Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 6, 9 February 1906 — Page 2

Page PDF (1.42 MB)

This text was transcribed by:  Connie Watanabe
This work is dedicated to:  Tokichi & Yumi Sakamoto

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

2                                                                      NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, H. T., POALIMA, FEBERUARI 9, 1906

 

KA

NUPEPA KUOKOA

 

DAVID L. A-I,      :     :     Lunahooponopono

S. K. NAWAA,   :   Kokua Lunahooponopono

Hoohomoia ma ka Hale Leka o

Honolulu, Teritori o Hawaii,

ma ke ano o ka mea,

Papa Elua.

 

E hoouna mai i na hoolaha apau ma ka inoa o

"KA NUPEPA KUOKOA" wale no.

P. O, BOX 208.

 

@OOPUKAIA E KA

Hawaiian Gazette Co, Ltd

 

CHAS. S. CRANE     :     :     Lunanu

 

NO KA MAKAHIKI     -     -     -     -     $2.00

NO KONO MAHINA     -     -     -     -     1.00

 

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR     -     -     -     -     -     -     $2.00

SIX MOTHS     -     -     -     -     -     -     1.00

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

 

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna

pololei mai i ka "HAWAIIAN

GAZETTE COMPANY

LIMITED," wale no.

P. O BOX 209

 

HONOLULU. OAHU,

 

POALIMA   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .  FEBERUARI 9, 1906

 

MA KA IMI NAAUAO KA HOOIKAIKA MUA.

 

            Ma ka imi naauao ka hooikaika mua o na opio Hawaii ame na opio o na lahui e ae apau e pono ai, a lawa ka makaukau, alaila, komo aku iloko o na hakoko ana no ka pono o ka nohona iho, ka pono o ka hoakanaka, ame ka poao o ka aina ame na mea like.

            Ua ulu mai keia hooikaika manao ana i@ko kakou mau opio e noho hoomanawanui mai nei ma ka imi naauao maloko o na kula aupuni a maloko o na kula nunui nohopaa o kakou, mamuli o ka waiho ana o kekahi mau oiwi Hawaii opio, he mau haumana no ke Kulanui o Lahainaluna i hoopukaia aku ai ma ka helu o ke Kilohana o ka hebedoma i hala.

            A aole no hoi keia he hoohalahala i na opio Hawaii i waiho aku ai i ke kula no ka imi dala ana, no ka mea, o laua no ka i ike i ke kumu nui o ka hooko ana ia waiho imi naauao ana mamua o ka puka pono ana, a ina nei ua hemahema ka laua hooko waiho kula ana, a ka manawa e hoike mai ai, alaila, no ka hemahema aku la no ia o na kumu o ka waiho ana i ka imi naauao ana.  A ina he mau kumu kupono ka laua o ka waiho ana i ka imi naauao, alaila, ua kupono no ka waiho ana, eia nae, aole o ia ka maikai loa, no ka mea, aia no ka maikai loa a puka pono mai ke kula mai.

            O ka haawina hoomanawanui a puka pono mai na kula kiekie mai he haawina ia i loaa lawa oLe i na mea apau, aka, aole nae i nele ka puka pono o kekahi poe, a o ka poe i puka pono, mai na kula mai o lakou ka i lawe ae i ka hanohano o ka hooikaika imi naauao ana, e hiki ai ke hilinaiia i ka wa e ku ai ka ninau no ke komo ana aku iloko o na hana i ku ai i ka makaukau o ka poe i hookuu pono ia, a oiai, o keia iho la ke ala mau no na mea apau, eia nae, he nui no ka poe i imi i ka naauao a hemo pono mai me na palapala hoomaikai, a me ia hoomaikaiia no ua hapalaia iho la ke ala imi ana i ko lakou holomua, ke kumu i okupe ai a palaha, a he nui no na kanaka opio ame na wahine opio i hemo pono mai a ua palaha i keia manawa.

            He oiaio keia i loaa ma na kulanui apau o Hawaii nei a ma na kula nui o na aina-e o ka honua nei, a he haawina no hoi keia i loaa ma na wahi apau apuni ke ao holookoa.

            A iloko no o ia kapeke o kekahi poe imi naauao, aole ia he mea e waiwai ole ai ka oihana hoonaauao, e manao iho ai ke kanaka paupauaho imi naauao ua waiwai ole no na mea apau.  Ina ua manao oia pela, alaila, oia no ka i kupono ole no ia mahele ma kona noonoo hemahema ana iho no nona iho, aka, ua waiwai nui ia no na mea apau me ka hiki ole ke hoohewahewa ia.

