Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 8, 23 February 1906 — Page 1

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Stacey Nakasone
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKALA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

BUKE XLIV, HELU 8.         HONOLULU, T.H., POALIMA FEBERUARI 23, 1906               NA HELU APAU 3108

 

Paa ko Geremania Manao.

AE OLE I KO FARANI AME SEPANIA MANA HOOMALU.

OKALAKALA NA KOKALA O KA PERAGONA @A LONO E AE.

 

INAINA NO I NA HAOLE.

KANAHAI. Feb. 16. Ua lele la ae ka mis@  kuwa@@ ma Nanking, eia @ @ he poe i lilo aku ko lakou @ @.

HALA AKU NO KA HOOLEWA.

@ELINA, Feb 16. Ua hala aku nei ke Kaiser no Denemaka no ke komo pu a@@ aku iloko o ka hoolewa o ka M@ Christian i make.

TELEGARAPA MOANA.

NU IOKA. Feb 16. Ua pau ae nei na hooponopono ana no ka hooimoe telegarapa moana ana mai Manila a hiki i Kina@ a mai Kina no Iapana. Ke manao ia nei e wehela ae ana iloko ae nei o A@erila.

 

Ma ka ninaula ana i ke keena telegarapa @ Honolulu nei e pili ana i keia l@n@@ ua hoikeia mai la, ua hoolala ia hui e hoomoe i mau telegarapa mai Guama aku a hiki i Kanahai, a o kekahi mai Guama aku no Iapana, ma kealahele aku o kekahi mokupuni uuku e moe ana mawaena o keia mau wahi. Ua manaoia e hoomaka ka wehe ana i kela mau telegarapa iloko ae nei o ka mahina o Aperila. Me he mea ia, ma keia lono i loaa mai la mai Nu Iokamai, ua hoonui ia aku kela papahana, a pela i komo pu aku ia o Manila ame Kina, ‘a e lilo ana hoi keia i mea e ‘palo ai me ka hui telegarapa Pelekane e ku nei ma ia mau kai.

 

PAU NA PIO RUKI’NI I KA HOI.

TOKIO. Feb 16. Me he mea la ua pau loana a pio Rukini i ka hio no ko lakou aina.

 

Me keia a’e la ua hoomamala ne o Iapana ma’ keia kaumaha. O keia kekahi o na ainau i hookomo ai o lapana i ke koi ma ka aha uwao ma Portsmouth e koi ana i ke poho no ka malama ana i na pio Rukini, a haule wale no nae ua koi ia.

 

HOOMAKAUKAU O RUSIA.

SANA PETEROBORO, Feb. 14. Kehoomakaukau nei ke aupuni no na mea e ala mai ana ma Kina.

 

E KUE ANA IA BALFOUR.

LADANA, Feb 17. Ua hooholo ae nei na Liberala e kue i ko Balfour kohola ana.

 

Ua haalele aku kekahi o na laia o ka aoao Aupuni i kona manawa i lohe ai @ua haule o Balfour ma Sheffield. Ia manawa ua olelola ae aole e ku-e ana ka aoao Liberala lala (Balfour) a ua makaukau hoi o Chamberlain e waiho aku i ke alakai ana ia Balfour i ka aoao uuku iloko o ka Hale, a ma ko Balfour aoao hoi ua kakoo ae ia oia i ka Chamberlain papahana hoomalu.

 

HANAU HE HOOILINA NO KE KALAUNU O KINA.

PEKINA. Feb 17. Ua hanau mai nei he keikikane na ke Kaikialii Chun, kaikaina o ka Emepera, a me he mea ia e hooliloia ana keia keikialii bebe i hooilina no ke kalaunu.

 

Ua kukala ae ka Emeperawahine, he mau pule pokole i hala ae nei, e akoakoa ae na Keikialii o Kina no ka wae ana i ka hooilina; ela nae hoi ua hoea ae ia keia opuu hou, a o ka pau ae ia no ia o keia manao mua.

