Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 7, 16 February 1906 — Page 3

Page PDF (1.24 MB)

This text was transcribed by:  Anthony Dirig
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U’I ULINA.

 

MOKUNA XII.

KA HANA A NA ARABIA I MANAO AI.

 

“I mea e maalahi ai kona hele ana. He kanaka ike ole oia i ka hololio, mahope paha auanei baule oia ilalo. Aka na’e mai hookaumaha wale i kou noonoo no ia mea.”

I kela Manawa ke hele mai la ko Subala lio ma kahi e ku ana ka kaua mau opiowahine, aole mamuli o kona (Subala) makemake iho, aka na ua lio la no, a i ka wa a Ulina i huli aku ai a nana i kana kauwa, pane maila ke kauwa i kona haku:

“E kuu lede maikai, ua hoopunipuni mai lakou ia oe ia lakou i olelo mai nei aole lakou e hoopoino mai ana ia oe. Ua lohe au i ko lakou kamailio. a ua maopopo ia’u ka lakou papahana. E kuaiia aku ana kakou ma ke ano kauwakuapaa ma kekahi aupuni ma o aku o Serina nei!”

“Auwe!” i hooho a’e ai o Ulina, me ka haikea ana’e o kona elelehena ame ka puili ana’e i kona mau lima mamua o kona alo. “Auwe, o kuu moeuhane ia!”

“Hamau, e ka lede maikai,” wahi a AlaAbasa i pane mai ai. “Aole i maopopo i keia pupuka ino kana mea e kamailio ana. Ua hoohuu aku wau iaia e hoopuka aku i kekahi mau huaolelo i maopopo ai ia’u kona ano.”

“He hoopunipuni,” i hooho a’e ai o Subala. “Ua lohe au i ko lakou hoonohonoho ana i ka lakou papahana. O o’e e kuu hakuwahine, e kuaiia aku ana no—“

Ua hoohapa pu ia ka Subala mau olelo, no ka mea ua lele koke mai la he elua o na kanaka Arabia maluna ona, a hoohinaia aku la oia iluna o kona lima, “mai hoopunipuni hou mai oe ia’u. Ke manao nei au ua pololei na olelo a kuu kauwa.”

“E akahele i kou hilinai ana maluna o kau kauwa. e ka lede! E moku koke no kona alelo ina oia kamailio hou mai ana me knoa noi mua ole mai i ko’u oluolu. E noho malie oe iluna o kou lio a mai hopohopo.”

Ia Ala Abasa e hoopuka ana i keia mau huaolelo, ua lekei a’e la oia maluna o kona lio, a mamua o ka hiki ana ia Ulina ke ninau hou aku, aia hoi ka lakou nei huakai ke nee la, elike no hoi me ia a lakou i hele mua mai ai.

“Aole o kakou hele aku no Papa,” wahi a Ulina i hoomaoe aku ai ia Alabia.

“Aole,” wahi a Alabia. “Eia kakou ke helenei ma kekahi alanui okoa.”

“Alaila, ua pololei ka Subala i hoike mai nei.”

“E kala mai ia’u, e kuu haku, ua hiki ole ia’u ke pane aku.”

“Aka, pela no oe i manao ai?”

“Aole e hiki ia’u ke hoole aku.”

“A ua manao mua no hoi oe pela mamua o ko Subala hoike ana mai nei?”

“Ua komo mai ka maka’u iloko o’u e ala i’o mai ana no kekahi mea o ia ano.”

Lohe aku la o Ala Abasa i ko laua nei kamakamailio, a aole i liuliu iho aia oia ma ko laua nei mau aoao.

“E lede Ulina.” wahi aua kanaka Arabia la i pane mai ai me ka leo kakana, “eia oe ke helenei, a i kou wa e hoomaha iho ai, e mamao no auanei oe mai Damaseko mai. He wahi inaina ko’ui na luna aupani o ia kulanakauhale, a e uku no wau i kekahi hapa o ia inaina ma ka lawe ana aku ia oe a mamao mai ia lakou mai. E hele pu apa oe me a’u elike me ka loihi a’u i makemake ai: a o kou hele me ka malie. o ia ka maikai nou: nolaila, he mea pono nou e hooponopono iho ia oe i keia manawa.”

