Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 50, 15 December 1905 — Page 2

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Kylie
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

DAVID L. A-I, : : Lunahooponopono

S.K.NAWAA, :Kokua Lunahooponopono

 

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Teritori o Hawaii, ma ke ano o ka mea Papa Elua.

 

E hoouna mai i na hoolaha apau ma ka inoa o “KA NUPEPA KUOKOA” wale no P. O. BOX 208.

 

HOOPUKAIA E KA

 

Hawaiian Gazette Co., Ltd

 

CHAS. S. CRANE : : Lunanui

 

NO KA MAKAHIKI - - - - $2.00

NO KONO MAHINA - - - - - 1.00

 

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR - - - - - - - $2.00

SIX MONTHS - - - - - - -1.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka “HAWAIIAN GAZETTE COMPANU LIMITED,” wale no. P. O. BOX 208.

 

POALIMA : : DEKEMABA 15,1905

 

KA MAKUAHINE PALEKA.

 

            O Mrs. Mary Elizabeth Parker a o Makuahine Paleka i maa ia Hawaii, oia kekahi o na makuahine o ka pono uhane i ukali mai i kana kane Rev. Ben. W. Parker i Hawaii nei ma ka oihana mikanele a ka Papa Bosetona i hoouna mai ai, a oia nei hoi ka luaui makuahine o ke Kahu o ka Ekalesia o Kawaiahao, Rev. H. H. Paleka o keia makuahine ka i lawe ae i ka hanohano o ka loaa ana o ka la hanau kenekulia i ka la 9 o keia mahina iho la a nona nei na hoomanao i malamaia ma na luakini o Kawaiahao ame Kaukeano e like me ia e puka aku nei ma keia helu o ke Kilohana.

            O ka loaa ana o ka haneri makahiki o ke ola honua ana ia Makuahine Paleka oia ka loaa ana iloko o ka moolelo honua o Hawaii Paeaina kekahi o na haawina kamahao loa oiai he haawina kakaikahi loa ka loaa o la ano ma na wahi apuni ka honua, a o ka loaa ana no hoi ia o ia haawina kamahao loa no ka hoomaka ana  o keia kenekuria iwakalua e nee nei.  O keia kekahi o kona (kenekulia iwakalua) haawina kamahao no Hawaii aulii mawaho ae o ke kamahao o ke kane ame ka wahine liilii i kipa mai i Hawaii nei no keia kenekulia iwakalua.  E like me ia i puka aku ai ma ka helu o ke Kuokoa i hala pela ka ike i loaa i ka lehulehu heluhelu no keia mau kanaka liilii—no kaua ko kiekie ma kahi o 25 iniha.  Elua kamahao maopopo o Hawaii no keia makahiki.

            O ko Makuahine Paleka ka la harau kenekuria i maopopo loa ma ka paa pono ana o kona la hanau, a aole paha he haole i hiki mai ianei i piha na makahiki i ke kenekuria, aka, ma ka aoao o na oiwi Hawaii kahiko ua nui ka lohela o ke ola loihi o lakou a he nui ka poe o lekou i a’e aku na makahiki i ka haneri a oi o ke ola honua ana.

            O na olelo kauiana o na Hawaii e hoopuka mau ia ai iloko o na pule a na kahuna kahiko—“Haumakaiole, palalauhale a kaikoko.” Na ia mau olelo no i hoike ae i ke ola loihi o na kanaka Hawaii kahiko.  No ka mea, ma ka manao maoli o ka huaolelo “haumakaiole” oia no ka mimino o na maka o ke kanaka i paa i ka alu ke kumu i ano like ai me ko na iole ka liilii, a oia no hoi ka wa kahiko o ke kanaka i kaa ma-o aku o poohina a o elemakule hhoi ka mua o poohina eia nae, o elemakule ke kulana laula o ka wa palupalu o ke kanaka.

            A ke hala ke anuu elemakule a palupalu o ke kanaka ia “haumakaiole” alaila, komo aku la ia kanaka iloko o ke anuu “palalauhala” a o ka manao o ia oia no ke kahiko loa ana o ke kanaka ke mau kona ola, e hiki ole ai ke hele nona iho a i ole kokua ia aku paha, alaila oia ka wa e moe pili mau ai i ka moena, a i kekahi manawa e owiliia ai ke kanaka iloko o ka moena.

A hala ia anuu me ka oia no o ua kanaka la alaila, komo aku la oia iloko o ke anuu “kaikoko” a oia no hoi ke kau ana iaia iluna o kapoku o ka hale iloko o ke koko, a ua oleloia he wa ia ona e ola ana me ka ai ole a pela i oleloia ai “i ola no i ka makani.”  O keia iho la kekahi mau wehewehe, a pela i pakui mau ia mai ai ka olelo “na ke akua ia oia.”
            A i ka lawe ana mai i keia mau olelo kaulana o na Hawaii aole e nele ka loaa o ka ike ia kakou o keia mau la he poe oia loihi na Hawaii kahiko, a he nui o lakou ma ia nao, kekahi kumu i kaulana loa ai, aka, no na Hawaii o keia mau la a lahui e ae he mea paakiki loa ka hiki ke olelo ae i ka maalahi o ka loaa o ke kenekulia o ke oia honua ana: o Makuahine Paleka nae ka i lawe ae i ka hanohano o ke ola kenekulia ana.

