Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 9, 2 March 1906 — Page 2

Page PDF (1.35 MB)

This text was transcribed by:  Brianna Matsuura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Kuliana

Ka Weli O Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA

 

MOKUNA XIII.

MA NA KA'E O PAPA

 

            "A no'u nei hoi." i hoomau hou aku ai o Alabia, me ke kuoo maoli, "ke makemake nei au e noho pu me ia, a e hookauwa aku hoi nana."

            "Nui maoli no kou aloha, a Alabia."

            "No ka mea, he wahi kauwa ilihune no au, a o ka hana hiki wale no ia'u ke hana aku e kaa ai ko'u aie o ia ka haawi ana aku ia'u ijo i kauwa."

            "Aole, aole, e Alabia--aole oe he kauwa i keia manawa.  Ia kaua i haalele aku ai i ka home o kuu makuakane, ua puka mai oe he wahine lanakila.  O oe kuu hoahele a hoanoho-aole hoi he kauwa na'u."

            Hopu aku la o Alabia i na lima o kona haku, a hoopulu iho la me kona mau waumaka o ka hauoli.

            "Lanakila!" i hamumu iho ai oia.  "Ae, ua lanakila a ua makaukau e hookauwa aku nau mai keia wa aku a hiki i ka wa pau ole.  Eia na'e, e kuu haku, aia iloko o'u he mahalo hemolele no ka ike ana iho ua maweheia a'e keia kaula paa mai ia'u a'e.  O kau kauwa ilihune nei ua aloha oiaio ia oe, a he mea pono e loaa ia oe keia ike e mau ana no ia aloha iloko o'u a makukau hoi e hookauwa aku nau, oiai no na'e aole au he kauwa i keia wa."

            Mahope koke iho o keia, a ia Alabia hoi e holoi ana i kona mau waimaka, haawi koke a'e ia o Kuliana i ke kauoha e kau na mea apau maluna o ko lakou mau lio, a e hoomakaukau iho no ka hoomau ana aku i ka lakou haukai.

            Ia ahiahi no hiki aku la lakou ma na ka'e o ka muliwa o Papa, a malaila lakou i hoomaha iki iho ai.  He mau mile loihi no koe a hiki aku i ke ana o Beni Hada, a he hiki no ia lakou nei ke hele aku a hoea ilaila i ke aumoe o ia po.  Aole i nana ka haku o na powa nona iho, aka, no Ulina kona noonoo nui, a ua waiho aku la no oia na ua kaikamahine la a Casema e koho nona iho.

            "E hoomau no wau i ka hele ana i ka manawa koke no e loaa ai ka maha i ko kakou mau lio," wahi a Ulina i pane aku ai.  "Ua oi loa aku ko'u makemake e hoomau aku mamua o ka hoaumoe ana iho maanei." Alaila, noonoo iho la oia no kekahi manawa, alaila ninau aku la: "Ua ike anei oe i kekahi wahine ma ka inoa o Ezabela?"

            "Ae, e ka lede maikai, ua kamaaina au iaia.  Ua ike anei oe iaia?"

            "O ko'u makuahine ka mea i ike a kamaina iaia; a o Alabia no hoi kekahi i kamaaina, a na Alabia i hoike mai ia'u he oluolu keia wahine, a malia o oluolu mai no hoi oia ia'u.  Ua maopopo anei ia oe, ke noho pu nei anei keia wahine me keia Beni Hada?"

            "Aia oia me ia (Beni Hada) in a na'e eia no oia ke ola mai nei; a ma kekahi olelo ana'e hoi aole no laua i kaawale loa.  Aka na'e, e maopopo ana ia kakou ia mea ke hiki aku kakou ilaila."

            E anehe aku ana o Alabia e pane aku i kona haku me he mea la us kamaaina ka kaua Kuliana i keia mau mea (Beni Hada ame Ezabela), eia na'e ua hookuha'uia aku oia i kona manawa i lohe aku ai i ke kauoha ana'e o Kuliana e kau na mea apau maluna o ko lakou mau lio; a aole no hoi i liuliu iho, nee aku la ka lakou huakai.

