Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 9, 2 March 1906 — Page 7

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Barbara Schafer
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KENEKURIA UMI-KUMAMAIWA.

 

(Mai ka aoao 6 mai.)

 

            Alaila, heiuheluia a'e la ka palapala hoolilo aina, a he kuahaua @ i na ka Haku Paulet, a  mahope iho o keia ua hukiia iho la ka hae Hawaii Hale e kekahi mau kanaka Hawaii. Hukiia a'e la ka hae o @@@@@ane e kekahi lukanela o ka mokukaua "Crysfort," a kipu aloha ia a'e la e na papu o ka moku ame ko ka aina nei. Ia manawa hoo@@@@ no hoi ua hapa a'e ia ka hae o ke Kanikela Pelekane. O ka @@@ @ la loa ma keia la o ia ka hui like ana o keia hana nui a koikoi @@ @@ piha ana o na makahiki he kanaha-kumaniaiwa o ko Kamehameha Kaawi ana i ka aina ia Vanakoua.

            Ma ke kuahaua i kukalaia e ka Haku Paulet ua hoikeia e hoo@@@@ no ka lawelawe aupuni ana elike me na wa mmua iho, e pili Pelekane i ka hanaia, ma ke komo akeakea ana o keia mau mana @@@ a ua waiho maoil ia aku no hoi he palapala o ia ano imua o @@@ @@ no kona kakauinea a'e, aka na'e, ua hoole loa aku la oia.

            I kekahi la a'e ua laweia mai la ka manao o Kauka Judd a noo@@@@ iloko o ka ahakuka, a hooponoponoia a'e la ka papahana no ka waiho ana aku i ka aina i ka Haku Paulet. Ma ke kakahiaka o @@ @@ 25 kakauinoa iho la ka moi ame kona kuhina nui i ka palapala hoolilo aupuni kuikawa ia Haku Paulet, "e waiho ana hoi a @@@@ mai ka olelo hooholo a ke Aupuni o Pelekane mahope o ka loaa ana mai o ka hoike piha i na aoao a i elua."

            Ma ka hora ekolu o ka auwina la, Feberuari 25, ua ku a'e la ka moi maluna o ka paia o ka papu, a heluhelu mai la i kekahi haiolelo @@ i ke anoano ame ke aloha. Penei kekahi mau mapuna olelo o ua haielelo ia: "Auhea oukou, na 'lii, na kanaka,, na makaainana, mai @o'u mau noonoo mau kupuna mai, ame oukou hoi na kanaka o na aina-e! E hoolohe mai ia'u! Aka, o ko'u noho hoomalu ana maluna o oukou, e o'u mau makaainana, ame ko oukou mau pono e hoomauia aku ana no ia, no ka mea ke manaolana nei no wau e hoihoi hou ia mai ana no ka ea o ka aina i ka manawa e apoana no na'e i na kanaka Hawaii, a ma na mea apau e pili ana i na lahui e a'e e kaa no malalo o kekahi komisina, a o na lala o ka papa komisina i hope i hookohuia e ka moi, ka Haku Paulet, D. F. Mackay ame Lukanela Frere o ka mokukaua "Carysfort." O na kana wai apau i hooholoia ai e ka ahaolelo ame na aelike apau i hanaia e ku no pela me ko lakou mana piha. Ua hookohu a'e la ka moi ame kona kuhina nui ia Kauka Judd i hope iloko o ka papa komisina, a holo aku la no Maui ma ka la 27.

            Aole he mau mea i lohe hou ia e pili ana i na koi i laweia mai i ke aupuni moi o Hawaii. I keia manawa hoomaka aku la no komisina e lawelawe i na hana me he mea ia ua paa loa iho la o Hawaii nei malalo o Pelekane me he kolone la no ia aupuni. O na hae Hawaii apau e loaa aku ana ua pau a'e ka i ke puhiia i ke ahi. O na lahui e he mau aina ko lakou e paa ana ua hoikeia aku la ia lakou e hoouna ae i ka lakou mau koi i ke komisina mamua o ka la 10 Iune, 1843, a hoopuka hou ia aku la no hoi na kakau hooia ana no na moku e holoholo piliaina ana, e hoihoi a'e ana hoi ia lakou malalo o ka hae o Pelekane. O na moku o ke aupuni ua laweia a'e la ma ke ano he mau moku hana no ka H. B. M.'s moku "Carysfort," ua hoololiia a'e la ka inoa o "Hooikaika," a kapaia a'e la o "Albert," a o ko "Paalua" hoi i "adelaide." Ua hookau hou ia iho la i hookahi keneta auhau dute hea, no ka uku ana i no lilo o ke komisina. O ka hana nui maoli a ke komisina ua like me ka aha hookolokolo apana. Aole he mau hookolokolo kiure ana i ikeia i ka wa e ku ana ua papa komisina la.