            O kekahi haawina maikai i loaa ma keia kenekulia o keia makuahine mikanele, oia no ke akamai o kona malamaia ana e kona ohana, a he haawina pookela loa ia e pono e malamaia e kakou Hawaii a poe e ae no ka malama ana i na makua.

            I malamaia no na makua i ka noho o ke aloha makua iloko o na keiki, a o ka maimai hoi ia, aka, he nui ka poe i malamaia aole nae i ola loihi, a he nui no ka poe waiwai a i ullakolako maoli a i lawa maoli no ko lakou aole nae i piha ke kenekulia.  Alaila, aia he mea aku no i koe ma ka aoao o ke kanaka e hoomakaukau ai iaia iho, a o ka makou pane ma ia wahi oia no ke “akamai” i ka malama ana.

            No ke akamai o ka malama ana o ka ohana o Makuahine Paleka iaia a huiia me ka “lokomaikai” ame “aloha” o ke Akua na haawina pookela loa ua puka mai la ka io o ke kenekulia.

 

NO KA NUI AMKEE I KAKOOIA AI.

 

            O ka poe e hoike manao nei e kakoo ana i ka “mare lehulehu” iloko o na nupepea i keia mau la e nee nei e like me Mr. C. W. Kinneu ame Miss C. Broad, he wahine i mare kane ole, ame kekahi poe kakaikahi e iho, he hoike maopopo ia i ka nui io o ko lakou makee ia mea he mare lehulehu, a no ka makemae mai no ia a no ka ikaika loa o ka makee ana ia mea pela i makee pu ia ai ka hoomana, like loa me ka wahine mare kane ole Miss Broad ana i kalele nui ai ma ke poomanao o kana manao “No ka Makee no i ka Hoomana.”

            A he hoohikilele noonoo ana ia i ka nui lehulehu o na Hawaii i ka ike ana iho i ke koino ana o ka ikaika mare lehulehu iloko o kekahi mau Hawaii, a oi loa aku ka puiwa o kekahi poe i ka ike ana aia he wahine Hawaii i makemake ia mea he mare lehulehu, he wahine mare ole i ke kane.

            Mai anona iki ina na ka wahine mare kane ke kakoo, eia nae, aole ia he mea e alo ae ai i ka ike iho o ke kanaka a wahine noonoo maikai i ke kupono ole o ke kakoo ana o kekahi kane a wahine ia mare lehulehu.  O ka poe haole ka makou i manaoio ai i ke kukonukonu o ka makemake mare lehulehu a hooko maoli no a ma keia hoike akea ana i ikeia ai o kekahi mau Hawaii pu kahi iloko o ia kaina—he hoike pu ana no hoi keia i ka ikaika maoli o ka a’o ana ia o lakou ma ia mahele.

            A o ke kakoo ana ame ka makee ana i ka mare lehulehu oia no ke ku-e ana i ka ke Akua rula oia no hoi ka ku-e ana i ke a’o ana o ka Palapala Hemolele, a ku-e pu hoi i ka na Aupuni Honua, oia hoi, ku-e i na kanawai i hooholoia iloko o na Ahaolelo, e papa loa ana i ka mare lehulehu.

            Ma ka laweia ana mai o ka moolelo o Davida ame Natana e Miss C. Broad i hoikia ma II Sam. mokuna 12 a ma na paukku mau ewalu e kalele ana ka wahine opio na ke Akua i haawi i na wahine a ka poe makee mare lehulehu e manao pu nei pela,-- na ia hoike manao ana i hoike ae i ka loaa ole o ka manao naoli o ia moolelo Baibabla.  He hiki loa ke ike aku he paa moolelo a paa olelo wale no a paa pauku Baibala aole nae he ike i ka manao maoli, ua like ia me ka Manu Aloha Pole i ka i mau ana: “aloha, aloha,” aole nae ona ike i ka manao o kana e walaau ana.

            O ka wehewehe manao a Mr. Moses Keaulana maluna o keia kumuhana ma ka aoao ku-e no mae—o ke kakoo ana ia i ka mare kukahi e kakoo ana i ke Kuokoa i puka ma kona Helu o Dekemaba 1 iho nei oia maoli no ka manao pihaku’i o ua moolelo nei a ke Kaula Natana i waiho aku ai imua o Davida a oia maoli ko ke Kuokoa manaoio a he kakoo nui kona i ka Mr. Keaulana me ka olioli nui i ka loaa ana o ia ike i keia keiki Hawaii a he nui na Hawaii haipule i loaa ia ike like.

            Eia kana pane:

            Eia o Davida, (wahi a ka poe mare lehulehu), na ke Akua no i haawi aku na wahine iaia.  I hooiaio no keia, e nana aku ma II samuela 12:7-8.  Penei ka heluehlu ana: “I aku la o Natana ia Davida.  O oe no ia kanaka: Penei ka Iehova ke Akua no ka Isaraela i olelo mai ai: Ua poni aku no au ia oe i alii maluna o ka Isaraela, a ua hoopakele hoi au ia oe i ka lima o Saula: A haawi aku la au i ka hale o kou haku nou, a me na wahne a kou haku iloko o kou poli, a haawi aku la hoi au i ka ohana o ka Isaraela ame ka Iuda nou; a ina he uuku keia mau mea, alaila, e haawi aku hoi au nau i keia mau mea, a i keia mau mea.”