Hoi aku la ua kanaka la no kona wahi. a lalau iho la hoi o Ulina i ka makuu o kona noho, i hiki ai iaia ke paa pono iaia iho, oiai ua ane maule no oia i ka lohe ana i kei mau olelo mako-na a Ala Abasa.

“Mai maka’u, e kuu haku,” wahi a Alabia, e holo ana hoi ma ka aoao o kona haku elike me ka hiki iaia ke hookokoke aku. “Malia paha o loaa mai no hoi ia kakou he wahi e hiki ai ia kakou ke holo mahuka aku mai keia poe aku, oiai ke maopopo nei no ia’u aole i haalele mai na uhane maikai ia kakou.”

Ua lohe aku la o Ulina i keia mau olelo, a ua like ia mau mapuna olelo a Alabia i haawi aku ai i kona haku me kekahi waimeli momona nana i hoohoihoi aku i na mamaolana poho o kona hakuwahine. He wahine oia i loaa ka lunaikehala ikaika, a i kona manawa e hooholu ai i kana mea e hana ai, e hoi koke mai ana no kona ikaika apau a pili me ia. Ma keia wa iho la akahi no oia a lohe i ka mea oiaio, a hoomaopono iho la hoi oia i ka hopena ino e kau mai ana malena one. No kekahi manawa kona ano haalulu me ka maka’u: aka, iaia i noonoo a’e ai me ka maikai, hoomaopopo iho la oia aia wale no kahi manaolana nona iho maluna o ka hiki ia lakou ke holemalu aku. O keia poe Arabia no ke kulana haahaa lakou i nele hoi i ke aloha, a he mea maopopo loa e kuaiia no lakou nei no ka makemake wale mai no i ke dala. Ua kiloia aku ko lakou ano, a ua hoopapaia, a na maopopo i ua Ulina la a kaua, aole loa he wahi kuluwai o ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai, e hiki ai hoi iaiake hoopaki wahi wai aku. Ke nalu la ua Ulina ne a kaua i kena mea e hana aku ai. He oiaio o kona iini piha e kaawale aku lakou mai keia poe powa mai, a i mea e hooko ia ai ia manao he mea pono iaia ke hoihoi mai i kona ikaika apau.

Eia na’e, i ke kiei ana ame ka halo ana ma o a maanei, aole he wahi uiuiki e hiki ai ke ike aku e hiki ana no ke pakele aku. Heaha la ka mea e hiki ana ia laua kino wahine iho ke hana aku? Aole. O kahi manaolana wale no, aia a komo akeakea mai kekahi mea no lakou nei alaila manaolana’e ua pau ka pilikia. Aka na’e , e loaa ana anei ia mea? Ina he hiki ke loaa mai na haina o na pule lehulehu ana, a ina hoi he hiki ke halawai me kekahi mea hemolele loa, alaila, na hiki ke manaolana’e.

Pela iho la ua Ulina nei a kaua e nalu wale ana no iloko ona, a i ka hala ana’e o na hora elua, hoea aku la ka lakou nei huakai ma kahi e ulu nui ana ka bama, a e kokoke ana malaila he wahi punawai waimapuna, a maanei lakou i ku iki iho ai e hoohainu i ko lakou mau lio. Hoomaka hou aku la lakou nei e nee, a ia lakou i mamao iki aku ai mai ka ulu bama aku, holo aku la kekahi o na kanaka Arabia o hope o ka huakai a hui me kona haku, a hoike aku la eia kekahi kananka maluna o ka lio ke hahai aku nei mahope o lakou. Huli mai la o Ala Abasa i hope a ike aku la o keia malihinini e hahai aku nei mahope o kakou he kananka Paela, a o kona lio hoi e kau ana he mama mamua o ko lakou nei.

“Ke makemake nei keia kanaka e halawai me kakou,” whai a kahi kanaka nana i lawe a’e i ka lohe i kona haku.

