Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 1, 5 January 1906 — Page 1

Page PDF (1.31 MB)

This text was transcribed by:  Paka Westin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ke Kilohana Pookela no @@@@@@@@@@@@ Hawaii.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

BUKE XLIV, HELU 1.  NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IANUARI 5, 1906. NA

HELU APAU 3101

 

NA HANA HOU NO KA MOKUPUNI O OAHU.

_________

 

Hookomoia e Elele Kalanianaole he mau Bila i ka Ahaolelo Nui.

________

 

He mau Haawina Dala no na Hale Kukui, a e Paleia ana ke Awalau o Puuloa me na Pukuniahi Nunui.

_________

 

   ma ka Ahaolelo oo Amerika e noho nai nei a ia he mau mea ano nui e pii ana no ka mokupuni o Oahu nei ke waiho nei, i hookomoia aku hoi e ko kakou Elele Lahui Keikialii Kamoia no ke kukulu ana i mau hale komoia no ke kukulu ana i mau hale ipukukui kiai awa ame ka hoomalamalama ana i ka Lae o Makapuu, a he bila no ke kuai ana i aina no ke kukulu ana i hale aupuni ma Honolulu nei.

   Mawaho a'e o keia ina e holopono ana na hana i hoolaiaia e Lukanela Slattery, o ko Amerika Mahele koa Eneeginia maanei, alaila ae hoolilo ana o Amerika ma keia mu koke iho aneane hookahi ame ekolu hapaha miliona dala maanei.

   O na kii no ke kukulu papu ana i ke Awaau o Puuloa ame Honolulu nei, i waihoia aku hoi e ke Kakauolelo Kaua iloko o ka Ahaolelo me kona apono ana a i hiki aku hoi ka huina dala i ka $715,000, mamuli no ia o ka waihoia ana aku e ko Honolulu nei keena iaia o ka Oihana kaua, aka he lawe wale ana mai no ia i ka haawina a ka Papa Eneginia Kaua Aina i hiki mai ai ianei he eha makahiki i hala ae nei.  O kahi like ole wale no akahi no a hiki ia Lukanela slattery ke hoike aku ua loaa ka aina i keia manawa i kupono no ke kau ana i na pukuniahi nunui a mamuli o ka ikaika o keia manao i waihoia aku la i ikaika ai ko ke Kakauolelo Kaua waiho ana aku i keia ioamu iloko o ka ahaolelo no ka manawa mua loa a ua ahookomo aku o Elele Kalanianaole he bila no ia haawina dala.

 

KE KAUIA ANA NA UKUNIAHI NUNUI.

 

   Me he mea la o na papu mua e kukuluia ae ana o hookauia aku ana na ukuniahi 12-hLII i hiki ka poka ke lele no umi mile.  E hana ia ana keia mau papu i hiki ai na pu ke kaulono ponoiia aluna o hookahi moku a i iole ki aku paha i na moku like ole.  Aole lakou e ikeia ana ai ke hoemi ia nalaowale.  I keia manawa aole he @@u papu nunui e hoohanaia nei @@ Amerika o keia ano oiai ua ikeia @@@ he waiwai o na mea nunui.

   Aole e mau mokukaua i keia mana@@@ e lana nei maluna o ka ilikai i hiki @@ ka ikaika lele o ko lakou mau @@@ maluna o elima mile, nolaila ae maalahi ana ka malama ana i ke awa.  O kekahi o na mea hilu loa ma ke ki ana i keia mau pukuniahi minui o ia ka ike ole ana o na poe na lakou e ki ana i ka lakou mea e ki aku ai: aka ma ka haawila ana o na hoailona e ki aku ai lakou.

   He mea maopopo e kukuluia ana na papu ma ka paa, hookahi o ke ano kike e kukukuia ana ma ke Awalau o Puuloa ame Honolulu nei.  Ua hoike ae o Lukanele slattery ma ka Poaono nei aole e hiki ke malamaia o Puuloa a i ole o Honolulu nei ina aole laua e kau pale like ia.  Aole lalua i kaawlae aku kekahi me kekahi a oiai he mea ano nui ke kaupale like ana ia laua a he mea pono e hana koke ia, ua loaa ka manaolana iloko ona e hookaawale koke ia ae ana keia haawina dala i noiia aku la.

