Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 49, 8 December 1905 — Page 4
This text was transcribed by: | Mary Deguzman |
This work is dedicated to: | uncle richard |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, POALIMA, DEKEMABA 8, 1905.
ame Casana kona mau hoahele a ike i ka puaa e waiho make ana ua eleu koke ae la laua no ka ho-a ana i ahi koala puaa no ko lakou ainakakahiaka.
Ia la holeokoa i hele wale ia no e lakou me ka hoomaha ole a i ka iho ana o ka la ia lehua ua hiki aku la lakou i kekahi mau kauhale pupupu uuku ma ka lae kahakai no ka poe lawai'a o ia mau kahakai hanupanupa a iloko o ka hale o kekahi kanaka lawai'a nona ka inoa o Dadamusa ka mea nona ka lokomaikai o ka hookipa ana mai i kipa aku ai na kumahele no ka hoomaha ana. A i ke ao ana ae i ke kakahiaka mamua o ka nee hou ana aku o na kamahele ma ko lakou ala ua ninau aku la o Dadamusa i kahi o ko lakou huakai.
"E hele ana makou no Atica." wahi a Tisia i pane aku ai.
"Aia ihea ko oukou moku e hiki ai.," i ninau hou aku ai ka lawaia
"Aohe o makou moku e ke kamaaina maikai, Ma ka aina no makou i hele ai e hiki aku ai i Atica."
"A, e kuu keiki aole he pono o kela hele ana ma ka aina," wahi a ke kamaaina. "O kahi ana waleno mawaena nei o keia aina o kakou ame Atica oia no kahi anemoku o Korino a he mea maopopo loa i ka pono ole loa o kou hela ana ma ia alanui piha i na poino he nui.
"No keaha hoi." wahi a ka opio alii.
"No ka mea." wahi a ka lawai'a. "o na poino o kela wahi aohe ikaika kanaka maamau nei i lawa no ka aa ana aku e lanakila ai i ko kela. Ua oi aku ka maikai ame ka poino ole o ka imi ana i ala e hiki ai i Atica ma ka pii ana i ka piko o Mauna Olimipia."
"Aia iloko ponoi o ka hihipe'a o ka laau o kela anemoku ke noho nei he mau kanaka nunui no laua ka ikaika kamaahao a he ku maoli no i ka weli o ko laua mau wahi e noho nei. Aole he heleia o ia mau wahi no ke ka mau o ka poino maluna o ka poe i loaa mai i laua a i poino a o ka poe apau i paa iloko o ka umii ana aole e hemo ola mai ana aka aole he wa o lakou i lohe hou ia e ole ana a o ko lakou mau waiwai o ka lawe ana na pau akku i ka haoia. Eia nae, ua pake mai no kahipoe mamuli o ka pahemo ana mai a ia lakou e lohe ia mai ai o ka waliwali o ia mau wahi."
"Nolaila, ke noi aku nei wau ia oe a ia oukou no apau aole e hele ma ka aina ma ke ala o Korin. Eia nae ua hili no ia oukou ke hele a hiki i ka kulanakauhale o Kolino a ma ia wahi e loaa ai ko oukou moku no ka holo ana a hiki i Aica." O keia na olelo o ke kamaaina laawai'a eia nae aole i ipane aku ke alii opio oiai ua huki aku la o Cirio i kona Haku iwaho o ka hale o ka lawaia.
"Eia he leta me a'u nau." wahi a ka hoahele Cirio o kona alii opio "a na ko kupunakane i haawi mai ia'u me na a'o ana e malama @ hala mawaho o na palena o ka ululaau e haawi aku ai au ia oe." a me ia mau olelo o Cirio i haawi aku ai ia Tisia he owili pepa i nakii-ia me ke kaula silika.
"Heaha la kona mea i haawi ole mai ai ia'u mai iaia mai no," wahi a ka opio i ninau ae ai iaia e wehewehe ana i ua owili pepa la.
"No ka mea aole ona makemake ia oe e ninau aku i kekahi mau ninau iaia," i paneaku ai o Cirio.
