Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 1, 5 January 1906 — Kamika o Uta ka Ma kua Mare Lehulehu. C. W. Kinney hoi ka Hawaii nei Makua oia Manaoio Hookahi. Kakoo Ikaikaia e Hoahanau Wahine Miss C. Broad i hoi Koke mai nei mai Uta, Amerika mai. [ARTICLE]

Kamika o Uta ka Ma kua Mare Lehulehu.

C. W. Kinney hoi ka Hawaii nei Makua oia Manaoio Hookahi.

Kakoo Ikaikaia e Hoahanau Wahine Miss C. Broad i hoi Koke mai nei mai Uta, Amerika mai.

Ma ka ninau mare iehuiehu i uiu nui ae iioko o na la i haia koke iho nei a e hoike ana hoi i ka makee nui ia o ia mea he mare iehuiehu e kekahi poe mai Amenka a komo ioa i Hawaii Paeaina, eia nae. he poe kakaikahi ioa ka i koino kokua ae ia mea a he nui ka poe e ku-e nei ia mea, mare lehuiehu, a i ka hookolo ana i ke kumu o ka ulu ikaika ana mai o ka mare lehuiehu i keia au hou ua loaa aku ia oia no ka Buke Moremona i loaa ia losepa Kamika Makua ka mea i loaa ai o ua buke Moremona nei e kuhikuhi ana hoi i ka maikai ame ka pono 0 ka mare lehuiehu a e ahewa pu ana no hoi ia mea, kahi i a'oia mai ai o ia kupuino, a pela i puka-a-maka ai ka oieio o Kamika o Uta ka Makua o ka Mare Lehuiehu o ke au hou nei i hoomahu'iia mai ma ka hoohalike ana 1 na kuhihewa a ka poe o ke au kahiko loa a lakou no i hana ai me ko lakou manao ponoi, a ko ka poe o keia au e haanui kahua ole nei na ke Akua ka i kauoha mai. A i ke a'oia ana o keia kupuino iloko 0 ka Moremona e ko Uta poe a i hoomaamaa a hooko maoliia e kekahi poe alakai ano ko'iko i o Uta, ua ikaika loa ae la ia ano haawina i na hoarnai ka poe haole a na kanaka i leomo kuhjhewa aku iiaiia, a oill la i keia mau la—o Karrtlka & £Pta Makua Mare Lehulehu, a o Mr. C%W. Kinney o. Hawaii nel ko Hawail Mākua' Manapio maluna o ia mea he ma,r4 lehuiēhu a* ina no aole 1 ke o ka ina no ua loaa he heluna»wa£ine mare lehulehu kana 'ma ka Maremona, a pair pu .hoi me *īiss C. Brnad ka hoaha'nau wahine kakoo ikaika e ialau nei I ka lehulehu i keia mau la. O Josepa P. Kamika. ke keiki hoahanau o Makua Kamika oia ka Pere-

sidena o ka Hoo.aana Moremopa Mare Lehulehu, ua ho«>a mai no oia i Hawaii nei no eha manawa. I ka makahiki 1554 i hikf : mua mai ai oia i ka umi-kumamaiima o kona mau makahiki a Jrala kekahi mau manawa o ka noho ana kona hoi ana. a i ka makahWP iioko o na maiamamua o ka makahiki i hoea hou mai ai oia a o keia kona hiki hope anā mai. A. o keia losepa F. Kamlka ka i hoike maopopo ma' i kona mare lehulehu ana i na wahine elima mawaho ae o Mrs. L»avlnla A. Kamika kana wahine i mare mua ai 1.? hoaha.nau wahii\e nu nona (cousin>. ,t no ka ae ole ana o keia Mrs. Lavi ; iia A. Kamika no ka mare hou aku » Peresi«lena Kamika i mau wahine h»u ua okiia ae la ko laua berita m. re ma Kaleponi a ia manawa hookeai no i mare hou ai o Kamika Mare Lehuiehu i na Miss Lamson he inau hoahanau ponoi laua kahi' i