 

HE MAU LONO HOONAUE OLAI. ST THOMAS, Feb. 17. O na olai ma Dominica, St. Lucia ame Guadeloupe na mea nana i hoopoino nui ae.

QUITO, Ecuador. Feb 17. Ua kau mai he poino nui maanei mamuli o na hoonaue olai.

CASTRIES, St. Vincent. Feb. 17. O ka uwea telegarapa e hoohui ana me Barbadoes ua moku ae nei mamuli o ke olai@.

 

O keia iho ia ka lua o na manawa i ala mai ai na hoopaue oiai ma keia mau wahi iloko o ka malama hookahi. Ma ka ia 2 o Feberuari nei ua loaa ae ka lono mua penei: Ua ikeia ke kai hoee maanei ma ka Poakolu i haia (Januari 31) a mahope mai ke oiai, a ua lauahea wale ia ae ua hoopoino aku keia oiai ia Bueno Ventura.

 

Maila paba ua hookaawalela ae na ailana o Inia Komohana mai ko ke ao nei aku mamuli o ka moku ana o na telegarapa.

 

Mamua aku o keia pahu ana o kapele nana i hoopoino i ke awao’o Martinique ame St. Vincent he ekolu makahiki i hala ae nei, ua moku ae ke telegarapa mawaena e Martinique ame Dominica, a mawaena hoi o Martinique ame St. Lucia: ia manawa hookahi no hoi he kaihoee ko Hilo.

 

HOIKE KA POPE I KONA MANAO.

ROMA, Feb. 18. Ua hoopuka ae nei ka Pope he le@a e hoahewa ana ia Farani no ka hooholo ana e hookaawale i ka ok@ ame ke aupuni.

(E nana ma ka aoao @)

 

Pa aka Luawai o Wahiawa.

O KEIA KA LUAWAI NUI MA HAWAII NEI.

E POMAIKAI ANA KA MAHIKO O WAIALUA MA KEIA MEA.

O ka luawai nui ma Hawaii nei i keia manawa, o ia ka luawai o Wahiawa, Oahu, i pau mai nei i ka hanala, a e hoolako mai nei hoi i ka mahiko o Waialua i ka wai.

 

I mea e maopopo maoli ai ka nui i’o o keia luawai, e nana a’e i keia mau hoike malalo iho nei:

 

He hookahi haneri ame kanakolu-kumamaono kapuai ka hohonu.

 

Eha haneri ame kanaono-kumamakahi kapuai ke akea.

 

Elima haneri ame kanawalu kapuai ka manoanoa.

 

Iwakalua-kumamaono kaukani kupita i-a pohaku pale.

 

Hookahi haneri ame kanaha-kumakahi kaukani kupita i-a lepo hoopiha.

 

Ehiku mile (36,960 kapuai) ka loihi.

 

Elua biliona, elima haneri miliona kalani wai e hiki ke paa la e keia luawai.

 

‘O na lilo he ekolu haneri kaukani dala.

 

Ma kela a’e la maopopo loa ka nui maoli o keia luawai, a o keia ana ka luawai nana e paplua aku i ka nui o ka aina e paa ana i ke ko no ka mahiko o Waialua.

 

Aia keia luawai ma ke awawa o Kaukoaanua, malolo iho hoi o ka hookuina o na mana Akau ame Hema, a e holopi o ana no ehiku mile maialo iho hoi o na kula e paa nei i ka halakahiki.

 

Maluna iho ke nana iho, o kau mea waie no e ike ana o ia ka paia pohaku i kukuluia mai kekahi aoao o ka pali a hiki i kekahi aoao, ame ka lepo no hoi i hoopihaia maluna iho o ua paia pohaku la. He mau mahina loihi ka hulipono ia ana olalo o ka papaku o keia awana, e eli ana hoi ilalo a loaa kekahi ano lepo i makemakeia; e hana ana hoi ina auwaha e loaa mai ai ka wai e hiki ai ke hoohui a’e me ka lepo nana e paa i ua luawai ia; ame ka hana ana i na alahao e hiki ai ke laweia mai ka pohaku. Ua hanaia a’e i palewai no ka manawa a he eha lua pao i hanala i hiki ai ke laweia aku ka wai ma kahi okoa aku mai kahi e nanala ana keia luawai.