            E like me ia o kakou e nee nei i keia mau la, ua hiki loa ke ike iho ke kanaka Hawaii i ke kupono loa o ka imi ana a loaa ka naauao---imi no a piha pono, ina he mea hiki, oia hoi, e hoolawa i ka imi naauao ana iloko o na kula aupuni o kakou nei, a pau ia, komo aku iloko o na kula kiekie o kakou nei, e like me Kamehameha, me Punahou ame Sana Lui, a ina he alanui kahi, e holo loa aku i Amerika a i ole iloko o kekahi mau kula naauao o Pelekane, a noho iloko oLaila no ka hoopau pono ana i ka imi naauao, ma ka mahele haawina i kupono ai i ke kanaka ke lawelawe i kulike ai me kana talena ike, like loa me Kaulukou opio ame Aluli opio e noho Hope Loio Kalana mai la no Hawaii, i noho ai i kekahi mau kulanui o Amerika, ame Laimana opio e noho kula koa mai nei, a Makakoa e malama buke mai nei no ka hokele nui o Long Beach o Nu Ioka, mahope iho o kona hoomanawanui ana i ka naauao i ku i kana koho.

            A loaa ka makaukau i ke kanaka Hawaii, alaila, ua maalahi ka hooikaika imi pono nohona ana nona ma na wahi apau ana e hele ai maloko iho o Amerika a emi loa iho ka maalahi imi pon@ nohona o ka mea hapopo a hoonaauao ole ia.

            Iloko iho o kakou nei, he mea paakiki loa ka loaa ana o na hana kupono i na Hawaii hapopo i keia manawa, a he nui no na kumu, a o kekahi o na kumu, oia no ka makaukau ole o na Hawaii ike ole i ka olelo haole a hemahema nui hoi ma ia mahele o ka ike a hele ae la ka wae ana o na hakuhana mawaena o ka poe i hoomahele namu, a ke huiia me ka hoopono o ke kanaka alaila, oia kanaka aku la ka i holopono.

            Aole keia he mau haawina a makou e hooaiai nei, i maa ole ia kakou, no ka mea, he mau oiaio lakou i nele ole ka maalo ae maloko o ka manawa e nee nei; a i maalo hoi i na wa i hala ae, aka, no ka hoea ana mai o keia waiho imi naauao ana, pela makou e kalele aku nei no ka poe i ku poko ia e ka imi naauao, a o ia ano poe ke kupono ole e waiho i ka imi ana a hiki i ka puka ana, aole no kona pono wale, aka, no ka ike ana mamuli o kona makaukau naauao, e hiki ai iaia ke hoonee i ka pono pililaula pu kahi o ka lehulehu, ka mea oi ae mamua o kona ponoi iho.

            Na ka hooikaika ana i ka pono pililaula a puka pono, o ka holopono ana no ia o kona pono ponoi iho.

 

PILIPU "KE AMOHA AINA," AKA, HOOMAKA HOU.

 

            Ma ke "Aloha Aina" o ka Poaono nei i ikeia a'e ai ka manao o ke Aloha Aina, malalo o ke poomanao, "Ke Kaena a Kuokoa," a ma ua pane la i hoike a'e ai oia aole ka i paa kona waha, a oia no hoi ka pane e hoike ana i kona hoomaka hou ana mahope iho o kona pilipu ana.

            Ke ku nei ka ninau a ke "Kuokoa" ia oe maluna o kau kapa ana mai i ke APUKA o ke "Kuokoa," a mai ka manawa i waihoia aku ai ua ninau la a hiki i keia manawa aole loa oe i hoopuka mai i na hooiaio ma kou aoao.  Malia paha no ka hoopukaia ana a ua ninau la ia oe ma ka olelo Hawaii maoli ko kumu i hoomaopopo ole ai, a ina paha ma ka olelo Kilipaki, ina ua hikiwawe ka maopopo ana, a ike hoi i na manao o ua ninau la.  O keia ka ninau i waihoia aku ia oe maluna o ke kumupaio au i hoala a'e ai i paa ai hoi ko waha a pilipu.  O ka lilo ana o na huaolelo inoino, e like me kau e hoonuinui nei, a o na mea e hoopukaia iloko o kekahi nupepa e alakai ana i kekahi lahui, he hilahila ia no ka lahui nona ka olelo a ua nupepa la e hoopuka ana.

            Ke olelo nei ke "Kuokoa" ma keia, aole oia i paio maluna o kekahi kumu mawaho aku o ke kumu paio au i hoala mai ai, elike hoi me kou ano o ka hoala mai i kumupaio okoa, a ka lehulehu no e ike iho ai ma kau pane o ka Poaono nei.  Heaha ko ke "Kuokoa" kuleana i na Rukini o Kapaa au i hoolalahu aku la ilaila?  Na ke "Kuokoa" anei i paipai e kiiia i mau Rukini no Kapaa, ame na wahi e a'e?  E huli oe a kolopupu a haumakaiole a ka---ikoko, aole loa e loaa ia oe he wahi hunahuna a i ole manaopepa paha o ke "Kuokoa" e hoohoihoi ana, a i ole e hooikaika ana e laweia mai na Rukini no Hawaii nei, a o keia kumupaio au i hoala mai nei, aole loa oia ke kumupaio au i hoala ai a ke "Kuokoa" i ku pale aku ai nona, aka no kou kapa ana mai o ke "Kuokoa" ka nupepa haahaa loa o na poe e lawe nei iaia ame ke APUKA o ke "Kuokoa," au hoi e hiki ole nei ke hooiaio a'e imua o ka lehulehu.