            Aia ke ana o Beni Hada iloko o kekahi awawa hohonu, kahi hoi e kikee a'e ana ke kahawai mawaena o elua puu kiekie; a na kekahi ululaau nui hoi i pale aku i na kukuna owelawela o ka la ame ka ikeia ana mai e ko waho poe/  Aia he wahi alanui maikai ke moe la a hiki ilaila mai ke kula aku, eia na'e hoi, he mea pono e kamaaina kekahi mea i ke alahele i hiki ai ke hele aku me ka maalahi.  No Kuliana, me he mea la ua kamaaina oia ia wahi, no ka mea, aia oia ke hele la me ke kanalua ole iho, e alakai ana hoi i kona lio ma kela ame keia kikee me ke paewa ole, a i ka hope loa no hoi, ku iho la kona lio mamua o kekahi paia pohaku, a malalo hoi o kekahi wahi oioina pohaku e kamoe mai ana iwaho, a malalo iho hoi o keia wahi ka puka e komo aku ai iloko o ke ana o Beni Hada.  He pouli loa i keia manawa e hiki ole aku ai i kekahi mea i malihini ke ike aku i keia mau mea, aka, no ka poe i kawaaina ua maopopo ia lakou ia mau mea.  Mahope o ke kahea ana aku o Hobadana me ka leo nui ikeia aku la ka puka ana mai o kekahi mea me ka lamalama, a o keia no hoi kekahi o na kauwa lawelawe.

            "O oe ka ia, e Otaka; aia ka hoi ihea ko haku?" i ninau aku ai o Hobadana/

            "Ho, ho--o Habadana ke keia." wahi a ke kauwa i pane mai ai/

            "Ae, owau no keia; a o Kuliana no hoi kekahi, a mawaho a'e o maua, aia he poe okoa a'e/ Aia ihea o Beni Hada?"

            Aia oia ke moe mai ne/"

            "A aia ka hoi ihea kuu---aia ihea o Ezabela?"

            "Ua hiamoe no hoi oia."

            "Ina pela e hoala koke aku ia lana i keia manawa. Alia na'e hoi--e alakai mua aku ia makou iloko o ke ana."

            Puka mai la ua kauwa Paele la iwaho me ka lamalama, a ia Hobadana ame Selima ma e hoomaopopo ana i na lio, alakai aku la ? Kuliana ia Ulina ame Alabia iloko o ke ana.  O ke keena mua a akou nei i komo aku ai he akea a he kiekie no hoi ke kaupoku , a na ka malamalama o ka lamalama i hoike mai i na malihini aia no he mau keena hou aku.

            Aole i loihi loa hoea mai la he kanaka elemakule mai kekahi 'umi mai.  He lahalaha kona mau poohiwi, a ua like ke keokeo o kona lauoho ame kona umiumi me ka hau o Heremona, a iloko no ?oi oia manawa hookahi olili mai la he wahine aoo mai kekahi huli mai o ke ana/  Nee koke aku ia o Kuliana imua o laua, a hawanawana ma-lu iho la, alaila pane a'e la oia me ka leo moakaka;

            "O keia mau lede, e na makua maikai, us huli mai nei laua i no kokua ana mai ia olua a'e, ame ka maluhia no hoi o ko laua nohona.  Mai ninau i kekahi ninau ia laua i keia po, no ka mea, ua maluhiluhi loa laua, a he mea pono ia laua ke hooluolu iho.  I ka la ?popo e hoike aku ai laua i ko laua moolelo."  Alaila, huli a'e la ua Kuliana nei a hele mai la imua o Ulina.

            "E ka lede maikai, ua hiki ia oe ke hilinai i keia wahine elike me kou hilinai ana i kou makuahine ponoi.  E hele pu aku oe me ia; ? pela hoi na uhane maikai e kiai mai ai maluna ou ia oe e hooluolu ana."

            "Aka na'e hoi, aole paha hoi oe e hallele iho ana i keia wahi?" wahi a Ulina i pane aku ai.

            "E hooluolu ana au maanei i keia po, a malia o hui aku no hoi kakou i ke kakahiaka o ka la apopo."

            Nana pono loa mai la ka luahine ia Alabia, a hoomaopopo mai la; a iaia i huli aku ai a nana aku i ka helehelena nani o Ulina. pane mai la oia:

            "Ke manao nei au o keia ke kaikamahine o Aboula Casema."

            "Ae, e ka makuahine maikai," wahi a Alabia i pane aku ai; "aka hoi, mai ku iho kakou maanei.  E ike no auanei oe i na mea apau i ke kakahiaka o ka la apopo, oiai ua maluhiluhi loa ia kuu haku nei"

            Me ka pane leo hou ole mai, alakai aku la ua wahine la ia laua nei ma kekahi alahele ololi, a hiki aku la lakou nei ma kekahi lumi, a o na wahi mea hoonani wale no oloko o ua lumi la he wahi moe, pakaukau ame na wahi noho laau.

