Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 45, 10 November 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

{ 'Kakauia e Simeon K. Nawaa.) ! t — j MOKI"XA SVIII. I (K.vr POO EKOLU.) ] * I NA MOKI'AINA HOU 0 AMEKIKA HEMA. j | Mahope koke iho o k--ia i hoomaka koke ae ai «a Pukiki o noho malaila. me ka nana o!e ae i ke ku-e mai a Sepania ame na poe iiui waiwai i hele ae niai Paiani mai. Mahope iho. i ka manawa a na l'aniolo e noho ana ma Buenos A vī*hs i iki* ai he mea pono ia lakoii; ke paa iho i ka muliwai no ko iakou pono iho. ua hoomaka ae lakou e noho ina ka aoao hema o ke kahawai. a kukuluia ae ke kuhinakan hale o Monte Yideo. Aka aneane e iwakalua makahiki mainua o ka loaa nui ana he mau okana aina ia Potugala ma Amazon ua hoopauia ae la nia I'hua, mahope o k< 4 kaili ana mai ia Paiani at\ oiai oia e kaua ana me Potugala (150!)) i kahi e ikeia iiei i keia manawa Brazilian Ouiaaia. I ka 15->l, ko na Pukiki hoomaka mua loa ana e liookaliua paa loa i ko lakou noho ana malaila. oiai aia ko lakou hooikaika nui maniua aku ma Inia. I ka 1578 haulehia iho la o Krazil. a pvla uo hoi me Potu£rala malalo o ka mana o Sepania—he lilo ana h«>i i lilo koke ai i pauku iwi na ke Aupuni o Holaua e liukiliuki ai. a oiai na hoilioi hou ia ae ko Potugala kuokoa i ka 1640, aole i lilo loa ae ka aina ia Pot.iguala mai na Holana ae a hiki i ka 1h54. Ma ia manawa i hoomaka ai ka aina e komo iloko o ke au hon, a liuli aku la ko Poku«rala hoomnopopo ana i kona mau kolone ma na aoao a i elua o ka Moana Akelanik'ii. He kenekuiia me ka liapa mahope niai, ua loaa hou ae la he hoololi ano hou i ku i ka maikai —i ala mai hoi mamuli o ka pilikia ana o Pokugala. I ka 180$. mamuli o ka lelekaua a Farani, ua hoihoiia ae la ka nohoalii o Potu<rala no P»razil. oia hoi ka moi ame kona ohana'lii—a mahope koke mai o keia ka wehe hamamaia ana ae o na awakumoku. I ka 1815, ua hapai ae la ka moi o Potujrala. Keoni VI. ia Prazil ma ke kulaim aupuni moi. laia i hoi ai no Potu,ixala i ka 1820. ua waiho iho ln oia i kana keiki. Dom Pedro. ma ke ano he kuhina nui. a •he elua makahiki mahope mai. ua kukala ae la oia ia P»razil he aupuni kuokoa, a laweae la oia i ka inoa Emepeia maluna ona. 1 ka 1.831 ua haalele iho la o Dom Pedro i ke au[»uui. e waiho ana hoi i kana keiki ma ia inoa liookahi no i liooilina nona. He eono wale no makahiki o keia keiki; nolaila ua kaa ilio la ke aupuni malalo o na kuhikuhi ana ame na alakai ana a ke kuhina nui a hiki wale i ka 1841. a ia wa i kukaiaia ae ai kana keiki he emepera, malalo o ka inoa 1 >0111 Pedro IL MOKUNA XIX. (KAU POO EKOLU.) HAWAII MALAI/) O KAAHUMANU. * : V 'Hoakaka: —Ma ka- mokuna mna no Hawaii nei. ua hoike aku ka meakakau no ka make ana o Kann hameha I. ka pii aua ae o Liholiho i ka nohomoi o kona makuakane. ka hooliioloia ana o na kapu. ame ka poha ana mai o ka Euanelio malamalama.) | 3lamua o ka nee loa ana aku o ka moolelo no ka lawelawe an--: pu.ni a Kaahunuinii. he mea [>ono i ka meakakau e hoopuka ae ma ke' ano nui i na mea i ala mai inainua aku o ia inanawa. I ka 1821 ua hoounaia mai la na lako kukiilu halenoho o ka misiona maanei mai Bosetona mai, ame ka nui o na ake'ake'a ana i loaa niai ai ka ae inai ia Liholiho mai no ke kukulu ana i ua hale !a inaanei. Ua olelo ae ka moi penei. "Aole loa i ae aku ko*u makua-i kane e kukuln iho na malihini i kekahi liale maanei koe wale iho no no ka moi." I ka manawa i eliia ai ka lua o ka hale olalo. ua' lawe kokeia ae la na lono ma o a uiaanei o ka aina he lua hoahu meakaua ua lua la no ka paio ku-e ana aku i ka moi. O ka halepule mua loa i kukuluia ai. he halepili, i hanaia hoi i Aujjate IS2J. Ma ka la 21 o lulai. oia makahiki no. me ka hoike ole ae o ka 5 moi i kona manao, haalele iho la o Liholiho ia Honolulu no ka holo ana no Ewa inaluna o kekahi wahi waapa unku. a o Hoki, Xaihe. ame kanakolu poe aialo ka i hele pu aku me ia. Aka i ka hiki ana o ka huakai mawaho ae o ka nuku o ke awa o Puuloa, ua liolo loa aku la ka huakai no ka lae o me'ke koino ole ma ke Awalau. A i ka waapa e holo ana no Waianae. me ka puiwa nui kona mau aialo ! nana akn i ka moi i kona manaaw i kauoha ae.ai i kona hookele waa *e hooman loa aku ka huakai no Kauai. Ue nele lakou i ka wai, a pela n« ho» me ka ai, a e ooloku ana hoi na nU» o ke kai o.