 

E MALAMAIA KA HOLOMOANA ANA.

   Mawaho ae o ke kukulu ana i na pau he hana pil lahi ma ke ano nui eia iloko o ka papa eneginia he mau hana ano nui no Oahu nei ma ke kukulu ana i mau hale ipukukui no ke kulanakauhale nei ame Oahu ame ka eli ana i ke awa o Honolulu,  Ke makemake nei o Lukanela Slattery i hookahi miliona dala no ka hooau pono ana i ka eli ana i ke awa mawaho ae o $100,000 no ekolu hale ipukukui, i paa kukui hou no ke awa o Honolulu a i hale ipukukui nani me ke kukui maikai e kukuluia ma ka Lae o Makapuu no ka pomaikai o na moku e holo mai ana mai Kapalakiko mai.  E ike ia ana ka a o keia kukui he umi-kuma-mawalu a i ole iwakalua mile mai ka aina aku, a ua manao ia i kukui hoolele malamalama ke ano, o ia hoi e a no ia no kekahi mau sekona, a i ka wa e niniu ai o ia ka manawa e hooi loa ia aku ai ka ikaika kiola o kona malamalama.  Ua oi aku ka makemakeia o keia ano mamua o ke kukui wale no he $12,000.

I MAU IPUKUKUI HOU NO HONOLULU.

   O na kukui no ke awa o Honolulu he papa eha ko lakou kulana a e ike ia no ko lakou malamalama ma kahi o umi a i ole umi-kumamalua mle mai ka aina aku.  Ke aneane nei e hiolo kahi hale ippukukui kahiko o Honolulu nei oiai ua apulu loa i keia manawa a e hookaawaleia ae ana i ka manawa e hoooukaia ai ke koena aelike eli awa no ka mea o kahi ana e ku nei i keia manawa e lilo ae ana i awa ma kela mua aku.  O ka hale ipukukui hou ame ka hale o ka mea malama ipukukui o ia kekahi o naninau ano nui e noonoo ia nei e ke Keena Eneginia.

   Ina e holoopono ana ka papahana a Lukanela Slattery e manao nei alaila e hiki ana i ke kanaha kapuai ke kiekie o ka aleo mai ka ilikai ae.  Malalo iho e hanaia ana i eha lumi no elua mea malama hale kukui, a e hanaia ana i maikai ai ka noho'na ame ka lawelawe ana i ka oihana.  He hale ohaku awiliia ke ano o ka hale e hanaia ana.  O ka lilo no keia hale ua manao ia he $30,000, a i keia manawa ke waiho nei he bila iloko o ka Ahaolelo i hookomoia aku e Elele Kalanianaole.

 

KUKUI AINA.

 

   E kukuluia akau ana he hale kukui hou ma ka aina nei, a ke paa ae aia wale no a hiki ka moku iwaena o ke awa alaila hiki ke kaulike ma ka laina pololei ko ka aina ame ko ke kai mau kukui.  U manao ia e kukuluia ana ia hale ipukukui aina ma ke poo o ke alanui Kekaulike.

   Aole e nui ana ke kahua e lilo i keia hale kukui hou oiai e pii apioeoe ana paha ke ano, a aole e hanaia ana i hale no ka mea malama kukui maiailal, a ae hanaia ana ke kahua e like me ka paka, a ua manao ia o keia ke kahi wahi nani o ke awa nei ke paa ae.  E kau ana ke kukui h kanalima mile maluna ae o ka ilikai, a me he mea la he ipukukui niniu ke ano e hoike ana i kela ame keia manawa e niniu ai i ake kukui keokeo ame ke kukui ulaula @@@ hiki ai e huikau ole me na kukui o ka aina nei.  Aia na lilo o kela kukui hou i ka $10,000.

   O keia mau kukui apau loa ame na hana hou e ae ae manao ia nei e hooko aku, e lilo mai ana lakou i mau mea hou e hoano hou ia ai ke kulanakauhale nei.  aia no he mau hale kukui e ae i manaoia, aka nae o keia ae la na hale kukui ano nui.  Ua manao ia e kululu i hale kukui ma Mana no ka pomaikai o na moku e holo ma ana mai Kina ame Iapana, aka aole i oi aku ia mamua o keia mau hale kukui ekolu.