            Ma ka hoomaopopo ana i keia mau olelo, UA PILI NO IA I KO DAVIDA LILO ANA I ALII MALUNA O KA ISARAELA, UA LILO NA MEA APAU MALALO O KONA MALU.  A o ka olelo ana ua a’o mai ke Akua ia Davida ma keia e mare lehulehu i na wahine o ka Isaraela, he manao alakai lalau loa ia o ka hoopili ana aku ma ke ano koho wale, aole hiki ke hooiaio ia.  Oiai, na Davida poni no kona mare lehulehu ana.  A ua ku-e la hana i ke kanawai o ke Akua i haai mai ai ma Mose la no na lii o ka Isaraela, oia hoi:  “MAI HOOMAHUAHUA HOI OIA I NA WAHINE NANA.”—Kanawailua 17:17: ma kekahi olelo ana ae aole e mare lehulehu.

            O keia hoike manao ku-e mare lehulehu o ka opio Hawaii ua kakooia e ke Kuokoa, a ua kakooia e na laeoo imi Palapala Hemolele a o kekahi poe o lakou oia keia malalo iho nei: Henry Alford, D.D.; H. Bailey, B.D.; Alfred batty, B.D.; S. Clark, M. A.; F. C. Cook, M.A.; F. Garden, M. A.; F. W. Gotch, L.L.D.; G. Grove, H. B. Hackett, ED. D.; E. Hawkins, B. D.; H. Hayman, M.A.; Haku A. C. Hervey, M. A.; J. A. Hessey, D.C..L.; J. D. Hooker, M. D.; F.R.S.; J. J. Hornby, M.A,; W. L. Bevan, M.A.; J. W. Blakesley, B. D. T. E. Brown, M.A.; R. W. Browne, M.A.; W. T. Bullock, M.A.; E. H. Browne D.D.; G. E. L. Cotton, D.D.; J. L. Davies, M.A.; G. E. Day, D.D.; E. Deutsch, W. Drake, M.A.; C. J. Ellicott, D.D.; E. P. Eddrup, M. A. Farrar, M. A..; J. Ferguson F.R.S.; E. S. Ffoulkes, M.A.; W. Fitzerald, D.D.; W. Houghton, M.A.; J. @ Howson, D.D.; J. D. Lightfoot, D.D,; A. P. Stanley, D.D.; C. E. Stowe, D.D.; J. P. Thompson, D.D..; ame W. Thomson, D.D.; a he nui aku.

            O keia poe no hoi i hoikeia ae la maluna pau pu me Mesara Moses Keaulana ame J. K. Mahuka a nui wale aku ke kakoo nei lakou a manaoio maluna o ka mare kukahi, oia hoi ka mare ana o hookahi kane i ka wahine hookahi, a o ka mare ana o ka wahine hookahi i ke kane hookahi a ua komo lokahi pu aku iloko o ke ku-e ana i ka mare lehulehu, ka Buke Moremona (a Kinney ame Miss Broad ma) o na Kauoha ame na berita o ka Ekalesia o Iesu Kristo no na Poe Hoano o na La Hope, me na Hoike i haawiia ia Iosepa Kamika (Joseph Smith) Jun., ke Kaula, no Akua iloko o na La Hope; i maheleheleia ma na pauku me na kuhikuhi e Orson Pratt, Sen.—Kulana-kauhale Loko Paakai (Salt Lake City) Uta (Utah).

            Eia ka pane a ua Buke Moremona Mare Lehulehu nei o Uta, Mahele 42:22, penei: “E aloha oe i kau wahine mare hookahi (wife) me kou maau apau a e pii aku iaia, aole i kekakhi mea okoa aku.”  A o ka mamalaolelo—“e pili aku iaia aole i kekahi mea okoa aku” he hoike maopopo ia i ke ku-e ana i ka mare lehulehu, ma kekahi olelo ana ua ku-e no o Moremona Mare Lehulehu i ka mare lehulehu.  Pono ke hookoia.  Eia hou ka hoike o ua buke nei e kakoo ana i ka mare pukahi.  Mahele 19:16, penei: “No ia mea, he ku no i ke kanawai ka loaa iaia (kane) i hookahi wahine mare (wife) a lilo laua i i’o hookahi,------“

            Mawaho ae o keia, eia na aina ame na aupuni ke kakoo nei i ke oihana mare kukahi a ku-e hoi i  ka mae lehulehu, a ua naauao loa o Hawaii Paeaina uuku, no ka mea, aia maloko o kona mau kanawai aina he kanawai e ku-e ana i ka mare lehulehu o ka poe e lawelawe i aano hana hoohaahaa hoakanaka a hoohaahaa kulana makuahine maoli o na wahine, o lakou ke kapi paakaiia ame ka hoonoho aku iloko o Kawa ma ka hana oolea.