“Ina peia he mea pono nona e alualu mai elike me ka hiki iaia,” wahi a ko lakou alakai i pane aku ai. “Aole e hiki i kalu huakai ke kali aku iaia. Maihea mai nei la hoi keia kanaka?”

“I ko’u wa mua loa i ike aku nei, me he mea la o kona oili ana mai no ia mai kela ulu bama mai,” wahi hou a ka elele.

Aole i loihi loa mahope iho, hookokoke loa aku la keia kanaka malihini mahope o Ulina ma, a ua hiki hoi ke ikeia aku na kaka o ua kanaka la e na poe Arabia, a hoomaopopo iho la o Ala Abasa e loaa koke ana lakou, nolila hooholo iho la oia e hoi aku mahope o ka huakai a ninau aku i ka malihini i knoa makemake, a me he mea la na’e, o kona iini nui i kela manawa oia no ke kaupale ana aku i ke kanaka malihini mai ka ike ana mai i kana mau pio. Kauohaia aku la kona mau kanaka e hoemi mai i ka holo o ko lakou mau lio, me ka hoomau ana aku no na’e i ka nee ana imua: a i ka pau ana o ka Ala Abasa kauoha, hoohuli a’e la oia i ke poo o kona lia a holo aku la ihope e halawai me ka malihini, a aole i liu iho ua hiki aku la oia ma kahi e hiki ai iaia ke kamailio aku i ke kanaka malihini, he kankaka kino nui hoi a ikaika ma kana (Ala Abasa) ike aku.

“Halo!” wahi a Ala Abasa i kuhea aku ai, me ke kaohi ana mai i kona lio. “Owai oe?”

“Owau ka moi o keia kula, “ i pane mai ai ka malihini, a ia manawa pu no hoi i kaohi mai ai oia i kona lio, “a i hele mai nei wau e ike owai la keia poe e helehewa mai nei iluna o ko’u aina. Owai oukou?”

Aole i pane koke aku o Ala Abasa, no ka mea ua manao iho la oia ua pupuleia paha keia kanka e kamailio aku nei iaia.

“Owai oe, a heaha ke ano o keia huakai au e alakai nei?” i ninau hou mai ai ka malihini.

“Ke alakai nei wau i ka’u huakai iho: a ina he mau mea kekahi au e makemake nei. ua hiki no ia oe ke kii mai,” whai a ke kanaka Arabia i pane aku ai.

“Aole a’u mea e makemake nei koe wale no ka’ike aku owai la oukou: a ma keia mua aku ina oukou e hele hou mai ana ma kena wahi, mai poina i ke hu hou ana iho ma kela ulu bama a oukou i haalele a’e nei. Ehoomakaukau no wau i ahaaina na oukou malaila.”

I ka pau ana o keia mau olelo, hoohuli a’e la ke kanaka p’alihini i ke poo o kona lio, a hoi aku la no kahi o ka ulu bama.

Hoi aku la no hoi o Ala Abasa a hui me kona mau koa, a i ko lakou ninau ana mai i ke ano o ke kanaka a lakou i ike aku ai, ua pane aku la oia he wahi kanaka pupule i ike ole i kana mea e kamailio ana, a i manao hoi oia ka mea i kuleana i ua wahi la.

“Aole anei he mea waiwai ka hopu ana aku iaia?” wahi a kekahi o na Arabia i ninau a’e ai.

“Aole e hiki ia kakou ke hopu aku iaia in no kakou e hoa’o ana,” wahi a ke alakai, “no ka mea, he lio maikai kona.”

I ka poe Arabia e nana ana i ke kanaka malihini e hoi ana, hookoke loa aku la o Alabiai kona haku, a pane aku la me ke ano pihoihoi:

“Ua hoomaopopo aku nei anei oe i kela kanaka?”

“Ia wai?”

“Ke kanaka pupule i hahai mai nei mahope o kakou.”

“Aole.”
            “O Oma no hoi kela.”
            “O Oma!”

“Hamau! Mai hoopuka hou oe i kekahi huaolelo. Elike me ka oiaio o kuu ola nei, pela no hoi au e hooiaio aku nei o Oma no kela: a e hoomanao pu iho no hoi, ua koke mai ke kokua no kakou i keia manawa.”