 

_____________________________

He mau Inamona no na Home.

____

 

   O ka papahele halekuke i penaia me ka aila linseed:  pailaia he maaalahi loa kona hoomaemae ana.

   O ka Amerika he laau maikai loa ia ke nahuia kekahi kanaka e na holoholona kolo nahu.  E hookau koke i ka wa e nahuia ai a kikiia ai naha.

   E hoohui i ka mea hooinuhinu kapuahi me ka viniga:  o keia ka mea e pipili ai, a e maikai ai no hoi ka hoohinuhinu ana.

   I mea e unahelu ole ai, a i ole maloo paha ka waiu paa (cheese), e wa-hi ae i kekahi welu loke maemae i hoopulu ponoo i me ka viniga, a e waiho iloko o kekahi pa a pola paha, a e po'i iho i kekahi mea maluna iho.

   Aole pono e ai i ka akaakai i ihiia kona ili a waiho no kekahi mamawa a ano maloo, no ka mea he apo koke na ea inoino, a i ole komo koke ia e na mea maemae ole e waiho pu ana.

   Ina e huli kekahi kukui e aana, he mea waiwai ole ka ninini ana aku i ka wai no ke kinai ana.  Ina he lepo one paha a i ole lalaoa maka paha ke lu ia maaluna o ke ahi e a ana e pio ana no ke ahi.

   E oki i ka paiaoa hou i mo''a me ka pahi i hoowela mu ia:  ua hiki no ke hooowelaia ma ke kaau ana iluna o ke ahi a pumehana.  O na apana e moku mai ana aole ia e helelei a e like ana hoi.

   Ina e hoolewalewaia i wahi eke uukku i hoopihaia me ke kukepele laau ilkoko o ka hale manu kanere, e kaupaleia no na holoholona liilii mai na maka aku o ka manu, a e lilo no hoi ia i mea e ola maikai ai ka manu.

 

MRS. JULINA LAMSON    MRS. EDNA LAMSON   MRS. SARAH RICHARDS

               SMITH.                                     SMITH.                             SMITH.

         Wahine Elua                           Wahine Ekolu                         Wahine Eha

 

MRS. ALICE KIMBALL    MRS. MARY SHWARTZ

          SMITH.                                        SMITH.

        Wahine Elima                         Wahine Eono

 

NA  WAHINE MARE LEHULEHU ELIMA A IOSEPA F. KAMIKA.

 

Kamika o Uta ka Ma kua Mare Lehulehu.

_________

C.W. Kinney hoi ko Hawaii nei Makua oia Manaoio Hookahi.

_________

Kakoo Ikiaika e Hoahanau Wahine Miss C. Broad i hoi Koke mai nei mai Uta, Amerika mai.

_________

  Ma ka ninau mare lehulehu i ulul nui ae iloko o na la i hala koke iho nei a e hoike ana hoi i ka makee nui ia o ia mea he mare lehulehu e kakahi poe mai Amerika a komo loa i Hawaii Paeaiana, eia nae, he poe kakaikahi loa ka i komo kokkua ae ia mea a he nui ke poe e ku-e nei ia mea, mare lehulehu, a i ka hookolo ana i ke kumu o ka ulu ikaika ana mai o ka mare lehulehu i keia aui hou ua loaa aku ia oia no ka Buke Moremona i loaa ia Iosepa Kamika Makua ka mea i loaa aia o ua abuke Moremona nei e akuhikuhi ana hoi i ka maiakai ame ka pono o ka mae elhulehu a e ahewa pu ana no hoi ia mea kahi i a oia mai ai o ia kuuiono, a pela i puka-a-maka ai ka olelo o Kamika o Uta ka Makua o ka mare Lehulehu o ke au hou nei i hoomahu'iia mai ma ka hoohalike ana  i na kuhihewa a ka poe o ke au kakhiko loa a lakou no i hana ai me ko lakou manao  ponoi, a ko kapoe o keiaa au e haanui kahua ole nei na ke Akua ka i kauoha maia.

