Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 1, 5 January 1906 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

! MOKUNA VIII. J HOBADAXA. I ! | "O Hobadana ko'u inoa» a owau ko Kuiiana lukanela. Ua noho ī pu wau me ia mai kona manawa kamalii mai. mai mauawa hoi ; i nui kupono ai e hapai ae i ka pahikaua. owau kona hoaloha a hoahele hoi. Ua haawiia mai oia na'u e malama i na la i makili ae ai na ; noonoo kanakamakua : a i ka piha ana o kona mau makahiki e mana ' ai oia maluna iho ona ua hauoli wau i ka hookauwa ana aku nana. Ua aloha wau iaia e like me he kaikaina la no'u—oi aku no-paka : mamua o ka hapanui o na keiki a ka makua hookahi. Ua aloha wau f iaia me ka haahaa ame ka oiaio, a na aloha no hoi kona mau hoahele apau iaia. He mau kaukani o na kanaka ikaika a makaukau i ke | kaua i aloha aku a i haawi i ko lakou ola nona." "Heaha iho la ka manao o keia mau mea apau? Xo keaha hoi I i hele mai ai o Hobadaua e hoike mai ia Ulina i ko lakou aloha? Haalulu ae la o Ulina, me kona hoomaopopo ole i ka manao o keia ! kanaka, a haka pono loa aku la kona mau iuaka maluna o ke kanaka ! e kamailio akn nei iaia. ! "E ka lede." i hoomau hou akn ai ua kanaka la, oiai ua ku iho kana kamailio ana. me he mea la e nana pono ana oia ina paha na ; lilo kana mau olelo i mea e hoehaehaia ai ka opiowahine, "eia kun j haku iloko o ka poino. Eia oia ke paa mai nei iloko o na liina o kona | enemi ino loa. Eia oia iloko nei o keia kulanakauhale —a ua hooleiia aku oia iloko o kekahi lua hohonu. a ua paa ko Horama manao e I pepehi aku iaia." | Haikea ae la ko Ulina helehelena me he mea la ua make, a puili ' ae la i kona mau lima ma kona umauma. Ma kona nanaina me he i mea la e ninau aku ana oia peliea la i ala mai ai ia mea. | '*E hoike aku no wau ia oe." i hoomau aku ai o Hobadana, "i ke | ano i kau mai ai keia pilikia i kuu haku, Ua ike anei oe i ke kanaka ' Iseraela ma ka inoa o luda?" ! "'Ua kamaaiiui wau iaia," i pane aku ai o Alahia. "He kauwa | oia na ka moi." 1 "A ua ike nnei oe i na kanaka paele elua, o Oma kekahi a o i Selima kekahi?" | "Ua kamaaina laua a i elua ia'u," i panai hou akn ai o Alahia. ! "Ua hele ae lakou i ko makou kahua hooinoana," w ? ahi hou a Hohadana, "a hoike ae la ia makou i na moolelo ku i ka manlea a hooj llloia ae la lakou i mau hoahanau pu me makou. a ua waihoia ae la ! hoi na kanaka paele i mau kauwa pili loa i kmi haku. Aka nae o ka j hopena i loaa mai ka mea nana i liooiaio mai ua hoounaia ae lakou | e Horama, a o ka lakou misionā i hele ae ai o ia no ka hopu ana mai 1 i ka Weli o Damaseko. O keia ka lakou i hana'i me ka liolopono* Pehea la lakou i hana ? i aole e hiki ia'u ke hoike ae. O ka'u wale no | i maopopo ai oia kona nalo ana aku mai o inakou aku, a ua nalo- , wale pn no lioi me keia poe kipi ekolu. Ua liele koke mai la wau no ; keia kulanakauhale, a loaa iho la ia'u ka ike o ia ka'u i lioike mua ; aku nei. Eia o Kuliana iloko o ka halepaahao, a ua kauia aku inaluna • ona ka lioopa'i make." j "Aka," i puana ae ai o Ulina, e liooikaika ana hoi e pane aku me i ka pihoihoi ole, "he.aha iho la ka pili o keia mea ia'u?" ! "E ka*lede maikai. ua maopopo mua no ia'u o ka manao ana e imi mai ia oe he ku.no i ka-hehena; a malia palia o i mai oe he hana : ku-e mla ia; aka nae aole e hiki ia'u ke noonoo ae i alahele okoa. I T a ! ike no wau o