Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 48, 1 December 1905 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKUNA V. HUI ME KUUAN'A. i4 No ka mea e mare aku ana oe ike kane a e lilo aku ana kou mau noonoo an?Lame kou mau manao ana lualuna ona. He kanaka 0 Horama i ike i na aoao o ka waliine ame na meahuua iloko o kona puuwai, a aole hoi e hiainoe aoa kona maui maka oiai oe e hoopuni ia ana me na noonoo ana e maopopo ole ai. v k, He mea oiaio, e Alabia, v i hooho ae a:i o Ulina, me kona nanaina paha'oha'o. "ua kohokewa oe i ko ? u inanao." "Ina pela iho la, ,J wahi a Alabia i pane aku ai me ka malie, "e kala mai oe ia'u 110 ka'u mea i olelo aku nei; a no Kuliaua lioi e hoopoina kaua iaia." 0 ka oiaio anei keia? Ua kohohewaia aku anei ko Uiina ma* nao: Ua huhewa anei na maka hulili o kana Alabia aloha? E pau ana anei na hoonianao aua no Kuliana? Xa keia mua aku e hoike ae ia mea. Nee awiwi akn la na kukuna malamalauia o ka la, a i ke ahialii ana iho hoi mai la o Asawada, ke alakai o na koa o ka moi, mai ke kuahiwi mai. l a olelo ae oia aole oia i holo aku mamuli o kona maka'u i na poe powa ; aka i -holo oia i kona manawa i ike maopo{>o ai e haulehia ana kona aoao, i liiki ai iaia ke hui aku me ka moi i ka wa kupono a hoike aku i keia hana limanui a Kuliana. He oiaio paha keia olelo ana aole paha, a ma na auo apau hoi hou ae la no oia ma ke kulana ana i lawelawe niua ai, e kukulu ana hoi i kona mau kiai ma ua awawa la; alaila hoike aku la oia ia Ulina ua pono ua mea apau. Ia ahiahi no, mamua o ka lio-aia ana ae o na kukui. ke manawa no hoi ia e mau anu no ka makamaka o na hoomanao ana no na mea 1 hanaia iho inamua, e uoho ana o Ulina nie na noonoo like ole e pt> hai ana maiuna o koua lunamanao, a iaia iloko o ke kulipo o keia mau noonoo like ole i owaka ae ai kona mau lehelehe a oili aku la keia mau inamala olelo i manao mua ole ia mai ko Uliua waha aku: tk lle opiopio maoli no oia, ahe kulana keonimana maoli no! Nui maoli no na pilikia i loaa mai i kona wa ola! He oinio, aole loa he inea e hoakewa ia ai kana mea e kana neiT "Xo Kuliana palia kau e kamailio nei?" waki a Alakia i imne aku ai. "Xo Kuliana." a ia Ulina i koopuka ai i ka inoa o Kuliana, aia lie wahi waimeli iloko oia inoa. "E hiki ana auei ia oe ke hoahewa aku i koua lawe ana ae i ua ineakaua a ku-e aku i ke kanaka i liana ino loa aku iaia.?" "Aole o'u hoahewa iaia. e kuu haku; no ka mea he wahi kauwa ilihune no wau, a he mea pono no e lilo ko u aloha ana maluna o ka poe i hoopilikiaia; aka nou, e kuu lede maikai, he mea pono ia oe ke hookomo iho i manao okoa ae. He mea pono ia oe ke ike aku ia Kuliana ma ke ano he enemi nou," "Pehea! E ike aku iaia ma ke ano he enemi?" <'Ae, hakuwahine." ' ' "Ua heliena ia oe, e Alakia. Pehea e hiki ai ia'u ke hana aku ia mea?" '* T o kou pono o keia mua aku ka'u e kamailio nei, e kuu lede maikai. I kou manawa e lilo ae ai i wahine na Horama, e lilo ana oe i kookalii me ia, a o kona mau eneini o kou mau enemi no ia." "A ke manao mai nei paka oe," waki a l'iina i liooho ae ai, me kona anoe ana ae, "e hiki ana ia'u ke paa iho i ka pana ana a ko'u puuwai. E hiki ana anei ia-u ke papani aku i ko'u lnnamanao. K liiki anei ia'u ke lilo ae i kipi no ko ? u ukane?" Luliluli aku la ko Alabia ]>00, a pane aku la: "E kuu kaku, aole loa e kiki ia'ti ke paue aku i kau mau ninau a kulike aku nie kau mau pane e