            "E kuu lede maikai," wahi a ua luahine la i pane mai ai ia Ulina.  "ua hana oluolu mai kou makuahine ia'u, nolaila, e hana maikai aku ana no hoi au ia oe.  Ke hoomaopopo nei au ua aneane maoli no oe e maule, nolaila, e waiho aku ana au ia oe e hooluolu, me ko'u manaolana hoi i ka la apopo e hoike mai ai oe i ka'u hana kupono e hana aku ai nou."

            Panai aku la o Ulina i na olelo maikai a ua luahine la, a mahope hoi o ko Ezebela ike ana ua pono na uhimoe, waiho aku la oia i ke kukui iluna o ke pakaukau a haalele iho la i ka kaua mau opiowahine.

            Ua nawaliwali a luhi maoli o Ulina a hiki ole iaia ke papaleo me kana Alabia; a iloko o na minute pokole loa mahope iho o ka waiho ana o kona poo iluna o ka uluna. ua hiolani aku la oia iloko o ka hiamoe kulipo.

 

MOKUNA XIV.

MOEUHANE.

 

            Puiwa a'e la o Ulina mamuli o ka loaa ana aku o kekahi moeuhane hoomaka'uka iaia, a ike iho la oia i kana Alabia e ala ana no ma kona aoao/  O ka ninau mua a Ulina i ninau a'e ai, aia la oia ihea; no ka ea aole i maopopo iaia na mea i ala mai mawaena o kana moeuhane ame na mea i kaahope aku ma kana huakai.  Hoike iho la o Alabia i kahi a kona haku e noho nei, a hoke aku la no hoi oia i na mea i ala mai mai kona manawa i hiki ai i ke ana.

            "Ina pela eia kaua me ka elemakule lokomaikai," wahi a Ulina i pane a'e ai, iaia i aia a'e ai, a nana a'e la ma o a maanei ona.

            O ka nanaina o ko laua lumi he ano apuupuu no, me na paia i paoia iloko o ka pohaku e kekahi ahi pele, a e oili iho ana hoi ka malamalama maluna iho, kahi i o-wa o ka pohaku.

            "Eia kaua me Beni Hada," i panai aku ai o Alabia , "a no keia manawa ua palekana kaua."

            "Ua ike au he wahi luahine i ko'u manawa i hiki mai ai ianei," i pane a'e ai o Ulina.

            "Ae, O Ezabela ia.  Ua hoike aku au ia oe i na mea e pili ana nona.  He wahine maikai a oluolu oia; a ua maopopo mua no hoi ia'u e makemake ana oe iaia."

            "Aka hoi," wahi a Ulina i pane aku ai, "in a kaua e ake ana e loaa mai na kokua ana no kaua mai ia Beni Hada ame Ezabela, he mea pono ia kaua e hoike aku i ke kumu o ko kaua haalele ana aku i ko kaua home."

            "Pehea ka hoi!" i pane aku ai o Alabia, e kaulono pono ana hoi kona mau maka maluna o kona haku.

            "A heaha hoi ka kaua e hoike aku ai ia laua?"

            "E kuu lede maikai, he hookahi wale no a kaua mea kupono loa e hoike aku ai.  Ua maopopo i keia poe ke ano o ka moi o Damaseko; a i ko laua manwa e lohe ai i kou moolelo, he mea oiaio e haawi mai no laua i na kokua ana apau nou."

            "He mea pono anei ka hoike ana aku ia laua i na mea apau, e Alabia?"

            "Ae, e kuu hakuwahine."

            I kela wa i komo koke mai ai o Ezabela iloko o ka lumi.  He luahine maka oluolu keia a puuwai hamama hoi, i hala aku kona mau makahiki maluna o ke kanaono, a e mohaha mai ana no hoi kona mau papalina e hoike mai ana i ke olakino maikai iloko ona, a kulana ikaika hoi.

            "A, e kuu lede Ulina maikai e," wahi a ua luahine la i pane aku ai. "ke manao nei au ua loaa ia oe ka hiamoe oluolu ana."

            "Ae, e mama, ua hiamoe au me ka maikai."

            "A ke manao pu nei no hoi au e hiki ana ia oe ke ai i kekahi mau meaai i keia kakahiaka."

