Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 46, 17 November 1905 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKCN.V IV. KE KANAKA MALIIIIN'I i "E jK>ik<* no wau ia ot\ eka Ina aole ka Moi o Damaseko ina l ki'ia hi h>> kanaka lanakiia a hauoli o Kuliaua malalo iho o ka la; aka. i kpia maiiawa he inaiihiui oia a hc knewa nialuna iho o ka, ilihonua. Ih» mea oia e auwana ana, aole ona home, a o kona mau| hoal<-ha <>ia no na po»' i hui j>n inai uie ia uin keia hana ku i ka weii-' weli e ik» ī;i tM'i. lle manawa no —he mau in.tkaliiki i kaahope ae ui'i. he mau makim koua a aia hoi imua o kona alo na ouli nani e waiho mai ana; aka iloko o ka hora o ka hauoli ua kau mai la ka pouli aiiM' ke kaumaha. O llorama. iloko o kona ino, liilii makaei:a kaili ae la oia i ka ouli uialamalama e kau ana imua o a huiia aku hoi mai kona mau maka aku i ka hoku o ka mannolana no ka mauawa pau ole. O, eka lede maikai, aole e hiki ia'u ke« hoehaeha aku i kou inau pepeiao me na hana a Horama i liana aku ai 110 Kuliana. Ina wau e hoike pau loa aku ana ia oe, e uiuuuo no auanei oe i ka moi he ino a he lapuwale e papani koke ai oe i k<m pnuwai mai iaia inai, a e haalulu auanei kou uhane i ka ma-i nawa ♦» puka ai kona inoa. E like me ka oiaio o keia mau aouli ma-j luiia o kaua. [K'la 110 hoi ka oiaio aole loa he manao ino iloko o ko| Kuliana puuwai. I kona manawa e liuli aku ai ihope a nana aku i. kona ni;iu la kamalii i kailiia aku ai ke aloha oka makua mai iaia| aku. a ik<* inaopopo aku hoi na ka moi o Damaseko i hana hilahila ole a i h' oknu mai hoi maluna ona i ke kaumaha, aoie anei e hiki ia| oi» k»' ik'- koko iho i ke kumu i oni ai kona uhane e kiiu aku i ka panai J kupono ku hana i hanaia mai maluna o kona kino opio?" ! -Aol • \i-;t wau i lohe iki i'keia moolelo," i pane aku ai o Ulina,, e haaiu!u ai-.a hoi kona leo. **Ina he oiaio keia au i hoike mai nei, aiaila aoi» loa waii e hoahewa ana ia Kuliana. ,, ■Kia uae, ua niaka'u oe iaia, e kj\ lede." j *• Ao!o e hiki ia'u ke alo ae mai ia mea ae. Ua hele mai nei oiaianei \w kona makaukau kaua, a kaua ku-e mai nei ia'u." i "A<»!«* pela, e kuu letle maikai. Ua kuhihewa oe i kana mea i iuanao ai. I'a hiki ia'u ke hoike aku ia oe i kona kumu oka liele ana mai nei i.iiH'i. Ua lohe oia mai kekahi elele mai i halawai hoi me ia j nia ke kuia o Malala. ua hoopaaia kekahi wahine u'i maanei—he opiowahine hoi na ka moi i manao ai e lawe ae i wahine nana. Ma-. lia niannili o koua inakemake e lioohoka aku ia Horama i ka wahine; aka nae na oi aku kona hauoli e hookuu aku i ua lede la mai kona nohoj>io ana, ua ike oia i ua hana a ka inoi o Damaseko i hana aku j ai i kana mau wahine. Ua lohe no hoi oia aole i mamao loa aku īuai ka l uiniinoe aku o ua inoi la na ka'e o ka muliwai OiPapa, a lalo o ia kuiuu i hele mai nei oia e lioopakele ae i kekalii mea e halawai aku ana me kekahi hopena mai ka moi mai mamua lioi o ke ino e hoinoia nei ka WELI 0 DAMASEKO. Ua haua anei oia i kekahi, liewa ino loa uia keia, e ka lede maikai?" "Ile mea oiaio, aole loa i maopopo ia'u ka'u mea e ha 7 i aku ai." "Aole anei oe e ae ana e ike aku ia Mai maka'u oe. Ke hoike aku n§i wau ia oe he kanaka oluolu oia. Ua ike no hoi wau ua makemake oia e kamailio pu me oe —a e lolie lioi mai kou waha p°noi mai aole oe i manao he kanaka ino oia, a lie makemake pu 110 hoi oia e lohe i kau mea'e makemake ana nana e liana mai 