            Me ka nieniele ole ia a hookolokoloia paha iloko o kekahi aha hookolokolo, ua lawe a'e la ka Haku Paulet i ka aina i koiia e Mr. Charlton, a kipakuia aku la ka pie e noho ana maluna iho olaila, a he iwakalua-kumamakolu hale i pau a'e i ka wawahiia, a he hookahi haneri ame kanalima-kumamaono poe i hooneleia me na home.

            Ma ka la 11 o Malaki ua hoounaia aku la ka moku "Albert" (Hooikaika) e holo aku no San Blas, Mekiko, no ka lawe ana aku ia Mr. Alekanedero Simpson me na palapala no ke Keena o na Aina-E o Pelekane. Oiai ua hoolimalima mua ia a'e keia moku e ka Hui o Ladd & Co., nolaila, ua paa iho lakou ia ke kuleana e hoouna aku ai e agena kalepa no lakou maluna ona.

            He ninau ano nui loa imua o ka moi e pono e loaa iaia kekahi mea ma kona aoao ma Ladana iloko o keia manawa o ke kupikipikio. No ia mea, ua hookohu ma-luia aku la o Mr. J. F. B. Marshall (a i hele aku hoi ma ke ano he elele no ka hui o Ladd & Co.) i komisina ma ka aoao o Kamemeha III., a kau aku la oia maluna o keia moku me Mr. Simpson me ka loaa ole o ka hoohuoi i ua hopekanikela Pelekane nei.

            Mamua aku o keia manawa ua hoouna ma-luia aku la he waa me na kanaka Hawaii e kii i ka moi ame kona kuhina nui e holo mai no Oahu nei, a holo mai la no hoi laua maluna o kekahi mokukuna, a ku a'e la ma Waikiki i ka po, heluhelu, a kakauinoa iho la i ka palapala i hoomakaukauia no Mr. J. F. B. Marshall e lawe aku, a i ka pau ana, hoi koke aku la laua no Wailuku me ka ike ole ia. Ma ka la 17 o Malaki, holo aku la ka moku "Vitoria" no Walparaiso, e lawe ana hoi i na palapala no Adimarala Kamaki.

            Iloko mai o ka mahina o Aperila, ua malamaia a'e la ka ahaolelo ma Lahaina. Ma keia kau i kope pau loa ia,ai, no ka manawa mua loa, i na aina apau o Hawaii nei, me na inoa o kela ame keia mea kuleana aina. He umi pule i lili ma keia hana. Ma keia kope ana i ike maopopoia a'e ai aole he aina nui e waiho wale ana meka noho ole ai. (Aole i pau.)

 

Ke Noho Pouli Nei no o Ilnia.

KA MOIWAHINE NUI E OLA NEI KEIA MANAWA--NA WAHINE KANEMAKE HE 25,000,000.

(Hoomauia.)

NA MOOLELO O NA HALEMA'I.

            Ua ha'i mai la kekahi o na kokua ia'u i kekahi mau mea hoomakeaka ana i ike ai iloko o kekahi o na halema'i. E loaa mau ana na pilikia ina no ma ka hookipa ana aku i na poe i loohia i na nawaliwali. He mea maa mau i ka manawa e haawila ai ka laau i kekahi mea he mea pono e hoopaaia iloko o ka moolelo, a e kakauia iloko o na buke, a ma ia ano e ninauia no ke kane i ka inoa o kana wahine, a o ka pane e loaa mai ana: "Owai ka mea i ike i ka inoa o ka wahine?" Ina hoi e ninau aku ana i ka wahine i kona inoa, e pii koke auanei kona mau poohiwi a huna iho la i kona helehelena mahope o ka uhimaka. Ua loaa mai keia mamuli o ka manaoia he mea pono ole ka hoopuka ana ae i ka inoa o ka wahine imua o ke alo o kana kanemare a i ole imua paha o kekahi kane o ia ohana hookahi. He aneane hiki ole loa ka hoopaa ana i ka lahanau o kekahi keiki, ame kekahi mau mea ano nui e ala mai ana. Ina oe e ninau aku ana i ka makuakane i ka manawa i hanau ai ke keiki e pane mai no oia, mahope no nae o ke kunana ana no kekahi manawa "ua hanauia ke keiki i ka manawa e kanuia ana ka laiki," a i ole "mahope koke iho o ka ohi ana." Aole loa e hiki ke loaa mai na hoike e ae e pili ana i ka hanau ana o ke keiki o keia mau mea wale ae la no.