            Eia ka pane ikaika o ka Pauku 3155, Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii, 1905, a oia no hoi ko ka Buke o na Kanawai Kalaima o Hawaii Paeaina 1897—i houluuluia mai ke Kanawai Hoopa’i Kalaima mai o 1859 ame na Kanawai o na Kau Ahaolelo mai o 1870 a 1896 i hoopukaia mamuli o ke Kauoha Aupuni, ma kona Mokuna 13 No ka Mare Lehulehu, etc., penei : “O ka mea i mare mamua a mare hou i kane, a i wahine hou maloko o keia Repubalika (Teritori, i ke Kanawai 1905) a i ole ia ua mare i ka wahine a i kane paha mawaho o keia Repubalike (Teritori, i ke Kanawai,1905) a ua moe pu me ka wahine (wife) hou ame ke kane (husband) houpaha iloko o keia repubalika (Teritori, i ke Kanawai, 1905) ua pili oia i ka mare lehulehu,, a e hooukuia oia, aole oi aku i na dala elima haneri, ame ka hoopaahao ma ka hana oolea aole @ oi aku i elua makahiki.

            Nolaila, ma ka aoao o ke Kuokoa ua ike oia aole oia wale no ma ke ku-e mare lehulehu a kakoo i ka mare kukahi no ka pono hooulu lahui, a ke mahalo nei makou i ka poe i komo pu iloko o keia ku-e mare lehulehu no ke kumu o ka naauao o ko lakou koho ana i ka hana ku i ka pono.

 

KA HOOHALAHALA A “KE ALOHA AINA.”

 

Ma ka nupepa “Ke Aloha Aina” o kka la 9 o keia mahina i ikeia iho ai keia manao malalo iho nei: “HE KAULIKE ANEI KEIA.  HE KAPULU PAHA.”

“O na hoolaha Aupuni apau—eia ke hookomo mau ia nei malokko o ekolu nupepa Hawaii, oia kahi nupepa “Kuokoa” ke Kilohana Pookela o ka haahaa loa o na Nupepa Hawaii e pa’i ia nei maloko o keia kulanakauhale, nona paha ka heluna o na poe heluhelu i emi loa iho malalo o ka hookahi tausani.  He kau like anei keia?  Aole.  He kapulupulu—he hoopilimeaai—a he ano apuka maoli paha keia mau hana i ka lehulehu, no ka mea, aole na na Luna Aupuni keia mau dala nunui e ukuia nei i na nupepa.  Aka, na ke Aupuni.  Aole no hoi na na Repubalika, aka na ka lehulehu.  Nolaila, ma na ano apau, ke apuka ia nei ka lehulehu e keia nupepa Repubalika.  E aho e noii pono ia a e huli pono ia ka oiaio—a e lilo ka Hale leta i hoika nana e hooia mai owai o na Nupepa Hawaii ke kiekie loa e hoouna ia nei e lakou.  A owai ka nupepa lawe nui ia a heluhelu nui ia e ka lehulehu ame na Repubalika ma na wahi apau mai Hawaii a Kauai?  Na ha’i e haina ae kapuana, a o ka makou wale no e ui ae, he Kaulike anei keia?  A-o-h-e! He kapulu maopopo keia mau haina.”

Ma ka nana ana ae i ka manao o keia wahaolelo o ka lehulehu, ke hoolillo mai nei oia i ke “Kuokoa” i iwi pipi nana e nali mau ai, a hoomanao wale ae la no hoi makou ia olelo kaulana a na ilikea, penei:  “Nearer the bone sweeter the meat,” o ia hoi “Ma kahi e kokoke i ka iwi ka oi aku o ka ono o ka i’o.” a mamuli o ka ono wale mai o ko “Ke Aloha Aina” puu i na kuhinia o ke “Kuokoa” pela ia e nalinali mai nei.  Akiuma oiaio loa o keia; ua pololi “Ke Aloha Aina.”

Ma ka manao mua o “Ke Aloha Aina,” he nupepa haahaa ka ke “Kuokoa” a o “Aloha Aina” ke kiekie.  Ua ike anei “Ke Aloha Aina” i kana mea e walaau mai nei, he moeuhane paha?  Ma ka aoao o ke Kuokoua, aia no kona hei@na nui ke paa ni no e like me kona mau.  Malia paha no ka ike ana iho i ka nui o na poe i hoomaka e ‘a@e i “Ke Aloha Aina” mai ka malama mai o Iulai, i puiwa ae ai mai kana moeuhane ae a olohewa okoa.

Wahi hou a “Ke Aloha Aina” aia ka ka nui o ka poe lawe pepa o ke “Kuokoa” malalo iho o hookahi kaukani.  Nui ka ike o kau ohe hoonui ihe i kilo mai nei mai Leleo mai a ike oia iho la ka nui o na poe lawe o ke “Kuokoa.”  O ke ano no hoi ia o na auwaa iki he pae i kula.  Haha hewa ka papai o Honolulu ia oe e “Aloha Aina” la!