 

Ua pikakaia ka pohaku ma keia ame keia aoao o ka pali, mailalo aku a hiki ie ke kau ana iluna, elike me he alapii la, a o ka paia pohaku hoi e moe ke’a ana I ke awana, ua hahaula ma ka hoohi-o ana mailalo mai a hiki i ke kau ana iluna, me k hoopiha pu ana i ka lepo mawaena. Ua komo aku ka paia pohaku ma na poo ma keia ame keia aoao o ka pali mai ka umi-kuma-maha a hiki i ka iwakalua-kumamawalu kapuai iloko o ka lepo.

 

O ka poe na lakou i hoala i keia mea oia no o L.G. Kellogg, ka lunahoohana o ka hui; H.C. Kellogg, C.E., o Santa Anna, Kaleponi, ka mea nana i kaha ke kii, a lawelawe aku hoi i ke kukulu ana i ua luawai la; E.D. Tenney, ka peresident o ka Oihana Wai, ame W.W. Goodale, lunanui o ka mahiko o Waialua kekahi mea i hookupu dala no keia mea.

 

O ka Oihana Wai ua kukuluia a’e e na poe e noho nei ma Wahiawa ame ka Hui Mahiko o Waialua. O ke kanawalu-kumamalua pakeneta o ka pono wai o keia lua aia i ka poe e noho nei ma Wahiawa. Ua kuaila aku ka wai e ka hui no hookahi-hapakolu keneta no keia ame keia hora e kahe ai ka wai ua like hoi ia me eono dala ame umi-kumamahiku keneta no keia ame keia hookahi miliona galani wai. Ala ke ana i ka wai ma ka puka o ka luawai.

 

E kahe ana iloko o keia luawai ka wai e loaa mai ana mailoko a’e o ewalu kaukani eka aina o na poopoo kuahiwi, e hoopuluia ana hoi ua iliaina la e ka ua liilii e haule mau ana i na ia apau apuni ka makahiki. Ala maluna o ka ikaika o ka haule ana o ka ua, e hiki ai ke maopopo ka piha I’o o keia luawai, a ua maopopo hoi, ma ka huliana, e hiki ana I ka umi biliona galani wai ka averika wai e loaa ana i ka makahiki.

 

Ala no he mau luawai i oi aku ka nui mamua keia o Wahiawa aka he kakaikahi loa Iwaena o lakou i hiki ka huina averika wai no ka makahiki holookoa elike me keia.

 

Ala mauka o keia luawai ua hanala na auwai, he eha mile ka loihi o ka auwai maoli, a he ewalu auwai kau aoao e holo ana hoi a komo loa iloko o ke kuahiwi a he kanakolu-kumamawalu luapao i hanaia no ka hoolako ana mai i ka wai.

 

Ma keia a’e la o keia biliona galaniwai ka mea nana e hoopulu aku i na kula pa@oa i loaa ole mamua aku nei ka waiwai nui, a aoie waie hoi o ia, aka e loaa pu ana ka mea nana e hooniniu i na huila mikini uwila nana e hooma’amalama a’e i keia kolone.

 

O kekahi o na mea hilu loa ma keia mea, o ia ka hanala ana o keia luawai nui ma ka lilo o kekahi @oe kakaikahi wale no, a aia no hoi he mau luawai e a’e i hanaia elike a’e la mekela. Ma ke koho haahaa loa ana ua hiki aku i ka $10,000.000 a na poe kakaikahi i hoolilo ai no na luawai ma keia Teritori.

