Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 10, 9 March 1906 — Page 3

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Dawn

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KULIANA

 

Ka Weli o Damaseko.

 

KA HOOKO MOEUHANE A KA U`I ULINA.

 

MOKUNA XIV.

MOEUHANE.

 

            “Ua maikai kela noonoo ana ou,” wahi a Ezabela i pane aku ai; “no keia manawa mai noonoo oe no ia mea.  Maanei oe e noho ai me ka palekana no kekahi manawa, a i ka wa e hala a`e ai ia noho malu ana, alaila, noonoo hou aku no kahi e maha ai. O kou makuahine he hoaloha ia no`u—a oi aku no paha mamua o ka mea hiki ia`u ke hoike aku. Ua kokua mai oia ia`u i ko`u wa i nele ai i na kokua: a ma ko`u aoao hoi, e kokua no wau i kana kaikamahine oiai e mau ana no ka ikaika iloko o`u. Nolaila, e Ulina, e hoomama a`e kou mau noonoo, a e ike iho oe ua loaa kou home e noho ai i keia wa.”

 

            Lele aku la o Ulina a apo aku la i ka a-i o Ezabela a hoomaikai iho la iaia: a no kekahi manawa i noho mumule iho ai oia, a holoi a’e la i na kulu waimaka i hiolo iho maluna o kona papalina palupalu. O kana i ninau a`e ai mahope iho o keia, e pili ana no ia no Kuliana. “Ua haalele anei oia i ke ana.”

 

            “Aole,” wahi a Ezabelai hoike aku ai; aole oia e haalele ana ia kakou no kekahi manawa. Ua eha ia oia ma kona umauma, a e-------“

 

            “Eha ia!” i hooho a`e ai o Ulina me ka hikilele, a haikea koke a`e la kona helehelena. “He kukonukonu anei kona wahi i eha?”

 

            “Aole he pilikia, e kuu lede maikai; aka, he mea pono iaia e hoomaha a e lapaau ia aku. Ua oi aku ka eha i loaa iaia mamua o kana i manao mua ai; aka, ina oia e makaala ana, alaila, aole e pilikia.”

 

            “O,” i hooho a`e ai o Ulina, me ke kuu ana iho o kona mau noonoo ano-e. “Ke hauoli nei au no ke kukonukonu ole o kona eha. Ina oia i pilikia mamuli o`u, alaila o ka hauoli i loaa mai ia`u mamuli o ko`u pakele ana mai ia Horama mai, e kau no ia maluna o`u me he ao polohiwa la.”

 

            Kulou iho la ko Ezabela poo ilalo, a umii iho la i na lima palupalu o ka kaua Ulina. He mea la aia iloko o ua luahine la he mau mea nana e hoonioni ana i kona puuwai oiai ua haalulu a`e la kona mau lala apau, a pu-a aku la he mau mamala olelo mai kona waha aku me he wai meli la, a komo pono loa aku la iloko o ko Ulina mau pepeiao:

 

            “Mai hopohopo oe, e kuu kaikamahine, no Kuliana, aole oia e pilikia ana,” wahi a Ezabela, me ka hapai pu ana a`e i ko Ulina poo. “Ua nanaia ko Kuliana wahi i eha e Beni Hada, a ua ike oia he mea hiki koke no ia ke hoolaia a`e iloko o na la pokole wale no.”

 

            Akakuu loa iho la ko Ulina mau manao anoe, a hoomaka aku la oia e nieniele ia Ezabela i na mea e pili ana no Kuliana.

 

            “Ke ole au e kuhihewa pa loihi no kou kamaaina an ia Kuliana?” wahi a Ulina i ninau aku ai ia Ezabela.

 

            “Ae. Ua ike au a kamaaina iaia mai kona manawa bebe loa mai, a o ka`u keiki no hoi kona hoapili paa.”

 

            “Kau keiki?”

 

            “A—malia paha aole i maopopo ia oe o Hobadana ka`u keiki?”

 

            “Aole au i maopopo ia mea.”

 

            “Ae, o Hobadana ka`u keiki hookahi wale no. He kanaka opio oia i ka manawa i hanau mai ai o Kuliana, a mai ia manawa mai ko laua pilipaa ana kekahi i kekahi. I kinohi o Hobadana ke alakai ame ko Kuliana mea nana e kiai; aka, i na makahiki mahope mai, o ia hoi, mai ko Kuliana manawa i kanaka makua a`e ai, ua hauoli loa ka`u keiki e kapa aku iaia oia kona haku.”

 

            “He kiekie ke kauia o ko Kuliana weli ma Damaseko,” wahi hou a Ulina i pane aku ai, mahope o ka pau ana o kona pohihihi no Hobadana.

