Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 6, 9 February 1906 — TISIA-O-ATICA Ka Wiwoole o na Wiwoole-o Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia. [ARTICLE]

TISIA-O-ATICA

Ka Wiwoole o na Wiwoole-o

Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia.

MOKUNA VI. IL.OKO 0 KE KUMAKENA NUI. Ku lohaloha iho la o Pilipo me ke kunana nui. "Manao au he malih'ni oe i Atenai nei, e ke kanaka opio." "Aka, aole e nele ko Atenai nei apo mai ia'u i keiki nana," i pane akn ai ka malihini. "Aka, ua hoomaopopo pono loa anei oe i ka manao maoli o keia ano popo eleele, a i ka poe e loaa ana ia lakou?" "la ike au i ka hopena o ka poe apau i hala e i loaa keia ano popo eleele, a maluna o ia ike piha o'u, wau e noi aku nei ia oe no kena popo, e haawiia mai na'u. Ina e hoole mai ana oe i ka'u noi, alaila, e noi ana wau i keia lede opio u'i e ku nei ma kou aoao a'u e manao nei oia kekahi i kuleana ia oe e kokua mai ia'u ma ke noi ana ia oe e haawi mai na'u." "A ina e loaa ole ma ka ianei hooikaika ana, alaila, e huli ae au i keia leele e uwe nei no ke noi ana ia oe. A iua e haule ia, alaila e huli aku wau i mea okoa i loaa mai ai ka'u popo. A-no, heaha kau pane no keia noi a'u?" Alaila hopu aku la o Pilipo i ka lima o kona hoaloha malihini ana e pahaohao la iloko ona, a haka pono aku la kona mau maka me ke ano kuio. "E ke keonimana," wahi a Pilipo i pane aku ai, "ina o kau i hele mai nei ia'u no ka manao e haawi ia oe iho no ka make no ko'u pono, aole au e ae aku i kau; oiai, ua ike au, e haalele iho ana oe he makuahine e nolio pa'iauma aku ai mahope ou. Aka, ina ua hoohelo mua oe.me kou manao kuokoa e hana aku ia mea a aole no ko'u pono. alaila, e haawi aku wau i ko'u ae." "Alaila, e hoike aku wau i ka mea oiaio iloko o kuu uhaiie," wahi a ka malihini i pane aku ai. • "Mamua o kuu ike ana ia oe a hoomaopopo i kou komo ana iloko o keia mea, a mamua o kuu hoea ana iloko o keia heiau, ua hooholo e ae au e komo pu iloko o ka liuaka'i no ka lua liona o Ciretia, maloko o ka huaka'i o keia poe ehiku. aka ua lohi loa ia wau, pela wau i nele ai i ka hailona ole. A ina aole e loaa mai kau ia'u alaiia, 'e hele au i wahi okoa e huli ni i loaa mai ai ka'u." Pau loa ae la ko Pilipo hooku'ikii'i ana i ka lokomaikai o ka malihini a haawi aku l'a oia i ka popo eleele, he haawina hoi nana i ume aku i ka makuahine ame Kamila e ku ana a haawi mai la i kiv laua hoomaikai i ka malihini. " "Ano, e ke keonimana," wahi hou a Pilipo i pane aku ai, "e oluolu e ha'i mai i kou inoa, i hoomanao mau ai wau i ka mea o'u i pakele ai, o'u hoi i hoopakeleia." "No kuu inoa, aole au e ha'i aku ana ia oe. A ina kaua e h.ui hou aku ma keia mua aku, aole e nele kou ike mai ia'u ma kuu lielehelena. E hoi oe me kou makuahine ame ko wahine op,io a e noho hauoli." keia mau olelo i liuli ae ai ka malihini a hele aku la ma kona ala me ke ano auau. "A;' wahi a Pilipo i hooho ae ai, "ma kuu manao maoli aole au e hui hou aija me kela kanaka opio. Ua lawe ae oia i ka mea i maopopo mua, a i kunipaaia e ka. make.. Eia