hoike ae ai ina nau no e pan<\ A oiai ua kala ka manawa e kookuli ae ai ia oe mai ke alahele e alako ana ia oe no kalii moe o ke 'lii, he mea pouio ia oe ke imi i keia ma« nawa i mea nana e waele ae i ua alahele la a inalaelae a oluolu hoi e like me ka mea e hiki ana. E kala mai ia'u inaNua nui loa aku nei kau mau inea i olelo ai." Aole lie pane ma ka aoao o Ulina; a oiai o ia |>ane leo ole he hoike ana ia aole he pane a Ulina e hoole a na i na mea i hoopukaia e kana kauwa, ua haalele iho la o Alahia i kona haku no ka hoomakaukau aua iko laua paina ahiahi. Ia l'lina i noho hookahi iho ai, hoomaka iho la oia e noonoo i na mea i koikeia aku iaia e kana kauwa, a i ka kope loa kookolo iko la oia ke mea ]k»iio iaia e akahele ika hoopuka ana ika inoa oka opio ana e hakukoi nei. Aole loa he wahi liki o kona noonoo e hoopan loa i kona hoomanao ana no Kuliana —a o keia iho la kaua i hooholo ai. Aole i hoohala loa o Ulina i kona manawa noho kanikau no kona makuahine ma ka Halealii oke Awawa. Ua lolie aku la ka moi i ka lelekaua ana a Kuliaua. a hele mai la oia me kekahi pualikoa nui no ka lawe ana aku ia Ulina mai kalii ana i manao ai aole loa e malu ua u'i la malaila. Ua kookakakahaia kona naau i kona manawa i hiki ai i ke awawa a lohe na komo aku o Kuliana malaila. a haalele iho ia wahi, a i ka pau pono loa ana o ka moolelo i ka hahaiia iaia e Kaleiopa, ua kauoha ae la oia e pepehiia he hapa o na koa i hoonothoia no ke kiai ana ia Ulina. Ika pau ana o keia hana limakoko. ua hele loa aku la oia me kona kuhina e ike ia Ulina. Ua lawe mua ia aku keia hana liinakoko a ka moi a lohe oia, mai ia Kaleiopa aku no, a i kona manawa hoi i lohe ai eia ae ua moi la ke hele mai nei e ike iaia, ua hoike ae la oia i kona manao e hoole ana ika ike aku ika inoi. Aka nae, ua hookonokono aku o Alahia iaia e hoopan ae oia ia manao no kona pono iho. 4 "Oiai oe e minamiua ana i kou ola ana no keia mua aku," wahi a A!abia i pane aku ai, "pela no hoi oe e koike aku ai i kou ano imua oka moi. Ina he makemake kou e noho iloko oka malu, mai hana oe i kekahi hana e hilinai ole mai ai oia ia oe. Eia oia ke helo mai nei. E makaala!" Ua kuj>ono keia nwalo ana a Alabia; n hoolohe aku la no hoi 0 Ulina, a hooko aku la oia pela imua o Honima. a o na wahi hiohiona makenuike ole iloko ona no na moi la, ua kuhihewaia akn he māu hiona ia o kona makau ia Kuliana. Haawi mai la ua moi la i na oielo hoolana. a koike pu aku la no hoi i kona knmu o ka hiki ana mai o ia no ka hoihoi ana aku iaia no Damaseko. "E hoomaha kakou i keia po, e kuu alolui," waki a na Horama la 1 paue akn aL "a i ke kakahiaka o ka la ajK)po e loaa no ia oe ho wahi e malu loa ai." Xana pono loa aku la o Ulina i«ka helehelena alualu. a maluna no hoi o na lala haalulu o ua nioi la. a iluua no hoi o ua lauoho hina; a iaia e kilohi ana i keia mau mea aole i nele ka lia e mai o ka ili. Kau akii !a kona mau maka maluna o na liuiia wiwi o ka moi, a me he inea la ma kana ike aku ua psa ua mau lima la ike koko. Kau, lono pono loa akn la kona mau maka maluna ona iaia i kaalele iko