“O ka mea apiki ua hoi aku nei oia.”

“Pela no, no ka mea i hele mai nei oia e ike owai la kakou. Ke manao nei wau ua ike mai nei kela a hoomaopopo ia kakou.”

I kela manawa aia ke hapaiia la ko Ulina puuwai me ka manaolana, a o kana huaolelo hope i hoopuka a’e ai, e hoomaikai ana no ia i na lima aloha o ka Mea Mana Loa!

 

MOKUNA XIII.

 

MA NA KA’E O PAPA.

 

He hapalua hora mahope o ko Ala Abasa hoi ana a’e ma ke poo o ka huakai, hoea hou ana no kahi kanaka nana i hoike mua aku iaia i ka lohe no ke kanaka malihini i hahai aku mahope o lakou. a i keia manawa no na’e ua lawe aku la oia i ka lono, aia he mau kanaka maluna o na lio ke hahai aku nei mahope o lakou. Huki a’e la ua alakai la i kona lio ma ka aoao o ke alanui a nana aku la ihope. a ike aku la oia he eha poe e holo aku ana. Ke holo mai la ua poe la, me he mea la e alualu i’o mai ana no ia lakou nei.

“Aie he mea i oi aku mamua o ka ulia ma keia.” wahi a Ala Abasa i pane a’e ai. “O kela kanaka i hahai mua mai nei mahope o kakou oia pu kekahi me lakou la.”

“He elua o lakou la he mau kanaka ili keokeo.” i puanan a’e ai kahi kanaka nana i lawe a’e i ka lohe. “Heaha la ko lakou makemake ia kakou?”

“Mai nana oe ia mea.” i pane aku ai kina haku. “Ina he makemake ko lakou ia kakou na loakou no ia e alualu a’e, a ina no hoi he makemake okoa a’e no hoi ko lakou, alaila e hooko kakou i ko lakoi makemake i ka manawa e hoikeia mai ai.”

A pau keia mau olelo a ua alakai la, hoi aku la oia ma kona wahi, a hookikina aku la i kona lio e holo aku imua, e hooi mau ana hoi i ka holo i kela ame keia manawa. He manawa no e huli a’e ai oia hope a nana aku i keia poe e holo aku nei mahope o lakoum a aole i loihi mahope iho hoomaopopo iho la oia ke kokoke mai nei na malihini mahope o lakou. Ua hiki no iaia ke hooi aku i ka holo o kona mau lio-a malia ano like aku no ka mama holo me ko na malihini e hahai aku nei mahope-eia na’e aia no he mau lio iloko o kana huakai i hahaupu na wawae. O na lio a Ulina ma e kau ana ua hiki ole ke hookikina hou ia aku me ka maalahi: nolaila. ua koiia oia e holo aku no elike me ka ikaika o kona mau lio nawaliwali. Aole he maka’u iloko o ua alakai la o na kanaka Arabia. a ua nele oia i ka ike o keia poe kanaka e holo aku nei mahope na mea nana e paopao iho i kona poo. O kana e noonoo ana ia manawa. oia keia: ina e loaa mai ana lakou nei i keia poe e hahai aku nei mahope, a hiki iaia ke malileo aku e puni mai ai na malihini iaia, alaila, alakai aku oia i keia poe a kahi ana e makemake ai e powa ia lakou. He hapalua hora mahope mai hoea mai la na malihini ma kahi e hiki ai ia lakou ke papaleo, a ia manawa i loheia aku ai ke alakai o na malihini e kauoha ana i ua poe Arabia nei e ku iho.

“Me he mea la he mea pono ia kakou ke ku iho i keia manawa,” wahi a Ala Abasa i kamailio aku ai i ke kanaka e holo ana ma kona aoao. “E ku iho ana kakou a e ninau aku i ka makemake o keia poe, a he manawa maikai no hoi keia e hoomaha ai ko kakou mau lio.”