Alaila wehe ae la o Tisia i ua owili pepa nei a heluhelu iho la e like me ia malalo iho:
"Ma na ano apau aole e hele a hookokoke o Tisia maloko o na palena o Korina. O kona holomua no keia mua aku e mau no ia ma ia i na manawa apa ona e ike ole ia ai e kkolaila poe ke maalo oia malaila,----Pitiasa.
"Aka," wahi a ka kaku wiwoole mahope iho o ka heluhelu ana i ka leta "Pehea la e hiki ai ia kakou ke hoolohe i keia leta? Aia wale no hookahi ala e hiki ai i Atica oia no ke ala o Korino, mawaena o ke kai ame ka mauna."
"He elua ala e hiki ai ia kakou ke hoolohe i ka leta," wahi a ke kanaka Atenai, :oia ka hele ana ma ia ala ua i i mai nei i ka po no nae, a i ole ia e kau kakou ma ka moku a holo no Atica."
"Ina pela," wahi a Tisia i pane koke ae ai, "ma ka aina kakou i ka po e hele ai. Ua olelo mua wau ma ka aina kakou e hele ai a ma ia ala no kakou e hele io ai. Pehea ka loihi o Korino mai keia wahi aku?"
"Manao wau aia ma kahi o ewalu mile," wahi a Cirio.
"Alaila ua pono. Ke manao nei wau e hoea aku ana kakou i ka lihi o ke kulanakauhale ma ka manawa e napoo ai ka Ia alaila e hala ana ia kakou ia wahi ma ka manawa o ka po a ao aku kako mawaho aku olaia."
A i ke ahiahi no hoi ua ike aku la lakou i na hiohiona o ke kulanakauhale o Korino a mahope o ke kali ana iloko o ka ululaau hope loaa a hoea aku i ke kulanakauhale a molehulehu loa ua hoomaka hou aku la ka nee ana o ka huakai."
"Ua hooholo iho wau e hoolohe i ke a'o o kuu kupunakane maloko o ka leta," wahi a Tisia iaia e helelihi ana ma ka'e-ona o kahakai, "eia naae aole wau i maopopo iki i ke kumu o keia papa ana ia aole e hoike ia'u iho i ko Korino. Heaha la ka poino e hiki mai ana imua o'u mai ia kulanakauhale mai? Aole e hiki ia'u ke pane."
"Manao wau," wahi a Cirio. "ua makemake oia e ike ole ia oe e kelaila poe i lohae mua ole ai kko Aataenai poe nou. a loaa ole na ke'ake'a e houlolohiia ai ka huaka'i a kuu Haku."
"Aole no ia he mea e hoomama mai ana i ka ikaika o keia papa ana aole e komo iloko olaila me ka ike ole ia mai" wahi a Tisia i hoomaopopo aku ai, "a heaha la na kumu ano nui mawaho o kena e akahele loa ai ka'u hele ana iloko olaila?"
Aole i pane aku o Cirio no ka hiki ole iaia ke pane a luliluli wale iho la no kona poo me ka pane leo ole.
"Aka aole he nana ia mau mea," wahi hou a ka kakou wiwoole." E nee no kakou imua a na na poino no e hele mai ina e makemakelakou e hui alo a na ka hua no o ka paio anaae hoike ae owai la kamea lanakila. No ka poino e ikemakaia aku ai aole o'u maka'u no lakou, a ina aia he mau poino huna i kukuluia no ka, pakaha a haowale ana i ka pono na ka pono no e kakoo mai i kuu aoao."
Mamua o ka hoea ana mai o ke aumoe o ia po a lakou e nee ana ua maalo ae la lakou ia Korino a komo aku la iloko o kekahi ululaau iho ai ka luhi o ka hele ana.
I ke ala ana ae o Tisia ua awakea a mahope o ke hoala ana aku i na hoahele ona a mahope o ka paina ana i ko lakou ainakakahiaka ua hoomau aku la lakou. A i ko lakou hiki ana i ka anemoku ua hoomaopopo iho la lakou i ka haiki iio no o ia wahi.