nae, 110 kona koi ikaika loa, aole i hiki ia'u ke'alo ae i ka haawi ana iaia." Aole i hoomāu aku'o Io ooio i kana olelo oiai ua apoia aku la oia e kona makuahine ame kana ipo hoopalau no ka hoomaikai pu ana i ka lokomaikai i haawiia mai e na *kua. I ka manawa i hala aku ai ka malihini ua hele loa aku la oia i ka awai, kahi o na kahuna aahu eleele e nonoho ana, a hoike aku la īaia iho imua o lakou. Ua kunana mai la na kahuna me ke kuha'u a ninau mai la, heaha la kona makemake. "O Pilipo, ke keiki a 10, ua unuhi ae oia he popo eleele nana," wahi a ka malihini. "Ae," i pualu mai ai na kahuna ma ka lakou pane. "Eia ia ia'u. Owau ke hele ma ko Pilipo wahi." "Pehea?" i hooho like mai ai na kahuna me ka puiwa nui. "Aole oukou e puiwa no keia koho ana aku nei a'u. Oka mea wale no e ha'i aku ia oukoii, owau ka mea e hele ana ma kahi o Pilipo." A mahope iki iho o ke akakuu ana mai o ka puiwa nui o n'a kahuna no keia hana kamahao a lakou i ike ole ai mamua, mai ka manawa i hoomakaia ai e hooko ke kanawai make o Ciretia iwaena 0 lakou, alaila ninau aku la lakou ika inoa oka malihini. Aka, aole oia i ae e ha'i aku i kona inoa. V "Mai nana oukou ma ka inoa," wahi a ka malihini i pane aku ai, "no ka mea aohe he nana o Moi Mainosa i na inoa 0 ka poe i paa 110 ka make. Oka mea nui wale no oka lawa ona opio kane ehiku, a ina nei no ka ninau ana owai la ma kahi o Pilipo, alaila, e hookomo iho iloko o ka oukou moolelo, he malihini ma kona wahi." A i na kahuna e hoopaa ana i ka moolelo kamahao o ke kanaka opio malihini i lawe ae i ka make me kona manao ponoi, ua huli ae !a ua malihini nei imua o ke anaina, a hui ae la oia me kekahi elemakule poohina umiumi loihi. "Pehea iho la e Tisia, ua loaa anei ?" "Hamau, e kuu Oreta maikai," wahi a ka malihini i kahamaha aku ai. E hoopuka leo nui ole ia ae kela inoa.e ka makamaka. / Owau kekahi i heluia iloko o kela ehiku, a ina e haalele iho ana wau i keia heiau, oia no ka hele ana, a kau aku iluna o ka moku o makou e laweia ai no Ciretia." "Ae, e kuu keiki, oia no ka rula o keia mea." "Ua halawai mai nei anei oe me Cario ma?" "Aole laua i loaa mai nei ia'll, a ke ike ole nei au i kahi a laua 1 hele ai." "He makemake loa ko'u e ike ia Cario mamua o kuu hele ana," wahi a Tisia i pane aku ai. "Ua makemake au e haawi aku iaia he mau olelo nana e waiho aku ai i kuu makuahine." "A ina aole e loaa oia ia oe, alaila, na'u e hoike aku i kou makemake iaia a nana ia e hoike aku i ko makiiahine." "A ina pela," wahi a ka kakou wiwoole, mahope iho o ka noonoo iki ana, "e ha'i aku ika mea a'u i hana iho la. Ake ike oia, oia aku 1a ka mea nana e hoomahele aku a loaa iaia na mea aku i koe. E ha'i pu aku oe iaia, e paa aku oia i ka newa hao o Perifita a e hoihoi aku i Torene a haawi aku i kuu kupunakane." Alaila haawi aku la ka elemakule i kana olelo hoopaa no ka hooko aku i na kauoha a ka opio alii, a mamua o ka loaa hou ana, ia Tisia he mau minuke kamakamailio pu ana me ka elemakule ua hoea mai la na koa o ka moi no ka lawe ana i ka poe i ku i ka hailona © ka make.