[Kaieie: eia nae iloko o k«> ka moi malule i ka oiui. aole loa oia i hoo(lohe mai i na a*o aua a kona nt:ui hoahele, alatla heomanana ae la o\a i k*?na iuuu manamauauuui, a pane ak« la ina kuiwau> Kia ka oukou paaana. e luH>ktit aku t ka waa tu.i keia." iL ehui maiuiwa i aueaiu* ai ku waa e pih«do. a uoiu-l h*ui aku hn kona man te*aloha iaia e hoi hou ka waa thoj.K'. [ "AeW wahi a n*«»t i apu»» aku ai, "aka e i > *.i:k«»u ika liu, ,a hoenuai aku. L.a iioi ana uie ka ean no waa no |Kauai." j Mahop** okah- h* ana uie ka nni oka Inlu. e luwhahi ana hoi \ka jl H> lndoi>koa ma ka m->ana, ua hiki akn hi ka huakai a ka nun i«a ; X\aimea i Ka wanaa* . a waiho aku la lakou ia lakou ilu> iioko o ka [mana o Kaumnalii. | Ikawa i lohe at o Kanmualii iko Liholilio hikī ana aku. «a |holo aku la oia malana o ka waa a hui me. ka hnakai a ka tnoi, a jhaawi aku la i na h«ujkipa ohaoha ana. a malanui iho ia lakou me :ka maikai. Mahoj>e iho hoonna nmi la oia i koua moku n«» Oahu e [hoike aku iko ka moi hiki maahihi ana i KauaL l k*-kahi fa ae ua hnalamaia kekahi anair.a iiui. a ma ua anaina la i iuiawi aka ai o Kaumnalii ia Kauai. kona nuau |mpu ame na pukuuiahi. ame na moku ia Liholiho a i kona lohe an'a. aole oia i ekemu koke uku. aka kulou iho la kona poo ilalo, a i ka ea ana ae i |wuie aku ai oia: i "Aole wau i hele mai iiiei e lawe aku i kou aiua. I* |ma iho ika aina a e malauia h»>i e like me kou malaiua mua ana. a e haiu aku hoi e like me kou makeiuake me na moku." Ua hoohala iho la na moi a i elua he īuau pule h hulehn. e pnni ana hoi i ka aina. a ia Liholiho i hoi mai ai. ua konoia aku o Kaumualii e holo iluna o ka mokn rhH>jwtra*s Hai-ee i ke ahiahi. Oiai o Kaumualii e noho ana iloki» o ka nuni hoi»kipa me ka hoohuoi ole ae, aia h«»i ua haawi ia ae la ke kauoha no ka hoh» ana. a kailiia mai la oia mai kona aina mai. Oka la 10 ia o Sepaiemaha. Ma ka la 0 o Okatoha. hiki inai 'la na moku nei uia HU»noruht, a m.i.Uūhi \ hookonokonoia ai oia e mare aku ia Kaahumann. I lanuaii 7. L v 22, ka homaka mua loa ana o ke pa*ipalapahi ma Hawaii nei. Ika \va i palia ai ka hnke pi apa niua loa *> owalu aoao o Kiaaina Uox (Keeaumoku 11« kekalii lualaila. e kokna ana i na hana. Malaila pu-ae ka moi ame kona kaukaualii kahi i naim ai i keia mea kamahao ia lakou. a ma ia mea ua hookonu» lu»u ia he iini hou iloko o ua 'lii ame na makaaiuana no ka imi ana i ka naauao. I Aperila 1<», o ia makahiki hookahi ne i hiki mai ai o Mt\ Ellis a'me kona mau Imahele maanei. a he mau k««kua ie»u hoi ia i h«aa no ka hoolaha ana i ka pono Kristiano. Xf» ka hooko ana i ka Vauakoua i hopaa ai me Kameha: > r,a I, ea hanaia ae he umkukuna o kanahiku tona> a k;:j»aia ilio !a Priiee lJejrent. ma Port .laekso'n. a hookauia iho la he eono mau pukunialii maluna ona. O