A hala ia auwina la ia lakou e komo nui ana iloko o ka ululaau a i ko lakou hiki ana i kahi ano makaokao ae o ka aina ua ike aku la o Keikialii Tisia i kekahi hale nui e ku ana ma kahi manao aku like loa me ka halealii ku pololei nae ma ke alanui o lakou e pii aku ana. Ma ka nana aku i na paia waho o ua hale nei ua hoonohoia me na pohaku paa kumukuai nunui a o na puo'a ame na palekaua ua hanaia me kekahi mau mekala o ke ano ikaika a he kilikila ano weliweli ke nana aku i na hiohiona o ka halealii o ka ululaau.
"Poino!" wahi a Cirio i hooho ae ai i ka a ona i ike aku ai i ua halealii nui nei. "He ke'ake'a nui keia mamua o ko kakou alo e hiki ole ai ia kakou ke alo ae a oia no hoi ka mea e hiki ole ai kakou huaka'i koe wale no a loaa i alanui hou no kakou."
(Aole i pau.)
---------------------------------------------
Kenekuria Umi-kumamaiw
AME
Kana Mau Hana Kamahao.
(Kakauia Simeon K. Nawaa.)
-------------------------
MOKUNA XX.
(KAU POO EHAA.)
NA LA O WEBSTER AME CLAY.
-------------------------------
Ua haawipio ae la keia poe ku-e kanawai, aka nae aole i make ko lakou mau manao paa. No kekahi manawa i lilo ae ai keia mea i mea nana e hoonioni i na manao o ka lehulehu, a hiki wale i ka manawa a Henry Clay i hookomo ae ai i kekahi bila kanawai (Feberuari 12, 1832.) iloko o ka Ahaolelo Lahui, e hoemi ana i na auhau dute no na makahiki he umi e nee mai ana. Ua hanaia keia bila ma ke ano e ae lokahi na aoao a i elua, a ko ae la no hoi ia manao, a lilo ae la ua kanawai la i mea mana. Ha hope o keia i pau ae ai ke unene ana.
Ua koho hou ia ae o Peresedena Keakasona i ka 1832, a o Martin Vaa Buren ka hope Peresedena. Oia nei ka Kakauolelo o na Mokuaina Huiia, a ua hookohuia aku oia e Peresidena Keakasona i ka manawa e hoomaha ana ka Ahaolelo e pani aku i ko Mr. McLane hakahaka, ko Amerika kuhina ma Pelekane. I ka hui ana o ka Ahaolelo, ua hoole aku la ka Aha Senate i ke Apono ana i kona hookohu, a kauohaia o Van Buren e hoi mai. Ua manao ia keia hana a ka Senate he hana hoohaahaa loa i ka mana lawelawe aupui. Ua
hoolilo ae la kona mau hoaloha i keia mea i mauna nana e hoala. mai ai i na manao kakoo o ka lehulehu no Mr. Van Buren, a kohoia ae la oia i hope Peresidena. a noho poo aae la hoi maluna o ka Hale nana i kapa aku iaia ua kupono ole e noho aku ma ka aoao o Amerika i ke aloalii o Beritania Nui.
Oiai ka aina e unene ana no i na hana a ko Karolaina hema, ua hoala hou ia ae he mea hou nana e hoopioloke i ka lahui mamulli o ko Peresidena Keakasona hookomo ana ae i kekahi mau kanawai e kukala ana he limanui a kaili pono ka Banako o na Mokuaina Huiia. Ma kana palpala imua o ka Ahaolelo, Dekemaba, 1832, ua a'o aku ka Peresidena i ka Ahaolelo e huki ae i na dala o ke Aupuni i hookomoia malokko o ia banako. a e kuai aku i na mahele i kuleanaia e ke Aupuni. Ua hoole aku ka Ahaolelo. Mahope o ka hoopanee ana o ka ahaolelo, ua lawe ae la ka Peresidena i ke koikoi ma kona aoao, a kauoha aku la ia Mr. Dune, ke Kakauolelo Waiwai. e huki aku i ka waihona o ke Aupuni (i hiki i ka $10,000,000). a hookomo aku iloko o kekahi Banako Mokuaina. Ua hoole aku la ke kakauolelo a hoopau koke ia oia mai ka hana aku, a hookomoia aku la nma ia makalua o Mr. R. B. Haney, ka Loio Kuhina ia manawa a mahope mai Lunakanawai Kiekie, a hoolohe aku la oia i ka Peresidena. Ua hoomakaia ka huki ana i na dala o ke Aupuni i Okatoba, 1833, a he huina nui o keia dala i hukiia aku iloko o na mahina eha; a o ke koena aku i ka pau ana o na mahina eiwa.