Ma ke kauoha a ua alakai la, hoohuli a’e la ua poe Arabia nei i ko lakou mau lio a holo poepoe a’e la, e waiho ana hoi he lina poepoe i ka manawa a lakou i ku iho ai mawaena o lakou, a ku mai la lakou me ka huli pono ana mai imua o na malihini, a o ka lakou mau pio aie mahope o lakou.

“Owai oe i hahai mai nei mahope o’u a kauoha mai ia’u e ku iho?” i ninau aku ai o Ala Abasa.

“Owau no keia o KULIANA, ka Weli o Damaseko!” i loheia aku ai ka pae ana mai o ka leo o ke kanaka mamua loa o na malihini.

(Aole i pau.)

 

 

TISIA-O-ATICA

 

Ka Wiwooleona

Wiwoole

 

Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia.

 

MOKUNA VII.

 

KAIKAMAHINEALII ARIENDA.

 

“Oia ko’u mea e lilo ole ai i whine nana. A ua ike mua no wau he nui kana mau wahine.”

“He mau wahine wale no lakou, aole nae he moiwahine,”wahi a ka makua i hoomaopopo aku ai ma kana wehewehe ana. “O oe ka mea kupono loa, no ka mea, aia he koko alii iloko ou, a aole e nele kona kau ae ia oe ma ke kulana i like me ia.”

“Aka, e hoopakele mai no oe ia’u mai ka male ana aku i kela kanaka.”

“Aole pela, e ke kaikamahine. No’u iho, e haawi aku ana wau ia oe na ka Moi Sarepisa.”

“Aole, aole, aole he pono o ia hana,” wahi a Arienda i hooho leo nui ae ai me ka nanaina o ka ehaeha maluna o kona helehelena, “e oluolu oe e papa e hoihoi hou i kau mau olelo. Ua oi aku ka maikai no’u e hooleiia iloko o kela lua liona, e aiia mai ai e na liona pololi o kona aina, mamua o ko’u laweia aku mai Ciretia aku nei a lilo i whine na kela kanaka. Aole oe he makua no’u ke hana oe pela. O, aole oe e aa e hana pela. Maluna o kuu mau kuli au e nonoi ikaika aku nei i kou oluolu ame kou aloha keiki e hoopakele ae ia’u mai keia hana kumakaia.”

“Ua ano-e paha kou noonoo e kuu kaikamahine i keia manawa,” wahi a Moi Mainosa i pane mai ai me ka leo akahele, me ka manao e hooakahele i ke kamailio ana i palupalu mai ai ka opio wahine: “nolaila, aole au e pane aku i kau nonoi a hiki i ka wa ou e oluolu pono ai. A ia manawa like no hoi oe e noonoo akahele ai, e kuu kaikamahine.”

“No’u iho, e Arienda u’i,” wahi a ka makua i hoomau aku ai,” ua ike au i ka waiwainui o ka hoohui ana ia oe me ka moi mana a ikaika nui o Aikupika, a aole ana oe e hoole mai i ka pomaikai nui e loaa ana i kou makua nei ke holopono ka haawi ana i kou lima iaia no ka male. Ma ia mea, e lilo ai oe i moiwahine mana nui iloko o keia aina o kaua a iloko hoi o Aikupika.”

“Aole, aole, aole au i ano-e. Oia mau no ko’u noonoo, a o keia mea au i waiho mai nei oia ka mea nana i hoano-e mai ia’u, a e loaa ole no ia’u ke ola maikai ma keia hope aku, ke hoomauia ka hana pela maluna o’u. Nolaila, e kuu papa ahi, e hoopau koke oe i ka haawi ana aku ia’u na kela kanaka.”

“E kuu kaikamahine, ke hana mai nei oe ma kou ano he keiki,” i pane aku ai ka moi, me ka pupuku o na maka. “A-no, e hoolohe mai ia’u ma ke ano he kaikamahinealii no Ciretia nei. Ua noi mai o Moi Sarepisa i kou lima no ko olua male, a au haawi aku wau i ko’u ae, no ka mea, aole e loaa hou ia’u kekahi manawa kupono loa e hui pu ai me kekahi mana ikaika e like iho la me keia. A e like me ka’u i hoike mua aku ai ia oe he haawi ana mai ia i ikaika no’u a no ko’u aupuni, a aohe ne mana aupuni nana e kulai mai ia’u, pela oe e hoolohe ai i keia a o ka hooko kauoha wale no kau hana e pono ai.”