            Kaena mai oe i ka nui o ko poe nana e lawe nei, eia nae ka mea apiki, ua loaa a'e nei anei kau mau hua kepau hou?  Ua momona ae anei ko wahi kino piliaiku?  O ka makou e ike nei, o na wahi hua kepau manumanu no a oukou ame kahi kino kamalii no, o ia no ia e hooho leo nui nei:  "Nui ka poe e lawe nei ia'u!  Nui ka poe e lawe nei ia'u!"  aole nae he wahi hiona e hoike maopopo mai ana, ua ano hou a'e ua loaa na hua kepau hou, a ua puipui a'e hoi kahi kino.

            E Aloha Aina, ke kali nei ke "Kuokoa" i kou hele a'e imua o ka aha, a i ole imua o kekahi notari o ka lehulehu no ka hooiaio ana i ke APUKA o ke "Kuokoa," eia nae aole he hiki iki ia oe, a o ka hiki ole ana o ka maopopo ana ia o kou ano, a he onipaa ana ia o ke "Kuokoa" ma ke kahua oiaio o ka holomua, elike no me kona ano mau i ku ai no keia mau makahiki he kanaha a oi maluna o kona moto kaulana, "Ke Kilohana Pookela a ka Lahui Hawaii."

 

PAU I KE AHI KA WILIKO O ONOMEA.

 

            Ma ka pauahi o ka wiliko o Onomea i loaa iaia i ka po Poaono, i komo aku ai oia iloko o ka poino nui.  I ka wa i hoea mua mai ai o keia meahou hoolele hauli i Honolulu nei ua kelekalapa koke aku la o E. F. Bishop o Brewer & Co., na agena o ka mahiko, e hoike mai i na mea e pili ana i ka pauahi, a aole no hoi i nele ka loaa ana mai o ka pane mai ia Lunanui J. T. Moir, penei:

            "O ka hale hoomo'a ko ka i palahaia e ke ahi i ka po Poaono, hora ewalu, a o kekahi mau ipuhao ia e ku kohana nei o laua wale no.  Ua manao makou o ka mahu no ka mea aole i poino.  Aole no hoi i poino ke keena enekini ame ka wili.  Ua hoomaka ke ahi ma ka hale opala, a o na eke kopaa he umi-kumamalima kaukani, ua lilo i mea ole, a he poho nui hoi ia."

            O na hui inisua a ka hui mahiko o Onomea i komo ai, oia ka na agena o lakou e hoomaopopo mai ai.  I ka Poalua iho la i haalele iho ai ko Honolulu nei poe ma ke Kinau no ka huli pono ana i ka poino pauahi o ka wiliko, no ka mea, aole he mea i hoikeia mai no ke kumu o ke ahi.

            A ua manao wale ia ae no ka nui o ke poho ma kahi o $15,000.  He mahiko o Onomea nona ke kumuwaiwai o $1,000,000, no $20 o ka mahele hookahi.

 

MA'I O MRS. CARTER ME NA KEIKI.

 

            Ma ka hoike a Kauka Judd, eia o Kiaaina Carter ke pii maikai mau nei a ua noho iluna no kekahi manawa, a holoholo iki no hoi; eia nae hoi ka mea hilu loa, i ka Poalua iho nei, waiho aku la o Mrs. Carter iluna o kahimoe, aka aole i manaoia ua ikaika loa kona ma'i.  O na kaikamahine elua a laua ua loaa ae i ka ma'i grip, a ua hoounaia aku laua no ka halema'i, no ka mea ua manao ia malaila e loaa'i ia laua na malama maikai ana.

            O ka ma'i grip eia ke laha nei iloko o ke kulanakauhale nei i keia mau la, a he lehulehu na home i kipaia e ia.

 

Ka Halawai a na Lunakiai.

 

            Ua malama hou ae ka Papa Lunakiai o Oahu nei i ka halawai mau @ ka Poalua nei a o keia malalo iho nei na mea ano nui:

NA HAAWINA DALA.

            O keia malalo iho nei na haawina dala i hookaawaleia:

            Hoolimalima o na Keena Kalana, $100.

            Puuku Kalana, $9.80.

            Alanui Apana o Koolaupoko, $686.

            Alanui Apana o Koolaupoko (kaokoa) $26.59.

            Oihana Lawe Opala, $682.79.

Alanui, Apana o Koolauloa, Helu 1, $17.50.

            Alanui, Apana o Ewa, $2342.

            Alanui, Apana o Waianae, $732.

            Oihana Alanui, $3833.85

            Oihana Alanui, Honolulu, $1408.84

            Alanui Apana o Ewa, $3336.15

            Alanui Apana o Waianae, $47.

            Kapiolani Paka, $635.73.

            Kakauolelo Kalana, $183.

            Oihana Kinaiahi, $871.06.

            Loio Kalana, $163.65.

            Lunahooia Kalana, $185.25.

            Hale Puhiohe o Aala Paka, $52.50.