            O na manao e ala mai ana iloko o keia poe no ko lakou mea i nawaliwali a ma'i paha, he ku no ia ka hoomakeaka. E kaumaha loa no auanei kekahi mea ina aole oia e kihe no ekolu mahina, a e hoanoeia no hoi kekahi mamuli o ke pana ana o kona puuwai a makemake e hoopaaia. E hele ae no kekahi mea i ka halema'i a hoike ae aiai iho no ka lapaau ana, a e hoomaka koke no ke kauka e nana ina paha ua loaa oia i ka ma'i. Ina e hoikeia aku aiai e pili ana i kona ma'i, aole e hala ka pane mai: "O, e olorata koke ana no keia ma'i ke loli ae ka pa ana o ka makani mai ke komohana ae." E hoole loa auanei oia i ka lapaau ana a e hele aku no auanei oia me ka hauoli me kona manaoio o ka loli ana o ke kukulu a ka makani e pa ai oia wale iho la no kona mea e ola ai.

 

NA KUIA O KE KAU ANA I NA HOOLAHA.

            Aneane e waiwai ole ma Inia nei ka hoolaha ana aku i na hoolaha, a he mea waiwai ole i na poe loea hoolaha ka hele ana mai ianei. He mea oiaio keia no ka mea me kanaiwa-kumamawalu pa-keneta o ka huina lahui aole hiki ke heluhelu. O na Mahomeda, i hiki aku ka huina i ke kanaono-kumamalua miliona, aole loa e hiki ke heleia aku imua o lakou me na palapala no ka mea ke manaoio nei lakou, o ka hoolahaia ana o kekahi mea ola he kauhihi ana aku ia i ka mana o ka Mea Nana i Hana mai. O na hindu hoi, a o lakou hoi ka heluna nui o ka lahui, aole o lakou manaoio i ka pepehi ana i kekahi holoholona he ola kekahi iloko ona, nolaila, aole o lakou kuai i na waiwai e hiki koke ai ke lilo ina he mau lahui e ae.

            O na poe hoolaha a pa'ipalapala ma Inia nei, o kela ano kahiko no, ka ulolohi, a e ala koke mai no na manao manaka iloko o na agena hoolaha o keia au naauao a holomua. ua hoike mai kekahi agena o kekahi hui i ike nui ia ua hoouna aku oia i na leta ninau ia 250 poe hoolaha a pa'ipalapala, e noi aku ana ia lakou e hoouna mai i mau kope o ke ano o ka lakou mau nupepa ame na huahelu e pili ana i ka auhau no ka hoolaha ana. He umikkumamaono wale no mailoko mai o keia huina i hooko mai, a o ka hapanui o keia poe ua hoike mai aole o lakou haawi wale i na pepa; a ina he makemake kona i nupepa e hoouna aku e wealu keneta ma ke pooleta. I keia manawa eia keia agena ke hoao nei e hoikeike aku i na kanaka i na mea e pili ana i kana hui ma ka hoouna ana aku i na kanaka ma no alauni e kau ana hoi iluna o na kamelo i hoohiwaihwaia. Ua puunaueia aku iwaena o na kanaka e puuluulu ana i kahi hookahi i na waiwai hoohalike, me ka wehewehe pu ana aku ia lakou i ke ano ame ka waiwaiio o ia mau mea. Eia nae ua manaoia he ulolohi loa keia lawelawe hoolaha ana a he nui no hoi ka lilo, a me he mea la e ike ae ana keia hui, he mea waiwai ole ka hoomau ana aku i ka hoopukapuka waiwai ana maanei.

 

ULOLOHI LOA NA PELEKANE.