kekahi, a mahope mai i rnare hou ai a piha >ana mau wahine i ka elima: Mrs. Junna Lamson Kamika \vahine elua; rs.rs. Edna Lamson Kamika, ka wahi \e ekolu; Mrs. Sarai Richards Kanrka. wahine eha; Mrs. ' Aliee Kimhali Kamika, wahine elima ame Mrs.. Schwartz Kainika, wahine eono; ua llke iae eono wahine. he hookahi nae i mare kukahiia a oki waie ka berita mainuli o ka hoowahawaha ■ o ka wahine mua (Mrs>. Lavinia ICa- ' mika, a oia kn wahine i naauao). a o Ina wn,hine ih< i mare hopeia o lakou i iaf i pupukah' .a ae a o ko lakou kii | ia e puka pu aku nei me kona. j Ua hanauia- mai oia mai ia Hirama Kam'ka ne kana wahine, a o ' 'Ha!fama"ī-Zumika ; tioi iā ka hoahanau ponoi o losepa Knmika ke kaula i loaa ai ka Buke Moreinona. a no ka maia-

k~:a keiki ; ar.o rr. i utu ae ai oii ' •; ku i. n-.- s r-n:;>r.A, a Uwelawe maoli ai i k.i m.ir« lehuiehu a:.i ka h »••«•>*.> ara l o BrN%d. ua hanauU oi.i : Ka-n-H.. a ■> Kona makuak.»ne o:.i H ? ke- kul.ia ika«ahA'e r.st. kekahi lunamakaainana <> ka AhK>l« a: -> Teri:nri •> Hawaii i k-» r hala. ih-> ■ Lī. He wahine opk> oia I mare kaa« o!e -i { ho-ihaU i kon.i tr.a-i . ■ pio ī L«>ko Paik.thL Amerifca ka aina »> na Morem-3fta me ia miu makwa »>aa. a hala ,r.a makahiki lo:h* o ka noho ana ilalia ua hulihoi mai la oU 1 ka alna hanau. he wahine u': ?ma ke kulana hoahaaau Moremoria I ; makee K>a i ka Hoomana ke kumu i | kakoo pu ai oia i ka mare lehulehu ' ana e a'o hooikaika pauaho r.-i j ma ia hana kuhihewa ma ke akea. | A o kon-». kokoolua hoi oia o Mr. Kin- • ney. he o:w! hanau no ka aina a m\ ka uiia ana aku i haawi mai ai ola i kona moolelo ,a wahi ana: j "l*a hanauiA au ma Alaihi. Aleamai, l Hilo. Sept. 4. IS7S. O Wm. Kinney ko'u | makuakane a o Kuluiki ko'u makuah!ne. He mau malama p«-»ko?e wa'e n«> ikou hanu ana i na ea huihui o keia ī n 'a ra p.ila aku la ko'u makuahine ma ke ala maa mau o ka make mahope o ke kaa ma'i ana no kekahi mau mahina: no ia kumu ua lilo iho la au i ka hana{ ia e ko'u mau kupuna. a na laua au i malama a hiki wale i ko'u nui ana. "I ke kolu o ko'u mau makahiki ua nee aku makou no Aleakila. Hamakua, e kokoke ana keia wahi me Paa- | uilo. Malaila makou i noho hoomana- ' wanui ai Iloko o ko makou wahi pupupu hale la'o 1 hanala e ko'u kupunaIkane. "He mahiai ka hana a ko'u mau kupuna a mai ka hua mal o ia hana ua loaa ae la he wahi home maemae iki no makou. O ka ir.<?a maa mau Iloho 0 ka nohona o na kanaka Hawaii ma '■ ia wahi oia no ka Inu mau ana i ka uaia i hoawaawala ame ka pia: a no .ia kumu ua komo nui na makua ame ;na keiki iloko o keia hewa. Ua hoomaamaa aku na makua i na keiki i ka inu ana i keia mau mea, mamua o ka hikl ana l na keikl ke kamallio. No--1 laila. ua pololei oukou ke manao mai ua hana ia au pela. Ua hana aku na ; makua i keia mea i ka lakou mau kei iki no ko lakou manao he mea maikai j no