 

He mau hoike maopopo loa keia o ka nee maile ana o na hana ano nui maiuna o ka aina nei, a he wa no e hoea mai ana e kau ai na pomaika laula.

 

(E nana ma ka aoao @)

 

MAREIA O ALICE RUSEWELA ME MR. LONGWORTH

MISS ALICE RUSEWELA AME MR. NICHOLAS LONGWORTH MA KA MAHIKO O HONOLULU.

Ma ka Poaono nei. Feberuari 17, o ia ka la i hookoia ae ai na manao o ke mele a Miss Alice Ruseweia i hopiopio ai, oiai ola e haalele ana i ka mokuahi Siberia, ma Kapalakiko mahope o ka pau ana o kana kaahele ana ma na Aina Hikina. Penei ua mele la: “Iloko lilo loa o ko’u puuwai ala he manao ana nou. A ina kaua e kaawale e kuko no wau nou; Ina no hoi oe e pane mai ana la o ko’u hele no ia me oe. No ka mea aia iloko o’u he ‘aloha ana nou.”

 

Ua hehi aku ua kaikamahine la a ka Peresidena i ka paepae o ka nohona ohana ana nona iho, oiai, ma ka la i hoikeia ae ia, ua wehe ae la oia i ke koloka Rusewela mai kona poohiwi, a apo aku ia i ke koloka hou, a i keia ia he “Mrs. Longworth” ka kakou e kappa aku ai iaia. O keia malalo iho nei ka lono telegarapa nana i hoike mai i ko laua hoohuiia ana:

 

WASINETONA, Feb 17. Ua malamaia ae ka mare o Alice Rusewela me Lunamakaainana Nicholas Longworth maanei i keia la ma ka Lumi Hikina iloko o ka Hale Keokeo. Na Bihopa Satterlee o ka Hoomana Episcopal Hoole Pope i male ae ia laua. He nani na hoowehiwehi pua. He kaukani ka nui o na poe i hoea ae. Mahope iho’o ka mareia ana ua malamaia ae ke anaina ike. He nui na makana i loaa mai i ka wahinemare mai na lahui e ae mai.

 

O Miss Rusewela, oia iho la ka eha o na keiki a na Peresidena i male iloko o ka Hale Keokeo. O ka mua oia o Miss Maria, kaikamahine a Peresidena Monroe, i male aku hoi i kona hoananau mua. Samuel L. Gouveneur, iloko o Malekai, 1820. O ka lua oia o Keoni, keikikane a John Quincy Adams, i mare hoi ka 1826, i kona hoahanau, Miss Helen, he kaikamahine hanauna na Mrs. Adams. O ka ekolu oia o Miss Elikapeka, kaikamahine a Peresidena Tyler, i male hoi ma ka la 31 o Januari, 1842, ia William Waller o Williamsburg, Va. O ka eha a o ka hope loa no hoi ia, oia ko Miss Nellie Kalani, i mareia i ka la 21 o Mei, 1874, me Algeron C.T. Sartoris.

 

NO KANA KANE

I ka ehiku o na makahiki o Miss Rusewela, aia kona makuakane ia manawa ma ke kulana Komisina Ana Aina, a e noho ana hoi i Wasinetona, a malaila oia i lohe ai i ka hookuuia ana mai o ke keikikane a kona hoaloha, Mr. Longworth, mai ke Kula Nui o Harvard, kahi hoi a Mr. Rusewela i puka mai ai he umi-kumamakahi makahiki mamua aku. I kela manawa he 21 makahiki o Mr. Nicholas Longworth, a malia ua lohe no o Alice ia mea. I ka umi o na makahiki o Alice, pau ke a’o kanawai ana o Mr. Longworth, a i ka 15 hoi o na makahiki o Alice, kohoia a’e ia o Mr. Longworth i Lunamakainana no ka Ahaolelo o Ohio. I ke kau kupulau mahope koke iho o ko Miss Rusewela hemo ana mai ke kula mai, ua lilo a’e la o Mr. Longworth i Lunamakaainan@ no ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, a iloko mai o ke kahi kau anu, mamua’e hoi o kona (Longworth) noho ana iloko o ka ahaolelo, ua loaa mai la iaia ke kono e hele aku e paina me Peresidena Rusewela. O kela ahiahi a Mr. Longworth i hele ai e paina me ka Peresidena o ia iho la ka manawa mua loa i halawai a’e ai oia he alo a he aio me Miss Rusewel, a me h@ mea ia mai ia manawa mai ko lau@ hoomaka ana e ‘ike kekahi i kekahi a hiki wale i ka manawa i komo ai ke aloha iloko o laua, a o ka hua, ua hui a’e lalaua imua o ke kuahu laa a hoopaa iho la ia laua iho iloko o ke apo o ka mare.