11011." "I ka manawa hea oia e liele mai ai?' J •*1 ka.la ai>opo. ina nae ia he mea oluolu ia oe. Ke kokoke aku nei e pv». a aole hoi e hoopilikia ia kou liooluolu aua. Ua hiki ia oe ke moe iho i keia po me ka maalahi i loaa mua ole ia oe a i like aku hoi me ka maiuiwa au e moe ana iluna o na lima alolia o kou makualiine. a pela hoi oe e moe ai oiai wau e ku kokoke ana no ke kiai aua ia oe. K ike anei oe ia Kuliana ike kakahiaka?" I •*E hele.pu mai ana anei oe me ia?" i "Ina oia kou makemake, e ka lede." "0 ia ko'u makemake. no ka mea o oe iho la ka'u tnea i kamaaina ai: a mawaho ae no hoi o ia, ahe mea pono ia ? u ke hoike e aku, ua hiiinai wau ia oe. M "!na pela e hele mai ana no wau. ,? Mahope o keia mau papaleo aua, ku ae la ua opio la iluna, a nee aku la no ka puka. Huli mai la oia me kona inau lima e paa ana i ka laka, a pane mai la: "Kt> manaolana nei wau He mau moeuhane maikai kau e moe iho ana i keia po. Ina e liiki mai kekahi mau kupuino nui kou mau nluna, aole lakou no Kuliaua. Aia he mea okoa ae au e kau ai ka weli—he mea hoi i kau na makahiki manao poo paa malima iho Ona a i mak;vakau e oino aku ika nani mai ia oe ae. E kala mai ia'u, no ka mea ke hele nei wau me na hoomaikai ana lie nui maluna ou." Iloko o ka manawa pokole ua nalo akn la ua opio nei mai ko laua nei alo aku. a no Ulina hoi aia no kona mau maka ke kau la ma kahi iku iho ai ka opio, e noonoo ana hoi no ka opio kanaka u J i i papaleo ui me ia i na sekona mamua iho, a na ke kaomi ana o kekalii lima maluna iho o kona poohiwi i kaili ae i kona mau maka mai kahi ana e uana ana me ka puiwa, a ike ae la oia la Alabia e ku ana ma kona aoao. ♦E kuu hakuwahine, aole anei keia he mea kamahao?" *'He mea kamahao loa keia t ,? wahi a Ulina me kona kaulono pono hou ana aku i kona mau maka i kahi a ka opio i ku ai, %, Heaha kou manao no kanaka malihini," i hoomau liou ai o Alabia. a ia manawa pu no hoi i noho iho ai oia ma ka aoao o kona haku. "ileaha hoi kou inanao?" i pakui aku ai o Uliua. 'i\e manao nei wau he kanaka ul maoli no keia. 0 keia ke kanaka uauaina keouimana hookahi a'ti i ike ai. ?? Ma ko UHna aoao ua hoike aku la oia i kana pane me ka nanaina hoihoi. 0 kona hauoli ia, aka nae aole paha oia i iioomaopopo ia mea. ke kanaka e like aku me kela aole ia he kanaka ino." wahi a ua Ulina nei i pane aku ai. <4 Aole e hiki ika hoopunipuni ke noho iho u»a kekahi helehelena e like ine kona." "!Vla"io no ko'u i panai aku ai o Alabia, oiai ua hoopuka mai kona haku i na Imaolelo maluna'e ma ke ano he ninau. "A heaha hoi kon manao no kana moolelo i hoike mai nei e pili ana n«> Kuliana?" lu' manao nei wau na hoike mai oia ia kaua i ka mea oiaio. e knu ha.ku* oiai iaia.'e hahai ana i kana moolelo. hoomanao ae la wan ua lohe no wau ia mea i kekahi manawa i hala ae nei, a ua like no kana i hoike iho nei ia kaua me ka 4 u niea i lohe ai:' "Alaila, he kanaka paakiki a inoino o Horama?" i ninau mai ai o UHna, me kona iini e lohe aku i ka haina a kana kauwa. *Aole he pono ia'u e ha'i aku i haina no ia ninau au, e kuu haku. O Horama oia aku ana kau kane % a he mea maikai ole nou ka hookonoko&okonokono ana mai ia f u e kamailio ku e aku iaia^