ia. a aohe pilikia o ia mau mea. ! "I ka ewalu o ko'u mau makahiki ua loaa ia'u kekahi ulia poino a mal j haki ko'u lima akau no ko'u ona ana 1 ka uala anie ka pia, a mai ia mana- , wa mai i loaa ai ua ulia poino la, aole au i inu hou he hookahi kulu o na ano waiona like ole a hiki i keia la. "I ka ehiku o ko'u mau makahiki ua hookomoia au i ke kula aupuni o Paauilo, a mailaila aku i ke kula Katolia | St. Mary o Hllo. malalo o na hoolilo |a ko'u makuakane; aka, he hookahi 'wale no o'u makahiki i noho ai ma ia 1 kula, ua hol hou no au i ke kula aupuni o Paauilo. "Iloko o Sepatemaba. 1890 ua hoihoi ia mai au i ke kula hoomaamaa (preparatory) o Kamehameha. He hookahi no o'u makahiki i noho ai iloko olaila ua kupono au e komo i ke kula nui ae. I ko'u hoi ana keia i Hawaii i ka hoomaha ana o ke kula, ua au'a ia wau e ko'u mau kupuna. ke kumu wahi a laua i hana'i pela, no ka nui ka o ke aloha, a haule iho la ia makahikl aole au i hoi mai i ke kula. Ua ehaeha loa ia ko'u manao no ko'u . haule ana ia makahiki. j "I kekahi makahiki ae iloko o ka la 5 o Sept., 1892 ua komo au i ke kula j o Kamehameha, a i keia komo ana ua i hoomauia ko'u noho ana i ke kula a • hiki i ko'u hemo maikai ana mai me ka loaa ana o ka palapala hoomaikai 1 ka la 29 o lune 1897. "Mahope koke iho o ko'u hemo ana mai. ua noho hana au me H. F. Wiehman no aneane hookahi makahiki. I i ka la 15 o Sepatemaba, 1898 ua hana iho [ la au he hana no'u ponoi iho, ola hol jhe wililaau (woodturnin&) ame hoohi- , nuhinu ana, a oia no ka'u hana a hiki i keia la. j "Ua bapetizoia a uiloko o ka Ekaleisia Katolika Roina i ka eono o ko'u mau makahiki e Pauolo. Ua hele mau ,no au i ka pule Katolika. a i ko'u ■ noho ana i Hilo i ke kula Katolika, ua | noho pu au me Makua Kalolo, i ka 'hale hookahi, a ai like I ke pakaukau : hookahi, a no ia mea ua hoomaopopo | iki au i kekahi mau loina o ka Hooinana Kato!ika. Aka, i ko'u noho ana j i ke kula Kalavina, a hel§ i ka pule Kalavina, a kula ia iloko o na Kula Sabati Kalavina, ua lilo ko'u noonoo ana i na loina o ka Hoomana Kalavina. Mahope o ko'u hemo ana mai ke kula mai he hele no au e makaikai, e hoolohe ,a e ike i na lawelawe hana ana iloko o na halepule o na hoomana like ole, o ka oi aku no nae o na halepule hele mau o'u oia no o Kawaiahao ame

Kaumakapili. KO'U LILO AXA I MOREMOXA. "I ko'u hele ana e makaikai, e hoolohe a e ike i na lawelawe hana ana o ka Halepule Moremona, ua lohe au i kekahi mau mea a'u l lohe ole al mamua e ha'i ia ana iloko o na luakini, | a tia lilo ia mau mea i mea kahaha i 1 1 nui no'u, a nalu hoi iloko o ko'u naau. j "Ua hoomau aku la au i ko'u hele ; 1 ! ana ilaiia i ka'u pule o ke Sabati. oiai he makemake ko*u e maopop opono no ! na mea a*u l kohaha. a naiu nui ai. I "O keia mau mea a'u i kahaha'i oia Ino ka. BAPETIZO ANA. oiai o ka'u i I lohe ai mai ia lakou