Wahi hou au, he kapulupulu, hoopilimeaai a he apuka maoli, oia ka ke kumu e lilo nei na hoolaha aupuni i ke “Kuokoa.”  Nui hou no ku ike, he ike hoi na makou i ike maopopo aku i ko lili makaewaewa i ke “Kuokoa” au e nalinali mai nei i kona momona,  Ina he makemake kou e ike i ka oiaio a i ke kumu i lilo mai ai na hoolaha aupunni i ke “Kuokoa,” e hele ae i na Aha Hookolokolo o ka Teritori nei a ninau aku ia lakou, a o ka haina e loaa mai ana, “no ka maemae, moakaka, hapala huaka’e ole o na hua, a he hua kepau mikini ko ke ‘Kuokoa’ o ia  kekahi i haawiia ai na hoolaha aole e like me kau (Aloha Aina) ka ‘hapa’a ke kele nakele ke ai’”

Aole no ke “Kuokoa” he nupepa Repubalika aole no ona aoao kalalaina.  He hookahi no ona aoaoa kalalaina, o ia kona moto, “Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.”  O na hana pookela apau e hanaia ana maluna o ka aina no ka pono o ka lehulehu, o ia kana e kakoo ai, me ka nana ole ae ina oia hana na ka aoao Home Rula, Demokarata a Repubalika paha i hana, a ke ku nei ke “Kuokoa” e like me kona inoa ame kona moto kaulana i o ia no na makahiki he kanaha a oi ma na kaiaulu o Hawaii nei.

Ina he nele “Ke Aloha Aina” i ka manao e kakau ai, peka i hapapa wale ai a kii i na manao hoonui ino, hoai @ manaoino, hoike i na mea oiaio ole, hakuepa a lili i ke “Kuokoa,” ua makaukau ke “Kuokoa” e haawi aku i mau manao nau e hoopuka ai, a malia o a’ola oe e kakau i na manao o ke kulana lede maoli a keonimana maoli ma ia hana ana pela.

Eia ke olelo a kahiko:  “He hale kipa no ka hoi ko Koleakanai, hakiaia na iwi.”  E lawe i keia mau huaolelo a kuni maluna o kou papa hoomanao, a na kou lili makaewaewa no e hoahewa i@ oe iho.

 

Ku-e Mare Lehulehu.

MOSES KEAULANA.

 

(Hoomauia.)

O keia kekahi o na a’o lalau loa i loaa ole na hooia ina ka Baibala e kakoo mai ana i keia manao.  O ka mea maa mau ma na moolelo o ka poe Isaraela, oia ka mare ana o ka wahine a ka hoahanau i make i ka hoahanau mare wahine ole.  E nana ma Kinohi 38:7-10; Mat. 22:24-28; Ruta 3:4; Maanei, ke noi aku nei au i na poe heluhelu e hoomaopopo i keia mau a’o ana a ua poe la.  Ke a o nei lakou o na poe wale no o ka oihana kahuna hemolele ma o ka ae ana o ka papa kaula ame ka bihopa ke ae ia e hana i ka mare lehulehu, aka, pehea ae la keia poe kahuna ole?  Hu! Paha auanei i kula, ka poe a’o hewa?  Pau loa na mea apau i ka lalau.

No Gideona, kekahi kanaka i manaoia he mare lehulehu no kona noho pu ana me na wahine he nui, Lunak. (8:30-31), a oia hana nae, mamuli no ia o kona manao ponoi iho, aole na ke Akua i kauoha mai, aole no hoi no ka oihana kahuna hemolele i mare ia me ka ae o ka papa kaula ame ka bihopa e like me ke a’o a ka poe o Uta, aka he noho huikau maoli.  He pono anei keia?  Eia ka Miss C. Broad ma ke “Aloha Aina” o ka la 2 o Dekemaba nei, kolamu mua, hapa hope * * * “o ka mare lehulehu iwaena o ko ke Akua poe kanaka ma o ke kauoha o ko ke Akua, oia ka ka poe Moemona e hooiaio nei, aole o ka mare lehulehu e lawelawe ia nei o ka poe ai a.”

Ina o keia ae la ka mea oiaio loa, alaila, aia mahea ke Akua i kauoha i@ai ai e mare lehulehu o Gideona?  E oluolu e hoike mai.  Ina aole e @aa ana, alaila, e lilo ana ka lawe ana mai i keia mau a’o i ku-e kahi i kahi, i hoike no ka nawaliwali ame ke a’o hewa maopopo.  Penei na olelo a ka mea i ike i ka hewa oia hana:

“E hoomaikai ia kou punawai, a e olioli oe me ka wahine o kou wa u’i no keaha la e ona oe e kuu keiki i ka wahine e, a e apo oe i ka wahine a hai ma kou poli, no ka mea, e kau poono ana na maka o Iehova i na aoao o ke kanaka e ike ana hoi i kona mau aoao a pau.”  Na Solomona 5:18. 20. 21.

O ka manao ana, o ko ke Akua noho pu ana a wae ana ia Gideona i alakai no ka Iseraela, he apono ana ia i keia hana noho huikau, aole loa!  He nui na manawa a ke Akua i wae ai i na poe hewa no ka hooko ana i kona makemake e like me Balaama, a pela aku; a pela no hoi me Davida ka mea nana i pepehi o Uria no kona makemake mare lehulehu, noho pu no ke Akua me ia ke mihi.  E apono ia anei kona pepehi kanaka ana?  Aole.

Aia ma ke “Aloha Aina” o Nov. 25, 1905, aoaoa 6 ma ka hapa maluna o ke kolamu elua, o ke poomanao “No ka Makee i ka Hoomana” i kakauia e Miss C. Broad, e loaa ai ia kakou keia mau olelo:

“Ioane 8, pauku 39.  Olelo aku la lakou iaia, o Aberahana ko makou makua; i mai la o Iesu ia lakou, ina he poe keiki oukou na Aberahama ina ua hana a Aberahama.

