Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 4, 26 January 1906 — Page 6

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Jenny Poepoe
This work is dedicated to:  FOR THE BETTERMENT AND LEGACY FOR ALL KĀNAKA MAOLI FUTURE.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

MA KE KAUOHA.

 

Hoolaha Pa Aupuni.

                I kulike ai me ka Pauka i Mokuna XXXV, o na Kanawai o 1888, ke hoololi nei au i kahi e ku ai o ka Pa Aupuni ma Keo@hau [unreadable.] a i ka aina i ona ia e S. W. K. Apua ma Mal@aka [unreadable.] e kokoke aku la i ke Alanui Aupuni ma Honuaula Mokupuni o Maui.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Jan. 10, 1895.  2527-3

                Ua hookohu ia o Mr. C. Lake i keia la i Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala Kope no ka Apana o Hana, Maui.  THOS. G, THRUM, Luna Kakou Kope.  Honolulu, Dec. 11, 1894.  Apono ia e J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  2525-3

                Ua hookohu ia o William Coates i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Kaupo Hana Maui, ma kahi o G. P. Nehemia i waiho mai.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Dec. 18, 1894.  2525-3

                O na lakini hooko mare a pau i hoopuka ia mamua aku o Iulai 4, 1894, ke hoopau ia nei lakou.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Dec. 26, 1894.  2526-3ts.

                Ua hookohu ia o Mr. A. J. Wilson i keia la, i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Kona Hema, Mokupuni o Hawaii.

                Eia ka papa i keia wa: Aug. Gramberg, Lunahoomalu S. Lazalo, A. J. Wilson

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Dec. 22, 1894.  2526-3ts.

                Ua hookohu ia ka poe keonimana no lakou na inoa malalo iho i mau Agena Haawi Palapala mare:

E. Streliz Apana o Koloa……….Mokupuni Kauai.

H. K. Anahu Apana o Hanalei……….Mokupuni Kauai.

Moses Nakuaau Apana o Koolauloa……….Mokupuni Oahu.

Jas. K. Saunders Apana o Hana……….Mokupuni Maui.

Jas. K. Nakila Apana o Hana……….Mokupuni Maui.

Chas. Lake Apana o Hana……….Mokupuni Maui.

W. K. Molale Apan o Kohala Akau..........Mokupuni Hawaii.

L. E. Swain Apana o Hilo Akua………Mokupuni Hawaii.

Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Dec. 21, 1894.  2526-3ts.

                O ka Poalua, Ianuari 1, 195, oia ka la mua o ka Makahiki Hou, e malama ia i la kulaia Lahui a o ua hale oihana Aupuni a pau o ka Repubalika e pani ia ma ia la.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Dec. 21, 1894.  2526-1ts.

                Ua hookohu ia o R. W. T. Purvis Esq i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Aha Kaapuni Apana Elima o ko Hawaii Paeaina.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Dec. 26, 1894.  2526-3ts.

 

He Hoolaha i ka Poe Hookaa Auhau.

                Ua hookohuia o G. H. Dunn i keia la i Hope Lunahelu a me Lunaauhau no ka Apana o Lahaina Mokupuni o Maui, ma kahi o David Taylor i waiho mai.

C. H. DICKEY, Lunahelu Mahele 2.

 

Aponoia: S. M. DAMON, Kuhina Waiwai.  Honolulu, Ian. 3, 1895.  2527-3

 

Na Koho i Sila ia.

                E apo ia aku no e ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina na koho haahaa a hiki i ka hora 12 awakea o ka POAKAHI, IANUARI 30, 1895, no ke kukula ana i ka Halekula me Holualoa, Kona Akau Hawaii.

                O na kii a me na loolaha e ike ia no ma ko Keena o ka Luna o na Hana Hou.

                Aole e hoopaa ana ke Kuhina iaia iho e ae i na koho haahaa, a koho o ae paha.

J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Ianuari 3, 1895.  25-27-3

 

.A.          HA NOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA

                Elima, Ma ka Aha Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o OPAE o Hanapepe, i make.

                He kauoha e koho ai i ma@@@ @@ [unreadable.] no ka hoolohe ana i ka palapala noi e hoole ma i ka hooponopono ia ana, no ka hoolaha ana a mo ka hoopuka ana i na palapala kii.

                He Kauoha.

                O ka palapala noi a J. H. Kauhane, ua waiho ia mai ma Okatoba--, 1894 Imua o ka Aha Hooponopono Waiwai o ka Aha Kaapuni Apana Elima.

                Ke Kauohaia nei, o ka POALIMA, la 18 o IANUARI, A. D. 1895, hora 10 a.m. o ia la, ma ke Keena Hookolokolo o ia aha ma Lihue, Kauai, oia kahi a me ka manawai i kohoia no ka hoolohe ana i ua palapala noi la, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka poe a pau i kuleana ma kekahi ano i ka waiwai o ua Opae la a e kue a me ka hoopukaia ana o na palapala luna hooponopono waiwai.