 

   A i ke a'oia ana o keia kupuino iloko oka Moremona e ko Uta poe a i hoomaamaa a hooko maoliia e kekahi poe alakai ano ko'iko'i o Uta, ua ikaika loa ae la ia ano haaawina i na hoahanau mai ka poe haole a na kanaka Hawaii i komo kuhihewa aku ilaila, a oia lawe, ikeia la i keia mua la--o Kanika o Uta ka makua Mare Lehulehu, a o Mr. C.W. Kinney o hawaii nei ko Hawaii Makua manaoio maluna o ia mea  he mare lehulehu a ina no aole i papa ke kanawai o kaaina ina no ua loaa he heluna wahine mae elhulehu kana ma ka maanaoio Maremona, a pau pu hoi me Miss C. Broad ka hoahanau  wahine kakoo ikaika e a'o laiau nei i ka lehulehu i keia mau la.

   O iospa F. kamika, ke keiki hoahanau o Makua Kamika oia ka Peresidena o ka Hoomana Moremona Mare lehulehu, ua hoea mai no oia i Hawaii nei no eha manawa.  I ka makahiki 1854 i hiki mua mai ai oia i ka umi-kumamalima o kona mau makahiki a hala kekahi mau manawa o ka noho ana ian@@@@@ amua o kona hoi ana, a i ka makahiki 1899 iloko o na malamamua o ka makahiki i hoea hou mai ai oia a o keia kona hiki hope ana mai.

 

   A o keia Iosepa F. Kamika ka i hoike maopopo mai i kona mare lehulehu ana i na wahine elima mawaho ae o Mrs. Lavinia A. Kamika kana wahine i mae mua ai he hoahanaju  wahine no nona (cousin) a no ka ae ole ana o keia Mrs. Lavinia A. kamika no ka mare hou aaku o peresidena kamika i mau wahine hou ua oikiia ae la ko laua berita mare ma Kaleponi aia manawa hookahi no i mare hou ai o Kamika Mare Lehulehu i na Miss Lamson he mau hoahanau ponoi laua kahi i kekahi a mahope mai i mare hou ai piha kana mau wahine i ka elima:  Mrs. Juana Lamson Kamika wahine elua; Mrs. Edna Lamson Kamika, ka wahine ekolu;  Mrs. Sarai Richards kaaika, wahine eha; Mrs. Alice Kimball Kamika, wahine eleima ame Mrs. Schwatz kamika, wahine eono; ua like me eono whaiane, he hookahi mae i mare kukahiia a oki wale ka berita mamuli oo ka hoowahawaha o ka wahine mua (Mrs. Lavinia Kamika, a oia ka wahinne i naauao), a o na wahine iho i mae hopeia o lakou ia i pupukahiia ae a o ko lakou kii ia e puka pu aku nei me kona.

   Ua hannauia mai oia mai i a Hirama Kamika mai a ne kana wahine, a o Haiiama Kamika noi ia ka hoahanau ponoi o Iosepa Kamika ke kaula i loaaa ai ka Buke Moremona, a no ka mala

                                 (E nana ma ka aoao 5.

 

IOSEPA F. KAMIKA. KA MEA I HOIKE AE HE 5 ANA WAHINE AME 42 KEIKI.

 

NA LEALEA HEIHEI MOKUPEA O KA PAKIPIKA.

_______

 

Ke Ikaika nei na manao no Keia Heihei ma Amerika Holookoa.

_____

 

Manaoia e Malamaia Iloko o Aperila a i ole Mei Paha, maia Kapalakiko mai a hiki i Hawaii nei.

________

 

   He mau mahina pokole wale no i hala ae nei kaulu ana ae o ka manao e malalama i heihei mokupe'a mawaena o Honolulu nei ame Kapalakiko, eia nae ua laha hikiwawe aku la ia mea ma Amerika, mai ke komohana a i ka hikina, a mai ka akau ia i ka hema a eia na nupepa o AMerika ke hoopuka nei i na manao kakoo ikaia loa i keia mea, a ua hoopuka pu ae kekahi poe punhi heihei i na manao apono.

 

   Mamua aku nei, o ka Moana Atelanika kahi ulu nui o na hana hooheihei mokupe'a a malaila i malama mau ia ai na hookuku holomoku ana; aka i ka wa i aia ae ai keia manao hou, ua lilo ae la ka Moana Pkipika i kikowaena e hou ai na noonoo o na kanaka like ole.