 

HE POE KEPANI OLULO.

He kanakolu-kumamakolu poe Kepani olulo i laweia mai nei e ka mokuahi lewekoa Buford, i loaa mai hoi iaia iwaena moana, a i hoopakeleia a’e hoi mailuna’e o kekahi moku kalepa i poino, a eia keia poe olulo ke noho mai nei maialo o ka malama ana o ke Kanikela Iapana.

 

Ma ka la 7 o Feberuari nei, ma ka hora 8:45 p.m., aia ka moku lawekoa ma kona alahele no Honolulu nei mai Nakasaki mai, a o ka elima ia o na la o ka holo ana. Ma ia la ikeia aku la kekahi moku kalepa iloko o ka poino, a i ka hookokoke ana aku keia; eia ka he moku Kepani ma ka inoa o Tonomoto Maru.

 

Ua hoopakeleia a’e la na luina ame ke kapena, a ma ka nana hope ana aku o ka poe oluna o ka moku lawekoa i ka moku i poino, aia ua moku lawekoa i ka moku i poino, aia ua moku ia ke piholo liilii la, a he mea hoohewahewa ole no hoi ke i a’e piholo ua moku la ia po no.

 

O ka mea hilu loa e pili ana i keia moku poino, o ia ka maopopo ole o kahi ona e holo ana ame ke ano o ua moku la. I ka wa i hoopakaleia a’e ai na olulo, ua ninaninauia lakou i maopopo ka lakou hana ame kahi a lakou e holo ane, aka na’e aole he hoike a’e o na Kepani, a e alo ana hoi i na manawa e ninaula aku ai, me he mea ia aole o ninaula aku ai, me he mea ia aole o lakou mea i lohe i ka olelo haole. He mau ia no, na’e mahope mai, pau a’e ia paha ke ano mumule, hoomaka a’e ia kekahi poe o lakou e kawaiawaia iki ma ka olelo Beritania a ia manawa i maopope ai, he poe keia e holo ana no kahi aliana o Wake, kekahi o na ailana e paa nei malalo o ka hae o Amerika. Alaila, maopopo a’e ia he kii lepo manu ka lakou nei hana.

 

KE ALAHAO O KOOLAU

Me he mea ia i keia mau ia koke iho, o ka hoomaka koke no ia o ka hana ana i ke alahao kaa’hi nana e hoohui ana i na Koolau o Oahu nei me ke kulanakauhale nei. I keia manawa aia na ala na alahao ke waiho mai nei ma kahi i makemakeia e hoomaka ka hana, a oka hana wale no i koe o ia ka holu mai o na kipikua a na kanaka hana, e kalai ana i na wahi apuupuu, a ke ikeia aku keia mau mea, o la iho ia no ka hoike olaio loa e maopopo ai keia mea.

 

Ua apono aku nei o Lunanui Holloway i ka hapamua o ka pono alanui, o ia no keia hapa e hoomaka ana mai kahi i pau ai ke alahao mai Kahuku mai, a e holo ana i ka hikina no eha mile, a e komo ana iloko o na aina Home Hookuonoono o Hauula. O ka hapa elua e makemakeia nei e loaa maina apono ana, e hoomaka ana mai Hauula a hiki i Heeia.