            He ulolohi loa a Inia nei ma lawelawa kalepa ana a aneane no e poho na manaoiana o kekahi kanaka mai ke komoh@@@ mai i mea i ka hoonee awiwi ana i kana mau hana imua. I kona manawa hoi e manao ai e hoonee aku i kana mau hana e like me kana i ike ai ma kona wahi. Aole anei he mea h@@haiha i ka naau ke kali ana no kanakolu la mamua o ka loaa ana mai o ka haina o kau leta mai kekahi kanaka e noho ana ma kekahi a@@@ mai o ke alanui a e huli pono mai ana hoi i kou wahi e lawelawe kalepa ana? O ka oi aku no nae o ia hoi i kou wa e ike ai aia no ka mea i aie ia oe i kauhale a kipa aku paha oe no ka hooponopono ana me ia. E hoike mai no auanei kona hope ia oe aia no ua kanaka la ke paa loa la i kana mau hana i hiki ole hoi ke hooka'uluaia: eia nae ka mea apiki aole loa he manawa au e ike aku ai iaia e haule hope ana mai kona hele ana i kahi o kona kalapu a i ole iohi paha mahope o ka manawa paani popo upena. Ina oe e kamailio pu ana me kekahi kanaka Pelekane a hoike aku paha oe iaia i ka ulolohi o na lawelawe kalepa ana, e huli no oia i kumupale ma kona aoao ma kona olelo ana mai ia oe: "E nana mai no hoi oe i ke ano o na nene a makou e hoohana nei" --o ia hoi kona mau hope a he poe kanaka Inia hoi--eia nae ka mea pololei loa, oia no ka mea kupono loa e hoahewaia.

            Ma ka banako he ekolu kanaka ma kahi e kakauinoa ai i kekahi pepa. Na kekahi e paa mai i ka pepa hoomaloo inika a na kekahi hoi e lawe aku i ua pepa ia mahope o ke kakauinoa ana. O ke kanaka Pelekane he keiki malama ilio kana a he keiki malama lio hoi. Iaia e hele ai i ka paani popo upena a i ole i ka auau paha, e hele pu ana no kona keiki lawelawe e lawe ana paha i kana laau hili a i ole i kona paa lole auau paha. He mea hoouluhua maoli keia i kekahi mea ke nana aku i keia poe Pelekane-Inia e maki hele ana ma o a maanei me keia mau kauwa ana. Ina lakou e hoololi nui ana i ko lakou manawa ma ka nana ana i ka lakou mau hana aole hoi ma ka hoomaamaa ana ia lakou e hoonaninani aole he mea e hoohewahewa ae ai e loaa io ana no ia lakou ke kumu e lilo hapa aku nei ka lakou mau hana i na kanaka Geremania e hooikaika maoli ana i ka hana.

 

E MAKAALA I NA ALAHAO O INIA.

            He nui na mea i kamailioia no ka haaliaa o na auhau kaa'hi o Inia nei ame ka nani no hoi aka ke hoike aku nei au i ka poe i heluhelu ia mea, e makaala! O ka papapekahi maanei aole i heluia e ko Amerika kaa lawe ukana. Ua like oe me kekahi wahi ukana i hoohuikauia aku me kekahi poe e kaahele ana a e hele pu ana hoi me ko lakou mau puolo i lawa kupono na ka hoopiha ana i kekahi kaa ukana. I ka manawa e hele ai kekahi o keia poe Pelekane-Inia e lawe pu no auanei oia i kona kapu auau ame kona halelole, kona mau kihei heluhulu na kamaa buki ame na noholio a pela no hoi me kana mau tini lehulehu ame na pahu meaai ame no pahu llole, o ka mea i ha'i hope ia ae nei ua like me ka pahu a ke kanaka kamana i like aku hoi kona nui me kekahi pahu kupapaau.

            Nou iho, he mea pono ia oe ke lawe pu i kou wahi moe ame na kawele. Malia paha o hala he mau la ma kau huakai mawaena aku o na waoakua, a aole hoi me wai inu iluna o ke kaa. O kekahi mau kaa'hi he lawe no i na kaa haleaina, aka nae he ema pono ia oe ke kali a ku ke kaa'hi mamua o ka hiki ana ia oe ke komo aku iloko o ia mau kaa. I kou wa hoi e komo ai iloko o ia kaa, a pau kau ai ana e noho no auanei oe iloko olaila no kekahi mau hora mamua o ka hiki ana ia oe ke puka aku. He inoino ka hoomoeia ana o ke alahao aole no hoi he maikai ka hoomalamalamaia ana o na kaa ahe maikai ole no hoi ka malama ana. Ma ke ano nui maoli o ke alahao o Inia ke kumu hooiaio kupono loa nana e ku-e i ka manao e hoihoi ai na ke aupuni e ona i na kaa'hi.  (Aole i pau.)