            Na lilo hoopololei alanui, $5.75.

            Alahaka o Kailua, $118.55.

            Na Malama Paka, $21.50.

            Kakauolelo Kalana, $10.

            Oihana Lawe Opala, $391.78.

            Alanui Apana o Koolaupoko, $677.63.

            Oihana Alanui o Honolulu, $3573.36.

            Bana Hawaii, $90.40.

            Alanui Home Hookuonoono o Pupukea, $414.24.

            HOOMAHUAHUA I NA MAKAI.

 

            Ua laweia ae a noonoo ka hoomahuahua hou ana i na makai, elike hoi me ko Lunamakai Brown makemake.  Na Lucas i noi ae e hoomaopopoia kahi e loaa mai ai ke dala no keia mau makai hou, oiai aole ona makemake e laweia ae mailoko o ka waihona alanui.

            Ma ko Moore manao hoi ua like no ke koikoi o ka oihana makai me na hana alanui, nolaila, ua kakoo ikaika oia e ae ia aku ke noi.

            Ma ke noiia ana'e, ua hooholoia i eono makai hou no Honoulu nei.

            Ua hooholo pu ia ae no hoi i hookahi makai hou no Ewa, a hookahi no Waimanalo.

KE KAA MAKAI.

            He leta ka i loaa mai i ka Papa mai ia Loio Aupuni Peters, e hoike mai ana, ua pau ka uku ana o kona keena i ka hapa o na lilo o ke kaa makai ame na lio.

            Ua noiia ae a hooholo e lawe ke Kalana i ke kaa ame no lio, a e a'ola aku o Lunamakai Brown o na lawehala Teritori ame Federalala e laweia ana ma keia mua aku ma na lilo no ia o kela ame keia mana aupuni pakahi.

HOOPII KU-E IA KEKAUOHA.

            Na Lunamakai Brown i waiho ae he kumuhoopii e ku-e ana ia Hope-Lunamakai Kekauoha o Koolauloa, e waihoia mai e Thayer.

            Ma ka Thayer hoike, ua olelo ae oia, ua maopopo iaia ko Kekauoha kupono ole ma ka hana ame ke kolohe pu, a he mea pono e hoopau ia ae oia mai ka oihana ae.

            Aole i noonoo ka Papa maluna o keia hoopii, aka ua hoihoi hou ia aku i ka mea nana ua hoopii la no ka hana ana i palapala hoopii me ke kakauinoaia ana e na poe koho he 25, i kulike ai me na manao o ke Kanawai Kalana.

NA KANAWAI HOOPAI HOOPAAHAO.

            Na Loio Kalana Douthitt i hoike ae, mamuli o ka puka ana o ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie e hoole ana i ka mana o na pauku hoopai hoopaahao o na Kanawai Kalana, ame k@puikaika maoli o ka ohi ana mai i na hoopai dala, he mea waiwai ole ka hooholo hou ana i na kanawai Kalana.

NA ALANUI.

            He hoike na Luna Alanui Sam Johnson ka i heluheluia ae imua o ka halawai, e pili ana i na alanui i hanaia iloko o ka malama o Ianuari, me na alanui e hanaia nei i keia manawa.  Ma kana koho aku e hiki ana na lilo hana alanui o Feberuari nei i ka $20,000.

KU-E I KA HANA ANA I MAU PAKA ALANUI.

 

            O keia malalo iho nei ka palapala a na poe kuleana aina a uku auhau o Waikiki, e ku-e ana i ka hana ana i mau paka iwaenakonu o ke alanui Kalakaua (alanui Waikiki):

            O makou, ka poe no lakou na inoa malalo iho nei, he poe kuleana aina ukuauhau, a e noho nei ma alanui Kalakaua, ma keia ke ku-e nei i ka hana ana i na Paka, hoopu'epu'e a i ole kanu laau ana iwaenakonu o ke alanui, no ka mea ke manao nei makou he mea hoopilikia ia i ka hele ana ma ua alanui la i oleloia, a e lilo mai ana ia i mea poino no ke kanaka ame na holoholona.

            He kokua loa makou i alanui akea, me na alahele wawae kupono ma kela ame keia aoao o ke alanui, e waiho ana hoi i ke kanulaau ana ame ka hoomaemae ana na kela ame keia makaainana manaoio hana ame ke kalapu hoomaemae ma keia apana:

