Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 47, 24 November 1905 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKUNA V. HUI ME KULIANA. i% Ke hauoli nei wau maiuuli o ka liilo ole ana o ko makou hīki ana mai nei i mea e hoopilikiaia ai kou moe ana. a na ia niea. i h>*> ikaika mai ia'u e ninau aku ia oe ina paha ua uiakemake oe e ikr u Kuliana." r * -|fr u Ua olelo mai hoi oe ia*u e hele pu imai ana oia me oe." "Pela no» e ka lede maikai/' "Ina pela he mea pono ia'u ke ike aku iaia i keia manawa. >; lioike aku oe iaia, ina nae o<> e oluolu aua, ua makaukau o Lede I Imui e ike aku iaia a e hoomaikai aku iaia." 4, Ua hoike mua ia aku ia mea iaia." "Ina pela e ae aku iaia e komo mai. nt "E ka lede maikai. e kala mai ia'u ina ua alakai lalau aku wan i kou mau noonoo. Owau no o KULIAN.\ Owau no keia ka m» a na kanaka o Damaseko i kapa mai ai KA WELI O I>AMASKKo Ua kali aku wau me ka hoomanawanui e lohe i kou manao; eia na ua makaukau wau e kulou haahaa aku imua o kou hanohano a e ho«> iohe aku i kau man kauoha. Ma kau kauoha e haalele no wau i k» a keena, eia nae he iini ko'u e papaleo hou aku me oe. He makemake ko'u e .hoike hou aku i ko'u kumu o ka hiiki ana mai ni ianei." Ua maka'u anei o Ulina? Aole loa. Ua hoopuiwaia oia i kona manawa i ike ai o ke kanaka e ku nei imua o kona alo o ka weli it<> ia o Paniaseko ke kanaka hoi ana i lohe mi i na huaolelo hoonuinui. I kiuohi aole i hiki iaia ke hooiaio iho o ka oiaio keia ana i lohe aku la. oe—o Kuliana?" i puana malie ae ai o Uliua, me'kona nana pono ana aku i ka opio e ku ana imua ona, •'Ae. e kuu lede maikai," Alaila hooiuau hou aku la oia me na uiinoaka oluolu: "Me he mea la ua komo mua paha ka mauao iloko ou he kanaka helehelena pupuka a hooweliweli o Kuliana, e like nn> ka uhane ino o i hoopaahao aku ai iloko o ke kai. Aohanei ua pololei ka'u koho ana?" "Aole loa wau i manao o oe o Kuliaua." i pane aku ai o Ulina. mahoj)e 110 nae o kona knha'u iki ana, a iaia e kauiailio ana, tne he mea la ua konio liou aku he manao hilinai iloko ona; a aole no i liuliu iho. hoomau hou aku la oia: "Ua lohe nui wau i kau mau hana hoo weliweli ,a mamuli o ia ua manao wau e halawai aua la wau me ; "Kekahi diabolo," i hoopiha aku ai o Kuliana i ka manao. * v Aole pela," i panai aku ai o Ulina, me kona minoaka ana iho; "aka nae hoi ua hiki ia'u ke olelo ae aole loa wau e hoohikileleiu ina i halawai iho nei wau me kekahi kanaka helehelena puptika." He mau olelo ku i ka hoomaikai keia a Ulina i pane aku ai, a ma ka aoao o ka kaua Kuliana. ua kunou aku la oia, me kona pane pu ana aku: "Kinikiu oe. E lawe mai no wau i kau pane ma ke ano he hoomaikai, a waiho ae iaia iwaena o na mea makamae a'ti i hoiliili ai. Ua maopoi>o kou manao ia'u; nolaila ma keia wahi. ke hooia hou aku nei wau ia oe owau no o Kuliana, a he mea pono ia'u lawe mai i ka inoa