                Ke kauoha hou ia nei, e hoolaha hou ia no ekolu hebedoma nee papa iloko o ka Nupepa Kuokoa ma ka olelo Hawaii, a o ua Kuokoa la he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu.

                A ke kauoha hou ia nei, e hoopuka ia ona mau palapala kii e like me ke noi maloko o ua palapala noi la i ka poe no lakou na inoa maloko e like me ka hiki maloko mai o na palena o keia aha e hele mai a e kue i ua palapala nui la ma ka manawa i kohoia.

                Kaka@@@ [unreadable.] ma Dekemaba 11, 1894.

                Na ka Aha: R. W. T. PURVIS.  2526-3  Kakauolelo Aha Kaapuni Apana @@@@@ [unreadable.].

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

o ka Makahiki…………….$2.00

No Eono Mahina………….1.00

 

Kuike ka Rula.

PUKAANA           1 PULE      2 PULE     3 PULE     4 PULE     5 PULE     6 PULE

Iniha                      $1.50          $2.00      $2.50      $3.00      $3.50      $4.00

2 Iniha        2.00        2.75       3.50       4.00       4.50       5.00

3 Iniha        2.50        3.50       4.50       5.00       5.50       6.00

4 Iniha        3.00        4.00       5.00       6.00       6.75       7.50

5 Iniha        3.50        4.75       5.00       7.00       8.00       9.00

6 Iniha        4.00        6.50       7.00       8.00       9.00       10.00

 

                O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

HOOPUKAIA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO.

GEO. H. PARIS, Luna Nui.  J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

 

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

POAONO,…IANUARI 12, 1895.

 

Ke Kaua Hohe Wale a na Anee Alii.

                I ka wa a ka mana hoomalu o ka Repubalika i hele aku ai e huli me ka palapala hopu i ka hale noho o Henry F. Bertlemann makai ponoi o Lae Ahi i ka po Sabati aku nei i hala, Ianuari 6, ka hale hoi i hoohuoiia a i hooiaio ia aia malaila kahi i hoahuia ai o kekahi mau pu a me na lako kaua he nui, aia hoi, ua kipu ia mai la na makai e ka poe anee allii i hoakoakoa mua ia lakou ma ia wahi me ka manao e lele poi po mai maluna o ke kulanakauhale o Honolulu nei i ka hora 1 a me ka hapa o ka wanaao Poakahi ae, oia hoi ka wa e napoo ai ka mahina, me ke kuhihewa, ua nanea a hemahema la ke aupuni i ka makaala ana e hoomalu i na haunaele e ala mai ana.  Ua ku mai la i ka pu a make aku la o Mr. Chas. L. Carter, he kokua ikaika no ka Repubalika, a ua ku pu mai la i ka pu a ka enemi ka lutanela makai Holi a me ka makai Lokana, a eia laua ke lapaau ia @@@ @@@ @@@ @@ @@@ @@@@ [entire line sentence is unreadable.] @@ @@ @@@ @@ @ @@@@ @@ a ke [half of the line sentence is unreadable.] paa pio mai nei ma ka halepaahao o Kawa o H. F. Bertelmann a me 100 a keu o na poe i hapai i na mea kaua e kue mai i ke aupuni, ke hui pu ia me ka poe i ike ia ko lakou manao pipili mahope o ka hoihoi alii.

                Ua eleu ke aupuni ma ka ako e ana i keia hoala kaua a ka enemi, a ua haawi mai kela a me keia makaainana kokua i ke aupuni i ko lakou mau hookauwa ana malalo o ka Repubalika.  Ua nui hewahewa a makolukolu na lima kokua i pahola ia mai i ke aupuni.

                E haawiia na mahalo a nui i ka mana hooko, ka pualikoa o ka Repubalika, ka IIamuku, kona Hope, ke Kapena Makai Nui Waipa, a me na Makai kumau, no ko lakou lawelawe ana me ka puahi a wikani e hooko i ke kanawai.

 

Ko ka Repubalika Eleu Maoli.

                Aole i ike ia mamua i ka wa o ke au aupuni alii, ka eleu, ka mikiala a me ka hooko puahi ia ana o na mea a pau e like me ke au o ka Repubalika Hawaii e hoau nei ma kona papa heenalu.  No ka mea, iloko o ka wa a na anee alii i hoala mai nei i ke kaua me ka manao lili e hookahuli i ka Repubalika, ua ala pu mai he mau hoohaunaele haalele hana mai na limahana Iapana ae o ka mahiko o Kahuku a me Ewa, a ua kai huakai kaawale mai keia mau puali paahana i Honolulu nei e hooponopono ia ai.  O ko Kahuku poe, ua hooponopono ia me ka awiwi a ua pau i ka hoihoi ia aku maluna o ka mokuahi Kaala i ka Poakahi nei.  O ko Ewa poe paahana mai hoi, ua pii mai lakou ma ke alanui nui a mamua o ka hoohiki ana i ke kalanakauhale nei i ka Poakahi nei, ua pau i ka hooponopono ia na mea a pau a hoihoi ia aku la i ko lakou wahi hana me ka loloiahili ole.  O ke kaua kipi wale no ia e mauliawa mai nei a pau aku i ka alapoho ia na mea a pau i hihia iloko.