kou makuakane ke kuliina nui; a eia hoi oe ma kekahi | kulana e hiki ai no ia oe ke hookomo aku i kou mana. Aole hookahi 1 «aliikoa ma Damasoko nei e hiki ai ia'u ke liuli aku i ka lakon ni'au ! kokua ana. Aole anei he wahi alahele e hiki ai ia oe ke kokua mai? ,, | "Ma ke ano hea? E kokua, aku wau ia oe ma keaha?" "E hooikaika aku e hookuu ia mai kuu haku opio." | "He mea oiaio. lie alahele hehena io no kau i hele inai nei. Pe- ! hea e hiki ai ia'u, ke kaikamahine a Ahoula Casama, e komo ake'ake'a 1 aku mawaena o ke kanawai aine kana pio?" | "A, e kuu lede," i panai aku ai ka lukanela, "ua manao kekali) Jpoo o makou o kekahi mea okoa ae a kiekie lioi maluna o Kuliana ke kupono loa e pna i ka mana o ke kanawoi." | "Aka nae hoi," wahi hou a Ulina, "he hoohaahaa loa ka loaa ana o ka noonoo ua hiki ia'u ke kokua aku ia oe ma keia mea." Ua loaa anei ia Ulina lie manao ua hoohaahaaia»mai oia ma keia ■ mea? Aole. Ua maka'u anei oia i ka inoa o Kuliana me he mea la | ua kupono io no oia e make i ka hoopa'i i kania akn maluna ona? ! Aole. Me he mea la aia ua Ulina la ke paio la no ka hookaawale ana | aku i kekahi manao o ke ano okoa. Ma keia ua hiki loa i ko Kuliana : lukanela ke ike mai i ko Ulina ano, no ka mea ua hoomau hou mai la ' oia me ke kuoo: | "Mai koho hewa mai oe i ko'u manao. Tna he mea maalahi loa ; ka hoopakele ana ae ia Kuliana. aole loa wau e kipa mai e ike ia oe. I O ka hana a'u i haawi aku nei iloko o kou lima o ia no ke ola o ke kulanakauliale o Damaseko nei. Ina e pepehiia ko makou liaku e ka moi, e lukuia no keia kulanakauhale me ka weliweli. E weliweli ! auanei ka hoopa'i a ka poe i aloha aku i ka haku opio. Ina e make o Kuliana i ka pahikaua a ke kanaka oki poo. e hookahe no auanei kona mau lioaloha i ke koko a oi aku mamua o ka Polipesa i hana aku ai i ke kulanakanhale o ka akau. Xo ka hoopakele ana ae i keia kulanakauhale ame kona mau makaainana, e kuu lede maikai. aole | anei e hiki ana ia oe ke kokna mai ia makou? Aole hMahele e hiki ai ia wehe ae i ke pani j>uka o ka halepaahao nana e i«ia nei i ko'u haku opio?" I Oi loa ae la ko Ulina haalulu i keia manawa. a puana aku la ' oia, e hoike piha ana hoi i kona manao: | "O, e ke keonimana, ua nele wau i ka mana e kokua akn ai ia oe. I Aole i loaa mai ka mana ia'u e like me kau i manao ai. Ina he mana kekahi o'u, aole loa wau e kunana ma keia mea. Ina owau ka luna- ; paahao. e hookuu no wau i ko haku; aka. ke ike nmi la no oe! Ua ■ oi aku ko*u nawaliwali inamua o kau i manao ai. Ua like no wau me kekahi paahao, aole hoi he kaikamahinealii e like ine ka manao | o kekahi poe!" Maanei i ku ae ai o Alahia mai kona noho ae a nee aku la imma. Uwila ae la kona mau maka poni eleele. a hoike mai la na alu o kona lae me he mea la aia kona noonoo ke hoohanaia la me ka ikaika no kekahi mea ana i manao ai. f E kun haku maikai." i puana ae ai oia me kona huli pono ana aku imua o kona haknwahine, "he hookahi wale no alahele e hiki ai ia kana ke hooko aku i ke noi a keia keonimana." "E hoike mai. e kun Alabia. n wahi a Ulina. me kona hoike maopopo ana mai aia no he iini iloko ona no ko Knliana hoopakele ia ae. "Aole i keia manawa. e kao haku." i panai aku ai o Alahia. "He mea pono e haawiia mai i manawa iio'u. Ina e hiki ana i keia keo-