            Hoike aku la o Ulina ma i ko laua pololi, alaila kii aku aku la o Ezabela i mau mea ai na laua nei/  Aole i liuliu aku hoea ana ua luahine ia me kekahi pa laau nui, a iluna hoi o ua pa laaa a ia he mau popo ?erena, he i'o holoholona i hoomaaliliia ame kekahi pola waiu kao/  Ai iho la o Ulina ma a maona maoli, a i ka pau ana o ka laua ai ana, o ia no ka wa i ake mai ai o Ezabela e lohe i ke kumu i huli mai ai ka kaua mau opiowahine i ke ana o Beni Hada.

            "E ka makuahine maikai," wahi a Ulina i pane aku ai, "e hoike aku no au i na mea apau me ka oiaio, alaila mahope aku olaila e ike iho ai oe i ka nui maoli o na kokua ana a olua e haawi mai ai no maua."

            Maanei i hoike aku ai o Ulina i na mea apau i ala mai, e hoomaka ana mai ka manawa i loaa ai iaia kela moeuhane pahohao a hiki i ko laua wa i komo ai iloko o ka malu o ke ana o Beni Hada.  Ua hoike pololei aku no o Ulina i kona ae ana e lilo i wahine na ka moi-- hoike aku la no hoi oia i ka make ana o kona makuahine--alaila hoike aku la oia o ka wa i ala mai ai ka maka'u iloko on a no ka moi ana i ae aku ai e lilo i kokoolua nona, o ia no kona manawa e noho kanikau ana no kona makuahine.

            "Mai manao mai oe ia'u he naaupo." i hoomau loa aku ai o Ulina i kana kamailio ana, me kona nana pono loa ana aku ia Ezabela.  "Ia'u i ae aku ai e lilo i wahine na ka moi, ua oiaio maoli no ko'u manao a ua hooholo no hoi ko'u lunaikehala e hooko aku.  Ua hoolilo mai kela moeuhane i ko'u noonoo maikai me he mea la he wanana ia i hoikeia mai no ko'u ola ana.  Aka na'e, elike me ka nee ana o ka manawa imua, pela hoi ke kakaa ana'e o ko'u mau maka a hoomaopopo i ko Horama auo, alaila, komo mai la ka maka'u iloko o'u e hooponiniu mau ana hoi i ko'u mau noonoo/  Ua moeuhane au no Helena i na po apau, a i ke au hoi ua kau mai la ka lia i kuu kuno no ka hopena i kau aku maluna oia MOiwahine i halawai me ka make mainoino.  Ma ka hoopokole ana'e, ua nana aku au i ke kulana moiwahine no Damaseko me he mea la ua oi aku ia mamua o ka make.  O ka hora e hookoia ai keia mea a'u ai, a ua hoike mai o Alabia no olua/  Ua hoike mai kela ia'u he mau hoaloha olua no kuu makuahine, a ua maopopo no hoi iaia e lilo mai ana no olua i mau hoaloha no'u.  Nolaila, e ae mai ia'u e manaolana aku aole au i huli mai nei i ko olua hoohoaloha ana mai ia'u me ke poho wale."

            Lalau mai la o Ezabela i na lima o Ulina, a puliki iho la a paa.

            "E kuu keiki aloha." wahi a ua luahine la i pane aku ai, me ka piha o kona naau i ke aloha, oiai ua hoonioniia kona puuwai me ke aloha i ka wa ana i lohe ai ko Ulina moolelo, "ua hoike mai nei oe i kou moolelo i kekahi mea i maopopo mua ia mea, a ua aloha au ia oe, a e kiai makaala no hoi au i kou pono me kaji i kaika i loaa ia'u ; a ke hooiaio aku nei no hoi au ia oe, e hui pu mai ana no o Beni Hada me a'u me kona naau apau.  Ua hana oe i ka mea pono ma kou holo ana mai keia moi puuwai koko.  Ua maopopo kona ano ia'u;  a ke manaoio nei au ua hoopakele a'e oe ia oe iho mai kekahi hopena ino, a aole wale hoi oia, aka ua hoopakele pu oe ia Horama mai kona hana hou ana i kekahi karaima.  O kei a'e la ka mea i maopopo ia kakou i keia manawa, a e kuu lede maikai, e ae mai ia'u e ninau hou aku, heaha la kau i manao ai e hana aku ma keia mua aku?"