"He mea oU\Ux e kno maikai. ao|e wau i niiuui akn nei ui o»? i mea non ** h«»»puka i»ai ai i na olelo lapuwale do Horani;t." "Inu |>* !a. ulaila. he mea maīkai ka ar.a inui ia u i ko Horama !'a oi aku ka poao ia'u e kamailio no ke kanaku i haa koke iho nei ia kana. >Vu iho. lie wahl kauwa waie iho no wau. aka nae ua hiki ia'n ke aloha aku i k»« kanakii i Hke me ko keia ojm> i ku iho n»'i iiuna o kaua. ae la o lllna i kona iima a kaa ilk» la ma koii.i |-uuwaL a kaomi iho ia malaila mo he mea ia ua h*>lo ae ki-kahi rr«eu huihui iloko o kona puuwai. a i ua i'lina la e noho ana pela. komo ana kekahi o na kauwa a ninau mai 1a iaia ina \»aha he makeaiake ko iaua e paina i ka aina ahiahi. <; Aole i keia inanawa. e Kalt?iopa. M wahi a Ulina. nie kona kn pu ana ae iluna. 4 *Ua hiki nae ia oe ke lawe mai i liuihui waina hou. ame ona mau hna waina maloo. .\ka nae e hoike mai ia % u ika hana a keia poe malihini e hana mai nei. Ehia ko lakou nui iloko nei?" 1 "Aole ioi akn mamua o umi o lakou iloko nei oka halealiū e kuu hakn: aka nae he mau kaukani o lakou mawaho aku o ke awawa De ** * ""Pehea oe i manao ai pela?" "Ua lohe au i ka olelo ana a kekahi o na koa o ke 'lii. a ina he kakaikahi wale no lakon. aole e haulehia na pukonakona a Horama." "Alaila aole oe i ike i ka huina nui maoli mawaho ae o kau i ike "Aole, e kuu lede maikai; aka nae ua hiki no ia oe ke noonoo iho aole e haalele na koa o Horama i ka paio ana ina lakou i ike mua he kakaikahi wale na hoa o Kuliana." ■ Aole he manao hoopaapaa iloko o Ulina no keia mau ōlelo a ua kauwa la; nolaila ninan aku la oia i ka hana a na powa e hana ana. "Mahope mai o ko lakou nakinaki ana i na koa o ka moi. aole a lakou hana no ka noho wale iho no iloko o ka malapua a kamailio. 0 ke kanaka e noho pu la me lakou, a i pii mai nei hoi e ike ia oe, ua olelo mai nei oia ia makou e hoomau aku no ma ka makou mau hana. w "Ua ike anei oe ia Knliana?" "Aole, e kuu lede; aole oia i komo iki mai, a ke manaolana nei wau aole oia e komo mai ana. Me he mea la ina paha oia e komo jmai ana e kau e ana ko kakou weli mamua o kona kokoke ana mai." "Eia nae hoi, o kekahi o na kauwa i hele mua mai nei. ua olelo mai oia ia maua na Kuliana oia i hoouna mai. Pehea iho la lioi ia?" I "Ke maopopo ole nei ia!u ia mea. Malia paha ua komo io mai ! no oia aole no nae wau i ike iaia. Aole no wau i ike ia lakou apau ; loa," wahi a ua kauwa la. a haalele iho la oia ia Ulina ma. j "E Alahia," wahi a Ulina ika manawa i hala aku ai ua kauwa ! ia, "aole o'u manao he kanaka nanaina weliweli keia Kuliana. Pehea la kou manao?" i "Ua manao wau he kamailio wale iho no kela na ka poe i ike ole iaia, a mamuli o ko lakou maka'u wale iho no i kapa a&i ai iaia he • kanaka ku i ka weliweli ke nana aku. ,!> I "O ko'u mnao no ia," wahi a Ulina. a kau hou aku la kona mau jmaka ma kahi i ku ai ua opio malihini la. alaila pane hou aku la: "E ike aku ana wau inia i ka la apopo. a ke hoike e aku nei no wau ia oe, aole o'u maka'u i ka liui aku me ia. no ka mea ke manaoio nei wau aole ona manao e hanaino mai ia kaua." j "Eia nae hoi," wahi a Alahia me na lioailona pahaohao e halii ana maluna o kona helehelena, ''he kupaianaha ka noonoo ana o keia kanaka e kii mai a hookuu ae ia oe niai na lima ae oka moi. Malia paha ia kaua ia walii. Malia palia ua manao oia he wahi opiowaliine hoaloha ole oe i ike ole ! Kau aku la na lima o Ulina e papa ana i kana kauwawahine. me ka pane pu ana aku: ! "Aole kaua e kamailio no ka moi. e Alahia; a no na mea e pili ana i keia Knliana i ka la apopo kaua e ike ai i kekahi mau mea e pl; ana nona." i Me he mea la ma keia mau