hookelakela i kauia mai maluna o'u a hiipoi iho ia uum ma ko'u puuwai. Ano. e ka lede maikai, he mea jk>uo auei ia'u k«' noho iki iho maanei a paj)aleo liou aku me oe?" O keia hookahi ka manao a Uiina i manao ai e hoike aku. Aoli» iho la ona maka'u i kela manawa. a aole hoi oia i makemake e ku o Kuliana iluna; aole no hoi oia i makemake e haalele koke iho o Ku liana iaia. Ua okomoia aku iloko o ua Ulina nei ka iini e lohe hon aku i ko Kuliana moolelo. Aia kekaiii kila makenoki iluna o k > Kuliana lielehelena nana e ume ana i ka iuii ame ka īuakemaki* o ua kaikamahine la a Ahoula Caseina, e hoomau akn o Kulina i k«* kamailio ana iaia. Nonoi aku la oia i ka opio e noho iho ilalo, alaila me kona manao ole e lohe ia mai, ua puana ae la oia: k, Opiopio maoli!" <l Ae, e lede Ulina." i j)anai aku ai o Kuliana. oiai ua lohe aku la oia i keia mau olelo i ka henio ana mai na leheiehe j»alnj«ilu o ua u'i la. "He opiopio wau —opiopio loa ilio j>aha mamua o ko'u nana ina. Ile ekolu ame wale no makahiki i hohola iho ai na kukuna malamalama o ka la maluna o ko'u m:m poohiwi. O ia inau makahiki la i ka opiokane oloko o ke kulanakauhale, oia na maka hiki o ka pau ana o ka mana o ka makua; aka no'u nei he okoa loa. Aole au i ike ia inea he niakua. He wahine oluolu ,a lokomaika!. oia no hoi ka wahine nana i hanai ia'u. o?a ka i lawe ae i ka makalua 0 ko'u maknahine mai ko'u mau la hebe mai; a. he kanaka jwiohina a 1 noho kaawalelioi mai na kanaka aku .oia ka m«>a nana i haawi mna mai i kau mau haawina o keia ola ana. a malama iho l»«»i ia'u a hiki i ko'u kanakamakua ana e hiki ai ke malaina iho ia'u iho. Aole ioa wau i ike ia mea he hiij>oiia e ka makuakane, «ole loa hoi i- ike i k • aloha no ka makuahine. O ka puujmu aloha ole nana i wawahi a«-' i ke kiaha o ka hauoli. oia ka mea nana i jH»j>ohi iho i ko'u makuahine mamua o ka hiki aua i ko'u mau lehelehe ke puana ae i kona inoa. { Ua ulu ae wau a lilo i kanaka oj»io a ike iho la wau he keiki makuajole ka wau. a o ko'u pilikia-na ka Moi no ia o Dainaseko i hookau } mai. O! aole e hiki ia'u ke hoike ae i ke-alii wewela e lalapa ana j i kuu I'a nin mai wau me ka okaokaahi e hoowela mau ana | i kuu puuwai nana hoi i kokua mai ia'u e hana aku wau i ka'u rn;ni | hana hoonioni i ka nohoalii o Horama. E ninau mai ana anei j ina ua loaa h\n ka hanoli ma keia ola ana a'u e oia noi. E hoi! " |akn no—Ua hauoli piha w*au a ua huli aku wau i na mea e hooiuauia jakn ai ia hanoli ana. Ua loaa mai ia'u ka hauoli i ko'u ike ana k»* naka haalulu noi na kuli o Horama me ka maka'u i ka weli o Pau>:iseko. I ko'n manawa e iohe ai i ko'u inoa i ka hoopukaia ae me ka maka'u e keia 'lii waiwmi a mana nui. ua oluolu iho hi wau; a ia'a ;i ike ai na kau ka weli ia Horama ke lohe akn oia i ko'u hnokokok»ana aku i kona kulanakauhale, ua komo iho h\ iioko o'u ka ike aoh* i poho