 

Ke paa i’o a’e keia alahao o ka puni no ia o Oahu nei i ke alahao, a he mea keia nana e hoowaiwai a’e i na poe kuleana aina o na Koolau elua. O ka pilikia nui mamua aku nei, o ia ka luhi maoli no o ka lawe ana mai i na ukana o na Koolau no Honolulu nei, oiai e pii mai ana na kaa ma ka pali o Nuuanu, a he ikiiki no hoi ia pii ana mai. Ma keia mua aku, e paheehee ana iluna o ke alahao me ka maikai a hoea wale iluna nei.

 

He nui na iono i iauahea a’e mamua aku nei no keia alahao, a ua manao wale ia i mau kaa uwila, aka, ma keia iho ia, he mau kaa’hi no elike me ko Dilinahama ma e hoio mai uei. He nui na aina mahi maikai ioa ma na Koolau, o ka pilikia wale no o ke alahele, ole e hiki maalahi mai ai i Honolulu nei. Ua manao keia hui kaa’hi hou e hoaia i hui mahi halakahiki, a kukulu a’e @ i halehana halakahiki ma ia wahi.

 

NUI NO PAHA KA MAKALEHOLA O HAWAII NEI

Ua hoike a’e o Charles Read kekahi o na ohua o ka ‘mokuahi Manchuria i hala aku no Kapalakiko, a he kananka eli lanahu hoi no Uta, ua olelo a’e na aliikoa e noho la ma Pilipine e ala i’o mai ana no ka haunaele nui ma Kina a e kauohaia ana ko Amerika mau pualikoa e heie aku ilaila.

 

Ua hoike hou a’e no hoi o Mr. Read, ua makemake no oia ia Iapana mamuli o kona mau mea ano e i na mak@ o na malihini, o ia hoi keano o ke oia ana o na Kepani ame ‘ka lakou mau hana, aka, o ka nanaina o ka aina aole i lawa no ka hookomo ana i ka lini iloko o ka naau o kekahi mea e noho malaila. No Honolulu nei, ua hoalaia mai kona mau manao mahalo, a liai hoi kona naau e noho iho maanei a hoohala i ke koena o kona mau ia, a ua manao oia e hiki mai an aka manawa e lilo ai o Hawaii nei i home no na haole waiwai o Amerika e hoohala ai i ke kau anu a e kukulu a‘e ana ka poe i mau home no lakou maanei. Ua manao pu no hoi oia o ka Pali Nuuanu kekahi o na wahi maikai loa ana i ike ai.

 

NANI KA AHAMELE O KAWAIAHAO

O ka ahamele i weheia ma ka luakini o Kawaiahao ma ka po Poalima i hala, no ka pomaikai o ia luakini ame ka Ahahui Hooikaika Pono Karistiano oia Ekalesia, o ia kekahi o na ahamele piha loa i ikeia. He nani na mele i meieia mai, pela no hoi me na leo o na meakani, a ua piha hoi ka lumi a hoi wale kakahi poe i loaa na tikiki.

 

He hookahi waie no wahi kina’una’u i ikeia ma keia ahamele, a oia no ka hoihoiia ana o keia ahamele i ka hale malalo. Ina i hoihoiia i wahi okoa ina ua oi loa aku ka maikai, no ka mea, he haahaa hoa ka hale o laio, a he uuku loa no hoi na puka aniani e komo aku ai ka makani iloko, huipu mai hoi me ka ikiiki o keia mau la, ua ku maoii no i ka pilikia kekahi poe, a no ia pilikia ua hoi aku kekahi poe ma na paepae puka aniani e noho ai, me ka manao paha o ia iho la ka mea e pono ai; eia na’e o ka oi loa aku ia, no ka mea ua paa ioa a’e ia na puka aniani, a komo ole ka makani iloko. Aka na’e, me he mea la o keia paha ka haawina nana e a’o aku i na alakai ahamele o keia ano ma keia mua aku, e hoihoi a’e i ka ahamele ma kekahi wahi koawale. O na mele i meieia ame na pila ma keia ahamele ua oi aku ko lakou waiwai i’o mamua o ka ukukomo.