                        Thomas Wright (ma o H. Holmes, kona loio ponoi), Frank Hustace, James Jaeger, J. M. McChesney, James Steiner, A. Gartenberg, F. B. McStocker, A. F. Afong, Jas. F. Morgan, Harry Armitage, C. J. Falk, Cecil Brown, Ranney Scott, H. J. Nolte, J. A. Gilman, H. F. Lewis, Robert Lewers, David Kawananakoa, Carlos A. Long, Estate R. W. Holt, L. B. Kerr, Geo. B. Curtis, F. A. Schaefer, W. O. Lanz, F. P. McIntyre, A. M. Brown, J. S. McCandless, A. W. Carter, J. H. Craig, J. H Mackenzie, An1tonio Perry, G P. Castle, W. D. Westervelt, M. H. Drummond, C. R. Collins, Gilbert J. Waller, J. O. Lutted, Arthur F. Wall, Kapiolani Estate (ma o John F. Colburn), Ed. C. Rowe, A. R. Bindt, C. W. Macfarlane, W. T. Rawlins, Aug. Ahrens, August Dreier, S. I. Shaw, H. F. Bertelmann, Stanley Stephenson, Jas. L. Holt, Isaac Harbottle, S. K. Kamaiopili, G. E. Smithies, Henry Smith, S. H. Derby, A. A. Wilder, J. D. Harris, Alexander Young (ma o A. A. Young), Robert B. Booth, S. M. Damon, A. S. Clekhorn, P. M. Pond, Mrs. A. H. B. Judd (ma o Albert Judd), Victoria Ward (ma o E. Wodehouse), I. H. Hertsche (lunanui Moana Hotele), J. O. Carter, Jas. H. Boyd, Henry C. Vida, J. A. Legros, F. S. Lyman, Jr., R. W. Shingle, Milus W. Parkhurst, T. S. Douglas, J. D. Aimoku, Geo. C. Beckley, L. K. Kentwell, H. M. von Holt.

HOOMAHUAHUA HOU I KA BANA.

            Ua laweia mai a noonoo ka holo aku o ka bana Hawaii no Amerika.

            Ma ko Berger manao he mea maikai @o ka hoouna ana i ka bana no Amerika, a he pomaikai ia no keia Teritori.  Wahi hou ana, aole ona manao e poho ana o Hawaii nei ma keia huakai a ka bana.

            Ua hoike manao ae no hoi o Joe Cohen maluna o keia kumuhana, a wahi ana o ka huakai a ka bana no Portland ka mea nana i huki mai i kekahi poe malihini kaahele no Hawaii nei, a eia lakou maanei.

            Noi ae o Moore e hookaawaleia i $750 no ka mahina mawaho ae o ka haawina o ka bana, a e lilo keia huiua malalo o ka lawelawe ana o ka bana; e hooholoia.  Ma keia ae la, e hoomahuahuaia ana ka bana a hiki i ke kanaha lala.

            Ma keia iho la e kaawale ana ka bana @o eha mahina, o ia hoi:  Iune, Iulai, Augate ame Sepatemaba.

 

KU-E I KA MARE LEHULEHU.

 

(Hoomauia.)

            Aia no ma ua "Aloha Aina" 'la o ka ia 9 o Dekemaa, 1905, e loaa hou ai no keia mau olelo ano hoomakeaka a ua hoa nei, ana i lawe mai ai i kakoo no kona aoao, a oia iho keia:

            "Auhea ke ku-e o keia i ka mare lehulehu?  ('Oia na mea i oleloia ma Kin. 1:25.')  Malia nae paha e i mai ana oe no ko ke Akua hana ole ana i elua a i ole i ekolu wahine mailoko mai o ke kane; o ko ke Akua kuleana ia aole o kou.  Ua ike no hoi oe mai ka iwi aoao ae o ke kane ka wahine i hanaia ai a ina elua a i ole ekolu wahine, pau loa na iwi aoao o ke kane, kohu ole iho la ke kino, oiai he i'o wale no."

            He mau olelo hoomakeaka keia a ua hoa nei ma ka nana ana iho; a pehea la oia i aa ai e lawe mai i keia mau olelo a'o i mea e hoolilo ai i na hana Karistiano i mea ano kamalii a paani wale, a i ole, o kona manaoio maoli no paha ia i a'o ia ai e kona Hoomana, oia hoi:  "Ina elua a i ole akolu wahine, pau loa na iwi aoao o ke kane, kohu ole iho la ke kino, oiai he i'o wale no."  Ina he mau olelo hoomakeaka ae la keia, alaila, ua kohu kamalii maoli no kuu hoa i ka lawe mai ia mau ano hana a hoohuikau pu ae me na hana maikai o ka olelo a ke Akua a a'o mai i na kanaka e manaoio aku i na hana huihuikau oia ano; a ina aole, ina he manaoio maoli no keia nona i loaa iaia mai ka Hoomana mai, alaila, he keu aku a ka naaupo o ke a'o ana i na me@ e pili ana i ka nui o na iwi aoao o ke kane (kanaka), a e a'o pu mai lakou i ka lehulehu, ina elua a ekolu iwi aoao o ke kane e lilo i wahine, pau loa na iwi aoao o ke kane, kohu ole ke kino, lilo i i'o wale no.  Pela i'o anei?  O la anei ka mea pololei?

            Ua hiki loa i ka lehulehu ke ike, h@ nui na iwi aoao o ke kanaka, e hiki ai i ke Akua ke hana i wahine hou i elua, a i ekolu mai loko mai o ke kane, i mea e hookoia ai ka manao mare lehulehu; aole no ia he mea e pau ai na iwi aoao o ke kane, a lilo ke kino i mea ole ma ia ano.  Aole oia wale no, aka, e nana aku kakou i na olelo a Ioane ma Luka 3, hapa waena o ka pauku 8, penei:  "No ka mea, ke olelo aku nei au ia oukou, e hiki no i ke Akua ke hoala mai i mau keiki na Aberahama no keia mau POHAKU MAI."