 

Hoike ka Pololei.

                O na Lunahooponopono o na nupepa kue a pau i ke KUOKOA a me ka Repubalika o Hawaii, eia lakou a pau ke paa nei he mau pio na ke Aupuni a me ka nupepa i haawi aku i na alakai a me na hoonaauao ana a pau i ka lahui i ka mea pono e hana ai mai ka wa mai i kukulu ia ai oia i alakai no ka lahui a hoea loa mai i ka wa i hookahuli ia ai ke aupuni alii i Ianuari 1893, a hoomau aku i ke ao ana mai ia wa mai i ka mea pono i ka lahui e hana ai i ka wa o keia au hou.  Aka e like me ka paakiki o ka naau o keia lahui kahiko nona na alakai e kamailio pu ana me ke Akua a pau ai i ka laka ia iloko o ke Kai Ula, pela no ka lahui Hawaii e puni wale ana mahope o na alakai a ka poe hupo e noho mai nei i ke puhi.  O ka poe i lohe i ka makou alakai a hoolohe, o lakou no ke nohe nei me ka lanakila a me ke kuokoa.

 

Ka Make Ana o Chas. L. Carter.

                I ka po Sabati aku nei i hala, Ianuari 6, i ka wa a ka Hope Ilamuku Brown a me ke kapena makai nui R. P. Waipa a me na makai eono a me kekahi poe pualu e ae C. L. Carter, Jas. B. Castle a me A. W. Carter e hooko ana e huli i ka hale noho o Henry Bertelmann makai ponoi o Lae Ahi no na lako kaua, aia hoi ua kipu mai la kekahi anee alii kipi i lako mua i na mea kaua o Jimmie C. Lane, hala o Kapena Waipa ku aku la o Chas. Lunt Carter.  Ua awiwi hou ae ua kipi nei e ki hou mai, aka ua paa e aku ia kona lima.  O kela poka i ku ai o Carter ma ka opu, ua kukonukonu loa maoli a ua nui ka eha, e kupaka a e uwe ana no ka nui o ka ehaeha.  Ua hana iho na kauka Walters a me Murray i ko laua ike Iapaau aole he loaa o ka maha, a ma ka hora 5 o ka wanaao Poakahi ae, ua kuu aku la kona uhane a lele loa.  O keia keiki o Charles Lunt Carter, he kanaka opio kanakolu wale no makahiki, he keiki papa a lalawai no ka aina, he loio kana hana a he kanaka koikoi iloko o keia hooponopono aupuni hou, ua kikoia mai e ka poka a ka enemi a lawe ia aku la kona ola i mohai no ka hooikaika ino loa ana no ka hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia, no ka mea ke hoike mai nei keia hana naaupo a ke kanaka Hawaii, aole kupono ke nohoalii maluna o kona lahui iho, oiai he hupo haalele loa maoli.  Ua noho keia keiki iloko o kona mau la i piha no ka pii iluna a hele aku imua.  Aloha ia kakoo o ka Repubalika.

                Ma ia auina la Poakahi mai no, ua halihali ia kona kino wailua aloha mai ka hale aku o kona makuahine ma Nuuanu a kanu ia ma ka ilina o Maemae, e moe pu me kona makuakane i hala e mamua ona.

                Ua hanau ia oia ma Honolulu nei, @@@@@@@@@@@@@@ [entire line sentence is omitted and unreadable.] Carter, Elele Kuhina o Hawaii i Wasinetona, a me Sybil Augusta.  Ua hoonaauao mua ia ma na kula o Hawaii nei, a no kona ake huli kanawai, ua komo iloko o ke kula kanawai o Ann Arbor a puka mai i ka 1887.  Hoi koke mai no oia i Hawaii nei, a hoomaka koke no ka lawelawe hana loio me ka hoopono.  Oia kekahi o na komisina i hoouna ia ai e hoohui ia Hawaii nei me Amerika Huipuia i ka 1893, he hoa no ka Ahaelele hana kumukanawai a ua kohoia he lunamakaainana no ka apana mua o Oahu nei i ka Ahaolelo mua loa o ka Repubalika o noho mai i keia mua iho, aka, aole ia e noho ana e kau kanawai, oiai ua hala e kona hanu ola.

 

Make ana o J. T. Waterhouse Makua.