 

            “O ka moi wale no ka mea i maka`u iaia,” wahi a Ezabela i pane aku ai, me ka minoaka ana iho; ua pono oia e maka`u, aka aole loa he maka`u o na poe ilihune iaia. Eia na` hoi, aole au e lawe mai ana maluna o`u i na koikoi o na hana hewa a Kuliana i hana`i. Malia paha ua hewa no oia; o ia hoi ua oi loa aku kana mea i hana`i no ka panai ana aku i ka mea i panaiia mai iaia. E hookuu aku na ka poe ana i hana ino aku ai na lakou no ia e hoahewa mai iaia.”

 

            “Alaila, ua hana ino ia mai ka paha oia?”

 

            “Ae, e kuu kaikamahine, aka na`e aole e hiki ia`u ke hoike piha aku ia oe.”

 

            “Alaila, he kanaka no oia i hanauia mai ma Damaseko?”

 

            “Ae.”

 

            “A—malia paha—he wahi koko kiekie no kona?”

 

            “O ke koko e holo la iloko o kona mau aakoko he maemae i like aku no me ka hiehie o kona nanaina, a oi aku hoi mamua o kekahi koko kiekie e ola nei i keia manawa ma Damaseko. Aole e hiki i ka moi o Damaseko ke hoohaahaa iho i ko Kuliana kulana, a o kona moolelo e hapala ia nei me na hana ekaeka i keia la, aole loa ia e hiki ke lumai iho i ka maemae e papahi nei maluna o Kuliana, he moolelo hoi, a kahi poe e hoahewa ai ia Kuliana ma na ano apau; eia na`e aole lakou i ku iho a nana aku i na lima paumaele o ka haku o Damaseko a hoahewa aku iaia. He kanaka oia (Kuliana) i kiponaia kona puuwai me ke aloha i na mea apau, a i kuniia hoi ka oiaio ma papa omaukele o kona puuwai, a no ia mea ua aloha aku wa iaia a hookauwa aku wau nana, a hiki i ka wa e uhi iho ai ka lepo maluna o ko`u kino wahine nei.”

 

            Kulou iho la ko Ulina poo ilalo, a paepae a`e la hoi i kona mau lima ma kona lae, a ua hiki ia kaua, e ka makamaka, ke hoohewahewa ole a`e aia kekahi kila makeneti ke hoonioni la i ka puuwai o ua kaikamahine la a Aboula Casema, a aneane no e poha a`e ke au, a ina no paha aole i kahamaha mai o Ezabela, ina no o ka pii mau no ia o na hakukoi like ole a puai maoli ka lena, a ahuwale ka mea huna a Ulina e hiipoi malie ana iloko o kona puuwai.

 

            “Ke manao nei au,” wahi a Ezabela i kahamaha aku ai, “ua loaa iki no ia oe he manawa e makaikai ai i ko Kuliana ano.”

 

            “Ua lawa ka`u mau mea i ike ai nona e hiki ai ia`u ke hoomaopopo he kanaka lokomaikai maoli oia, a ku no hoi i ke aloha.”

 

            “A,” i pakui aku ai o Ezabela, “ina e loihi aku ana kou hoomaopopo ana iaia aole e nele ka hooikaika loa ia o kau mea i manao ai no Kuliana. Aka, aole oia e noho loihi loa ana maanei. Ke ola koke a`e kona eha e haalele no oia ia kakou.”

 

            “Ina aole au i kuhihewa,” wahi a Ulina i pane hou aku ai, “o ko Kuliana wahi no keia e noho ai.”

 

            “He oiaio kau i manao ai, e kuu kaikamahine. Mai kona manawa pepe loa mai aole ona home o keia wale no.”

 

            “Ina pela, e hoi mai ana oia ianei i ka manawa i loaa a`e ai maua e laweia ana e na kanaka Arabia?”

 

            “Ae.”

 

            “Ua lilo anei ko`u hiki ana mai ianei i mea nona e haalele iho ai i kona home nei?”

 

            “Aole o`u manao pela, e kuu kaikamahoine. Mai hoolilo no na`e oe ia mea i mea nana e hoinoino ai i kou noonoo. Ina e manao ana o Kuliana he mea pono nona e kaawale aku, e hele no auanei oia no kona pono iho. E hoomanao no na`e oe ua hauoli maoli no oia i ka loaa ana iaia he manawa e hana maikai aku ai ia oe.  Ke lohe nei au i ko Beni Hada leo, e kahea ana hoi ia`u.”

 

            Ku a`e la o Ezabela a haalele iho la i ka lumi; a iaia i hoi hou mai ai, o Beni Hada kekahi me ia. I keia manawa akahi no a ike maopopo aku o Ulina i ke kanaka puuwai hamama nana i hookipa mai iaia, a ike maopopo aku la no hoi oia i ka elemakule maoli no o keia kanaka, a iluna hoi o kona mau kiionohi e nohoalii mai ana ka oluolu, e nele ole ai ke alohaia aku e kekahi mea e ike aku ana iaia; a ia ua olomana la e nana iho ana ia Ulina, a e haawi aku ana hoi i kona lima no ka hookipa aloha ana i kana malihini hanohano, ike koke iho la o Ulina i ka umeia aku o kona puuwai no ua Beni Hada la.