A e mea a’e ana o Moi Mainosa e huli hoi mai oia no ka manawa i lele mai ai ke kaikamahine ma kona mau wawae.

“E kuu papa, i ka wa hea e malamaia ai keia male?”

“I ka wa e makemake ai o Moi Sarepisa,” i pane aku ai o Mainosa.

“A pehea ka loihi ona e noho iho ai i Ciretia nei?” i ninau hou aku ai ke kaikamahine.

“Mahope iho o ka manawa e hoea mai ai no pio o Atenai.”

“Auwe no hoi e, e moepuuia ana anei he mau ola makemae hou o Atenai iloko o kela lua liona o ka weliweli nui?”

“Pela e kuu kaikamahine. Ke manao nei au ua maalo ae paha kou noonoo maikai. He manao aloha anei kahi ou maluna o ke ola o kela poe pio o Atenai e hiki mai ana?”

“Ae, e kuu papa. Aole e hiki ia’u ke alo ae i ke homo ana iloko o ke aloha no kela poe uhane makamae. I ka makahiki i hala aole au i ike i na helehelena o ka poe i laweia mai no ka lua liona,” wahi a Arienda i hooho ae ai: “a’u i hoomaopopo ai ma ka ha’iia ana mai ia’u, he poe wahine u’i wale no lakou: heluia iwaena o na wahine u’i apau. A iwaena o na kanaka opio u’i, o kela poe opio kane ehiku kekahi i heluia iwaena o ka poe u’i. A o lakou apau ua hooleiia aku iloko o ka weliweli nui. Ahea pau keia hana weliweli? Ahea hiki mai kona hopena?”

“Aia no a pau kuu mau liona i ka lukuia,” wahi a Moi Mainosa.

“He nui maoli keia hoomainoino,” i hooho ae ai o Arienda me ke kanalua ole o kana mau olelo ma ka manawa ona i ulupuniia ae ai i ke aloha no keia poe pio o Atenai. “Ua ike no oe aole he kanaka e hiki ke luku aku i kela poe liona, a he hana paakiki loa ia, a okiloa aku ka hiki ole i keia poe opio Atenai ke hana aku, no ka mea, he hooleiia lakou iloke olaila me na meakaua ole. A hoi iho no hoi, ma e lanakila lakou mai na liona mai he hana paakiki loa no hoi ia no lakou o ka hemo ana mai ka lua aku mamuli o ke pohihihi o ke ala e hemo ai iwaho.”

Alaila, aka lea leo nui ae la o Moi Mainosa o ke ano uahoa, me ka hoona’ina’i ana iho me he la nona ka honua holookoa, a oia ka mea mana hookahi.

“O, e kuu kaikamahine,” wahi a Moi Mainosa i pane ae ai; “he manao ko’u aole i lawa ka manawa no ko Atenai poe e ike piha ai i ka weliweli nui o ka inoa o Mainosa. Aole anei ou hoomaopopo i ka olioli nui o ka lilo ana o ka inoa o Mainosa i inoa weliweli nui ia e ko Atenai poe.”
            “Alaila, he olioli no anei ia o ka ike ana i ka nui o na hoino o ke ao holookoa ia oe e kuu papa?”

Alaila huli hou ae la o Moi Mainosa a haka pono aku la kona mau maka maluna o ke kaikamahine me ka huhu nui.

“Heaha keia ou e kuu kaikamahine,” wahi a ka papa, “ua manao anei oe he kuleana kou e ninau ai i ka maikai ame ka ole o na hana a’u lawelawe ai? He kuleana anei kahi ou ma ia mau mea? Ehai aku wau ia oe e ke kaikamahine hoohaahaa i kona makuakane, na Sarepisa oe e a’o mai i na rula maikai ina aole i loaa ia oe.”

“E hoomanao, he akai pule i koe e ku mai ai ka moku lawe pio