            He mau olelo keia a Ioane e hoike mai ana, ua hiki loa i ka mana o ke Akua ke hana mai i poe kanaka mai na pohaku mai, aole hoi mai ka iwi aoao wale mai no, e hiki ai ke olelo ae e pau na iwi aoao o ke kino, a lilo ke kino i mea ole.  O ka pololei maoli no a kuu hoa e olelo ae ai ma keia wahi, oia keia:  Aole ke Akua i makemake e hana a nui na wahine na ke kane hookahi, i like ole me Kana i hookumu ai ma o Adamu 'la ame Ewa.  Aole no ka pau loa o na iwi aoao o ke kane ka mea e hiki ole ai i ke Akua ke hana mai i elua wahine.  Ua hiki loa i ke Akua ke hana mai i wahine ma o Kona mana 'la mai Kana mea mai e makemake ai, e like me ka Ioane olelo a kakou i ike ae nei.  Ma keia mau olelo a ua hoa nei, ua hiki loa i ka lehulehu ke ike aku i kona nawaliwali ma ka lawe ana mai i ke Akua i kakoo no ka mare lehulehu.

            He mea oiaio, he kakoo loa au i keia kulana hookahi wahine a ke Akua i haawi mai ai ma o Adamu 'la, e like me ko Iesu kakoo ana i hoikeia ma Mareko 10:7-8.  Ke kakoo pu nei me ka Buke Berita ame na Kauoha a oukou i pa'iia ma Loko Paakai, Uta, M. H. 1904, Mahele 49, Pauku 16 a 17, penei ka heluhelu ana:

            "Nolaila, ua pono e loaa iaia i HOOKAHI WAHINE, a o laua elua e lilo i hookahi i'o, a o keia hana ana i hooko ai ka honua i ka hopena o kona hana ia aha: i hoopiha ia ai oia ma ke ANA a ke kanaka, e like me kona hana ia ana mamua i (o) ka hanaia ana o ka honua nei."

            Malia, ua hemahema keia unuhina Hawaii o ua pauku 'la, alaila, ke waiho aku nei au i ka olelo Beritania nau e homaikeike ae ka unuhina pololei imua o ka lehulehu, a oia keia:

            "16.  Wherefore it is lawful that he should have one wife, and they twain shall be one flesh and all this that the earth might answer the end of its creation.

            "17.  And that it might be filled with the measure of man, according to his creation before the world was made."

            Ke ike nei kakou ma keia mau pauku i hoikeia ae la, eia keia Buke i manaoio ia e ka poe Moramona o Uta e a'o nei i ka mare lehulehu, i kapaia ka Buke o na Berita me na Kauoha, ke kakoo nei i ka hookahi wahine a ke kanaka e loaa ai, a o laua elua e lilo i hookahi i'o.  Ua like no hoi keia me ka Iesu mau olelo a kakou i ike mau ae nei.  A ke a'o mai no hoi o ka nohona hookahi wahine a ke kanaka, oia ka hooko ana o ka honua i ka hopena o kona hanaia ana, i hoopiha ia ai oia ma ke ANA a ke kanaka, e like me kona hanaia ana mamua i ka hanaia ana o ka honua nei.

                                                                                                                                                MOSES KEAULANA.

                                                                                                                                                (Aole i pau.)

 

Ka Nawaliwali o ke Kau Anu.

 

O KA NELE I KE EA MAIKAI KA

MEA E NAWALIWALI AI NA I'O

PAAHANA AME NA AALOLO.

 

A O NA HUAALE AKALA A KAUKA

WILLIAMS KA LAAU KUPONO

LOA NO IA ANO POE.

 

            I na kau hooilo, oia na wa anu o ka makahiki, o ke ea oloko o na lumi liilii o kakou e naho mau ana, aole ia i lawa no ka haawi ana i ea lawa maikai no ko kakou mau ake-mama e pauma ai no ke kipaku ana aku i na ano ino apau a ke koko e lawe mai ai iloko o ke aku-mama no ke kipakuia aku e ke ea a kakou e hanu iho ai.

            Aohe he mea ike ole a hoomaopopo ole i ka maikai ole o ka hanu ana i na ea inoino a o kahi hoonaiki wale ana ae no oia no ka wehe ana i na wahi pukaaniani liilii no ka manawa wale no.  A o ka mea oi loa o ka hoopilikia, oia no ka hoiliili liilii ia ana o ia mau ano ino me ka puka koke ole mai i ka wa kupono.

            Iloko o na wa anu aole i ikaika loa ka kakou hooikaika kino ana a pela no hoi ka kakou mau ili ame na puupaa i ikaika ole ai i ka hoohemo ana i na ino o ke kino e like me ka mau o ka lakou hana.  Alaila, oia ka manawa e huikau ae ai ka ikaika hana e like me ko na mikini hana ka paa i kekahi manawa a hiki ole ke hana ke mau ole na hoomaemae ana.