ka u inea e hana nei. Aka aole wale o ia ka'u.mau inea i hauoli loa a». Ma Damaseko he inoa weliia ko Kaliana: aka nae ma kekahi man walii e ae ke hoopnkaia nei kona imua me ke aloha anie ka hoomaikaiia mai. Ma na knla o Ahilene. a ma na alaheie ko;».hiwi o Lehanona, kahi hoi o na kanaka knalaan e paahana■ nei n»» ka hoomakankau nna i na laau o lerusalema—ma ia mau wahi ua hookipaia mai o Kuliana ma ke ano he hoaloha a he mea naua i haa wī akn i na j>omaikai ia lakon. O kela ino mamuli o ko'u hoonaneue aua akn i ke anpuni o Horama, ua hoohioloia iho a lilo i mea iiilii mamnii o na hana aloha i hanaia aku ma keia mau kaiaulu, no lakoa hoi na leo inahalo e ikuwa mai nei mai o a o." Xo keaha la i noho aku ai o Ulina a hoolohe akn i keia nnwHo me ka hiaai nnL Ua knlon akn la kona jkh> imna me he mea la he man leo mele hanehane kana i lohe akn ai e kokolo ana iloko o kona 'pahakani; a aia kona man niaka ke kaulono pono loa la i ke kanaka

«.pi*. *- ana miua o kon;i ai«». hk* nn-a ia l.*' k?i hooiehMka ka kaiia e ike nvi. Una h«aoif*lo ai>a« i jr«:ka aku iua? ko Koh a u.i *.»ha .tku ua !awv pu m ak« k;i *»ia!o iloko oia inau olt*!o. ana ia n » » i h<.;ila av i koua uiai*ao aluha uo Kuiiaua. He o|«iowabine « i i i rt .- oi»- i k«* iin-> i» ke oia nna o kekahi p*.K»; ao na alahele o kona uliaī;- ua kiaiia e ca manaouiu ku i ka pono ame na ammoo maikai. *ale no keia he mau kiai niaalabī: aka o ka hauoli maoli no ia ina nae o na mea e hoopnni ana a he mau mea maikai. A ano hoi, e !ed* nina." i hoomau aku ai o Kuliana. "he mea ia'u hoike aku ī ko*u kuinu oka hiki ana mai nei; a ia*u eka liia ! " 'i u?a!una o ia kumuliaha e kamailio wale no wau ma na mea Ia u ina ko'u aiaheie ma na kuia ua haiawai iho la wau me k» k.Mii «'h'h'. uana hoi i hoike mai ia'u ua hoopaaia kekahi wahine n'i īmU o ka Haiealii o ke Awawa. a ua waihoia iho he hookahi haneri koii no ke kiai aua iho iaia. He kaikamahine oia na Ahonla r:a.«ema; ua make hoi kona makuahine: a ua manao keia moi kuoio iawe ae iua opiowahine la i wahine nana. lTa komo mai ia iioko ou maiia paha ua hanaia keia mea ma ka hookonokonoia ana.- Aoie loa wau e manaoio ana e ae ana kekahi opiowahine maemae e hooko Kku ika makemake o Horama. I"a mnnao iho la wan ua hoopaaia <ūa niaanei iue kona ae ole. Me keia mauao iho la i hooliolo iho ai wau e hookun ae ia oe. Oka hopena ua ike oe. Ua lohe wau 1 kon j moolelo inai ka waha mai o ka wahine kauwa nana e iawelawe nei | nou. a ua hoike mai oia ia'u ua hoopalauia oe me ka moi ma kou inaoii ana. ame ka makemake ana hoi on e hookaawale ole ia aku ia: makemake ou. i'ela anei ka oiaio?" "I'a hoike aku ua kauwa la ia oe i ka mea oiaio," i pane aku ai o riina, me ke kulou pu ana o kona poo ilalo. "A mamuli 0 kou ae maoli ana i laweia mai oe 110 keia wahi?