Kapena Ken? ka i hookohuia e lawe mai i «i.i moku la ia Kanu liameha. Mamuli o kona kipa ana ae ma ka Mi'ku}»uni o Soeietv ma ke alahele no Ilawaii nei. a i ko Ken? ike ana i ka makemake o Tyerman ame l»enneti\*he man kumn uia? ka Papa Mī<ioua nmi o Ladana, ame Mr. Ellis. anie elua mau alii i h«»ohuliia i ka pono e holo no na Paeaina o Mariruesas, na haaw.i aku !a oia i k<*na ae e lawe ia lak(-u, e hoio mua no nae no Hawaii nei ua hookipai.i lakou e na kumu misionari ame ka nioi meJ\ona man makaainana. a u.nnua lakou e noho maanei no eha mahina. Mahope mai ua hoopau a»- ta keia poe i ko lakou holo ana m» ua Paeaina o Mar«pn*sas. a law-- koke ae la na kaukaualii i na kumu Tahiti. o Auna aiue Matatore k«> laua ' mau inoa, a malama ia laua. a na laua i hoike ae i ke ano o na kmnu misionari Pelekane nana e hoomalamalama ana ia iakou, a ua ka lioike a keia mau kanaka i hoojcomo iho iloko o na kaukaualii he iin» hou e huli i ka ]xmo. 0 ka mare Kristiano mua loa i maieia ma Hawaii nei mawaena no ia o Hopu ame I')elia, ma ka la 11 o Augate, 1522. Ma ka la 27 o Aperila. 1823, i hiki mai ai na kokua mis(ona: I mua loa ma Honolulu nei. Iloko o kt 4 ia mau makahiki ekolu oke ku ana |o ka pono Kristiano, ua neemua na hana hoonaauao kuiuumi:a. a e |ku mau īuai ana na moku mai Amerika niai, Kina, aiue na aiua o N'jpania. He lehule.hu ona Hawaii i hiki ke helnheln a kakau, ahe nui ;hoi ka poe i huli mai ma ka pono hou i laweia nnai e na kumu misiojnari o Amerika. ! lloko o Mei. 182:?, i nee aku ai ka Moiwahine Keopuolmii a 'niM Lahaiha. a malalo o kana noi ana i holo pu aku ai o Stowart nme Kikeke. ame Taua, k«>na kahuua Tahiti. a kukulnia ih.» Ia mahiih* ka hoomaim. a maialo <» ka malama ana a Keopimlan?. 4 *ia Kekuhi o na alii o ka aina i lawe ae i ka pono Kristiano a malama il»*ko no nae o ka nui o na ake*ake'a imua ona. ! Ma ka la 21 o Annaie. hoio aku hi o Kaahumanu. Kauuiualii, Kalauimoku. ame na kaukaualii no Lahaina. Mahope ih<» huia iho ht 0 Keoput>laiii i ka ma'i. a ma ka la 1U o Sepatemaha i aiii ne a; kt»na aho hope loa, mahope o kona l»aperizoia ana e Mr .LUis. m kona hoolewa ka hoohnva Kristiano mua loa i malamaia. h«- f»»»ike ana hoi 1 k i lanakila ana o ka pono Krisiiano. 1 kt»ia manawa no hoi i hooholo ai o Lilmlilp» o h ! h» akn iu» Pelekane ame Amenka, oiai aia ka iini nni iloko oini e ;ke i na aina nm, a e loaa mai hoi he hwmalu ana malnna o k»«na anpuni nukn. o ka oi aku TH> nae e h>aa mai na hoomalu ana e ki;t e ana ia UuKĪa. Ua malamaia ae he ahakuka mawaena o na kaukaiaalii aiue ua alii o ka aina ma Lahaina no ka noonoo ana maluna o keia huakai a ka moi, a ma ua aha la i hooholuia ae ai o Kaahumana i Kuhina Nu», a o Kalanimokn ke kuhhia. n hoa|K»w> loa ia hoi ko Kfluik«*ou!i lilo ana i hooilina moi. (Aole f pan.)