                Ua manele ia aku i ke aupuni uhane i ka hora 2:20 auina la Poalua nei, Ianuari 8, o J. T. Waterhouse makua, mai ka hale noho aku o ka ohana ma Nuuanu, mahope o ka hoomailo ana ana a ka mai a me ka elemakule.  Ua hanau ia oia ma Enelani i Mei 27, 1816, a nolaila ua piha iaia na makahiki loihi he 78 a me na malama keu ehiku.  Ua hoomaka oia i ka hana kupakako iloko o kekahi halekuai lako hao nui ma Enelani, a ua ao kumu kula ma ka mokuaina o Nu Ioka, aka i ka nee ana o kona mau makua i Ausetaralia, ua ukali pu oia me ka ohana a komo lawelawe oihana maoli ma Hobartown; kahi ona i holomua loa ai ma ka hana.  Mamuli e koua loaa ana i kekahi mai ilaila a me ke ao a ke kauka e hele e hoao ma kahi mehana o ka noho ana, ua holo mai oia me ka moku waiwai lole i wae ia i Honolulu nei ma ke ala ae o Tahiti.  Maanei, ua wehe ola i halekuai lole, alaila mai anei aku ua holo oia i Kapalakiko me ke koena aku o ke ahua lole a kuai aku la ilaila ma na kumukuai pipii maoli launa ole mai.  Mailaila i hoi hou mai ai oia i Honolulu nei a noho loa, a ua hui pu oia me kana wahine maanei.  Ua holomua loa oia ma ka hana halekuai a ua pii mahuahua kona waiwai maanei, Kapalakiko, Cedar Rapids a me Enelani.

                Ua waiho iho oia mahope nei, he ekolu mau keikikane a me hookahi kaikamahine, oia hoi, o John Thomas a me Henry ma Honolulu nei, Mrs. W. H. Rice o Kauai a me Willie ma Cedar Rapids a me ka heluna nui o na hunona, na moopuna a me na moopuna kualua.

                Ma ka auina la Poakolu mai, ua hali ia aku ia kona kino kupapau i ka ilina o Nuuanu a malaila i kana ia ai mahope o ka himeni ia ana o na mele punahele iaia, oia “E Iesu ka mohai no`u.”

 

HOEHU KAUA

 

NA ANEE ALII O HONOLULU!

 

PU-A-A IA E NA PUALI AUPUNI!

NANA KA PUANA A-I O KE KOLOHE

 

MOKUMOKU NA PUALI KIPI KAAWALE!

 

“Haehae ka Manu Ke Ale nei ka Wai!”

 

Wikani Launa Ole ke Aupuni!

 

KA LOHE MUA O KA HOAKOAKOA ANA O NA KIPI.

                Mai ke kakahiaka a hiki i ka auina la o ka la Sabati, Ianuari 6, ua ike ia na kanaka e kakahe ana i Waikiki, ma na lio, na kaa hapaumi a me ka hele wawae ana.  Nolaila, ua hoohuoi ia ke liuliu nei na anee alii e lele kaua kue mai maluna o ka Repubalika a me kekahi mau lohe e ae no hoi i kiu ia.  Nolaila i hoopuka ia ai he palapala huli i ka hale noho o H. F. Bertelmann makai ponoi o Lae Ahi.

                I keia Sabati hookahi no, oiai kekahi poe haole kane a me wahine, oia o H. A. Isenberg, J. J. McDonald, Mrs. Pray, Miss Abbie Gurney a me umi poe e ae, e hoi mai ana mai Waialea ma Kaalawai

@@@@@@@@@ [entire line sentence is omitted and unreadable.] ae, aia hoi, ua hopu pio ia iho ia keia poe haole o na kipi i akoakoa ae malaila a hoopaa ia aku la iloko o ka hale noho hoomaha o Antone Rosa ma Kaalawai.  Ua manao na kipi, o ka hoopaa ana ia lakou malaila aole e hoi mai i Honolulu nei, oia ka mea e lohe ole ai ke kulanakauhale i ko na kipi hoakoakoa ana a hiki i ka wa a lakou i manao ai e kai huakai poipo mai maluna o Honolulu, I ka hora 1:30 wanaao Poakahi, Ianuari 7.

 

KA ELEU O NA KOKUA O KE AUPUNI.

                I ka wa mua loa i mahui ia ai, aia na kipi ma Lae Ahi kahi i houluulu ai no ke kai mai e lawe pio i ke kulanakauhale a e hookahuli i ka Repubalika, aia hoi ua ala like mai na poe kokua i ke aupuni a ua hele e haawi i ko lakou mau kokua, a ua emoole no hoi, ua puni ke kulanakauhale i na kiai me na pu.  O na komopani koa kumau elua, ua ua ku laua me ka makaukau no ka nee i na wa a pau, maloko o ka hale Mana Hooko.  O na komopani pualu, e like me A., Kapena Smith, ua hoonoho kiai ia ma ka hale hookolokolo; o ke komopani B, kapena Wall, ma kona wahi no ma alanui Beritania; o ke komopani C, kapena Camara, ua hoonoho ia ma ka halepaikau ma Manamana; o ke komopani D, kapena Chan Wilder, ua hoonohoia ma ka halepaikau ma haimoeipo; o ka hapalua o ke komopani kipu polelei malalo o Kapena Kidwell, ua hoonohoia ma ka luakini o Kaukeano, a o kekahi hapa o keia komopani, malalo o Lutanela Dodge, ua hoonohoia ma Kawaiahao.  O na kiai lehulehu paalu o ke kulanakauhale malalo o na kapena McStocker a me Murray, ua hoonohoia ma ka hale Oihana Makai me ka Ilamuku, a na laua aku e hoouna i o a ianei ma na wahi i makemake ia ai na hookauwa ana a na kiai.  Ua makaukau maoli ke aupuni me keia mau puali a ua hilinai maoli ia e keia poe.

