ' Mai Tamu ae lakou, e hele ana hoi me ka lakou mau waiwai ul / ke alahele ae o Basora." rj J "Xa'u kela mau waiwai." i hooho ae ai o Horaiua. } "Ae. e kuu haku. a ua pau aku i ka lawoia e Kuliana —ua lawe/ aku na waiwai apau au. aka aole i laweia na waiwai o ka po«* kale( i ilihune. Eia uae aole ia oke ino. Ua hoouna ae oia ika loh<- ejio<^ neoneo no oia ike kuhuiakauhale o Damasoko, Ua kauoha / o Ahoula Casema e holo awiwi mai wau a holko aku la oe i k» ia ? l"a kau koke iho la ka weli maiuna oka moi. Oka inoa ' liana he iuoa maka'u loa ia ia e ia, a i kona manawa i loh" uflp ; hoopukaia ana aku o ua inoa lu uu haahilu ae la kona kino j O kana mea no nae e maka'u loa ana oia kouu hooiuaopopo ikaika ona lala oua Kuliana nei. Aia pu iloko o ua maka'u } iini e panai aku i ka ino i hanaia mai iaa. S| ! u Aia ihea ua debolo la?" wahi a Honima i ninan ae ai. muhoiHh | koua ku iki ana a nana aku uialuna o ka elele i hoouuaia mai ai.lM : ■ "Aole oia i mamao loa aku mai ke kulanakauhalo aku. »» iP*' haku. Melie mea la aia oia ma ka hikina. lua oe e makemake ai. e hoi aku aole oe e poino ana, ke awiwi 1110 nae oe." | "Ina pela e hoi like aku ana kaua." i puana ae ai ua moi la. ie* kona pal ana iho i kona mau lima iluna o kona uha, " a e lawe mi^ i 110 wau i pualikoa nui no ka hoopio loa a:ua aku i keia weli o Dam. seko uiai ka ilihonua aku." ! Alaila, kauoha aku la oia ia Sada e hoi aku a hooiuakaukau it ka laua huakai. a huli ae la oia e pane akn la ia Ulina: ! "Maauei oe e noho aT."e kuu mea alohii. me ka poino <»Ie a aole t*m \ * hoi e loihi loa a o ka piha pono u<> h«»i ia o k<» kaua hauoli/' i ; He pokole kana mau huaoh'lo o ke aloha hope loa. <»iai ua h<% 1 piolokeia kona noonoo, a e haa-ui ;na hoi kona leo iaia e hoopuk ! ana ia mau olelo. laia i hiki aktt ai ika puka ua huli hou mai la oi; I ihope. me he mea la e manao ana v hoopuka hou mai i kekahi olelp,. !eia nae ua liuli aku la 110 oia a haalele iho la i ka opiowahine m e hoopuka ole mai i kana niea i manao ai. Mai ka puka aniani | ! noho aku ai o Ulina a nana aku la i ka moi e hoi ana a hiki ' kona nalo ana aku iloko o ke alahele ololi, a i ka hala ana o {■ ! naka hoiw loa mai ]>a ike ana aku a kona mau maka ua huli ae I oia i kona hoanoho, I 4i E Alahia, heaha la na mea e pili ana i keia j»owa e kauia ka weli—oia hoi keia weli o l>amaseko? Ua lohe no wau i mea e pili ana nona. I.'a lohe au i ke kamailio ana o ko'u kane nona i kekalii manawa loihi i liala ae nei; eia nae aoh» e hiki » ke hoomaopopo ia inea. Ua ike anei oe i kekahi mau mea e pili nona? ? ' "Ua nui ka'u ntau mea i lohe ai nona. e kuu lede maikai. kanaka oia i kauia ka well a pnni o I)amaseko no kekahi mau DJj|< | kahiki." |t | "Xo eliia makahiki e Alahia? Ke hooinauao ae nei wau ua 4 ke a<; ko'u makuakane aole no i loihi loa ae nei kona ike ia ana i» | kela huli o ka aina." j ' "Malia. palia ua hewa ka'u i ha'i aku nei ia oe," wahi a Alahi, !i pane rku ai, e lioao ana hoi e noonoo. "Ua ike no nae au he mea oia i k&uia ka weli, a he pupuka hoi kona helehelena: eia nae aoh wau i ike i ka nui o kona mau makahiki o ka hana ana i na han | iiaowale. Aole no paha i nui loa na makahiki e lik<* me ka'u e u nao nei. ,, ( I "Aka hoi, owai la ia? Maihea mai kona hele ana mai?" j li A f iiio iiaila ke pohihihi, e kuu haku. Aole he n»< a i ike i wahi i