 

E KUAI ANA PAHA O LAPANA IA PILIPINE

WASINETONA. Feb. 3.-E pili ana I ka hookohula ana aku o Luke E. Wright ma ka ano he Kuhina Amerika ma Tokio, ua oleloia a’e malia paha o hoomaka no launa ana no ke kuai ana aku ia Pilipine ia Iapana.

 

I’a noike a’e o Senatoa Dubois o Idaho i na e hiki ana keia mea ke hanala, alaila e apono ioa ana oia. O keia kekahi o na Senatoa i kioa aku ma Pilipine malalo o ka hana i haawiia aku iaia, a ua olelo a’e oia ua poho loa o Amerika no ka lilo ana mai o Pilipine iaia, a mamua hoi o kona holo ana aku nelilail a ua manao mua no oia he mea pono e haawiia aku ke kuokoa o na Pilipine, aka, I kona hoi ana mai nei ua loli a’e ia kona manao a e ike a’e ana oia i ke kuai hoolilo ana aku ia Pilipine ma keano o ka hana naauao maoli no ia e hana’i.

KEIKI HOOKANI PAHU O SHILOH

KONELA JOHN J. CLEM. KO AMERIKA KOA KEIKI O KA 1863

KOMO ILOKO O KE KAUA KULOKO O AMERIKA A EIA NO ILOKO O KA OIHANA.

Ma ka mokuahi lawekoa Buford i kumai maanei ma ka Poaono iho nei, mai Manila mai, maluna mai ona o Konela John L. Clem, ke Kokua A ipuupuu o ka Oihana Koa o Amerika, a o ke “Keiki Hookani Pahu o Shiloh.” Ua loaa i keia aliikoa keia inoa hanohano mamuli o kona wiwoole ma ke kaua huliamahi o ka Akau ame ka Hema, a ua ikeia ma ka moolelo o ia kaua o John L. Clem hookahi ke keiki uuku loa i komo iloko o kekahi pualikoa o kekahi aupuni naauao o ka honua nei. Penei kona wahi moolelo pokole:

 

Ua hoounaia aku la ka Regimana Helu 22 o na Pualikoa Kokua o Mikikana e hele i ke kaua i ka 1862. I ua pualikoa ia heie ana ma Ohio, ua holo aku la kekahi wahi keiki uuku loa, nona na makahiki he uni-kumamakahi a noi aku ia i na aliikoa o ua pualikoa ia e hoolilo mai iaia i koa. Ua manao iho ia na aliikoa he wahi hana noomakeaka keia a ua wahi keiki nei, oia na’e ua hoopaakiki loa no ua wahi keiki nei e heie pu oia me keia pualikoa, a ua hooko aku oia I kona makemake, a hahai aku no mahope o na koa e heie ana.

 

Ua lilo iho ia oia i punahele na nakoa ame na aliikoa o ua pualikoa nei a ua haawiia aku laia ka ai kahi e moe ai a hookauia no hoi iluna o ke kaa: eia na’e ka mea apiki aole i lawa ko ke keiki makemake noiaila heie loa aku la oia e ike i ke Generala o ua Regimana ia.

 

“Kahuhu, ne uuku loa oe, e Keoni,” wahi a ke aliikoa i pane mai ai, “he uuku loa iho e hiki ole ai ia oe ke lawe i ka pu raifela.” Eia na’e ma ka aoao o ua wahi keiki la, aole oia i hopo iho, aole hoi i kunana iho, aka pane aku la oia: “Ka ua hiki ia’u ke hookani i ka pahu.”