   Oiai no nae ua nui na poe e huipu nei ma na hoike manao ana, aole no i neemua loa na lawelawe ana; aka o ka heihei e hoea mai ana, ke holopono, ka mea nana e hoohoihoi nui aku ma keia mua aku.

   O keia kakahi hana kakoo i ka hoike ana au no Hawaii nei, i pau kekahi mau manao kuhihewa o na Amerika no kakou, a ehe wahi alahele no hoi leia e imiiia nei no ka lawe ana mai i kekahi mau pomaikai maaanei.

   O ka meemua o keia mea aia no ia i Hawaii nei, a e like me ka nui o na poe e aia ae ana maanei a hana like, pela no e pii ae ai naa anuu no ka hooko ana i keia heihei.

   Ma na hoolala ana e ku nei, e haawi ana ke kalapu Mokupe'a o Hawaii.

 

Hoopii Oki Mare.

____

 

   Ma ka hoopii oki mare a Martha Aina ua hoike ae oia i ka ona maau o kana kane, M. Maahoe Aina, no elua makahiki, a ma ka la 3 o Dekemaba ua pepehi iho la kana kane iaia me ke kumu ole, a ia manawa pu no hoi i kipakuia aku ai ka mea hooppii maa ko laua home aku.  He elua a laua kamalei e oia nei, he kaikamahine o elima makahiki a he keikikane o elkolu makahiki.

   Aole paha he uhanae aoha o keia opio Hawaaii no kana wahine ame na opuu rose i mohala ae iloko o ka laua kihapai?  E. "o ka mea a ke Akua i hoopili ai mai no ke kanaka a mawehe ae."

____________________

Waiho o Kincaid i kona noho Kahu.

_____

 

   Ma ka ha'iolelo  aREv. William Morris Kincaid imua o na hoahanau o ka Ekalesia o Kaukeano ma ke kakahiaka Sabati nei, ua waiho aku ia oia i kona noho kahu ana no ia Ekalesia, e hoomaka ana hoi mai ka manawa e loaa aia kona pani hakahaka.

 

   O ke kumu, ma ka hoomaopopo ana i kana ha'iolelo, mamuli no ia o ka ikaika o kona manao e nee aku no Amerika, aole hoi he mau like ole i aia mai mawaena ona ame na lunanui o ka Ekalesia ame na hoahanau.

 

   O mr. Kincaid mai kona hiki ana maia ianei a hiki i keia  wa, ua ike oia i ko Hawaii nei kulana, ame na hana i hanaia, a ma kana ha'iolelo i hoopukaia aku ai ma kekahi helu i haia o ke Kuokoa nei, ua ike maka maoli ia kona manao ku-e i kona ili iho, e ho ola ana hoi me ka oiaio i na mea i hanaiaa no Hawaiii nei ame na kanaka.

   Ma ka hoike a  ka  nupea Adertiser o ka Poalua nei, ua ikeia iho e lilo aku ana o Mr. Kincaid i kanaka mahiai, a ma Wasinetona D.C., paha oia e lawelawe ae ai ia oihana.  O ka oiaio na keia mu aku ia  e hoike mai.

_____________________

   Ua olelo a'e kekahi haole malihini, ina e hoounaia aku kekahi o na kao eli awa e eli mai nei i ke awa o kakou nei, e eli i kahi auau o Waiakiki, mawaho a''e o Moana Hotele, e lilo ana keia wahi i helu ekahi ma ke ao holookoa no ka auau ana.

 

nei he kiaha dala makana o $500 ka waiwaiio,  a e lilo loa no i ka moku e lilo ana iaiai ka eo o ka heihei mai Kapalakiko mai a Honolulu nei.  Ua mamama ka puka no na moku apau o na aupuni like ole, a e  heihei ana hoi malalo o na lawelawe ana a ka Ahahui Mokupe'a liilii o ka Aekai Pakipika.  Ua manao ia e malamaia keia heihei iloko o aperila a i ole Mei paha.

 

   aia no hoi ke hoolailaia nei e malamaia he heihei mai Hawaii nei aku no Kapalakiko, mawaena o na moku e holo mai ana mai Kapalakiko mai ma ka heihei e upuia aku nei.