hoea mai ai ; eia nae ua oleloia \w mea no oia i hoopoiH' 1 kona ohana e Horama ke alii. Oia hookahi wale no ka nira i\ ma keia ao, pela ka hooniaopopoia ana, a o lloiama ma ka m<*a ur i pepehi i kona ohana; nolaila i hele inai ai oia no ka panai ana ij ina liana a Horama i liana aku ai nialuna ona. Eia. me ia kek) jlieluna o na kanaka maka'U ole, a he elua manawa ana i halawai ai me na pualikoa a ke alii i hoouna aku ai e i>epehi iaia a i ole e/ | pu]>io aku paha iaia. Aole ona haowale e like me ke ano omi pov $ [ e ike mau ia nei. Aole ona hoopilikia aku ika mea ilihune; aka o V ' mea e nohoalii ana maluna o Damaseko ke hoo|»oiuoia. n j "Ua ike anei oe iaia. e Alahia?" ,/ <v Auwe no hoi e! aole la. Aole loa wau eae e ike aku iaia. L { kanaka helehelena hoomaka'uka'u oia. Ua lohe wau ika . a kekahi o na aliikoa o kou makuakane aa hiki loa iaia ke pepe jka bibi kauwo me hookahi pa'i ana a kona lima; a iinua hoi uwila o kona mau maka ua haalulu iho na kauaka koa a • !ma ke kaua. O, aole loa wau eae ana e ike aku iaia.*' Ūi. | "Ma ko'u manao iho he mea maikai ka ike ana aku i kipo.' • oia ano," wahi a Ulina i pane aku ai, me kona leo hoihoi. | '7 ! wau i ike i kekahi kanaka e like aku me ia ke ano. Oke , liiki i kona lima ke pepehi iho i ka bibi kauwo, a nona lioi iia*i> ' uwila i okomoia me ka manao e like me kau i hoike mai nei. aoh oia e hoopoino mai i kekahi wahine i hikii ole iaia e pale ae iaia i j 4 *Kupaianaha maoli no ko'u uoonoo," i hooho ae ai o Alahi "Xo ka mea/' i hoomau aku ai o Ulina me na minoaka e kau maluna o kona mau papalina waimiuhea, "aole i hoonnauaoia i noho ana ma ia inea. Eia nae, ma ka n<M>noo nui ana ae i keia 1 1 me he mea la e aloha no wau i ka moe ana iho maluna o na līnry j ika a maka'u ole oia auo. Ina wau e aloha ana i kekahi kanak» iko'u naau apau, o ko*u makemake e ikaiika oia a uiaka'u oh* no< la o kona noho ana mai imua o ko T u aio he maiuhia ia no'u. H** k ianaha anei ia?" I **He kupaianaha io no." wahi a Alahia i pane aku ai. "n'n ] mauao ae ai e loaa hou ana keia mea a ke alii e lili hon ai ina ' lohe ana i keia maaao au i hoike ae nei/ j "Ke lilo ae wau i wahine na ka moi T e ike aku no waa iai ke ano he kane na'ia a e aloha aku no hoi wau iaia. Aka nae v *. I hia. aole a kaua mea e kamailio ai maloina oia mea. E hele k |'ai i ko kaua paina ahiahi. ahala e hele aku kana e holoholo il« | ka malapoa." I kekahi la ae. e aneane ana paha i ke awakea. ia UlLna • «oho like ana Iloko o ke keena hookipa e huli ana hoi i ka paka* hoi e leWiuna ana ka wai iloko o ka punawai, ike aku la laua pioloke ona koa maloko mai oke alaheile oke awawa. Ma ka nei hoomaopopo aku aia pilikia nul, oiai aia na kauwa k» la 1o a iauei. Ike akn ia laua nei ika holo ana mai o kekah' no ka halealii. a aole no hoi i liuliu iho ike aku la laua nei i na noho iho iloko o ka hale he kanalima paha ko*iakou nui, e b|J no ke alahele. "Heaha hoi keia?" i hooho ae ai o Ulina me kona pihontv Aole nae he hiki ia Alahia ke pane aku i ka ninan a kona