 

KUKALA IA KE KAUA.

                Ua ki ia ka pu, ua ku ke kanaka, ua hookahe ia ke koke a ua pakaha ia ke ola makamae o Chas. Lent Carter, e ka poe kipi i ka Repubalika, malalo o na alakai R. W. Wilcox a me Sam’l Nowlein maloko o ka hale noho o Henry F. Bertelmann ma Lae Ahi, kahi hoomoana o na poe kipi i hoakoakoa ai a hooke ia me na pu a me na lako ka@@ [unreadable.], i ka hora 10 o ka po Sabati Ianuari 6, oiai ka Hope Ilamuku Brown, ke kapena makai nui R. Paka Waipa, na makai eono a me na poe kokua puala C. L. Carter, A. W. Carter a me Jas. B. Castle e hooke aku ana e huli i ka hale o Mr. Bertelmann no ka lohe ia ana ia la Sabati, aia ma la hale i hoahu ia ai na lako kaua.  O ka mea nana ka pu i ki a ku ai o Mr. Carter, ke olelo ia nei, oia no o James C. Lane, mawaho mai o ka hale ke ki ia ana mai.  O keia ke kukala kaua mua loa a ka aoao kipi a i haole make ai o Carter ma ka wanaao Poakahi ae mai na eha mai o ke ku ana i ka pu.  Ma ia wa, ua alapino mai ia ke kani ana a na pu a e lele ana na poka ma o a maanei a hala wale iho la no na kanaka o ke Aupuni.  O Lutanela makai Holi, oiai ela ma ka hale e kiai ana, ua ku pu mai la oia i ka poka a kekahi enemi, a e uwe ana no kona make.

                O ka Hope Ilamuku a me kekahi makai o Luahiwa iloko o ka hale e paa ana ia Bertelmann, ke lohe nei loaa i ka paapaaina e ke kani a na pu, oiai hoi o Kapena Waipa a me kekahi makai e ae e pale ana me ka lima ikaika i ole ai e ki hou la mai, aka aole no nae i nele ka hihio ana mai o na poka mai na wahi e mai.  O ka mea pomaikai wale no, o ke ku hou ole mai o kekahi mea, oiai ua na holo liilii aku la i o a ianei ka enemi.  Ua alualu aku hoi na makai i o a ianei me ka paa i na pio a hiki i ko na makai kauliilii ana i o a ianei, aka me ka manao paa nae no ka hookauwa kupaa malalo o ke Aupuni.  Ua nalowale o Kapena Waipa a me kekahi mau makai, me ka hopohopo ia ua make paha a i ole ua hopu pio ia e ka enemi.  Aka i ka hora 5 wanaao, ua hoea mai o Kapena Waipa i ke kulanakauhale nei me kona mau makai. 

                Ua paa mai i ka hopu ia i kela po Sabati, o Henry F. Bertelmann, S. P. Mio, Kalua, John C. Lane, David Koaloha, Kiha, Kamiko, Hikiau, Pipi, Peter Kala, Jas. C. Lane, W. C. Lane, Honolulu, Kaawa, Kaholu, a eia lakou a pau ma Kawa e hoopaa ia mai nei.

 

KA MAHELEHELE ANA I NA PUALI KIPI.

                Me he mea la ma ia Sabati no ua mahelehele ia na puali kipi, o Sam Nowlein a me kona puali ma Palolo mai, a o R. W. Wilcox a me kona puali ma Lae Ahi.  O ko lakou makemake, e kai mai keia mau puali ma kela mau alanui elua a hiki i Honolulu nei i ka wa e napoo ai ka mahina o ia po Sabati a lele kaua mai i ke kulanakauhale.  Eia nae, @@ @@@@@@@@ @ @@ @@@@@@ o ka @@- [line sentence is unreadable.] hui e ana o ke Aupuni i ko lakou mau hoolala hana.

                E hoomaopopo la, ma kela po Sabati, oiai e kipu ia ana na makai ma kahi noho o H. F. Bertelmann ma Lae Ahi, aia hoi ua hoohele mai ko Samuel Nowlein mau koa oioi mua e hiki i ka uapo o Kamoiliili, eia nae ua hiki e aku na makai malalo o Kanae i ka huina o na alanui Waialae a me Kaiulani.  Nolaila i ko na poe koa kipi he umi hoea ana mai me ka makaukau i na pu a me na lako kaua, ua halawai lakou me na makai a ua hopu ia aku.  I kela wa, ua ki mai la kekahi kipi i kana pu a ua ku mai la o David Lokana ma ka luna, aka ua hopu ia aku no nae a ua paa mai he 3 mau pio.  Eia o Lokana ke lapaau ia nei ma ka halemai a e ola ana.