niman;- kr- ln !«■ ae iiokn <> ka malapua h*> flnu hora mahope akn o kaj iir»ra umi-kuiuMinalua o keia jk>, ua hiki no ia'u ke liMike aku iaia. j "Aia ain-i ln* wahi kokua'" i niuau mai ai-o Uobadana. nie kaj hoihoi. | "Aoie hiki ia'u ke hoike aka ia oe i keia rjuu};nva/* i ak?i| ai o Alahia. **Ō ka'u wal** no ♦* hoike aku ana sa ««? i kv*a manawa.ī Ina aia Ij«' kokua. h*- hookahi wale 110 wahi ioaa aL E i»ii ito wa;ij inahiila; a, i ka manawa a'u i hoik** aku nei, e ike no »k* i ka h*>pena j E iini no wau ia ina na<» eae mai ana kmi liakuwahine nt-s. ! *'E hilinai ana wau malnna ou, e Alahia,"* wahi a Ulina. ! *'.V e kalaia mai ana anei wau no ko'u k<jmo ana mai nei ianei.* i ninau aku ai o Qohadana. 4 *At-" i panai aku ai o Ulina. Ina aoie i hala aku o Ahihia no ka pnka. ame ka hahai ana aku o Hobadana iaia. ina no ua hoonui akn o Ulina i kana inan olelo. MOKUNA IX. . | KA IiOKA O KE AUMOE. ! ! / j 0 keia mau mea a kaua i ike ae nei ua like me?kekahi moeuhane; iua Ulina la. I'ani iho la oia i kona mau maka —a kakaa ae ia—a ku ae ia iiuna—holoholo ae la iloko o kona rumi—no ka manao wale no e hooiaio iho ina paha eia no oia ke ala n«*i. He mea oiaio anei na huipu oia me kekahi iala o ko Kuliana puali powa—ua komo mai hoi iloko o kona rumi—a ua haalele iho? He hoaioha hoi no Kuiiana. i ltii 1 ī mai i na kokua ana mai iaia aku ma ka aoao o ka haku o nai j)Owa? E lioao ana ua Ulina la a kaua e hoolilo ae ia mau mea apau i mau m»*a oiaio, a ia manawa i komo hou inai ai kana Alahia. Paniia aku la ka puka. a puana ae la o Alabia, iaia i noho iho ai iluna o kekahi noho: ! "E liiki mai ana oia iloko o ka malapua he elna hora mahope aku o ka hora iiHii-kumamalua. e kuu lede; a ina ua hiki ia kaua ke kokua aku iaia, e hana kaua i ka kaua hana me ka hikiwawe e hiki ana ia kaua." | "Kokua," i pane aku ai o Ulina. e haka jiono ana hoi kona mau maka maluna o kana Alahia. "Pehea e hiki ai ia kuua ke kokua aku ia Kuiiana?" "Ho hiki no ia kaua ke kokna," i panai aku ai o Alahia, me kona noonoo nui. "Ina oe e hana ana i kekahi kokua nona, ke manao nei wau <• loaa ana no he alahele e hooko ia inai ai ua mea la.** \oonoo iho la o Ulina no kekahi manawa, alaila jiane aku la: "Ina ua hoike niai nei kela kanaka ia kaua i ka mea oiaio; alaila iiie ho nu*a la he mea }.»ouo ia'u ke kokua aku iaia: a he mea oiaio uo ]>;iha kana mooh'lo i lioike mai nei. I'a hiki loa ia'u ke ike ilio i ka loaa io o ka nu'a nana e hoouioni i na hoa o Kuliana ina oia e make ana. a ho ni«*a hiki io no ia lakou ke wawahi iho i keia kulanakanhalo; a Ik 1 m<'a <»iaio. ina e lilo mai ana o kaua na puukalahala nana e hoopake|(. ae i keia kulanakauhale mai keia haawina weliweli ae. o ko kaua knleana ia e hooko aku ai." 1 'i'ela ko'u manao," wahi a Alahia. * ; Aka," i hoomau aku ai o l'lina, "ina eia io o Kuliana malalo o ka mana o ka moi. alaila aia oia ke paa nei iloko o kekahi o na Ina hohonu a jma loa o ka haiealii; a malia j>aha ke kiai j>aa loa ia nei oia. I'ehea e hiki ai ia kana ke huli aku iaia?" I fr<* hookahi wale no alahele au e noonoo neiwahi a Alahia, a ia manawa'no hoi i hoonohonolio iho ai oia i kana j)aj>ahana, me kona lioomau ana no i ke kamailio. "O keia mau koa paele elua. o Oma aiue Selima, o laua pu kekahi ma keia hopupio ana i ka haku opio, a malia paha hoi aole no hoi laua i hooneleia i ke ku kiai ana aku iaia. Ina ua pololei ka'u koho mai keia mea oiaio mai. oia hoi aole i hoike