!0 kana wak* n«» i panp aku ai e hooikaika kona bak« iaia iho. a ej q(mid'x> (»1 e :>(' lioi h<* poino i e kau mai :iiKt Huiluna o laiiii. ! Aoi»' i ioilii n»:iliūj» j mai, iki' hou aku la hma nei i ka holo ana ; iiKi» o k.-k jhī «iele no k«» h«{lf*alii. a ho!o ioa ao la no ka nimi o Aia | hia u»a »• noho aua. O kola <*!eJe o kekahi no ia ona koii j>aeie. j •*H« a!s.i k»-ia. «- Asiiwada?*' i ninau aku ai o l lina. "Heaha ka f <» k»*i;ī a «uikou holoke nei / | k ' K kuu maīkai," wahi a As;nva(la, me kona hooikaika anaj 8 v mik.i aku kaua uiau oh*!o. *ua hiki mai he eiiēini lua ko kakou | I ipuka. oka \\'t Ji o D:imaseko eia ke noi mai nei e komo mai ilokoi I 10-i." P knna e imi mai nei?" I "A«»lc e hiki ia'u ke hoike aku ia oe/- | -Hi'nha kana »* imi mai nei?" i ninau hou aku ai o I lina, me kona] I hookoikoi ana iiio i kona leo. "Ina he poiuo. he inea pono ia'u ke ike; |. ia !!!♦•;{ ?" | -Anh* li«- |«>ino t nou e ka lede. Me he mea la e hiki ana 110 ia p inakou ke paa aku i keia powa mai kona komo ana mai iloko nei. E Wi hana n<> makou i na hana apau e hiki ole iaia ke komo inai. • p -Kia n.U' !»<»} ua hoike mai ka moi ia'u ua hiki loa ina walii ka-, jl naka kakaikahi i manao maoli e kaua ke paa aku i kekahi iieluiia: || nui hewahewa ma ke alahele." j |N * Aka nae aol«* keia poe powa i like aku me na kanaka niaoli," j|- I aua k»»a la i pane mai ai. ''O keia Kulina lie diabolo maoli oia.i | ; ■k- »"'»nao ri« i uo hoi wau he ikaika kupaianaha kona ma[ ua uhaue ai o ka po." ff L "Aole <»e i hoike mai nei i kana mea e imi mai nei. E pane mai āy "ia iiinan —«- pane mai hoi me ka hooka'ulua ole iho." ' l imi mai nei oia i ka opiowahine a ka moi e lawe ae ai i wa--.1 ne nana." , . ■ 'i huii mai nei ia'u?" i puana ae ai o Ulina me ka puiwa uui. "A»\ e kuu h*de maikai. Oia iho la kana i hoohiki ai." * •'Auwe e.o hoi e, e Asawada maikai e. e hoopakele ae ia'u mai a mai. Mai aeaku i keia knuaka powa weliweli e komo mai iloko ke awawa nei." "E wiki, e wiki!" wahi a Alahia. "E liolo koke aku oe me kou 11?iu hoa. a kauoha aku ia lakou e paa aku i keia powa iwaho e īike *ka ikaika i loaa ia lakou. Ina lakou eae ana iKa Weli o Oamako e komo mai iloko nei, ua maopopo mua no ia lakou ka mea e u mai ana mai ka inaina mai o ka moi. v J I'uka aku Ia ua koa la a hele aku la, a nolio iho la no hoi o Ulina | > kona hoa a naiia aku ika hele ana aku oua kanaka la. Ike aku f laua i ka laweia ana mai he elua o na koa o ka moi me he mea la ua | a laua; a lolie pu aku la no hoi laua nei i ke kani mai o na meakaua \ (i ke alahele mai. ■ 4 *E na mana lani!' ? i hooho ae ai o Ulina, me ka puili ana ae i koia. mau lima mamua o kona alo, me ka naka haalulu ana ae o kona no holookoa, "e kokua mai, i komo ole mai keia kupueu ino." "Ea. ua pau ka kou makemake e ike aku iaia," wahi a Alabia i uai aku ai. "l'a manao mua no wau o kau i hoike mua mai ai lu ua lioopuka oe me kou noonoo mua ole." J <k Mai olelo iki mai oe i kekahi mea e pili ana ia mea/' i pane lei ai o Ulina, me ka awiwi ame ka hookoikoi pu ana 110 lio i kona ®l "Aole o'u makemake i kona liuli ana niai ia'u. O, e Alahia, pha la kaua e makemake nei e ike mai ia ? u?" n "He mea oiaio, e kuu liakuwaliine, aole e hiki ia'u ke ike aleu i |JJa inanao. Aka he mea iwino ia ka.ua ke nana aku ma kekahi alai&» okoa. Ina aole kaua e loaa mai ana iaia, alaila aole o kaua nana Jl f kona makeuiake o ka hele aua mai—lla! —E nana aku! —Eia ae iy»awatla ke holo hou mai nei. 11 e nanaiua maka'u kona. Auwe! paha hoi i kuemi hope mai na koa o ka moi!'' I Komo loa mai la o Asawada iloko o ke keeena a laua nei e noho iot> me na kapuai haalulu a ma kona helehelena me lie mea la