A haīa na hooponopono no ka haalele ana iho o ka moku i Atenai no ka lua liona a Moi Mainosa i Ciretia, ua hiuia ae la na pe'a o ka moku no ka hoomakaukau ana i kana huakai kumakena o ka make. Ua piha uka uwapo ina kanaka—o na kane, na wahine ame na kamalii—no ka ike hope ana i na ola he umi-kumamaha i hailonaia no ka make. He kanikau wale no ka nanaina oka moku. O kona mau kia he eleele wale no, o kona mau pe'a, he eleele, a he eleele wale no na wahi apau o ka moku a pau pu me na aahu o na luina apau o ka moktl i komo kapa eleele oke kanikau, mawaho ae oko na opio kane ame na wahine i kuniia no ka make. Maluna ona holookoa apau he kanikau wale no. A mamua o ka hemo ana o na kauia eleele e hoopaa ana o ka moku i ka uwapo, oia ka manawa i kau aku ai o Tisia alii, a oia no hoi ka hope loa o na opio he umi-kumamaha i makiaia e ka make. Aole oia i hui hou me Cario ma, aka, ua manao iho no oia e lohe ana kona mau hoahele e pili ana nona mai ka elemakule aku. A eiai ilaila aku no o lo ma, ua haawi aku no lakou i ko lakou aloha hope loa no ka malihini opio. "E ike ana no oe ia'u ma keia mua aku ma kuu helehelena," wahi a Tisia i hoomaopopo hou aku ai no ka lua o ka manawa o ka hoopuka ana ia mea hookahi, a kau aku la no hoi oia iluna o ka J moku. j Ku aku la o Pilipo opio a nana aku la i ka nee malie ana o ka j moku kanikau, i kana ipo wahine hoopalau e hilinai ana ma kona j aoao, a i ka lehulehu no hoi e nana ana no ka manawa hope loa i | ka moku e nee ana, a i ka wa i maal<i loa aku ai ka moku mawaho o i ka lae e alai mai ana mai ka ike hou ia aku e ka lehulehu o ka uwapo, ua huli ae la o Pilipo a pane aku la ia Kamila, kana aloha, me ka leo kaumaha: "O, aole kaua e ike hou aiia i kona helehelena. E like me ka nalowale ana aku o kela moku pela no e nalowale ai kona mau maka, aka, e kuu aloha, aole kaua e hoopoina i ko kaua hoopakele." "I na la apau, ma keia hope aku," wahi a Pilipo i hoomau aku ai, "aole kaua e hoopoina i ka pule ana i na akua o kakou no ke kokua ana mai i ka malihini no kona pono; a i na makahiki e nee mai ana, ina e kauia mai kaua e na hoopomaikai, e a'o aku kaua i ka I;aua mau keiki no ka inalama ma(i ana i ka hoomanao no ko kaua hoopakele malihini." MOKUNA VII. KAIKAMAHINEALII ARIENDA.

Ma keia wahi e na makamaka heluhelu e huli ae ai kakou a hoohala iki ae no Moi Mainosa o Ciretia. moi kaulana a a ikaika hookahi oia .iloko o kona aupuni holookoa i kona mau la o ka hooponopono aupUni. He wahi mokupuni kona aupuni i kapaia i keia mau la o "Candia" a o Ciretia i ka wa leahiko oia no hoi ka mokupuni nui hookahi iloko oke Kaiwaenahpnua iwaena ona mokupuni apau olaila. He mau kuahiwi nunui kona me na kualono hohonu i lipolipo me na nahele like ole o ke kuahiwi a o na kula hoi ua paa i na mahina ai o na makaainana mahiai, a he nani maoli.ke nana aku mawaho ae o na kula e heleia ana e na holoholona hihiu, kahi o ka poe uhai holoholona. A ma ka manawa i noho moi mai ai o Mainosa ua piha ka aina i kanaka a ua waiwai nui ka aina a ua lako no hoi ke aupuni me na hookupu i nele ole ka loaa aku mai na makaainana aku. Ma keia manawa o ka moolelo ua elemakule oia, aole nae i palupalu kona mau manao uilani o ke kanaka u'i ma ka hooikaika kino, a o kana hoohana ana i kona mau' meakaua aole i ha'o mai ka ikaika, a o ka hooponopono ana o ke aupuni aole i nele ke koiia o kona makaukau e komo pu aku iloko o na hana apau. A iloko o kona noonoo, aohe ke aloha ilaila ina ua hooholo kona manao