                I ka wanaao Poakahi, ua hoouna ia o T. B. Murray a me kona puali kiai ma na kaa lio ma Kamoiliili e kaua aku i na kipi.  Ua holo aku lakou me ka loaa ole o ka enemi a i ke kokoke ana ma Palolo, akahi no a ikeia ka enemi e kipu mai ana ia lakou mahope mai o ka pa pohaku, a me he mea la hoi he pukuniahi kekahi a na poe kipi ma Palolo.  Ua emi mai ko Murray puali kiai i hope, a ua holo loa mai oia i Honolulu nei e hoike ai i ke poo oihana kaua.  Ua hoouna ia he puali koa kumau me Kapena Zeigler i Palolo me kekahi pukuniahi.

                O kela aoao hoi ma Waikiki, ua hoouna ia ae he mau mahele koa kumau malalo o Lutanela King a me Coyne, a ua kakai kaua me ka enemi ma Lae Ahi, a mai keia aoao mai ka huakai makamua o na pio a ke kaua, oia hoi he 10.

                Mahope iho o ka lono ia ana mai o ka hoala kaua makai o ka hale noho o Bertelmann, ua lohe pu ia mai aia kokahi huakai mauka mai o ke alanui o Waialae e hele mai ai i Kamoiliili, me ka manao e lawe i ka uapo o Kamoiliili, aka mamua o ka hiki ana mai o na kipi e lawe ia wahi ia po, ua poka e aku o Lutanela Makai Kanae a me kekahi mau makai malaila a loaa aku la na kipi e iho mai ana e hiki i ka huina o na alanui Kamoiliili a me Kaiulani.  Malaila, ua hakaka na makai me ke kuio me na kipi ahiki i ke ku ana o Lokana makai i ka pu a ka enemi aka ua paa mai no nae ke mau pio ia poe makai.

 

NA ALAKAI O NA KIPI.

                O R. W. Wilcox a me Samuel Nowlein, laua na alakai kino o na kipi ma na kahua kaua, a o ko laua mau paalalo iho, oia o Carl Widermann, J. W. Pipikane, H. C. Ulukou, W. H. C. Greig, J. Kaia Kaae.  O na poe malalo o R. W. Wilcox, he poe hou loa i ike ole i ke kipa, a o ka poe hoi malalo o Sam. Nowlein, o lakou no na koa kamau o ke aupuni alii i kona mau la e ai haaheo ana.

KUKALA IA KE KANAWAI KOA.

                Mahope iho o ka hora 7 kakahiaka Poakahi, ua kuakala ia ke kanawai koa e noho mana ma ka mokupuni o Oahu, a nolaila eia keia mokupuni malalo o ke kanawai koa.

 

NA HOOLAHA PAPA.

                Ma ka Poakahi iho nei, oiai ua kukala ia ke Kanawai Koa wa Oahu nei, ua hoopoka ae ka Akukana Generala Jno. H. Soper malalo o ke kauoha a ka Alihikaua Nui ka Peresidena o ka Repubalika, oia ke Kauoha Helu 13, e hoike ana o ka poe a pau e loaa aku ana ma na alanui o Honolulu mawaena o na hora 9:30 o ka po a me 5 kakahiaka, e hopu ia lakou aia wale no ka palekaua a hoolako mua ia me ka palapala ae hele po.

                Ua hoolaha ia mai na poe a pau e paa ana i na mea kaua e hoike ae i Ilamuku mamua ae o ka hora 12 o ka Poalua iho nei.

                Ua hoopoka hou mai ka Akukana Generala J. H. Sopa, i ke Kauoha Helu 14, e papa ana i na kanaka a pau, aole e komo aku mawaena o na laiua koa e kiai ia nei mai Palolo mai ahiki i ke awawa o Nuuanu, aole hoi e hiki ke haalele iho ia Honolulu nei a holo no na mokupuni e ae me ka loaa ole o ka palapala ae.

 

NA PUALI KOA O KA ENEMI.

                Ua mahae na puali koa o ka enemi, aole i hui.  O Sam Nowlein me kona puali, me he mea la, eia ke emi aku nei mauka ae o na kuahiwi o Waialae, no ka mea aohe ike hou ia nona.