* "Ae, ekt keonimana. Aoie 1 pau ko'u manawa e noho kaumaha ai no ko'u makuahine, a ua lawe mai ka moi ia u no keia wahi ; no ka hoomaha ana. M j -A ina aoie i make kou makuahine me nei ua lilo oe i wahine-i mare na ka inoi?" ' Hooia aku ia o Ulina; aka nae ua haalniu ae ia kona ieo, a me iie mea ia e lia e ana 110 oia ke noonoo ae ia mea. j "K Lede i:iina," wahi a Kuliaua, me'kona nanaina anoe. ana noj nae hoi i manao ai e hoike ole aku, "no ka'u hewa i hana ai me ke kuhihewa, ke nonoi aku nei wau me ka liaahaa e kala mai oe ia'u., l*a manao wau e kaiii mai mai na poholima mai o ka moi i kekalii mea i hoopaaia me kona makemake ole; aka i ko'u manawa i ike ai ua kuhihewaia wau, e hana no wau i na mea apau hoioiia ae ai keia inea. TJa make kekahi poe koa oka moi ia'n, he mea hoi i hiki ole| ia'ii ke hoihoi aku; aka nae ua hiki ia'u ke kukulu hou aku i ke koena o na koa o ka moi no ke kiai ana mai ia oe, a lawe aku i ko'u mau | koa mai ke awawa aku, a i ole ua hiki ia'u ke lawe aku ia oe me ka maiuhia a hiki ina pukapa o Damaseko. Oka mea mua loa no nae, v hiki ana auei ia oe ke kala mai ia'u no ke kuhihewa a'u i hana'i ? "Ae, e ke keonimana," i pane aku ai o I'lina me ka hikiwawe. <4 lna he kupono io e kalaia aku ua haawiia aku la ia kala ana. ? "Ano hoi—e waiho no anei wau ia oe maaiu i, a i ole e lawe aku anei wau ia oe no na pukapa o Damaseko?'' "Ke manao nei wau he inea pono 110 ia'u ke noho iho no maanei." "E hooko ia no e like me kau i makemake ai, e ka lede maikai. llookuu ilio ia o l T !ina i kona man lima ilalo me ke auo pahaohao, ii niahope mai kau akn la kona mau maka i koha hoaloha ia Alahia. ITj, lioomaopopo koke mai la ua Alahia ia ika manao o keia nana ana aku o kona iiaku, a pane mai 1a oia me ka leo oluolu: "Ke manao nei wau. e kuu haku, lie mea |)ono ia kana e noho iho no maanei, Ika wa kupono e kii mai no kou niakuakane ia kakou. M 4 *ra pololei o Aiahia," wahi a Vlina ,a huli hou aku la oia imua oka kaua Kuliana. "He mea pono ia'u e noho iho no maanei." M A,- ? wahi a Kuliana, me kona kn pu ana ae iluna, "he inea pono hoi no'll e haalele koke 1110 ia olua." Ku iho ia kana kamailio ana, a kahikahi ae oia i kona lae me kona lima, a iaia i hoomau hou aku ai i kana kamailio ana, he leo naii-M\aia- ka i ;«»ha aku, a n»e |»n 110 hoi o kona leo: "(> keia kekahi o na halawai kupaianaha ana; a ia'u e nana nei ?a mea, me he mea ia ua lianaia keia papahaiia e kekalii mea kolohe. Oiai wau ohi nei ua mauao iho wau i ko*u manawa i liele mai ai 110 0 nei e like me ia a'u i hoike mua iho nei ia oe. T*a halawai iho la wan me oe, e ka lede maikai; a no ka manawa mua loa hoi iloko o ko'u oia ana ke ike nei i ka hukiia aku o ko'u puuwai me ka pumehana oke aioha no kuu kulanakauhale aloha o I>amaseko. Ma keia mua aku e loaa ana ia'u kekahi mea e huki hou ia aku ai ko u puuwai no I>ainasoko mawaho ae o ko'u inaina 110 ka moi. E Lede X - liua, malia