“Ua hoohalike au (Miss C. Broad) i keia mau olelo mawaena o kristo ame ka poe Iudaio me kakou i keia mau la.  Ke olelo nei kakou he poe keiki kakou na Aberahama, a ke i mai nei keia mau olelo ia kakou, ina he poe mamo kakou na Aberahama ina ua hana kakou i na hana a Aberahama.”

O keia ae la na olelo a Miss C. Broad a o kona hoopili ana mai i keia mau olelo ia kakou, ua like no la me ka hoopili ana aku ia Iesu ame kana mau haumana ia mau la, oiai he poe keiki kakou apau na Aberahama ma o ka manaoio la.  Aka, o ka ninau nui:  Ua hana anei o Iesu ame kana mau  haumana i ka mare lehulehu?  Aole loa i ike ia ia mea ma ke Kauoha Hou.  A iria o ka manao ae la keia o kela pauku, alaila, heaha ko Iesu ma mea i hana mai ai a nui na wahine ia Adamu i kinohi no ka hooulu lahui ana, ina aole kakou e palo e like me keia?  Eia nae ka Iesu e a’o mai nei:

“Aka, i kinohi o ka honua nei,  hana ke Akua ia laua, he kane, he wahine.  Nolaila hoi e haalele ai ke kanaka i kona makuakane ame kona makuahine, a e hoopili ia i kana wahine: A e lilo no LAUA ELUA I HOOKAHI; no ia mea, aole elua hou aku laua, aka, hookahi wale no i’o.”  Mar. 10:6-8.

Aole loa o Iesu i hoike mai ma keia no na wahine hukau a Aberahama ma ke ano e apo aku la hana, aka, o ka kekAkua hana kana e a’o mai nei ia kakou, oia ka noho hookahi wahine ana.  O keia ka maku e manaoio nei, a e hana nei, me ka makaukau e hooia aku imua o ke akea i mea e ikeia ai, aole ko makou manaoio ma ka olelo wale no, aka, ma ka hana pu.

A ina o ka mare lehulehu he kauoha ia na ke Akua, alaila, aole loa e hiki i na poe haipule oiaio ke pale ae i ka hooko ana i keia kauoha mamuli o ka maka’u i na kanaka ame na kanawai o ka aina, aka, e hoooko aku ma ka hana, aole ma ka olelo wale no.  E maka’u aku i ka Haku i ka Mea Nana e pepehi i ke kino ame ka uhane, a e hoolohe aku Iaia, aole e maka’u i ke kanaka.  A o ke Akua oia no ke kokua o ka poe hana i kona makemake.

Ea! Owai na haipule oiaio o ka Mea Kiekie Loa iloko o ka Ekalesia Moremona o Uta ma Hawaii nei, e hoike mai ana i ko lakou mau inoa imua o ke akea maloko o na nupepa, he poe mare lehulehu lakou i hiki hoi ke hooiaio ia e na Luna Hooiaio Palapala.

(Aole i pau.)

 

Ka Hui Himeni “Kawaihau.”

 

Portland, Ore., Nov. 29 th , 1905.  S. K. Nawaa, Aloha kaua:

Ua haalele aku makou ia Spokane i ka la 2 o Nov. iho nei, malalo o ke kauoha a ko makou haku, a holo loa mai i Seattle a e Seattle makou kahi i hana ai iloko o ka halekeaka (Pantages Theate) no elus pule a ela makou i Portland Ore., nei iloko o kekahi hokele nani loa o keia kulanakauhale (Oregon Hotel).  E nana ana makou i keia hotele no elua pule a hoi loa aku i Frisco, ilaila au e kaku hou aku ai ia oe.  Ua lohe mai makou mai ko makou haku mai, aole oia i uku pono ia, e ko Spokane poe, oia ke kumu o makou i loihi ole ai ilaila.  Ua loaa pono mai no kko makou uku a koe hoi oia ka mea nana ka ae@@e.  Us hoopili loa ia aku kela hana imua o ke kanawai.  Anoe no hoi ka nana ana a koonei huli ana i ke kala, na makou e pa’u a iaia la ka nui o ke nanahu; aka ua hiki no, no ka mea, aohe o makou  hoolilo, au ka pule ohi oe i kau, ohi no hoi kela i ka ia la.  Malalo o kana mau aelike e hana ai he $350 o ka ule, ailoko o keia $350 o ka pule e uku ia ai makou, he eono o makou he $25 o ka pule: hookahi $21 a he hookahi he $15.