                O Wilcox hoi me kona wahi puali uuku i koe weluwelu aku, ua haalele oia ia Lae Ahi i ka po Poakahi, mahope o kona kikipu ia ana aku ma na wahi a pau maluna o Lae Ahi, ka haalele ia e na kanaka mahuka a me haalele ia o na mea kaua ma ke kahua kaua.  I ka po Poakahi a ao ne Poalua, ua manao ia eia no la ola iluna o Lae Ahi, nolaila i ke kipu hoohaehae ia ana aku hoi e no koa o ke Aupuni aohe pane la mai.  Ua hanu loa aku na koa kumau aluna o Lae Ahi, aohe enemi i @@@ @@ @@@ @ @@ @@@@@@ @ [entire line is unreadable.] Wilcox, wa.  Ua loaa aku nae hoi o George Townsend e pee ana iloko o ke ana, a ua loaa pu aku he mau pu lehulehu me na lako kaua i haalele ia iho e ka enemi.  I ka wa i haalele ai o Wilcox, ua hele oia ma Waialae ae i Palolo a mauka mai o ke kuahiwi o Manoa.  Ua ike ia oia, a ua haawi aku na puali koa aupuni iaia i na huaale hoonaha nana i hoohailopo iho i kona mau hiohiona.  Ua naku mai oia malaila me ka pau e kekahi poe ona i ka haalele iaia a holo e haawi pio i ke Aupuni, ua ku hoi kekahi poe a make a pau i ka makau kekahi poe no ka mea aole i honi mua i ka uahi pauda mamua.  Ua lohe ia mai ka poe i paa pio mai o ko Wilcox puali, ua koo @ki [unreadable.] loa kona mau wahi koa me he la aia paha ma ke 30 a 40.  Eia nae ke hooikaika loa nei oia e hiki i Pauoa mauka ae o Makiki me ka manao e loaa ona mau koa hou nona, aka eia oia ke kipu ia aku nei ma na wahi a pau, a ke ike nei o Wilcox aole oia he kanaka ola i keia wa, aka he make wale no i na sekona apau.  Nolaila ke kupaka ino nei oia ma o a maanei me ka noonoo uluahewa, e ake ana o ke ala aku o na anee alii o Honolulu e kokou iaia.  Aka aole oia i ike, ua pau i ka hopuhopu ia ka poe ana i ohumuhumu ai a eia ke noho mai nei, he mau pio iloko o Kawa.  Eia ko Wilcox mau koa mahuka ke olelo mai nei, he pololi ka hele ana, he anuanu no hoi no ka mea aohe kapa mahana.  Aka o na mea kaua, ua umi a ke pau mai nei i ke Aupuni he mau hanori o ua mau pu la i ka lilo pio, a oia no na pu e ki ki ia aku nei i na poe kipi i kela mau la.

 

PUNI I KE KIAI IA E KE AUPUNI.

                I keia wa e naku mai nei na poe kipi ma na kuahiwi e hoona ai o ka loaa aku o na poe komo hou aku e hoopuipui i ko lakou mau puali opaha a hakahaka kanaka ole, ua panipani aku ke aupuni i na wahi o ka enemi e poka mai ai, ola ua paa ka pali o Nuuanu i ke kiai ia a hiki i ka Hale Hookipa, ua paa o Makapuu i kekahi puali okoa malaila, ma na kua aku o ke kulanakauhale nei, a peia no hoi me na alanui e pii mai ai mai Ewa mai.

NA POINO O NA ENEMI.

                Ua lohe ia, ma ku i ka poka a make loa o Palua, Pukila a me kekahi keiki hapa Pukiki no Manoa.

                Ua lohe ia no hoi ua loaa aku maluna o Lae Ahi i ha wa i lilo pio mai ai i ke aupuni, he mau welu lole ua oki loa i ke kako, aka aohe nae he mau loa makamaka @@@ [unreadable.] loa o ka eli ia ana a kanu ia iho.

 

NA A@@@ @ @ @@ @@@@ [unreadable.]

                                Ua puaa @@@ @ @@ @@@@@ [unreadable.] a na puni ma na wahi a pio, a e a oia ke mahuka hele nei @ @@ @@ @ @ [unreadable.] @@ [unreadable.] helehele e poe ai me ka ma@@@ @@ [unreadable.] i ka poka mai @ @@@@ [unreadable.] nei e kau @@@ [unreadable.] Me he mea la na k@@ @@@ @@@@ @@@@ @ [unreadable.] ka aa mai e @@@@, @ @@@@@@ @@ @ @@@@ [unreadable.] hele nei @@ @@ @@@ @ @@@ @ @@@@ [unreadable.] ma ke@@@@@ @@@@, @ @ @@@ @@@ @@ @@ @ @@@ @@@ @@@@ @ @ @@@ @@@ @@@ [unreadable.] o Sam Nowlein @@@@ @@ @ @ @@@ @@@ @@@ @@@@ @@@ @ W@@@@@ @@@ @ @ @@@@ [unreadable.] he mea la, eia @ @ @@ @ @@ @ @@ [unreadable.] Waialae a me N@@ @@@@ @ @ @@@ @@ i @@ @@@@ [unreadable.] me ka @@@@ @@@@ @@@@ [unreadable.] a @@@@@@@ [unreadable.] ai ole, a he @@@@@ [unreadable.] paha @@@@@@ [unreadable.] na holoholona @@ @@@@@@@@@@@@ [unreadable.].  @@@@ [unreadable.] kahi ai, ke @@@@ [unreadable] hoi.