paha aole kaua e hui hou ana. Iloko o keia manawa o ka hui kupaianaha ana a hoohoaloha ana, ua liiki anei ia u ke hoopa aku i kou lima?" l'a hiki no i ua l'liiia ia ke hoole aku iAa nae o ia kona make* make, aka a«)ie nae j>ela oiai ua hauoli oia e hoike aku i na hoike oiaio ma kona aoao i k«ina hoohoaloha io ana aku i ka opio malihini. Haawi aku la oia i koua lima. a ae oluolu aku la no lioi i ko Kuliana hapai ana ae n'kipomi iho ia i ka muki ana a kona mau lehelehe. %i K ka lede maikai, ina knua e hui hou oie ana, ke nonoi nei wau ia oe e omou iho iloko o kou pnuwai i na noonoo maikai ana no Kuliana. Ina hoi oe e hookonokonoia e noonoo ae ina han'a liewa ana 1 hana ai, e hoolilo ae i na noouoo aua o na hana hewa i hanaia niai nona i mea nana e hoopio iho ia mau noonoo ana. E hoomaikaiia mai oe. e Lede nina! A e kiai mai hoi na uhane maikai ia oe; a o ka maiu pu me oe 110 ka manawa pau ole! —Aloha oe!" Huli aku la ua Kuiia.ua nei a nalo aku la mai ko l lina inau inaka aku. Ike iho la 0 I Hna ika pumehana ana o kahi a Kuiiana i muki iho ai-—he kuiuwai —he waimaka kaua i ike ilio ai. Nana pono ih«» la oia ia mea. a hooinaopo}x> ilio la oia aole ia he kulu waimaka i hauie iho mai kona mau maka; aka ua haule iho ia mea i ka wa a Kuliana i muki iho ai i kona mau lima. Ae, mai ia Kuliana io 110 ia kulu waimaka. he makana kamahao hoi na ua Weii la o.Damaseko: Aole he wahi huaoleio a ua Ulina la i hoopuka ai i kana Alahia, aka noho aku ia oia ma ka puka aniani a kauiono pouo akn la kona mau maka mahma o na hoa o Kuliana ia lak<m e m*e ana 110 ke aia heie; ike uku ia uo hoi 01 a i ka ho!ohi>h> mai o r«a koa o ka moi. ua ju\u ko lakou mau kauia i ka weheia : a mahope uiai ike aku la oia i ka puka ana aku o kekahi kanaka mai ka haiealii aku i aahniia me ke ka|ui kila naiii, a hoomawao ae la oia o Knliana no ia. oiat aole he kanaka ana i ike ai nona ia kiuo. o ka Wv!i wale no o Damaseko. Mo koua naau iini i noho aku ai oia a nana aku la 1 ua kanaka la o ka aahu kila, a i kela manawa aia ko»a lima ke pii malie mau ia a kau iho ia ma kona puuwai; a i ka manawa i nalo aku ai ua ka , m ka ia mai kona mau maka aku. hanu imi iho !a ©ia me he mea la ua kaumaha oia i ko Kuliana haalele aim mai iaia. I*a hoopuiwaia o Akihia i kona manawa i lohe ai i ka hanu nui una iho o kona haku, a na kana oni ana i hoopuiwa aku i kona haku, «K Aialna. ke manao nei wau ao!e !oa wau e ike ho« ana i kela kanaka opīo: aka nae e hoomanao no wan iaia me na hoomamio ana i hookaawaleia ae mai ka maka'n a ! ole weliweli j>aha. ~E hiki mai ana no ka manawa au e hoopoina ai taia, e kuu haku," wahi a Alahia i pane aku ai. a ia manawa pu no hoi i naho iho ai oia ma ka aoao o Ulina, me ka paa p« ana aku ina lima oua *ri la. ' ' . * "Ilwiiui kou manao, e Akbia? Heaha hoi ka mea e pokole niai ni ko'n waihona noonoo?" (Aoie i pao.)