No ia mea na hoalaia ae la na manao pioloke o ka lehulehu ame ka nui pilikia o na hana hoowaiwai. O ka huina hoaie o ka banako ma ka la m ua o Okatoba, a i ka manawa hoi i hoomaka ai ka huki ana, he $60,000,000, a maamuli o ke komo nui ana o keia banako ma na hana hoowaiwai o ka aina, nolaila i ka manawa i kuha'u ai ka banako ua kuha'u pu iho la na hana apau. O keia ka hooiaio loa ia ana o ko ka Peresidena manao he wahi hana keia e plikia ai ke aupuni, a ua hoole aku la oia i na noi ana apau e hoomama ia ae kana kauoha a i ole o na papahana like ole a na makaainana kalepa, na poe he mau halehana ko lakou, ame na mekanika, i kipa aku hoi e ike iaia.
Penei kana i pane aku ai i keia poe: "Aole loa e hiki i ke aupuni ke haawi aku i na kokua ana aole hoi i laau lapaau no ia mea; o na banako he mau wahi ia o na hana pono ole. a o ka poe i poino mamuli o na launa nui ana ma na hana hoaie kumuwaiwai he mea pono no lakou e poho; aole loa oukou e hoahewa aku ana ia ha'i aka ia oukou iho no."
Ua apo mai la ka Banako Mokuaina i keia mau dala a hoaia aku la hoi me kahi pa-ku ole. Pau iho la na onene ana, hoi hou ae la na manao hilinai, a hoomaka mai la e hoi hou ka holomua o ka aina.
Mahope koke iho o keia i ala ae ai ke kaua me na Ilikini Seminole o ka Hikina o Folorida. i ala mai hoi mamuli o na hana hoao e hoonee aku ia lakou no na ululaau ma ke komohana o ka Muliwai o Mikikipi. Malalo o ke alakai ana a Micanopy, ko lakou alii, ua hoomaka ae la lakou e lelekaua i na wahi noho o na ilikea ma na palena o Folorida, a ma ia kana ana i alakai ae ai o Osceola, he all Ilikini i oi ae kona mana mamua o Micanopy. no kekahi manawa, no ka mea he wahi manao inaina no hoi kona ana i manao ai e panai aku maluna o ka poe nana i hana mai i kekahi hewa iaia.
I ke kaa anu o 1832. hooholo iho la kekahi poe alii o na Ilikini Seminola, iloko o ka ahakuka, e haalele ia Folorida, a hana iho ia i kuikahi o i ano. O kekahi poe alii (iwaena o lakou o Osceola kekahi) amae ka hapanui o na ohana Ilikini, hooholo ho la lakou e noho no, a o ke kuikahi i hanaia aole ia i pili aku ia lakou.
I ka 1834, hoounaia aku la o Generala Wiley Thompson me na koa no Folorida no ka hoomakaukau ana e hookaawale aku i na Iliikini me ka limanui. hoala ae la o Oceola i na manaao hakaka iwaena o kona mau hhoa. a mamulli o kona mau manao inaina ame na olelo hoino imua o Generala Thompson. ua hopuia iho la oia a hoopaaia i ka hao no hookahi la. zmamuli o keia ua hoopiia ko Osceola iaaina a hoomaka iho la ke kaua mawaena o na Ilikini ame na koa. No ehiku makahiki keia kaua ana. Mamuli o ke kea ame ka aoeau o na alakai ana ma ka aoao a na Ilikini ua ku maoli no na ilikea i ka pilikia.
ua ala aea ke kaua mua i Dekemaba, 1835. Ua ae aku o Oscela e hoouna i na lio ame na pipi ia Generala Thompson @aka i ka mai awa ana i manao ai pela, ua-pepehi ae la ua Ilikini i ka poe e noho ana ma na palena o Eveglades---he wahi e hoopuniia ana e na lokowai ame na manu lola, i hiki kupono loa hoi na Ilokini ke poe iho.