                E nana ae e @@ [unreadable.] kanaka i na alakai i manao ai e ola na iwi.  Ma kahi o ka hoike mai i ka naauao, he naaupo malaila a ma kahi o ka hoike mai i ka manao kua a @@@@ @@@ [unreadable.], aia he hohe wale lolaila.  Ua manao paha keia mau kanaka hupo he mea paani wale no keia mea he kaua i hoaano ai mamua a he uhulu mahope.  Aka hookah mea i maopopo ia makou, na ike laua i k@ [unreadable.] laua hopena i keia wa, oia hoi ua pau aku la!

 

NA PIO A KE KAUA.

                Eia na inoa o na pio o ke kaua o ka poe kipi i paa pio mai i ke Aupuni: Solomon Kapihea, Kawi@@ [unreadable.] Peter Hookano, Manuel Kahio, Kolomona, H. Mahoe, Liwai, Sam Kia, Tommy Ai, Keoni, Wallama, Kehikuewa, Kakaio, Haha, Inoaole, Jno. M. Mahuka, Nakaikuahine, J. Kauahi, J. W. Kahaiao, Jno. Piko, Kaanaua, J. L. Olohia, John Ineh, Sam Kanahole, Win Kekoa, Elia, Bill Ihu, Tom Pedre, Sam Hookano, Kahiki Kolo, Punalua, Kanekoa, Kiliona, Kalauwalu, A. C@@@@@@@ [unreadable.], Kawelo, Kaanapu, Kahue, Waha, Albert Poonika, Kuna, Kiao, Kane, Kau@@ [uneadable.], Auli@ [unreadable.], Kamai, Johnny, Aberahama, Kaloa, Kaaikike, Chas. Bartow, Pahia, Keoho, Kaniela, Wm. Kanaianaole, David Paa, Joe, John, Hookiokie, Kaneho, H. K. Kanohe, Thos. Poole, Kamuela, S. K. Pua.  Huina @@ [unreadable.]

 

NA POE OHUMU KIPI.

                Eia ka poe ohumu kipi o Honolulu i pua i ka hopa ia i keia wa: A. McDowell, Chas Creighton, O. K. Stillman, Jno. Fredenburg, V. V. Ashford, C. W. Ashford, Capt. J. Ross, W. H. Rickard, T. W. Raulina, R. N. Boyd, Kaimimoku, Wai Olepau, Joe Clark, A. M. Hewett, Geo. Townsend, Kina, J. K. Kalanianaole, W. H. Kapu, Harry J@@@ [unreadable.], J. S. Andrade, Geo. Lycergua, Chas. Dunwell, Paoo, W. H. Daniels, S@@ [unreadable.] Kaluahine, Niolo, Jas. Durrell, Henry West, Makia, N. Peterson, W. K. Hutchison, F. H. Harrison, Jim Brown, H. Kaaha, Geo. Makalena, Kuakaula, J. K. Kaunamano, Manuel Reis, John Radin, L. J. Levey, Kamalu, Manuel Silva, Kihi, Gabriel, Alex. Pahau, David Analuhi, E. Norrie, F. H. Poor, F. H. Redward, A. P. Peterson, F. J. Testa, Henry Defries, J. F. Howler, H. vou Wethren, Heil Kapu, Alex. Smith, J. K. Kaulia, C. H. Clark, E. B. Thomas, J. B. Johnstone, P. M. Rooney, A. Fernandez, F. Wandenberg, Carl Klemme, J. K. Prendegast, John Defries, J. Craustan, A. Muller, Ed. France, Joe. Aea, Mahoe, Henry Edward, Paulo Hokii, Sam’l Kaea, Kilohana, T. Bartow.  Huina 76.

HOPU IA NO KA NINANINAU.

                Eia ka poe i hopu ia o ke Aupuni no ka ninaninau i ka lakou mau ike: A. Knudsen, Capt. W. Davis, Yee Moon, Ho Sing, W. Widdifield, Antone de Rega.  Huina 6.

 

NA POINO O KA AOAO AUPUNI.

                I ka Poalua nei, ua ku ia o lutanela Ludwig i ka pu a ka enemi ma ka wawae ma Kamoiliili a ua hoihoi ia mai i ka halemai.  Aole nae he eha kukonukonu.  O na mea hoi i ku a eha i ka po Poakahi aku, o Lutanela Holl a me David Lokana o ka puali makai kumau, ola laua a elua ke ola mai nei.

 

NA KOKUA HEWAHEWA I KK AUPUNI.

                Eia na haole a ma na kanaka ke haawi okoa aku nei i ko lakou mau kokua ana i ke aupuni ma o ka Ilamuku aku, aka ke olelo mai nei ka Ilamuku ua lawa loa na kokua i ke aupuni a ua oi loa aku.  Ua oi loa aku hoi na kokua kino kanaka e haawi mai nei mamua o na mea hiki ke hoolako aku ma na mea kaua.  Ua oi hewahewa loa na kokua o hawi nei.  A ua wela ka manao inaina o na mea a pau i ka lohe ana, ua hoolala na alakai kipi e komo kana mai iloko o ke kulanakauhale nei, e ki wale ana i kela a me keia a e puhi wale aku i na hale i ke ahi.  He kumu nui l@ [unreadable.] keia o nele ole ai inaina o ka naau.