Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 3, 19 January 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia Simeon K. Nawaa.) MOKU>"> XXIV. K.EKAHI MAU MEA AXO XUI O HAWAII XEI Iloko o keia manawa o ka uluaoa t-'a hooikaika kela anie keia kiaaina o kela ame keia mokupuni e kinai i na karaima e ala a'e ana ame na haunaeie. a i ka hala ana'e o ke kupikipikio ua hoi mai la na hiona o ka holomua ame ka maluhia o ka aina. O ka lawe ana o K::mchameha 111 i ke keīki ekolu a Kiuau i hooilina kalaunu nona. o ia hoi ke Keikiaiii |-iholiho. o ia ka maawe hope ioa nana i hipuu paa !'_>a iho i ka iokahi mawaena o ka moi ame Kinau. Iloko o Malaki. 1834, ua kaapuni ae la o Hoapili am.e kekahi mau kaukaualii i ka mokupum o Oahu, e wawahi ana i na wahi hana waiona apau. Mahope koke iho o ke : a manawa ua pau iho la ka koomaopopoia ana o Kaomi. a loohia iho la oia i kekahi ma'i: eia nae ua kamau no kahi aho iaia i kau ai maluna o ka moku. e holo ana hoi inai Lahama no Honolulu nei, a make oia ma ka moana. KE KIPA AXA MAI O KA MOKUKAUA "CHALLEXGER."—I ka 1834 no. hoea mai la ka mokukaua Pe'ekane Challen£:er ma Honolulu, no ke koi ana e pepehiia he elua luina Hawaii. i pepehi id Kapena Carter. he haole P'elekane. maluna o ka moku William Little. oiai ka moku e holo ana-mai Kaleponi ae. l"a pepehi iho keia mau kanaka i ke kapena a make. alaila. hooholo aku la i ka moku no E~anina Ailana, a malaiia i wawahiia ai ka moku. Mamuli o ia karaima a laua i -hana'i, ua hopuia laua a liia iluna o ka i-a o "Xiu." ka moku oka moi. L'a hoomaikai ae o Kapena Seymour oua mokukaua la ia Kinau no kana mau kokua. KA HOLOMUA O KA HOONAAUAO AME KA HOOMAXA.—Ma ka la mua o Mei. 1833, 'hoea mai la ma Honolulu nei o Rev. John Diell. he kahunapule no na luina. mai Ladana mai. a ua lawe pu mai oia me ia i ka papa ha!e no ke kukulu ana i halepule maanei. Ua kukuluia keia halepule ma ke kihi Kwa. ma ka aoao makai, o na alanui Moi ame Betela, he aina hoi i haawiia e Kinau. Ma ka la 28 o Xovemaba, 1833, hoolaaia ua halepule la, a kapaia ka Halepule [ietela. a ua lilo keia i wahi no na luina e hoomana'i. a o kona puoa he hoailona ia e hoike aku ana i na luina, ua maluhia ka aina no lakou. ī ka 1832 i hamama mua ae ai na kula no ka hoonaauao ana i na keiki a na makaainana, e pii maiie ana hoi ma na makalua o na makua. Ia manawa hookahi no hoi aia na noi dala ana ke malama'ia la no ke kukuhi ana ae i kula olelo P>eritania no ka hoonaauao ana i na keiki a na haole. a ua komo nui ae na kapena o na moku ma na kokua ana. Ua kukuluia ae la lie wahi hale pohaku uinihapa, a weheia ma ka Ia o lanuan', 1833, malalo oka inoa. ke Kula Puuwai Aloha Oahu, a e ku kokoke ana hoi ma kahi e ku nei ka hale aupuni. O ke kula kaikamaiiine mua loa i kukuluia ma Wailuku no ia, a weheia ae i ka 1837, a ia makahiki hookahi no i kukuluia ae ai ke Kula Elanai o Hilo. O ka Jielu kanaka mua loa i malamaia i ka 1832 no ia. a ia manawa o ka nui o na kanaka he 130.313, a i ka helu hou ia ana i ka 1836, he 108.579. O ka emi ana ona Hawaii ia manawa he mea hoopioloke nni ia i ka noonoo 0 na kanaka. O na nupepa mua loa i hoolahaia ma ka Moana Pakipika nei, o ia no ka Lama Hawaii, i paiia ma Lahainaluna i Eeberuari, 1834, ame ke Kumu Hawaii, i hoopukaia ma Honolulu i ka malama o Okatoba. oia makahiki no. Ikala 30 o lulai. 1836, hoolahaia ae la ka nupepa Thc Sandwich lsland Gazette, ka nupepa namu mua loa i hoopukaia ma Hawaii nei.