I kela manawa no hoi aia o Generala Celinch, me kekahi pualikoa uuku ke paa la i ka Papu Drane. Aia keia wahi iloko loa o Folorida, he kanaha mile ma ka hikina o ka muliwai Withaeochee, a ole hoi i hiki ke aluka ia e na Ilikini. Ua hoounaia aku o Mekia Dade, me hookahi haneri a oi koa, mai ka Papu Brooke aku, no ka hoopuipui ana aku ia Generala Clinch: a ma ka la 28 o Dekemaba, paa iho la oia me kona mau koa i ka hoouniia e na Ilikini, e pepehi hoomainoino ia iho la lakou, a koe eha poe, ua make nae mahope mai mamuli o na palapu i loaa ma keia hoopuniia ana.
Mahope o na kaua weliweli ana me na Ilikini, a iloko o Maraki 1837, ua kipa ae la he lehulehu o na alii o na Ilikini imua o Generala Jeshup, ke alakai nui i kela manawa e noho ana ma ka Papu Dade, a kakauinoa iho la i ke kuikahi i manao ia e loaa koke ae ana ka maluhia a e hookaawale koke aku ai na Ilikini Seminoles ma na wahi i hookaawaleia ai no lakou.
Wawahi iho la o Osceloa i keia kuikahi, a hoomaka hou ia ke kaua, a iloko ma io ke kau anu o 1837, ua nui na koa i make ia lakou e hoao ana e hopupio aku i na Ilikini. Mahope mai paapio iho la o Osceola ame kekahi poe alii a hoopaahaoia aku la ma ka Papu Moulktri. Malaila oia i make ai mamuli o ka loaa ana i ka ma'i fiva. a kukulu ia iho la he wahi kiahoomanao uuku nona maluna o kona he kupapau, ma ke alo iho o ka papu.
Ma na lawelawe aupuni kuwaho a Peresidena Keakasona, o kana mau ao ana ia Kuhina McLane i hookahuaia ai kana mau hana. Ua koi aku oia me ka ikaika i na mea ana i ike ai he pono wale no, a hoole aku hoi i na mea i ponoole ma na ano apau; a mamuli o la mau hana i ikeia mai ai a nana ia mai no pono o ka lahui Amerika. I la pau ana o kona kau mua aia o Amerika ma ka noho launa maikai ana me na aupuni apau. koe nae o Farani. mamuli o ke kuikahi i hanaia e ia aupuni me Keakasona ua koi ikaika ia aku oia a hiki i ka hopena, a ae mai la no hoi e uku poho ia Amerika he elima miliona dala, ma ka hookaa liilii no na pilikia i kau aku maluna o ko Amerika launa kalepa ana i ke au o ko Napoleona lawelawe kaua ana me na aupuni o Europa i 1806 a hiki i 1811. Aole i hooko koke mai ko Farani ahaolelo i na manao o ua kuikahi la, a ia manawa i hoomakaukau ae ai o keakasona no ke kaua; eia nae ua pau ae keia ninau i ka 1836, a mamua hoi o ko Keakasona pau ana mai ke kulana Peresidena aku, ma o ka hoolo ana mai o Farani.
Malalo no o keia kumu hookahi ua waihoia aku na koi ana i ke aupuni o Potugala, a loaa mai la no hoi na koi poho a malalo no hoi o ia kumu i ae a'e ai ka moi o Napela e uku i hookahi miliona ehiku haneri ame iwakalua kaukani dala. Ua hanaia ae na kuikahi kalepa me na aupuni lehulehu o Europa ame ka Suletana o Tureke; a i ka wa i waiho aku ai o Keakasona i kona noho i ke kau anu o 1837, ua ike loa ia mai la ka Repubalika o Amerika e na mana nu o ke ao nei, a holoiia ae la no hoi ka aie lahui.
Iloko o keia mau kau elua a Peresidena Keakasona i noho ai ma ka nohouli o ke Aupuni, he elua mokuaina hou i hoohuiia mai iloko o ke apo hookahi, a ma ia ano i loaa ae ai he iwakalua kumamaono mokuaina malalo o ka inoa hui o Amerika Huipuia. O keia no na mokuaina o Arkansas ame Michigana. Ua hoohuiia ae ka inoa mua i Iune 1836, a o ka hope i Ianuari, 1837.
(Aole i pau)