 

He Waiwai i Hunaia.

KA PALAPALA HOOILINA ANO-E O KE ANO I MANAOLANA OLE IA I LILO AI O KIMO NAPELA I KANAKA WAIWAI.

 

(He wahi Moolelo pokole.)

(Hoomauia.)

            Ke ninau la oia iloko iho ona heaha la ke ano o keia waiwai i loaa wale mai iaia pehea ia ka nui a ua lilo anei oia i kanaka waiwai i keia manawa.

            He inoa maikai ko keia mahinaai a ua manaolana hoi oia e loaa io ana no iaia ua wahi ia he mahinaai nan. e like me ka maikai o kona inoa i kapaia ai. Hoholo hou ae la iloko o kona noonoo no na mahele okoa ae a Mr. Laycook i hoike mai ai iaia ma ka leta.

            Malia paha o koiia mai oia e noho iluna o ua mahinaai ia a mahi aku i kona lepo me kona mau lima ponoi. Aka o ka oi loa aku o kana mau mea i hoowahawaha ai oia hoi malia paha e koiia mai oia e na mahele e ae iloko o ua palapala hooilina la, e uwi maoli oia i na bibi waiu hanai paha i na puaa a e malama hoi i na mea e ae.

            I ka wa e holo nei keia mau noonoo Hoko ona, ua hoanoeia mai oia. He kanaka oia o ka makakila a he kanaka hoi na ka noonoo o kona lolo e imi aku i kona ola, eia ka hoi e lilo ana keia mau lima palupalu i mau lima @@akiki a nanakea, me ka hou hoi e kiki ana mai kona lae a pela iho la ka hoi e loaa ai ke ola!

            Alaila, ala mai ia ka maka'u nui Hoko ona a o ia keia. Malia paha ua hoopaaia iloko o ka palapala hooilina e mare aku oia i kekahi ohana o ka mea i make--he wahine kane ole paha i aoo a i ole luahine paha--malia paha he wahine huhu a nukunuku e hoouluhua mau ai laia a po ka la? Na keia noonoo hope i hoopilihua loa aku i kona manao.

            He kanaka oia i noonoo ole ia mea he mare e kupu ana hoi kona mau lala me ka mea ole nana e pa'ipa'i mai, a o kana hana e hana ana ia manawa ma kana noonoo iho ua oi ae ia mamua o ka mahiai, a iaia e noonoo ae ai no ka berita laa o ka mare ua hooholo iho oia e mare aku i kekahi kaikamahine opio i loaa ka @alena e like aku me kona aole hoi e like me keia kona hookonokonoia mai e mare aku i kekahi wahine luahine i kohukohu ole me kona kulana.

            Iaia i hiki aku ai ma @@tanare ua halawai iho la oia me Mr. Laycock ma kahi hoolulu kaa'hi a nana i lawe aku iaia i kona home a hookipa loa aku ia iaia iloko o kona (Laycock) rumi heluhelu buke.

            "Ano," wahi a Mr. Laycock me kona lalau ana aku i kekahi pepa e wai@@ ana maluna o ke pakaukau. "E hoike aku no wau i na mea ano nui e pili ana i keia mea alaila heluhelu aku wau ia oe i ka palapala kauoha.

            "No na makahiki lehulehu ko'u lawelawe ana i na hana pili kanawai  Mr. Kaliibuki. Aole no he nui loa aka ma ia ano i hoomauia ai ko'u launa ana ne ia. Iaia i hana iho ai i kana palapala kauoha he mau makahiki i hala ae nei ua haawi mai la oia ia'u na'u e malama. Aole au i ike i na manao o ua palapala kauoha la a hiki i kona make ana. Nana ponoi no i hana i ua palapala kauoha la a Sila iho no a o na a'o ana i haawiia mai ia'u e heluhelu wau a e hooko aku mahope o kona make ana. Ano, ke maopopo mai ia ia oe, nolaila e heluhelu kaua i ua palapala kauoha la."

            Wehewehw ae ia o Mr. Laycock i ua palapala kauoha ia a hoomaka iho la e heluhelu e like me keia:

            OWAU, o Ebeneza Kalinibuki, me ko'u noonoo maikai no a olakina maikai no noi ma keia ke manao nei wau e hana i ka'u palapala kauoha hope loa me ke kokua ole ia mai e na pupakako mau loio paha a i ole pie hana palapala paha.