KA HALF. Al Pt XI Mt\-V—A itīkt wale t ka make ana o Kīnau. ane:>.nc no c pan loa na liana apau o ke aupuni ma kona lima .i:r s e Kekuanaoa. ke Kiaama t>ahu. a iunakanawai h?:n. (> lla!e rviuua ka Hate A.:puni. a o keia no ka hale htx>ko!okoto, kahi hoosa,i aunau. r.a f:o<»nma'*ma rt.n>e na nii"K>!<-to c ae. Maane: nv> hoi :n-"iianvua ai ua <{:<?,•> ana n-iawaena »;> ke au!?unj nrnc na kanikela * na atna-e. a nuuaua na kauaKa Hawau makankau kaht x hana'i ina!v,o ona kunueum ar.a a Nialaua e h*vkomo ae ai na kanaka i ka iak-u mau hooba!aha!a. a pe!a |>u no ho: rne na kapena 0 na moku, a he nui na liana hoolele hauli i hanaia maioko o ia mau paia. I kela manawa aole i makili ae iloko o ka n-xirioo ona kanaka ka hke oie o ko ka nioī k'.i'ana anie ka waīhona v > ke anpu.nl i-iailoko ae o ko ks rnau loaa n?aoii. l XA PILIKIA MK XA M \XA AITUXI E AE. Kt Ml O K \ LIKE OLE.—He e'ua kahna o na 'lii i paa'i 1 ko lakou mau pono, a o keia na mea nnna i hoa'a mai i na pilikia tno na makaainana o na aina-'". O ka mua o ia uo na poe kuUv.na mao'i j »a aina. a ua manao 'ia lii no k,i nu*i no ia mau aina. o?a: ota e noho poo ana maluna. o <e aupuni, a he mea hiki oie ke !;ootuo--a aku me ka ae ole o ka moi, nolaila. ua like na lahui e ae e noho a:.a maanei me ka poe Ihk"*i'.mahma ma Ka maīka! o ka ;noī. O ka lua o na kumu o ia ka pono 2 loaa i ka mo? e hoole aku i ra la'mi e e komo inai. a ka moi hoi i manao ai he poe hoopiiikia mai iaia. <J>iai no nae ua hoole ae na 'hi aoie lakou i nianao e h'\>pilikia aku i na lahui e mn ka ho<unana ana i ke Akua e like me ka lakou i koho ai. ua papaia aku na lahui e a< le e lauelawe i ua liat;a e> ka hoomana Kako!;ka K«>ma iwaena o na Hawaii, mamuli o ka makau o ala mai na manao like ole nana e mawehe ae i ka nohona o na Kanaka. a mamuli o keia i niK>paakiki at Kikou me ka ikaika a kauia na kanawai kupono ok\ a peia i komo ai ke kuokoa o ka aina iloko 0 ka pilikia. KA HIKI ANA MAI O REV. K. \VALSH.-I ka 1835. <:e la na a'o ana i na kahuna Kakolika i kipakuia aku ai mai nei aku 1 ka 1831. mai ka Pope ma Roma, e h:xnkaika ana ia !at:a e kukulu i ' Ka hoomana Kakolika ma Hawaii nei. Ma ka la 300 Sepa!emaba, 11 a ku mai Ia o Kev. R. W alsh. he kauaka Ailiki i hoonaauaoia ma Parisa, a he kahuna Kakolika hoi i holo mai mahma o "Garafilia.*' mai \*alparaiso mau l a kauohaia oia e haalele iho i ka aina nei, aka ua komo akeakea ae la ke Kanikela Pelekane. a aeia o Rev. W aUh e noho iho a hiki i ke ku ana mai o ka mokukaua Pelekane "Acteon," malalo o ka Haku Eluene Lukela (Lord Eclward Ru<sell). Ma ka la 8 o Okaioha, hoea mai la ka nioku I ; arani P»onite. Kapena I.e \'aillant. maanei. a imua o ua kapena la i waiho aku ai o W a!sh i ke noi e kokuaia aku oia, a mamuli o keia kapena i loaa aku ai ka ae mai ka moi aku e noho 1110 o Mr. \Yalsh maanei. malalo no nae o ka ae ana o Mr. \\ a!sh aole oia e hoolmli mai i na kanaka Hawaii ma ka hoomana Kakolika. Ma ka >a 23 o Okaioha, hoea ho.u «nai la ka Haku l.ukela, a mahope o na kukakuka loihi ana me ke aupuni ua hanaia iho la he aelike a kakauinoaia ae ma ka'la o Xovemaha, e hoike ana ina pono ame na kuleana o na makaainana Pelekane mahma o na ainu. e noho hoi a e kukulu aku i ko lakou mau home ma ka "ae ana no nae o ka moi." Ua ukuia aku na poho o Mr. Oiapman, i wawahiia kona hale e Paki, ka mea-i kuleana i ka aiua. MAK E () XAH !E\ A EX A. —() ke Kama'liiwahine Xahienaena, kaikuahine o ka Moi Kamehameha 111, oia kekalii o na pulakaumaka a ka laluii; eia nae ua lilo aku la oia malalo o na hoowalewaie ana c hoopuni nna iaia. a n?ahoj)e o kona ola ana iloko o ke kaumaha, make iho la oia ma Honoluln ma ka la 30 o I)ekemaba. l'a hanauia oia i ka 1815, a ua male hoi ia Leleiohoku, keiki a Kalanimoku. ika 1835. Ua malamaia ae komi hoolewa ma ka la 4 o Eeberuari, 1837. Ua male iho ka Moi ia Kalama, ke kaikamahine a Kapihe. ma ka la 2 o Feberuari. (Anh» i pau.)