Eia ka’u wahine ianei, ua au hookahi mai oia maluna o ka mokuahi Aorangi, mamua o kona haalel ana aku ia Honolulu ua telegarapa mai ola ia’u i keia wahi huaolelo hookahi (Kauikamoku) a ua loaa mai ia u iloko o ka imo ana o ka maka, mamua o kona hiki ana ae i Victoria, ua telegarapa aku au iaia, ina aia oia iluna o ka mokuahi Aorangi o ka pane i loaa mai “Yes.”  Iaia i ka moana ua lohe ko kakou a o kuu hakualii, Kalanianaole he Hawaii kekahi iluna o ka moku, a ua hoouna mai oia i kahi keiki o “Kauai” oia o Bishop, e ninau, owai la keia wahine e noho mai nei ma ke keeleiki, a ua hai ia aku iaia o ka wahine a Mekia Kealakai.  I kona wa i lohe ai, aole oia i noho hou iho iluna o ka noho, ua hele koke mai oia e ike, “O oe anei ka wahine a Mekia?” “Ae.” “Aole pono oe ke noho maanei e hoi oe ma kahi o ka ohua kapena.”  Thank-you” wahi a kuu wahine.  Nui ka mahalo i ke alii aka ua hiki no, he kanaka au imua o ma’ii, ai pu, inu, hauoli pu me ke alii a kaua ua holo like mai laua a hiki i Seattle, a ua hookipa ia aku ke alii e kekahi mau keiki Hawaii o kaua e hana nei i keia kulanakauhale oia Beni Waiwaiole ame R. Nawahine me ka laua mau wahine hao le, i kekahi papaaina Hawaii.  Poi palaoa, kamano, akaakai, ohia, i’u maka.  O kela i’a maka he i’a keia i hele ia e lawai’a i ka uwapo o Seattle, e chas. Palikapu ame James Kulolia, he like ke ano me ka nenue, he (Perch) ka inoa i ka haole, ua kapi ia i ka paakai a uu, he ono mai hoi kau.  Ua ai ka alii.  Nolaila e kuu hoaloha ike iho la oe i ka mana o ke aloha.  Mea ole ka ino o ka moana i ke aloha, oia hoi, ua like no kona aloha ia’u, a pela hoi ko’u iaia, hooku’i keia mau aloha i kahi hooikahi, lilo i hookahi popo uwila makeneti.  E like no me ka ka haole e olelo nei, Is a power of thought.  Ua lawa paha keia kukahekahi ana.  Mai poina oe i ka hoouna mai i nupepa na’u a hui hou aku no kaua, ke loaa ka manawa kupono.  E aloha iho i na keiki paahana o ke Kuokoa a nau hoi e malama iho ka hapanui.  Owau no.

            MEKIA KEALAKAI.

 

UA HALA IA MAKUAHINE ALOHA.

 

E Mr. Lunahooponopono, Aloha oe: E ae mai hoi i kekahi wahi o kau Nupepa “Kuokoa” no’u.  Ma ka welona liula o Dekemaba 3, 1905, i niau palanehe aku ai ka uhane o ie makuahine aloha o ka aina Paia aia i ka hala a nalo ka inoa i O ia Manu Hauhia.  Wahi a ka olelo ia ua hanau la no oia ma Puna nei, a he 60 a oi kona mau makahiki.  Ua mare kane oia i ka wa opio me Keawehawaii a na laua mai he mau keiki elima e ola nei, a ua kuakahi a kualua hoi.  Mare hou me J. Paakaula ke kahuhanaai makuakane o ke kanaka kaulana loa Hon. J. Nawahiokalaniopuu a hanau mai he kaikamahine a na laua no me Nawahi i kapa, iho ka ino o “Leialoha” he inoa no Mrs. Aima Nawai ka ona a puuku o ka Nupepa Ke Aloha Aina, a e mohala no ia ma ka hoomanao ana ae i kekahi mele kaulana i hakuia penei:

“Liuliu wau e hoi,

Pane mai o Leialoha;

E walea iki iho—

I ka nani o ia home.”

Mare hou o Manu i ke kane oia o John Hauhia “Hauhia laau a ka Puali nana i ka-ka i ka laau olapa i ka ohia” ka makuakane hoi o ka mea e kakau nei oia kana kane hope i noho iho nei a hiki wale i ka nalo ana aku la.  Ua hoi mai oia a noho ma Kamaili kahi o ke kane hou.  Ua pili aloha ia e laua la uka anoano mehameha kanaka ole, hoolaukanaka ia e ka leo o na manu e ikuwa ana i ka pili o ke ao.  He makuahine oluolu a heahea no hoi he makuahine halepule pipili mau i ka pono a make wale aku la no.  E ka luakini o Maunakea e ku kilakila nei ma Kalapana aole oia e komo hou ana e haipule ma kou malu.  E ke one lau o na one aole oia e hehi hoi ia oe.  E ka wai o Waiakolea e luu uhane ia ana oe.  E kaa malu lau niu o Kaimu e maalo kinowailua ana oia.

E Puna paia ala i ka hala e! ua haia ua nalo ka mea aloha.  Pololei wale ka olelo a Iak. 5:14 “Heaha ko oukou ola?  He mahu no ia i pu-e iki ae, alaila ua nalo ia.”

Ke hooki nei au me ke aloha i na keiki noiu hua metala o ka papa pa’i ame ka lunahooponopono ko’u welina.

            MRS. LUCY N. KAMAU,

Pahoa, Dekemaba 6, 1905.

 

HOOLAHA MA KE KAUOHA

 

MA KE KAUOHA.

 

UKU O NA AUHAU WAI.

 

E like me ia iloko o ka Mokuna 45 o na Kanawai Hooponoponoia o Hawaii, 1905.