 

   He elua mau kii o ke kiaha makana e manao ia nei e haawi no keia heihei i loaa mai nei maanei.  O kekahi o keia mau kii e ike ia no ma ke kii e puka aku nei ma kekahi wahi o keia helu.

   He elua paha moku o Hawaii nei e komo ana ma keia heihei oia nona moku paonioni mau, La Paloma ame Gladys, a o Bonita, Ramoaa ame Lurline ko Kapalakiko.

   Ke manao pu ia nei no hoi e malalmaia he heihei holo kaapuni ia Oahu nei, ke hiki ma na moku Kaleponi ianei:  a eia no hoi he mau nunu ana, malia paha o heihei keia poe moku mai nei aku no lahaina, a o Hilo ka pahuhopu, mamua o ka hulo noi ana no Amerika.

 

   Ke holopono keia mau hooiaia ana, o Honolulu naei ka ilina o na kanaka puni heihei moku o Amerika.

 

Nuhou Kuwaho.

____

 

PAA NA ALAKAI HOOHAUNAELE.

 

   MOSEKAO, Dec. 29.--O na lala apau o ke komite hoala haunaele ua pau nui ae nei i ka hopuia.  Ua pepehiia ke poo o na makai.  ke hoomauia nei no nna paio liilii ana.

 

PIO HE GENERALA I KA POE HOOHAUNAELE.

 

   ST. PETERSBURG.  Dec. 29.--ua hoikeia mai nei ia Generala Stakelberg e hele ana no Cuacasus me na kauoha ma-lu ua paa io la oia i ka hopuia e ka poe hooaunaele.

 

PAU I KA HOPUHOPUIA.

 

   REVAL,  Dec. 29--He kanahiku poe a na koa i hopuhopuia iho nei pau pu me na luna aupuni, no ka ohumu hoaia haunaele.

 

AOLE I HA'I KA IWIKUAMOO.

 

   RIGA.  Dec. 30--Aole i ha'i ka iwikuamoo o ka olohani.  Ua hoopouniia ae kekahi halawai a ka poe hoohaunaele  huli pakahiia.  O ka poe e lawe ana i na meakaua ua pau ae i ka hopuia aka ua pakele aku na alakai.  Eia ke hooiaiia nei ke Kiaaina me 30,000 koa no ka opa ana aku i ka poe kipi o Livonia ma kuono a luku aku la lakou.

 

LAWELAWE HOU NA LIMA O KE AUPUNI.

 

   MOSEKAO.  Dec. 31.--Ua  lawe hou ae nei ke Kiaaina i ka lelekaua ana a eia oia ke kipoka nei me ka ppualikoa pukaa i ka poe hoohaunaele i pee aku iloko o ka hale hana pulu.  He nui na poe i make.

 

PAU KA HAUNAELE MA MOSEKAO.

 

   MOSEKAO.  jan. 1, 1906--O kahi koena hope loa o na poe hoohaunaele ua haawipio mai nei.  Eia na koa ke noho nei ma na apana hoohaunaele.  Eia na kanaka ke hookaawale nei i na paku pale.  Ua hoonui wale ia aku ka nui o nna poe i make iloko o ka haunaele.  Ua kahea ae ka ahakuka o na limahana e hoopaau ana i ka olohani.

 

I KUMUKANAWAI HOOPILIKIA OLE.

 

   SST. PETERSBURG. jan. 2.--Ma ka nana aku ke maikai ae nei ke kulana no ka hoihoi hou ana ae  i ka maluhia.  Eia ek nohala ae nei ka nanaina.  Eia o Kuhina Nui De Witte ke hooikaika nei imua o ka Za no kona noonoo maikai mai maluna o ka papahana no ka hana ana i kumukanawai hoopilikia ole.

KE POHO MA MOSEKAO.

 

   MOSEKAO. jan. 2.--Ua kaau mai ka maluhia maluna o keia kulanakauhale.  O ke oho ma ke kipoka ana i ka wa e haunaele ana e hiki ana paha i ka $5,000,000.

KE HOPUHOPU NEI NO.

 

   ST. PETERSBURG. jan. 3.--Eia no ke hoomau  ia nei ka oouhopu ana ma na apana kuwaho.  ke manaolana ia aku nei e hoihoi hou ia ae ana na launa telegarapa ana me Riga i keia la.