 

Mamuli o ka nui hoomano o ua wahi keiki ia, ua hookoia aku ia kona makemake, a hele aku la oia me @ @ kanaka nunui a oia nei ko lakou nei “menehune” uuku loa i hiki ole aku hoi kona kiekie ia manawa maluna o ka ekolu kapuai.

 

He mau mahina nokole mahope mai ua ikeia iho ia ke koa o keia wahi @ iki uuku a o kahi a keia keiki i hoike a’e ai ia haawina ma ke kahuakaua no ia o Shiloh. Ia wa e haluku ana na poka nui ame na poka iki e paapaaina ana hoi na leo o na pukuniahi e alapine ana hoi ua pu raffeia a e hoopoulila ana hoi ka lewa lani e ka uwahi pauda: aka na’e iloko o keia mau haawina aole i pio iho ka leo o ka pahu a ua keiki ia a iloko o na la i malamaia ai keia kaua e pii mai ana kekahi aoao a e kuemi ana hoi kekahi aoao e holo ana hoi ma o a maanei i kekahi ia oiai e holo ana kona pualikoa no kahi i kauohaia mai ai aia hoi nalowale iho la keia keiki a iloko o ka pouli uwahi heie aku ia no oia me ka maopopo ole i kahi ana e hele ana. I ua keiki la e hele hookahi ana loaa aku ia iaia ka raifela a kekahi koa o ka Hema me kona mau poka no e waiho ana a lalau iho ia ua keiki nei i ka pu.

 

“E haawi mai i keia pu e kahi keiki Ianiki.” I lohe aku ai ua wahi keiki Ianiki.” i lohe aku ai ua wahi keiki ia i ka leo o kekahi mea a laia i nana a’e ai iluna ike aku la oia i keahi Konela o ka aoao Hema e kau apa iluna o kona lio a nana hoomaku’e iho ana iaia nei.

 

Me koi a nei ano kamalii no aole oia i noonoo a’e he mea pilikia ia aka ua ku pololei a’e la keia elike me kana i ike ai i na koa e hana ana a kau aku la i kana pu imua me ka pane aku:

 

“Ke kauoha aku nei wau ia oe e haawipio mai!”

 

“Haawipio? You damned little Yankee nit (u kamipulu Ianaki lilili aole).” I loheia aku ai ka leo kalakala o u Koneia la a ia manawa hookah no i hou a’e ai oia (aliikoa) i na aoao o kona lio me kona mau kepa a lele aku la kona lio maluna o kahi keiki uuku.

 

I keia wa kani aku ai ka pu a ua wahi keiki la a ku aku la ua aliikoa la a walawala aku ia oia mailuna aku o kona lio he aliikoa i pau kona kakelekele hou ana maluna o ke kahua kaua.

 

Noiaila Uoko o na mooleio na mele i hakuia ua lilo iho ia ke “Keiki Hookani Pahu o Shiloh” i mea nui a heiuia oia iwaena o na kanaka koa iua ole o kona aina. O ua keiki hookani pahu ia oia no o Konela John L. Clem. a he kulana a-ipuupuu kona iloko o ko Amerika Pualikoa ma Manila.

 

Ke manao ia nei o keia huli hoi ana o John L. Clem no Amerika e kahea ia ana oia e lawe a’e i ka makalua o Generala C. F. Humphrey ma ke kulana A-ipuupuu Nui o ko Amerika pualikoa.

 

Ma ka halawai ana iho nei o na Lunakiai ua hooholoia e lilo o Fred Meyer i luna alanui no ka Apana o Waianae e hoomaikai ana mai kala mua aku o Maraki a e hana hoi me ka uku ole.

 

Me keia ke hoikeia aku nei ua makemake o Mr. ame Mrs. Levi Nakea e haawi aku i ko laua hoomakikai palena ole i na hoaloha i huipu ao me laua no ka u pu ana no ka laua keiki Levi K. Nakea amena hoowehiwehi i paholaia mai maluna o kona ikno wailua.