mai (poe Morei mona) he luma'i ia ka mea e bapet!zoia ana a naiowaie holookoa iioko o ka , wal alaila ea hou mai. a o ka'u hoi i ike a iohe ai i ke Katolika he ninini ia ka wai ma ke poo, a o ka ke Ka- , ;.iv*na hoi he ho-u ka llma. o ke ka- , hunapu'.e iioko o ka wai alalla kau aku v»a iima pulu la i ka wai iluna o ko poo- Oi kekahi ua Ike au e HOOPOMAIKAIIA ana na kelki Wlil. aohe bapetixoia. Ua lohe au I ko lakou olek> ana o na luna o ka Ekalesia he Kaula Aoosetolo Kahunakiekie. Makualii, Ka nahiku. Lunakahiko. Elhopa. Kahuna. Kumu ame Diakona: a o ka ol loa o ' ka'u mea I kahaha'i no ke ku ana mal o kekahi mau luna a'o mal la I na hoahanau he mea pono e haalele i ka Inu rama ana. olal he kumu ia e ulu 1 mal ai a hana ke kanaka i na hewa <• > ae: « haalele I ka NAU & PUHI baka » ana oial ho kumu la e nawaliwall ai ! na mea paahnna oloko o ke kiao a Uoaklla ka ma'l ol&l aol« i baa» mai k»

Akua i ka baka no ka opu. aka he laau ia no ka bip! ma'i, e haalele i ka inu KOPE ame TI ame kekahi mau wai wela hooikaika kino e ae { ano like, oiai he mau mea hooikaika klno waie iho no ia, aka aohe ikalka io ana o ke kino, a he mau hopena ino ko ke kanaka e hoomau ana ma keia mau mea. He mau kumu hooulu ma'i k<Ma. He luakini ke kino o ke kanaka no k«. Uhane Hemolele: nolaila he mea pono e malama i ka luakini o ka Uhane me ka maikai ,aole hoi e hoolepo a kapulu me keia mau mea. A i ka malaina pono ana i ke kino mai ka ; haumia ana me keia mau mea ae la. i e loaa al ka ikaika, ka naauao, na ke- : iki maikai, a e ola koke ai mai ka | ma'i ae ke ma'i, a e pakele ai mai na ma'i luku ae ke pahola mai maluna 0 ka aina i ka wa e hele mai ai na Anela o ke Akua e luku i ka poe hewa 1 ka wa e plha'i o ke kiaha o ka ina- : ina o ka Haku. "Aole au i kahaha no ka pololei ole i 0 keia mau a'o, aka, no ko'u loh e ana 1 ke a'o ia iloko o ka luakini o keia j mau mea pili i ke kino. a mau mea ! liilii hoi i ko'u manao ia wa. j "I ko'u imi pono ana no keia mau I mea a'u i lohe ai, ua lke iho la au i ka oiaio maoli, ma o ka loaa ana o na j hooiaio kupono. I ko'u hoomau ana i ka hele i ka pule, ua oi loa aku na mea a'u i lohe al. i kulike ole me na na mea a'u 1 lohe mua ai. I ko'u ike ana i ka pololei maoll, nolaila ua manao iho la au aia no kekahi mea kupalanaha iloko o keia Ekalesla. "I ka la 21 o Maraki 1899 ua haalele iho la au i ka inu ana 1 ke kope ame ke tl, a aole au i lalau hou ia mau mea mai ia la mai a hiki i keia la, 1 aole hoi he olelo ana no ka baka, oiai aohe no o'u nau a puhi baka mai ko'u wa lillii mai. Mamua keia o ko'u ko- , mo ana i ka ekaleaia. I "Ua makemake no wau e komo iloko o ka Ekalesia. akā. ua kaohl la mai ko'u manao e ka hilahila. oiai e lohe mau ana - wau 1 ka hooheneheneia o ka poe Moremona. A no ia kimu ua hoopaneenee au i ko'u la e komo ai. "Aka i ka la 3 o Sepatemaba 1899 