ua Ofca'u oia i ka hoike ana mai i kona manao imua o na opiowaliine; §\ nae mauiuli o ke kauoha ikaika ana aku o Ulina e hoike mai i lona mauao. i pane mai ai oia: % 'I "E kuu lede, ke mauao nei wau e lanakila ana keia powa maluna auakou. l'a hele pu īnai nei oia me na kanaka hihiu, a maka'u ole, hakaka mai nei lakou e like me na liona; a o ka pahikaua lioi a "iko jfkou alakai aole e hiki i kekahi mea ke pale aku. Ua uhiia kona iIIIm, i holookoa me ka lole kila niiiikai loa, a o na hauna pahi a ko K Htou mau koa aole loa lakou i hoopoino aku he wahi lihi o koua ' Ao." wa pal "Eia nae hoi. aole paha i komo mai ka weli o Damaseko iloko o £JJJkakou kahua nei?" wahi a liiua i pane aku ai uie ka awiwi, anie * pu no hoi. \ u i 0 j k omo mal, e kuu hnle, a eia no lioi ko kakou poe ke plp i'ika mai nei me ke koa lua ole." mai O'a komo inai anei ua Weli la o Damaseko iloko o k,e alahele?" hou aku ai o liina. / oie "Ta komo mai no. aole no nae hoi i kaa loa mai ilokp/' meA * na 0 aku ' aia wa{lo ' a "lai ae iki e komo mai oia iloko! i ka Asawada, i mea nou e hoomaikai mau ia aku ai. mai haawi; i wahi no keia Weli o Damaseko e komo mai ai iloko nei;"- wahi; i k«?K ("i liiua i hooikaika aku-ai ia Asawada, me kona mau lima e! kona* aua ,nanuia u kona alo. j pa'i « E hana no makou i ka mea e hiki ana ia makou, e kuu hnle mai-! inaium^' 1 UIU * lma ia ko »0 ka mea e ala mai! am&a Ina »«»kou e hauhiua aua, he mea pono ia olna ke pee akn a; uku da | hahao\^ lv:l anano * maua e pee ai? ]Maliea kahi e hiki ai ia maua ke' paahao wa-hi a Alahia.i ninau mai ai, [ ,ol<o ° a * nm kekahi wahi oka nialapua; a ma L! oko 110 * un oke kuahiwi." wahi a Asawada. j ka īa. Vole !oa lu k wahi e pee iho ai e hiki ke nalo aku mai na Aka, aku o kekahi kauaka i like aku me ko Kulina. Ua iiui ae nei tn**hi' lul " a waJli a i* an a ao - e loa wahi e hiki ai ke pee iho. Xo ke kaw o Asawada, e hoopakele ae ia kakou apau me ko oukou mau ai nu rf ktiu°wa! u^a aku * a ua k <Kl nei iwaho. me kona ae ana mai e hana ana nu tke ne kona mau hoa i na hann apau e hiki ai ke paa aku ia Kuliana kihL£ mia komo ana luai Hoko oke awawa - a noho hou aku la no hoi ; Hwuii a nana aku la ko laua mau maka ma kahi o ke alahele. ! u "^ n * a ,aua *ka laweia ana mai ona koa oke iii i eha. a aoie 110 i m© k«V*k* * oa *ke a ku ki laua ina ouii a laua i hoomaopopo iho ai aia ; is»tt ma ka aoiio o Kuliana. he mea la e iauakila ana na <liabolo." wahi a iiina 1 huli | ia ola a^u * a i kona hoii, me. ka nui pu ana ae hoi o kona hanu. rttort o iole he wahi manaolana okoa ae iloko o'u," wahi a Alahia i * ******* «llai au kalana, « , . . . . U ana ua k? a e komo lo nial keia poe powa. he mea pono ia kaua e.* ioh« am«. | aku e i pane aku ai ka Ui Uliua, i lm e kuu haku. aole loa he wahi e hiki ai ia kaua ke 5 * komo * na e bolo ana a pee iho iwaena o na puu |H>haku, e ; k?MUI, a 0 Ilia ke aua kaua \ka poio!i/ ? [ < wai Terito a .° l aku ka P <,no kaua e make \ ka pololl mamua o ka lilo ] imieana m4 o na liuni o keia Kuliana." wahi a Ulina i |Kine aku ai. j «Ui. o na , mako mniuoino hoi palia ia no kaoa ke uiake kaua iloko o;j loliakn." wnlii a Alahia i paue akn ai, u ia manawa pu no hoi; 1 ae ai ka lta apuni koua kino. "Aka nae, e kaana pu no wau j ] m make ana f e kuu haku, e hana aku kaua e like me kau i ma-H I i ... (Aole i pau.) h