O ka poe apau e paa ana i na kuleana wai a i ole o ka poe e uku ana i na auhau wai ma keia ke ha’ila aku nei ka loha o na auhau wai no ka eono (6) mahina e pau ana i Iune 30, 1905, e ku ana i ka uku ana, a e ukuia ina ka la ekahi o Ianuari,1906.

No na auhau wai uku ole la apau e @koe ana me ka uku ole la ma ka la 15 o Ianuari, 1906, e pakuila aku ana ma ke ano he kaki o umi pa-keneta.

O na kuleana wai uku ole la apau loa e koe ana ma ka la15 o Feberuari, 1906, e oki koke ia ai la mau kuleana wai me ka hoolaha hou ole ia aku.

O na auahu wai apau e ukuia ma ke keena o Honolulu Oihana Wai, i ke Kakauolelo Kiekie, o ke Keena o na Hana Hou.

                                    J. H. HOWLAND.

                        Lunanui o Honolulu Oihana Wai.

            Honolulu, T. H., Dekemaba 14, 1905.

3098—Dec. 15,22,29.

 

KAKOOIA KA LAAU KUNU A CHA@ ERLAIN E KEKAHI MEA HOOLAHA KAULANA.

 

O Mr. Leon C. Streeter, ka ona o ka Worcester, Cape Colon, Standard, ua pane ae oia penei.  “No na makahiki ehiku i hala ae a mai ka manawa mai no hoi o makou i Aferika Hema i malama mau k@ ai ka laau kumu a Chamberiain (Chamberiain’s Cough Remedy) Ma ka loaa mau ana o keia ano laau iloko o ko makou home ua kokua mau mai ia i ka’u wahine ma na manawa apau e hoea mai ai ke kumu i na keiki a maua a aole e u iho i loa mau ai ka maha.

No ke kuai ana e loaa no ma kahi o Benson, Smith & Co., Ltd,. No Agena no Hawaii Paealoa.

 

HOOLAHA KUMAU

 

Kakela me Kuku

[KAUPALENAIA]

 

Poe Kalepa ma ka Komisina

:: A HE ::

Poe Lawelawe Kopaa.

 

Poe Agena no na Ma hiko Lehulehu.

 

Kauka Mitamura

 

Alanui Kukui Ololi Helu 68, Honolulu, Na Hora Hana:

            Hora 9 a. m. a 13m; 5 p. m. a 7 p. m. koe ke Saoati Babati ma ka hooholo ana.

Telephone Blue 345@                        P. O Box 542.

 

Hui Alahao ame Aina o Oahu

MANAWA HOLO

Oct. 6, 1904

 

MAI HONOLULU:AKU

No Waianae, Waialua, Kahuku ame

            na wahi hoolulu ma ka alahao—

            *9:15 a. m., *3:20 p. m.

No Pearl City, ewa Mill, ame no wahi

            hoolulu ma ke alahao—17:30 a. m.,

            *9:15 a. m., *11:05 a. m., *2:15 p. m.,

            *3:20 p. m., *5:15 p. m., @9:30 p. m.,

            +11:15p. m.

MAI WAHO MAI.

Ku i Honolulu mai Kahuku, Waialua,

            ame Waianae mai 8:36 a. m.,

            *5:31 p. m.

Ku i Honolulu mai Ewa Mill ame Pearl

            City mai--+7:46 a. m., *8:36 a. m.,

            10:38 a. m., *1:40 p. m., *4:31 p. m.,

            *5:31 p. m., *7:30 p. m.

           

Kela ame kela la.

+Sabati wale no.

+Koe ke Sabati.

G. P. DENISON,

            Lunahoohana

                                                                        F. C. SMITH.

                                                                                    G.P. & T.@.

 

EXTELL AME SHAW.

(Na pani ma ko J. C. Axtell makalua.)

            Na mea hoopae a hana i na.

KIA HOOMANAO AME NA PA—HAO.

 

            Pau pu no hoi me ka hoomaemae ana i na pohaku kia hoomanao k@ kakau ana i mau olelo hou ame ka pao ana.

            Keena ame ka Pa, 1048.50, Alanui A@ lakea, Telepona Helu 1801 Blu.

            Pahu leta Helu 642, Honolulu

 

Aila Lauoho a Ayer’s

 

he ai iaa na ka lauoha.  He hoolako ola i ka lauoha me kekahi mea i kupono e loaa ina i makemake e maikai kona ulu ana .

            I ka manawa e maloo ai ka lauoho a paakiki, mokumoku mai ke kumu, helelei, a i ole lilo ae i lauoha hina, ua loaa mai ia mau haawina mamuli o ka loaa ole o ka ai kupono nona.  He mea oiaio o ka

AYER’S HAIR VIGOR.

aole ia he mea laweia malako.  Mawaho no ia e hamo ai, anana e hooulu a hanai hoi i ke kumu o ka lauoho.

            He hoihoi hou mai kana i ka lauoho a kona ano mua, a hooulu mai hoi i lauoho maikai a nui.  He lauoho nani, a loihi!

            Ina he makemake kou e hoomauia kou opiopio alaila e lawe ae i ka

AYER’S HAIR VIGOR.

            Ua hoomakaukauia kola aila lauoho e D. J. C. Ayer & Co., Lowell, Mass., U. S. A.