            O ka mua ma keia he hooili nei au i ka Mahinaai o Edgewood ame na mea apau maluna iho o ia wahi a e hoakakaia ana mahope ae nei ia Kima A Napela o ke Kuianakauhale o Nu Ioka i hoopakele mai hoi i ko'u oia he manawa i hala ae nei. E loaa no iaia ke kuleana piha ame ka pono o ua waiwai ia, mahope koke iho o ko'u make ana.

            Elua ke hooili nei au i ka'u dala kuike i hiki aku ka huina ma kahi o $100,000. i ke kanaka e loaa ana iaia ia mea. Ua hunaia keia mau dala ma ka Mahinaaai o Edgewood. Ua huna aku wau i keia mea maiaila no ka manao e hoala mai e wahi uluao'a uuku iloko o na taona e kokoke mai ana.

            He palaie loa kahi i hunaia ai keia mau dala aole he eli ana a i ole oki ana a i ole wawahi ana e hiki ai ke loaa aku ia mea. O na wahi o keia ano ua hiki loa ke huliia aku me ka nana ole ai i kahi i hunaia ai lakou ina no nae e hoopoino ole ia ana kekahi mea. Aole he mea i kaupaleia aku mai ke komo ana'e ma keia heihei no keia puu dala.

            E pono e hoolahaia kei palapala kauoha hope loa iloko o na nupepa o Syranac iloko o na pule elua mahope iho o ko'u make ana. O ka heihei no keia $100,000 e hoomauia aku no hookahi makahiki mahope aku o ka manawa hoolaha i oleloia, ina no nae hoi aole e loaa koke ana keia puu dala. Ina aole e loaa i ka pau ana o ka makahiki ke kauoha hei au ia Loio John J. Laycock, kona poe hooilina a i ole pie hooko paha, e wehe i ka sila o ka wa-hileta i hoopilipuia me keia palapala kauoha hope loa. Iloko olaila e loaa ai ke ki o kahi i hunaia ai pau pu hoi me ka palapala kauoha pakui no ka hoolilo ana aku i keia puu dala.

            Me ka manaolana e lanakila ana ke kanaka maikai.

            EBENEZA KALINIBUKI. Syranac, N.Y., Ianuari 6, 1886. Na hoike:

            SOPHRONIA PEKINA.      

            BELINDA PEKINA.

            "Ua pupule anei keia kanaka?" i ninau aku ai o Napela me ke pahaohao.

            "Ua like no kona noonoo maikai me kou ame a'u nei," i pane aku ai o Mr. Laycock, me kona minoaka ana aku. "O keia nei la oia ka wa-hileta i hoikeia iloko o ka palapala kauoha."

            Alaila, hapai ae la oia i ka wa-hileta a hoikeike mai la imua o Napela.

            "Eia nae hoi, ua ku anei keia palapala kauoha i ke kanawai?" i ninau hou aku ai o Napela.

            "Ma na ano apau ua ku keia i ke kanawa."

            "Nolaila, aole he poe e hana ana iloko o ke kulanakauhale no keia mau mahina he umi-kumamalua e nee mai nei," wahi a Napela i pane aku ai. "E hele ana na poe apau o keia kulanakauhale ame na wahi e ae no ka Mahinaai o Edgewood a hoaumoe malaila. Pehea la hoi ka nui o keia wahi?"

            "Ua like paha me eono haneri eka oi aku a emi mai pela ko'u manao," i pane aku ai ka loio.

            "I ka wa hea e hoolahaia ai keia mea?"

            "I ka la apopo."

            Noonoo io la o Napela no kekahi manawa, alaila, pane hou aku la oia: (Aole i pau.)

 

Ka Pukuniahi o na Pali Koolau.

            I ka Nupepa Kuokoa kekahi o na wahaolelo o ka Lahui e oluolu mai ia'u e komo aku ma kekahi o kou mau keena a oike ae i ke akea i keia mau hua palapala e kau ae la maluna "Ka Pukuniahi o na Pali Koolau."

            Ma ka nupepa puka ahiahi Evening Bulletin, Bev. 7, 1806, i ike iho ai kou mea kakau i ke poomanao e kau ana ma ka aoao Ehaki, "Kekahi mea Popopo ma ka huli makani."