ai i ka rumi. e ukaliia ana boi e kona makaakane; a i ua moi la i hala aku ai. nobo ino ibo la oia ilalo. a kaa akū la kona poo maluna 0 Alabia. "O!" i jmana ae ai oia, "ke manao nei wau ua 01 aku ka u mea 1 hanai mamua oka niea kupono. Aole loa e hiki ia"u ke lilo i wahine na k"l.i kamika: Aole wau i hoomaopojKi uiua iaia .a hiki 1 keia manawa. E j»eij«'bi no oia ia u! "Haman!*' i liawanawana iho ai o Alahia; eia nae aole 1 hoo)ohfia ae ia hawanawana ana. 3IOKUKA VI. KE KANAKA ISERAELA 1 ka manawa 1 haalele iho ai ka moi i kana wahine hoopalau ua piha oia i ke pahaohao; a e like me ka loihi o kona manawa i noonoo ai maluna o na mea i hanaia ma ke awawa.pela no i kuhohonu loa Iho ai koha liahu .nn«- kona piena. Hele hookahi aku la oia iloko o ka malapna a hiki i ka napoo ana o ka la, alaila hoi aku la oia a kauoha aku la i kona kuhina e hele mai imua ona. "E Ahoula ('asema. hf*aha kou manao no keia hana limanui a ka Weli o Damaseko i liana iho nei? ,? "Kc ]]iitn:h) nei au o k«'»a kekahi ona hana lapuwale loa T i pane aku ai kona kuhina. "Ua hoike mai anei ka kaua kaikamaliine a oi aku mamua 0 ka r u inea i iohe ai?" "l'a hoike mai oia iua mea apau ana i ike ai. e kuu haku. Ua hele mai keia powa e like me kana i manao ai, o ia hoi no ke kaili ana aku iaia mai ka moi aku o Damaseko; aka na hoole loa aku oia 1 k:t pu ana me ia; a mamuli o ka hoole paakiki o Ulina. ua haa- ]< lr iito J;i o Kuliana iaia. Ke iuanao nei no nae au, ua haalele koke ila: oia īnamiili o kona maka'u o hiki mai oe me kekahi pualikoa nui a kw-i iaia." "Aoio oii kanalua oia maoli 110 ke kumu. e Ahoula. Aka aole i ".liki mai ka hopena o keia mea. Ua loihi loa ka manawa a keia ilial'i l<» c holo laula nei. ī'a haawi mai oia ina puupuu ikaika loa maiuna oko kakou oihana kale|>a, a i keia manawa eia oia hoao n<'i e hoopilikia ika kakou ]>oe kaikamahine nawaliwali. Ua liiki i kn in.'inawM r hiki ole ai ke liole imialahi na linakai lawe waiwai mai Damaseko aku; aole no hoi i maluhia ko kakou poe kalepa ia lakou e lnili iioi niai ana. E like me k;i oiaio ana o keia lani maluna o kaua. h<* mea |Kino e hoopau ia ae keia mea! He inea pono ia-u ke iiuī nku i alahele e paa ai keia kanaka. Ua hoouna aku wau i ko'u mau pualikoa no ke ku-e ana aku iaia, a ua alo ae oia i kekahi manawa. a i kekalii manawa no hoi ua halawai mai la oia me ko'u mau koa a hooliaulehia ia lakou. E kuu uhane, e nana mai oe i keia. Ua hui ae oia me na kaukani o ko'u mau koa, a hookuenii ho]>e ia mai lakou e ia ma na kula o Ahilena nie he mea la he poe wahine lakou. Ileaha ka'u e Jiana'i, e Ahoula?" "He hookahi wale.no alahele, e kuu haku, a'u e ike nei. He mea waiwai ole ka hoouna ana aku i kekahi pualikoa e ku-e aku iaia; oia lie kanaka inaalea a hikiwawe oia; a ina aole e hiki iaia ke hoohaulehia mai i kou niau koa, ua hiki iaia ke alo ae mai ia lakou ae. He mau kiu kona apuni ka aina nei." "Ae, ua ike no wau «lie mau kiu kana!" i hooho ae ai ka moi, me ka piha ukiuki. "He mau lioaloha no hoi kona iwaena o ka'poe e noho kokoke nei i ko kakou kulanakauhale. Ke iini loa nei w r au e hopuhopu aku i keia poe." u He mea pono e hopu mua aku iko lakou poo." 4, A—|K>hea lioi e liana aku ai? ,J "lle mea pono e hanaia me ka maalea. Ina aole e hiki e loaa kekahi mea nana e hoowalewale- a hopu aku i keia Weli, ke maopopo ole nei ia'u peliea la oe e lanakila ai maluna ona. Ina e loaa kekahi kanaka maalea a naauao, manao paa a lioomanaw T anui ke| manao nei wau e nui ana ka pomaikai e loaa mai ana. E hoomanao oe, iua he wahi iole uufeu, e hana ana iloko o ka ma-lu, e liina no ke kmnulaau nui iaia." j il ITe oiaio kau i olelo mai la, e kuu Ahoula maikai. He mea j pono e hana ia keia mea me ka ma-lu loa. Ua