            A oia no hoi ka mea e emi mai ai ka ikaika hana o ka opu a o ka emi mai no hoi o ka loaa ana o na ai kupono i na i'o paahana no ka hanai ana ia lakou.  A ke hui ae i na mea apau, he mea maopopo loa, aia ka nawaliwali ke holopaa @a apuni ke kino holookoa; nawaliwali mai na ami, nawaliwali mai na i'o paahana, a pau pu me na aalolo.

            A ia manawa hookahi no hoi e kaumaha loa iho ai na hana kumau o ke kino no na pahana o ke kino e hana ai a aole e liuliu o ko lakou paupauaho no ia.  A o ka mea wale no e pono ai oia no ka lawe ana i laau lapaau hoola i mea e hoomaemae ai i ke koko a hooikaika pu no hoi, a o ka laau lapaau ikaika hookahi a maikai no hoi, oia no na huaale akala a Kauka Williams.

            "Ua hana mai lakou i ka maikai loa no'u," wahi a Mrs. Clara L. Wilde o ke alanui Farnsworth, helu 377, Detroit, Mich.  "Ma ia manawa ua hele mai la wau a nawaliwali me ka hohoma pu a hiki ol@ ia'u ke hiamoe.  Hiki pono ole i kuu opu ke hana a pela pu no hoi na aalolo o'u.  A ma keia ano iho la i noho ai au no eono mahina a hiki i ko'u nawaliwali loa ana, a aneane hiki ole ia'u ke hele iwaho mai ko'u wahimoe aku.

            "Alaila, hoea mai la ka la o ka hauoli i o'u ma kekahi la; a o ia no hoi ka la a'u i lawe ai i na huaale akala a Kauka Williams.  Na ia mau huaale i haawi mai ia'u i ka ikaika, hoi h@ mai ka ono ai, a piha mai la kuu mau papalina.  Ua lilo ae la keia ano hou o'u i mea hoopuiwa i ko'u mau hoaloha i ike i ko'u pilikia, a ike iho la lakou i ka ikaika hoola o keia mau huaale i oi aku mamua o ka pono a na kauka.

            "He eono wale no a'u poho i lawe ai a loaa iho la la'u ka maha, a ua ola maoli no.  Ua manao iho wau, ina aole i loaa ia'u keia mau huaale ina no ua mau aku la wau iloko o ia nawawali, a o ka hopena no hoi ka make.  A mamuli o ko'u ike maopopo i ko'u hoolaia ana e keia mau huaale mai ka ma'i a'u i ike ai e hele loa aku ana i ka pilikia, a ola mai ia ma'i mai, aole au i kanalua i ka hoike kakoo ana no ia mau huaale i ka poe apau i loaa i na ma'i i like me ko'u."

            Aohe he mau mea hoopilikia iloko o na huaale akala a Kauka Williams, aka, he waiwai ko lakou e haawi ana i ka ikaika iloko o ke kino i hoomailoia e ka ma'i.  He loaa keia ano huaale i ka poe kuai laau lapaau apau.

 

ALA HE UMI OHANA A HIKI MAI I HAWAII NEI.

 

            O ka hiki ana mai o Mr. W. F. Bold, o ka Mokuaina o Wakinekona, i Hawaii nei a i holo aku la no ka mokupuni o Hawaii, o ka hiki ana mai ia o ka makemake o kekahi poe ohana haole he umi no ka nana ana i wahi kupono no lakou ma ka oihana mahi, a home mahi liilii no ka hookuonoono ana.

            He wahi hui keia i kukuluia ma ko lakou wahi a i hele aku la o Mr. Bold I Hawaii e nana pono ai i aina no keia mau ohana he umi, a ke ku i kana koho o ka loaa no ia o na aina mahi.

            O ka aina i manaoia oia no kela poe eka o Kaao-paalea, no ka huina o 325 eka aina mahi maikai loa e pili kokoke la me ka mahiko o Honokaa.  A ina e laweia keia mau aina, alaila, o ka hoomaka koke no ia o na hooponopono ana me ka lawe pu ana ae i na pulapula ko maluna o na aina e makaukau ai no na ohana ke hoea mai a hoohana koke no, he haawi ana hoi ia he manawa no lakou e hooikaika ai a loaa e no ka hua o ka luhi ma ka hapamua o ka makahiki e hoea mai ana.

 

UA HOOLOLIIA.

 

            Ma keia ua hoololiia ka manawa noho o ka Ahahui Euanelio ame Kula Sabati o ka Mokupuni o Hawaii, mai ka la 8 a i ka la 1 o Maraki, 1906.

                                                                                                                                                            DAVID ALAWA,

                                                                                                                                                                        Kakauolelo.

            Kailua, N. Kona, H., Feberuari 5, 1906.

 

OLELO HOOLAHA.

 

$5.00 MAKANA.

 

            Ua haule he Ki Pahu Hao "Boston Mass. U. S. A."