kukaiolelo mawaena o Ulina ame kana Alahia ua komo mai kekahi mana kupaianaha a kailiia aku mai iaia aku i na manao maka'u no Kuliana, e like lioi me ia a kaua i ike mua ae nei. laia i hoi aku ai e hooluolu ma ia po aole loa he wahi maka'u iloko ona. Aole wale oia. aka iaia i moeuliane ai ike aku la oia i ka powa ana i maka'u ai e ku mai ana imua o kona alo —aole e like me kana i manao mna ai, aka he opio kanaka u'i a kulana keonimnna. i okomoia kona mauma me ka oluolu ame ke aloha. He elua moeuhane mawaho ae o keia, a o keia na moeuhane nana i hooliikilele ae iaia me ka maka'u oiai ua ike aku la oia ia Horama e ku mai ana imua ona me kona nanaina makona. a e kuhikuhi ana kona mau lima i ka wai e kahe ana iloko o ka muliwai o Papa, me he mea la e i mai ana iaia, ua hiakankau ka muliwai o Papa e ale aku iaia. MOKUNA V. j f HUI ME KULIANA. ! ( He kakahiaka nani a malaelae ka i hoea ae i kekahi la ae, a e ko ana hoi ka makani aheahe a peliei iho maluna o na pua aala o ua awawa la, a lawe aku i ko lakou aala kupaoa ma na kihi eha o ua! awawa la. Ua pau iho ka Ulina ma ai ana iko laua paina kakahiaka, a e noho ana hoi o Alabia ma ka aoao o kana milimili ma kekahi puka aniani. e hanea ana hoi i ka nana ana i ka lelehune mai o ka wai iloko oke ki'owai e uluia ana ena pua lilia. Ia laua e noho ana pela. hemo ana ka puka o ko laua nei rumi a komo ana o Kaleiopa, a hoike mai la ua makemake ke kanaka powa e ike ia Ulina. "Owai keia powa i inakemake e ike ia T u?" i ninau aku ai o Ulina. "O kela kanaka no hoi i kipa mai ai e ike ia oe inehinei." Aole i ku iho o Uliiia a noonoo ae ina paha he lialawai pono a pono ole paha keia. Ua lioike mua aku ua opio la i kona manao, a oiai aia ia wahi malalo o na powa, aole loa oia i manao e ku-e aku. Puka aku la o Kaleiopa iwaho. a aole no hoi i liuliu ilio komo ana ka opio iloko oka rumi. Ua komo aku la ua opio la me kela kula|na keonimana a oluolu e like no ine ia ana i komo aku ai i ka la 'mamna iho; a me kela nanaina maikai no i haawi aku ai oia i kona alolm i na opiowahine e noho mai ana. | "Ke manao nei wau ua moe iho oe ika po nei me ka maikai," wahi a ua opio nei me ke kuoo maoli. j "Ua moe wau me ka inaikai," i pane aku ai o Ulina--1 "Maikai. Ke hanoli nei wau no ia mea. Ua anoe ko f u noonoo malia paha ua loaa ia oe he mau moenhane inoino." ♦ "Aole no hoi i nui loa," i pane aku ai o Ulina. me na minoaka e papahi ana malnna o kona mau papalina. "A —alaila ua loaa no ka he mau moeuhane inoino ia oe?" "Aole no he nni loa." "Alaila ua moeuhane oe he diabolo o Kuliana. pela anei? ,? "Aole, aole eke keonimana,—o ka'u mau moenhane aole nona. v "Ke manaolana nei wau, e ka lede maikai, o kau mau moeuhane inoino aole hoi no'n." "Aole. eke keonimana maikai. He mau moenhane ka % u no-— Ua kuha'u iho la o Ulina maanei. a me he mea la na hoinoinoia aku kona noonoo: eia nae ua hoopau koke ia ae ia mau haawina i ka manawa a ka opio i pane aku ai: nana oe ia mea T eka lede maikai. Ua pau ae la no, Aole ,wan i manao e nieniele aku ina mea huna au e hiipoi nei. O ka'u »; wale no i manaolana ai e lilo ole ko'u hiki ana mai imua ou i mea e hoinoinoia ai kou moe maikai ana." I ua opio la i pane akau ai i keia mau olelo. aia na minoaka oluolu ke pai>ahi la ma kona mau papalina, a ia manawa pu no hoi aia oia ke hookokoke loa aku la i kahi a ka U'i Uiina e noho ana. a hoomau hou aku la oia: (Aole i pau.)