akeaia ae ka j)aaj"»io ana mai o Kuliana ma ke kulanakauhale nei. oiai o ia maoli no ka mea e ikeia ana ina i ike na aliikoa o ka moi i keia mea. Xo keia Oma, ua aie oia iko kaua lokomaikai, a manao nei wau. ma koua ano, e oluolu mai ana oia e uku mai ia kaua. O keia ke kanaka » loaa ai ia kaua ua inaule a e waiho make ana ma ka'e o ka lokowai, a.he kanaka make oia ina aole kaua i uialama iaia. Aole anei ou hoomanao ina nie.a e j>ili ana no ia haua a kaua? ' "Ke h«»omauao nei wau, he hookahi makahiki i hala ae nei, oiai 0 ko'n mama kekahi nie a'u. ua loaa aku la ia kaua kekahi koa e waiho ana iloko oka ehaeha." wahi a I lina. *ive mauao nei wau ua ]>ej)ehiia oia e kona mau hoahele." "Ua aneane oia e niake loa mamnli o kona pej>ehiia aua e kekahi j>oe kauwa np Alej>o," i hoomoakaka aku ai o Alahia. "Ke hoonianao nei wau." i kakoo aku ai o liina. "Ke hoi mai nei na hoomanao ana uo ia mea. Na'u j»onoi no i holoi ae ina palajiu o koua jx»o. a wa-hi hoi i kona niau eliaeha. a nau hoi i lawe mai 1 ka laau a kun makuahine i haawi mai ai." "Ae. e kuu haku. Mai ia manawa mai ko'u ike ana i ua kauwa la—a ua ike j>inepim» aku hoi wau iaia—he lehulehu na manawa ana i lawe mai ai i na kauoha i kou makuakane —a ua maopopo no hoi ia'u ua jiaa maoli no kona manao aloha. īna he wahi mana kekahi ia Onra e wehe ae ai i ka puka o ka halepaahao, alaila he wahi manaolana no." "Aka, e loaa ana ahei oia ia oe?" i ninau aku ai o liina. l'a ninau oia me ka iini nui, a aole hoi oia i huna hou ilio i ke kumu maoll o kona j»ihoihoi. M Ua hiki ia'u ke hoao aku." i panai aku ai o Alahia; "a me he mea la e loaa ana 110 he wahi kokua j>okole no kaua. 0 Subala, kela kanaka kauwa i lawelawe ai uon 110 kekahi mau makahiki loihi, he hoaloha julij»aa loa oia no keia Oma. E hele pu 110 o Subala me a'u, a malia o loaa aku ke kanaka a maua e huli aku ai. He iuea pono anei ia'u ke liele koke aku?" "Ae, e Alahia. E luie koke aku i keia wa ano. E akahele. no ka mea aia maluiia o ka ma-lu loa o kau lawelawe ana e pono ai kau misiona. Ua lawe mai wau i keia hana iloko o ko'u uiau. poholima. ake haawi nei wau i ko'u ikaika apau no ka hookoia. E hele ;iku —a e lawe mai i ka haina me ka hikiwawe e hiki ana ia oe." Ilaalele iho Ui o Alahia i kona hakuwahine. a ia liina i noho liookahi iho ai, ku ae la oia iluna a hele aku la ma kekahi j>uka aniani. l'a hoi liou mai la ka hie maluna o koua mau paj>alina, e 1110haha maikai ana hoi kona mau maka. O kela koko oiaio iloko ona aia ke hoonioniia la me kekahi uiana hou, a no kekahi uianawa ua poina iho la oia i ka moi a kalele loa aku la kona īuau nianao no ka opio iloko o ka poino. Aole i piha ka hora hoi mai la o Alahia, a na ka hoihoi mai o kona mau maka i hoike ae aole oia i koho hewa. 4< E kuu haku uiaikai, ua hana mai o Suhala me ka oiaio no kaua. t T a halawai aku wau me ia me ka nui ole oka hana. a hele koke aku la oia e huli ia Oma. Ua loaa aku o Oma iaia ma ka halealii, a ua hele pu mai nei oia me Subala, a eia lana maanei." <k O Oma Subala, a eia laua maanei. "Ae." 4 *A heaha kana i hoike mai nei?" 4k Ao!e wau i hoike aku nei iaia i kekahi mea e piii aua no Kuliana. Ua manao wau uau ia e hana aku. Ooe o kaua ka mea i loaa he wahi mana e hoolohe mai ai kela ia oe." "Alaila. ua pono iho la—e lawe koke mai iaia, a mai keia manaua aku e noonoo ai wan." (Aole l pau.)