ua lawa iho la ko'u manaoio e komo iloko o ka Ekalesia, me ka. nana ole ae i ka hooheneheneia mai. Ua bapetizoia au e Lima Kahaunaele he lunakahiko, iloko o ka wai nui, a ua hoopaaia wau i lala iloko o ka Ekalesla 0 lesu Kristo o ka poe hoano o na la hope nei ma o ke kau ana la o na lima no ka haawina o ka Uhane Hemoiele e Anson Wadde.ups; a ia manawa hookahi no ua hooliloia au i Kumu |kekahi mahele o ka oihanakahuna Aarona) lloko o ka ekalesia. "I ka la 8 o lanuari 1901 ua mare au i a Grace Paekukui, ke kalkamahine hanai a Judge Hapuku o Lihue, Kauai. Mailoko mai o ko maua puhaka he eha mau keiki, he hookahi i make, a he ekolu e ola nei. He ekoiu kaikamahine a o ka ha ke keikikane. "I ka la 7 o Oct. 1901. ua kohoia wau 1 Misiona (Lunakaahele) me J. W. lona ko'u mua no na mokupuni o Maut Komohana. Molokal ame Lanai. Mamua o ko'u hele ana ua hoolilo ia au i Lunakahiko malalo o na lima o S. E. Woolley. ka peresidena nui o ka Ekalesia o lesu Krtsto o ka poe hoano o na la hope nei ma ko Hawaii net Paeaina, A. H. Belliston, ame Wm. Waddaups, o S. E. Woolley nae ka waha. "Ua haalele iho wau l ka'u wahine

|a heie aku la no ka hana a ka Haku. Ua hele aku wau e ha'i i ka euanelio o ka Haku i kela mau aina makamaka ole. aole no ka uku ia mai. aka no makemake iho no, aole no hoi no ka hookikina ia. "Ua hoi mai au i Honoiulu nei iloko 0 Maraki !a 30. 1002. a i ka HuS N"ui 1 malamaia ma Laie i ka pule mua o Aperi.ia, ua koho hou ia au i ka misiona no ia wahi hookahi no: a o D. Jo>r>«on ko'u mua ma ka hana. "Ua mahalo au i ko ka Haku ana ua kupono wau e hele e ha'i l Kona Euanello I Kana mau keikl e noho ana ma ia wahi o Kona kihapai. Ua hele aku wau a hooko i ka hana i kau ia mai maluna o ko'u hokua me ka oluolu ame ka manaopono. Ua hookipa la mal o na hoahanau. ame na makamaka me ka maiki ma na wahi a pau a'u i hele ai. Ua hooheneheneia mal no ma kekahi mau wahi. aka aohe o'u nana no ia mea, no ka mea ua maa wau me ia mea. He 15 poe au I bapetizo*i ma ko'u mi»iona. Ua hol mai su lloko o Oct. 1902 no Honolulu nel a ua holke i kau miaiona ma Lai<\ a ua hookuuia me ka malkal. Ke ha*l aku nei au ua hauoli au Iloko o ka hana a ke Akua, a no Kona wae ana mal ia'u e komo Iloko o kona Kkai«»ia a no na hoopomalkai Ana I haawi mai al a no ka Ikaika ame ke ola klrur maikal pu no hoi. * r Mai ko'u wa Uilil mal a hiki l kela !a he elua ponoi loaa ana o'u I ka ma'l mo? ma kahl moe hookahl iloko o ka makahikl a he hookahl ma ka makahlki 189S. O ka ma'i t loaa la'a I ka makalUkl 13S> ua moe au ma kahl