e hana pela, a he kanaka kulana uahoa ma ka nanaina, a o kana mau hana weliweli a hoomainoino e ku ai i ka manaonao, oia no na haawina maopopo e kau ana maluna o kona helehelena ke naiiaia aku. ' _ A o kana keiki hookahi wale no, a oia no hoi ke kaikamahine u'i oloko o Ciretia holookoa apuni, oia no ke Kaikamahinealii Arienda. He umi-kumamawalu ona mau makahiki i keia manawa a o na momi makamae o na lani me he la i ka nana aku ua hanau pu ia me ia, ka moakaka o ia mau haawina maluna o ka wahine opio. O kona lauoho, he ano ehuehu—he ehu hauliuli, a he mohala maoli no hoi ke kuuia iho i kekahi manawa ana e kahi ai, a iloko o kona mau maka na onohi o ka wahine u'i—he mau onohi maka poni e noho ana ilolo o na kuku ana o na lihilihi-maka me he mau kukuna la la, a o kona mau papalina aia maluna o laua ka lamalama maikai 0 ka wahine i noho maoliia e ka u'i. He nui no na keikialii i hoolalahu ae i pili-aoao, eia nae, aole liookahi o lakou i lawe a lilo i ka puuwai o ke Kaikamahinealii o Ciretia aole no kona hoowahawaha ia lakou, aka, aole no lakou pakahi i ku i kana koho e kuniia ai e kona puuwai palupalu. Eia nae, ua loli ae la ke ano e like me ka nee ana o ke au o ka manawa. Mamuli o ke kaulana nui wale oka wahine u'i o Arienda 1 ku'i ka lono a hiki ia Moi Sarepisa, kekahi o na moi mana a ikaika »nui o Aikupika, a na kona lohe mau ana i koi aku i kona manao e huli mai e ike i ka u'i io o ka wahinealii opio. A me kona mau moku he nui i haalele aku ai oia i kona aupuni a holo mai la i ka mokupuni o Ciretia no ke noi ana i ka wahine opio i hoapili nona oka berita hookahi. I kona hoea ana ua ike i'o oia i ka u'i o Arienda a o ka lilo koke no ia o kona manao no ka wahinealii opio-ke kumu o kona waiho ana aku i kona koi 110 ko laua hoohuiia ma ka berita o ka male. Ma keia noi ikaika o ka mhi o Aikupika ua olioli nui o Moi Mainosa, a ia manawa koke no i waihoia aku ai o ke noi male imua o Arienda. Ma ka hoolaunaia ana ua ike koke iho la ka u'i o Ciretia i ke ano o ka moi o Aikupika—he kanaka aoo loa i ano like aku ke kahiko me kona makuakane no, he ano mukoki kahi nuku o ke ano kino pahaahaa, me na hiohiona ikaika ma kona helehelena, aka, aole no i nele ka hookipa ana o ka wahine opio e like me kona mau, aka, he hauoli loa ia nona ke pahemo koke mai na moi mai. Ia ahiahi ua hele mai la kona makuakane i/o Arienda la iloko o kona keena moe. "E kuu kaikamahine," wahi a ka makua alii, "ua waiho mai nei o Moi Sarepisa o Aikupika i kana noi i kou lima ia'u no ka male ana." Emoole, holopapa ae la ka haikea maluna o kona mau papalina lahilahi, a ulupuni ae la o Arienda i ka haalulu. "O, e kuu papa, aole e hiki ia'u ke lilo i wahine na kela kanaka." "Aole oe ike i kau mea e kamailio nei, e kuu kaikamahine. E hoomanao oe o Sarepisa, oia kekahi o na moi-ikaika a mana loa iwaena o na moi apau e ola nei, a o keia noi ana mai ona i kou lima no ka male, he haawi ana mai ia ia'u i ka ikaika ma kona lilo ana mai 1 i hoahui me a'u ma ka noho poo-aupuni ana. Aole oia e pono e hoi aku i kona aupuni ke ole oe pu kekahi me ia." Alaila, pelu iho la na kuli o ka wahine opio a kukuli iho la ilalo imua pono o kona makuakane, me ka puili pu ana ae o kona .mau lima ma kona nui kino. "Ma ka inoa oke aloha, e kuu papa, e hoopakele oe ia'u. Aole au e ola maikai ke noho wau me kela kanaka. Aole e hiki ia'u ke aloha iaia. Aole oe e hookikina ia'u e male me ia." "Heaha ka nana ina e aloha ole oe iaia?" wahi a ka papa. 'Aole f wiu.)