            O ke ano o ke Ki he palahalaha---he waha; o ka lua o ke Ki he keleawe, ano Ki Pahu a he Ki Hale, ame ke Ki Pahu-kakau, iloko o ke Apo-hao.

            O ka mea e loaa ana, e hoihoi ae ia D. L A-i, keena o ke Kuokoa, a i ole ia J. Bele.  Hale Hookoloko o Kaheohe, a ia'u ma Waiahole.  E loaa no Elima Dala.

                                                                                                                                                            E. P. AIKUE.

            Waiahole, Feb. 3, 1906.

                                    3106---Feb. 9, 16.

 

HOOLAHA KUMAU

 

Kakela me Kuke

[KAUPALENAIA]

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

 

:   :   A HE   :   :

Poe Lawelawe Kopaa.

 

Poe Agena no na Ma hiko Lehulehu.

 

Kauka Mitamura

 

Alanui Kukui Ololi Helu 68, Honolulu, Na Hora Hana:

            Hora 9 a. m. a 12 m; 5 p. m. a 7 p. m. koe ke Sabati.  Sabati ma ka hooholo ana.

 

Telephone Blue 3466                                                                                                                                      P. O. Box @4@.

 

Hui Alahao ame Aina o Oahu

 

MANAWA HOLO

Oct. 6, 1904

 

MAI HONOLULU AKU

 

No Waianae, Waialua, Kahuku ame na wahi hoolulu ma ke alahao---*9:15 a. m., *3:20 p. m.

 

No Pearl City, Ewa Mill, ame na wahi hoolulu ma ke alahao---+7:3@ a. m., *9:15 a. m., *11:05 a. m., *2:15 p. m., *3:20 p. m., *5:15 p. m., ++9:@ p. m., +11:15 p. m.

 

MAI WAHO MAI.

 

Ku i Honolulu mai Kahuku, Waialua, ame Waianae mai *8:36 a. m., *5:31 p m.

 

Ku i Honolulu mai Ewa Mill ame Pearl City mai---+7:46 a. m., *8:36 a. m., 10:38 a. m., *1:40 p. m., *4:31 p. m., *5:31 p. m., *7:30 p. m.

 

            *Kela ame kei@ la.

            ++Sabati wale no.

            +Koe ka Sabati.

G. P. DENISON.

                        Lunahoonana.

 

                                                                                                                                                            @. C. SMITH

                                                                                                                                                                        G. P. & T. @.

 

EXTELL AME SHAW.

 

(Na pani ma ko J. C. Axtell makai@.)

Na mea hoopae a hana i na

KIA HOOMANAO AME NA PA-HAO.

 

            Pau pu no hoi me ka hoomaemae ana i na pohaku kia hoomanao, ke kakau ana i mau olelo hou ame ke pao ana.

 

            Keena ame ka Pa, 1048.50, Alanui Alakea, Telepona Helu 1801 Blue.

            Pahu leta Helu 642, Honolulu,

 

Aila Lauoho a Ayer's.

 

he ai ia na ka lauoho.  He hoolako oia i ka lauoho me kekahi mea i kupono e loaa ina i makemakeia e maikai kona ulu ana.

 

            I ka manawa e maloo ai ka lauoho a paakiki, mokumoku mai ke kumu, helelei, a i ole lilo ae i lauoho h@na, ua loaa mai ia mau haawina mamuli o ka loaa ole o ka ai kupono nona.  He mea oiaio o ka

 

AYER'S HAIR VIGOR.

 

aole ia he mea laweia malako.  Mawaho no ia e hamo iho ai, a nana @ hooulu a hanai hoi i ke kumu o ka lauoho.

 

            He hoihoi hou mai kana i ka lauoho a kona ano mua, a hooulu mai hoi i lauoho maikai a nui.  He lauoho nani, a loihi!

            Ina he makemake kou e hoomauia kou opiopio alaila e lawe ae i ka

 

AYER'S HAIR VIGOR

 

            Ua hoomakaukauia keia aila lauoho @ Dr. J. C. Ayer & Co., Lowell, Mass., U. S. A.

 

EIA HOU KEIA RUMATIKA I HOOLAIA E KA LAAU HAMO A KAMALENA.

 

            O ka ikaika hoola o ka Laau Hamo a Kamalena (Chamberlain's Pain Balm) no ka hooluolu ana i ka rumatika oia ka mea e ike nulia nei i na la apau.  Eia ka pane a Parker Trilett o Grisby, Virginia, U. S. A., e pili ana i ka laau hamo a Kamalena, e i ana ua loaa iaia ka oluolu mau ana mai ka rumatika mai oiai e hoehaeha ana ia ma'i ma kona kua, ma kona hamo ana i ka laau a Kamalena, mahope iho o kona hoao ana i na laau o ia ano like a pahu@a ko lakou ikaika hoola.  A wahi ana aole e ha'o ia ano laau iaia.

            No ke kuai ana e loaa no ma ka halekuai laau lapaau o Benson, Smith & Co., Ltd., ko Hawaii nei Agena.