moe no ekolu pule, & o ko ka mak*htki 135$ he ekolu la wal« no. Aole na • olelo ana no na ma'i ana o'u i k& w*. fcebe, &me k& pe-pe o'u i ka IWi w» elua. manawa a loaa na p&lapu. "Mai ko'u mare ana me ka'» wuhla» a hiki i kela 1& aole h« hookahi la. i waiho ma'l al o ka'u wahine raa ka£ft moe koe ka ma'i hanau keikL A h* eKolu a maua keiki aole maua l ike I ka bila a ke kauka; a o ka maua hiap* oia kai loaa i ka ma'i a malu» a ote ka maua keiki i lawel&weia e kt» Kauka aka aole au i ike oiai, i ka misiona au. i N'olaila aohe o'u kanalua l ka olelo a»t | ae, "he mau hoopomalkal keia na k* | Haku." Aole au e kaena ana no keU ' mea, aoie ao hoi au e olelo ana aok e loaa ana au ame kou ohana i k*. ma'i. "Mai ko'u komo ana i keia Ekalrwi* a mamua aku no a hikl l keia l& aoir ji ha'o ia'u he hookahi Sabati koe «ut j wahl a'u i hele ai aohe hale halawai • ia w&hL J "Ua liko no ka'u wahine me a'u k* ! inu ole i ka waiona o na ano like oi«. I puhi a nau baka ole, inu ole i ke kojMr j amo ti, ame na mea ano Hke. n ke a'o aku nei maua i ka maua m&u keki ! peia. Aoie no ka hookikina ia maiL &ka no ka manaoio no he mea pon* ia, po.elei, a olaio hoL NA OL*ELO HOIKE A KINXET NONA IHO. "I.—Ke manaoio nei au he kauia olaio o loaepa Kamika, a pela pu me B. Young, J. Taylor, W. TVoodrufT, i~ Snow, J. P. Smith. i "2,—Ke manaoio nei au ua hoilwe hou ia mai ka euanello mau loa m* 0 ka Anela Moronl la i ka hom*a i«4 1 keia mau la hope. I "3.—Ke manaoio nel au ika holke ana mai ke Akua mai 1 keia mau la, a mau aku no. "4.—Ke manaoio nel au he kino maoll ko ke Akua e like me ko ke kanak& ke nana aku aole hoi he uhane wale no, a ano okoa ae paha, a ho ekoio. lakou i kukaawaie ko lakou kino, e like me ke kuaawale o ekolu kanaka. ••5.-—Ke manaoio nei au ke pili pu no ,a mau aku no, na ouli kupaianaha» me Kana mau kauwa, i manaoio I»la"6.—Ke manaoio nei au he me& pon* e a'o ia na ho&hanau o k& Ekalesla ma na mea pili uhano, ame na mea plll kino. no ka pomaikal o kela ame ketai hoahanau. ' "?.—Ke manaolo nel au 1 na olel» hoopomaikai a ka Haku i hoike m&l ai la losepa Kamika I ka la 27 o Feh. 1533 e piil ana i ka pono ole o ka inu ana t ka rama, puhi a nau baka ana ina kope. ti ame na inea ano like, I kapaia ka, "OMo Naauao." oia hoi keia, "A o na poe hoano apau i hoomanao & nuklama a hooko i keia mau olelo, e h»»R ana me ka hoolohe ana I na kauoha. e loaa ia iakou ke ola ikaika, ma k<* lak»)u ir.au plko. ame ka 1010 o ko lakou. mau !wi. a e loaa ana k 1 naauao na mea huna o ka naauo, o 11& mee. huna no hoi kekahl e loaa ana; a * holo no hol lakou aolp hoi »• malnhn«sl»l. a e hele aole e poniunlu; & Owau • ka Haku. ke haawi aku nel Au la 1&kou t ka o'elo hoop<)maikai, * maal« a»> no ka Anela o ka luku inal la lakou aku. e lik* m» na kelki o tsornela. (ma Aleuplla) aol*« lakou e luku la mal- i; & K W:IS-21. —Kt> manaoio nol au he hookahi wale no Kkale?la oiaio, oia no ka Ekale»ia o Krlsto o k v {-o.- hoano * na la hope nei. v "s—Ke manaoio n»?i au o ka 7M*ra. Imi { ka oiaio e loaa no. klk*'k»> e wehe ia no. e noi e haawila rnai no. O kekahi keia o ka'u miu olelo hoike ma k» inoa o lesu Kristo. Anit-ne.