            O W. W. Thayers he Loio ia no kekahi hihia i hopu ia e hope-makai nui Geo. K. Kekauoha o ke ano o ka hihia he hihia Laikini Rmaa o ka papa Elima, a ma ke kanawai a ka Ahaolelo o ka M. H. 1905 i hana ai aole e hiki ke hoolakoia kekahi Omole Rama no ke kuai aku me ke pooleta ole. Ma ka la 23 o Dec. 1905 ua hopuia kekahi mau Saloon elua o ka Apana o Koolauloa nei no ka hoolako ana no ke kuai aku i ka Omle Rama Brandy me ke pooleta ole iloko o ke kahua o ka Laikini helu Elima e ku ana o ka la e hookolokolo ai ua hiki mai la ka Loio o ka mea i hoopiiia oia hoi o Thayers, ke olelo nei ua lolo nei ua hooholoia ua hihia nei i Hauula e noho ai i kona hiki ana mai i Hauula ua hooloii haouia i Laie, me ka hoike mua ole ia aku i ka loio o ka mea hoopiiia eia ka mea apa ua maopopo no i ka mea hoopiiia kahi e noho ai ka Aha a oia kekahi o na hikimua i Laie mamua o ka wa hookolokolo.

            Eia ka ninau la oe e W. W. Thayers ia wai oe e ahewaa ai no kou maopopo oie i kahi e hookolokolo ai o L@@@@ Kee kou haku me ka maopopo no i kou haku kahi e hookolokolo ai a ua hiki mua mai ola a e kka@ ana no kona hookoiokoioia a ua manao oe o kou hoaa i kahi e noho ai ka Aha e hookolokolo i kou haku oia kekahi mau kumu au i manao ai e hoopii i ka makai nui o Koolaulua. E hoi hou @@ i ke kula a'o Lolo nui o Kauai i Kalalau i ka wa i noho ai ka Aha i ka hora 10 a.m., Ianuari 6, 1906 ma "@@haupuaikawai Hall".

            O kou mea kakau kokahi iloko alaila o ka mea mua a kou mea kakau i ike aku ai ame ka lehulehu pu oia ke ku ana mai o hope-makai nui Geo. K. Kekauoha a noi mai ia ma ka aoao a ke Aupuni, "o ka hihia o Leong Wa Kee ke nei aku nei au e hoopaneeia a ka la 8 o Ianuari, 1906." ia wa i puoha ae ai ua wahi loio nei a ku-e mai la no keia hoopanee ia ana ia wa i ninau mai ai ua wahi loio nei, "heaha na kumu ma ka aoao o ke Aupuni i hoi mai nei e hoopanee i keia hihia a ka la 8 o Ianuari, 1906." ua pane mai p Hope Makai Nui Kekauoha o ka hoike ma ka aoao o ke Aupuni aole i hiki mai ia wa i puoho hou mai ai ua wahi loio nei me kana mau kumu i waiho mai imua o ka Aha penei. "Ina e hoopanee ana keia Aha no keia hihia a ka la 8 o Ianuary, 1906, e nui loa ana ko'u mau hoolilo, e nana oe e ka Aha i keia kaa Automobile e ku mai la he $30 dala ka uku o kela kaa no ka huakai hookahi a ina e iho hou mai ana au no ka lua o ka manawa ua like ia me $60 dala nana mai oe e ka Aha i ka nui o ko'u mau hoolilo malalo o keia mau kumu au i manao ai e noi i kou hanohano e hoonee no i keia hihia imua me ka holohe ole aku i ke noi ma ka aoao o ke Aupuni."