            "He lahilahi loa ko'u mau noonoo ana ma ia mea, oiai ua hoanoeia mai ko'u manao," i pane aku ai o Ulina , a i keia manwa hoi, ua wehe hamama a'e la ua kaikamahine ia a Aboula i kona puuwai oiai ua hilinai piha aku la oia ia Ezabela.  "Ua noonoo nui au maluna o ia mea, a he hookahi wale no wahi e maha ai ko'u noonoo.  He mea pono ia'u e noho kaawale mai Damaseko aku a hiki i ka make ana o ka moi.  O Keia wale a'e la no ka'u mea i noonoo ai.  Aole o'u nana a'e i kahi e hoomoe ai kuu poo, a o ka mea nui wale no iloko o'u o ia ko'u ku kaawale ana mai na poino aku."

(Aole i pau.)

 

HOOMAIKAI NUI

Ia Mrs. Kuaihelani Campbell-Parker, Honolulu, Oahu, T.H.

            E ka lede aloha, a puuwai lokomaikai me ke kokua o ke aloha Kristiano io:--Oiai, ua loaa mai i keia Ekalesia ma o ka lede Beke Ihihi la kau makana, a kokua aloha poina oleia, a e like hoi me ia i hoomaopopo ia iloko o na manao malalo iho nei penei: No Ka hoomaemae luakini o Wainee…………$125

Koena ola kahu o ka M.D. 1905….100

Ola Kahu e hoomaka ana i Feb. 1906………..20

            No keia mau haawina aloha makamae i loaa ia makou mai kou lokomaikai nui, nolaila, e hooholoia:

            O makou pakahi, a o makou i hulia, na luna, ame na hoahanau na haumana Kula Sabati ame na Lala o ka Ahahui Hooikaika, Kristiano o Wainee, Lahaina, Maui, ma o ko makou Komite la.

            Ke haawi aku nei i ko makou hoomaikai nui loa ia oe, no kau mau kokua aloha, e like meia i hoikeia maluna ae nei.

            Ke noi nei makou i ka Mea Mana Loa o ka Iseraeia, e haawi mai ia oe ame kau mau mamo i na la houoli, a me na makahiki kanikoo iloko o keia ola ana, a e hoonani a hoomau ia kou mau pomaikai a hiki i kau mau mamo.

            A o ke Akua auanei Kou Kiai , ame kou malu ma kou mau aoao, a Nana no hoi e hoonani mai ia oe a hiki i kou mau la hope, e haiamu ia ana hoi e ke aloha.

            O makou iho no me ke aloha ma o ko makou Komite Ia.

            Luakini o Wainee, Lahaina, Kalana o Maui, Feb. 4th, 1906.

            S. KAPU, D.W.K. WHITE, D. KAHAULELIO, A. MAKEKAU, G.K. KAUWENAOLE, MRS. KAPU, MRS. MRS H. PAAOAO, MRS. K. HOOPII, MRS. E.A. WHITE, BEKE IHIHI, MRS. KAUWENAOLE, MRS. MIMA APO, MRS. K. SEONG, MRS. D.W.K. WHITE.

HOALOHALOHA.

Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:

            O ka mea manaonao ka hiki ana mali mawaena o ke kane ame ka wahine ame na keiki ame ka lehulehu ka uka o ke Aloha, ke kaumaha na ka waimaka e hiolo ana ua hala ka mea aloha he kane ua kii mai ia no ka Mea.  Nana i hana mai a lawe aku la i Kana o ka Uhane a koe iho la ke kino lepo a hoi aku i ka Lepo.

            Ua make o Kahui (k) ma Pakala, Makaweli, Waimea, Kauai, ma ka la 21 o Feberuari, M.H. 1906, a lawe ia aku kona kino puanuanu ma ka pailina ma Lanakila, Waimea, Kauai a koe iho la kana wahine Keokiiele Kahui me na keiki he umi, e kumakena aku ma keia ao, me ka ohana.

            O koha aina hanau o Niihau, i Niihau a nui a kanaka makua i Kauai nei, loaa ka wahine o Mrs/ Rose Kalehu, na laua na keiki elua a make ia wahine, mahope iho o ia make ana o Rose Kalehua ma?e hou i ka wahine olia o Keokilele Kahui me keia wahine a hala wale aku la i ke ala hoi ole mai na laua na keiki he umi, o ke alanui hookahi ia o na mea apau o J.W. Kahaleau ka mea nana i hoomaikai i kona kino hope loa, a mai ka lawaia mai oia me kana lede Mrs. Kaiua Kahaleau a kipa mai ma kauhale nei, a ma ko maua home no i hoomanao ia ai kona kino le?? a lawe ia aku a kanu ma ka ilina ma Lanakila.  Aloha a nui ame ka wahine kane make.

                                    J.W. KAWAILILA.

                        Waimea, Kauai, Feberuari 24,1906.