loaa anei he kānaka oia ano iwaena o ko ? u poe kanaka?" "IYhea hoi o īuda, ke kanaka Iseraela, v i pane aku ai kona ku-| hina. Ua hooihikileleia ka nioi a pa'ipa'i ae la i kona mau lima i kona inanawa i lohe aku ai i ka inoa. "Malalo o ka malu o Tartars, e kuu Ahoula maikai, ua loaa ia oe ke kanaka kupono, Eia o luda me kakou i keia manawa. la'u 1 kouio mai nei iloko nei eku ana oia ma ka lio-10. E lioouna aku ana wau i kekalii inea e kii aku iaia." Ua hoonnaia aku la kekahi o na kauwa e ku ana mawaho o ka rumi i kela manawa e kii aku ia luda, a aole no lioi i loilii loa hoea aua ua Imla la. He kanaka aoo oia, lauolio eleele, a mau maka nwiia; me kona papalina loloa, i okomoia hoi me ka maalea, a he mama ihoi kona oni ana, ahe ikaika no hoi kona mau lala. He kanaka pahaaliaa 110 hoi oia v a ina he mau mea kekahi i lawa ole no kona wahi kino, ua piha ia mau mea mamuli o kona maalea a eleeleu. Ma Damaseko oia i noho ai mai kona manawa keiki ma.i, oiai ua liaalele aku kona makuahine ia ludea iloko o ka ilihune ame ka hooliilahilaia. a haawi aku la ia luda i kekahi o na aliikoa o ka moi. "E luela, J? wahi a moi i pane aku ai, "ke makemake nei au e hana oe i kekahi hana ku no i ka pilikia; aka nae, ina e holopono ana kau lawelawe ana, ē oi aku no ka hanohano e loaa ana ia oe mainua o ua pilikia la. Eae ana anei oe e hoao? ?? . "E hana no wau 1 na mea apau, e kii.ū haku, e loaa mai ai ia'u ka hanohano ame ka ukupanaiia, v i paue aku ai ua kana&i Isaraela la uie kona kunou hoohaahaa ana aku. a E haawi mai ia'n ika pono e lilo i makaainana, a e kāei mai i ka j>ahikua iua ko'u puhaka iua ke kulana lukam la, a e liana no wau i na hana apau aū.e makemake mai ai na'u e hana. Aole no hoi wau e kanalua ana ika hele ana aku imua o ka Weli o Damaseko. ,> "lla! O keia ka'u mea i makemake ai nau e luma mai, e luda. O keia kanaka powa ka'u e makemake nei e paa mai. Ina e hiki aua ia oe ke pepehi aku iaia. a lawe mai i kona poo no Damaseko t e hoolilo 110 wau ia oe i makaaiuana; a ina e hiki ana ia oe ke lawe ola mai iaia imua o ko'u alo, a waiho mai ia'Kuliana iloko o ko'u mauj poholima, aole o ka pono makaainana wale uo ka'u e haawi ana ia j ot\ a lioopaa aku hoi i ka pahikaua ma kou puliaka ma ke kulana j lūkanela, aka e haawi no wau i home non a i wahine nau. j Kakaa ae la na maka o ua kauaka Isaraela la me ka hoihoi. a-i laila lioloholo ae la oia iloko o ka rumi no kekahi manawa, a hoi 1 aku la no kahi a ka moi e noho ana. j "E kuu haku, v i j>ane aku ai oia, "e haawi mai i mauawa no'u 1 <? uoonoo ai uo keia īuea a hiki ike kakahiaka o kaJa apopo. Iloko o na hora he iimi-kuuiamalua mai keia mauawa aku e lohe no oe i ka'u haina. Ina wau e hele ana ma keia hana he mea pono ia'u e ike mua ina paha e holopono ana. E hui no wau a kamailio me na kauwa au i ike i keia kanaka powa ame kona poe ? malia paha o ka lakon mau mea i ike ai oia na mea nana e kokua mai ia'u." "Mai hoike no nae oe i kekahi mea e aku i kau misiona. He mea pono e loaa ole he wahi ike ia lakou bo keia mea." "Ua maopopo aku la ia'u kou manao, e kuu haku ; a e makaala loa no wau. Eae ia anei e like me ka'u i noi aku nei?" u Ae, ahe mea pono hoi ia oe ke hoomaopopo iho he mea pono e hana ia keia mea apau pono ina nae e kiki ana." "Ua maopopo aku la ia f u kou manao, e kuu haku; ahe mea pono ia oe ke ike iho e hoohana aku ana wau i ko*u maalea piha. v (Aole I p»o.)