            I ka pau ana o ke ku-e a ka l@@ ia wa i ku mai ai o Hope-Makai nui Geo. K. Kekauoha a pane mai la me ka wiwoole. "Aole o ka nui o kou lilo ka ke Aupuni e nana aku ai," ia wa i piena mai ai ua wahi loio nei me na helehelena huhu maoli ia wa i pane hou aku ai o Hope-Makai nui Geo. K. Kekauoha." e waiho ai oe i kou huhu imua o ka Aha a na ka Aha e haawi mai i ka Olelo o ka kaua mau noi ia wa i waiho aku ai ua wahi loio nei i kona mau mea apau imua o ka Aha, ia wa i hoopuka mai ai ka Aha i kana Olelo Hooholo e hoopanee keia hihia a ka la 8 o Ianuari, 1906 ia wa ua hapai hou mai la o Hope-Makai nui Geo. K. Kekauoha i ka hihia kuai Rama me ka Laikini ole ia wa i nei aku ai ua wahi loio nei me ke kuhi ana aku o kona lima ia Hope-Makai nui Kekauoha e hoopiiia ana oe e a'u i ke Kiaaina, ia wa i pane mai ai o Hope-Makai nui Kekauoha me ka wiwoole aole o'u makau ia Kiaaina ina oe e hoopii aku ana iaia a ina no i ka Peresidena o Amerika Huipula ia wa i puoho hou mai ai ua wahi loio nei ehoopii poho ia ana oe e a'u i ka Aha Kaapuni ia wa i pane hou ia mai ai e Hope-Makai nui Kekauoha me na helehelena minoaka me ka leo nahenahe aole oia ka Aha kupono no ia hoopii poho au. O ka Aha Kiekie aku ia wa i hoka maopopo ai ua wahi loio nei a hoaa maoli, ia wa aia no o Hope-Makai nui Kekauoha ke @oomau ia i ka lawelawe ana i ka hihia kuai Rama laikini ole ia wa i lele hou aku ai ua wahi loio nei e noi ana i ke kumuhoopii o kana hihia aole oe e ike i keia manawa wahi a Kekauoha ia wa i pane mai ai ua wahi loio nei he kuleana ko'u e ike ai i ke kumu hoopii ia wa i pane hou mai ai o Hope-Makai nui auhea ke kanawai e olelo ana ua hiki ia oe ke hookikina i ka makai nui e haawi aku ia oe i ke kumu hoopii o ka hihia i hoopanee ia a oiai au e lawelawe nei he hihia okoa imua o ka Aha ia wa i hoka loa ai keia loio a noho ilalo, me ka hoomau ana i ka walaau ua piha maoli i ka huhu.

            Kahea aku la oia i kona mau makai oia hoi o S. W. Logan e hele mai oe, ua hooko aku la ua makai nei i ka ana aku imua o kona haku ma ka Oihana ia wa i haawiia mai ai ke kauoha me ke kuhi ana ae o ua hope-makai nui nei ia Thayer e hoomau ana no i ka waiaau, ike oe i keia Haole ina aole oia e hoopau i kona waiaau ana iloko o keia Aha e hopu oe iaia a kiloi iwaho o keia hale ia wa i hooko koke aku ai ua makai @@ ko aku ana ka makai i ke kauoha a kona mua ua hoopau koke oia i kona waiaau ana.

            A o keia iho la ka mea olaio a kou mea kakau i ikemaka ai ame ka lehulehu no apau a ke haawi nei ka Apana holookoa o Koolau i kona hill@@ piha i keia kanaka no kona hana i ke kaulike ka ewaewa ole ane ka hoopilimeaai ole owai ia ia mea imua o kona alo o kana wale no ua like na mea apau i ka maka o ke kanawai he Repubalika ka Aoao kalaiaina o keia makai nui a he Alakai no hoi no ia aoao aka o kan hana he kaulike. Aole no au e hewa ke kaena ae nona ka noho makai nui o ka Apana o Koolauloa i keia Kau ae.

            Me keia mau wahi manao pane i ka mea e manao nei e hoopau i ko makou makai nui i aloha nui la. Owau iho no, N. K. HIAPOOLE.

            Kekahi o na pouhana a Alakai kalaiaina o ka Aoao Kuokoa Home Rula i ka Eheu o na manu o na pali Hauliuli o ke Koolau. Laie, Feb. 20th, 1906.

 

HIKI KE OLA KA RUMATIKA.

            aole he ma'i oi aku o ka hoehaeha e like me ka rumatika a me he mea la aole no paha he ma'i i like me keia ka nui hewahewa o na laau waiwai ole i hanaia nona. O ka i ana'e ua hiki ke hooiaia keia ma'i he olelo ku ia i ke kanalua ole aka no ka Chamberlain's Pain Balm e kuai nui la nei hoi ma na wahi apau ua halawai oia me ka holomua ma ka hooia ana i keia @@@ nolaila ke ku nei kana kaena. Ke hamo i keia laau no elua a ekolu manawa o ka loaa koke no ia o ka oluolu a he mau haneri o na poe i loaa i keia ma'i i hoike ae i ko lakou hooia loa ia ana. Ke kuaila nei ma ka halekuia o BENSSON, SMITH & CO. LTD., na Agena ma Hawaii nei.