 

            “E kuu keiki,” wahi a Beni Hada i pane aku ai, me ka leo kui`o maoli i ke aloha, “ua hoike mai nei o Ezabela i kou moolelo, a hele mai nei au e hookipa mai ia oe me ke aloha no ko`u ana nei. E noho iho oe maanei, a e hoomaopopo pu iho no hoi oe nou keia home. Ua uku mua mai kou makuahine ia`u no keia mea he mau makahiki loihi i hala a`e nei. Ano, e ku a`e iluna, a e hahai mai ia`u, a e haele a`e kakou iwaho, kahi hoi o na ea maikai, a i kahi hoi e loaa ai ia olua na kukuna la nana e hoopumehana mai.”

 

            Haawi aku la o Ulina i kona hoomaikai nui ia Beni Hada elike me ka hiki iaia, alaila ku a`e la oia iluna. Alakai aku la o Beni Hada i kana mau malihini no ke keena nui o ua ana la, a ilaila i hoomaopopo loa ai o Ulina i ke ano maoli o keia ana. Aia no na paia apuupuu pohaku ke waiho mai la no, a o na wahi lako hale e waiho ana ua lawa kupono no ka noho oluolu ana malaila. Mahope o ko Ulina nana ana ma o a maanei o ua lumi la, a mahope hoi o ka papaleo ana me Hobadana, hoomau aku la no oia i ka hahai ana mahope o ka olomana a hiki i ko lakou nei puka loa ana aku i waho a komo hoi iloko o kekahi ululaau e ku koke ana mamua o ke ana. O keia kekahi o na wahi nani loa a Ulina i ike ai a ua makahehi maoli no oia, me ka hooholo pu ana iho i kona manao e noho malaila no ke koena aku o kona mau la. Aole i mamo mai keia wahi aku e kahe ana ka wai hulalilali o ka muliwai o Papa, a e hoopiha ana hoi na manu i ka lewa me ko lakou mau leo mele like ole, a e kupaoa mai ana hoi ke ala o na pua like ole, a e memele mai ana hoi na huaai maluna o na lala laau uliuli.

 

            “O keia ko`u home,” wahi a Beni Hada i Hulimai ai a pane aku ia Ulina ma, e alakai ana hoi i kana mau malihini no kekahi mau noho laau e waiho ana malalo o kekahi kumulaau; “a maanei au i nohoai no na makahiki i lawa kupono maoli no ke ola ana o ke kanaka ikaika. O keia mau laau ame na mea hihi na`u ponoi i kanu ia lakou a i pa`ipa`i kau i ko lakou mau lala, a o keia vaina e ulu mai nei a halii iho maluna o ke ana na`u ponoi no i hoohihi aku ia lakou i loaa ai ka malumalu maluna iho o ke ana. Ua pomaikai no hoi au iloko o ko`u mau la e ola ana. He nui na poe i huli mai no ka`u malama ana a ua haawi aku wau i na kokua ana no lakou, a ke manaolana nei au e hooloihiia aku ko`u mau la no ka malama ana aku he lehulehu wale o na poe i loaa ole na kokua ana mai ia`u aku.”

 

            Ua hoopihaia ko Ulina puuwai me ke aloha i na olelo a eni Hada, a no ka hora a oi ko lakou nei noho ana malaila, e hoolohe ana i na olelo a ua olomana la. Mahope koke iho alakai hou aku la ua olomana la i kana mau malihini no ke ana, kahi hoi a Otaka i hohola mai ai i ka papaaina i luluu i na ono o ka puukolu. Aole he pololi o ua Ulina la a kaua, aka, noho iho la no oia me Beni Hada, Hobadana ame Ezabela, ame kana Alabia, a hoonuu iho la i na mea i hoomakaukauia.

 

            Pela iho la lakou nei i noho ai a hala na la ekolu ; a ua kamaaina loa iho la no hoi o Ulina i ua wahi la a ua hoolilo maoli no oia ia wahi i home nona. Ua komo maoli ke aloha iloko o Ulina no Beni Hada ame ezabela ; a ua ike aku hoi oia ia Hobadana me he kaikunane la nona, a hui aku la me ia no na manawa lehulehu ma ka papaleo ana. I kekahi hui ana o laua ua ninau aku la o Ulina i ka hopena i loaa mai i na hoa o Kuliana. Aole anei lakou e huli mai ana iaia?”

 

            Alaiia, hoike piha aku la o Hobadana, ua hoouna aku oia i ka lohe ia lakou, a ua maopopo hoi ia lakou ua palekana ko lakou haku, a ua hele aku lakou iloko o na ululaau o Lebanona kahi hoi e waiho mai ana na wahi lehulehu nana e hoopunana iho ia lakou.

 

            I ke ahiahi o ke kolu o na la aia o Ulina me Beni Hada ke noho la iloko o ka ululaau, a malaila hoi i pane aku ai o Beni Hada:

 

            “E kuu keiki,” wahi ana i pane aku ai mahope o ko laua kamakamailio ana maluna o kekahi mau mea okoa, “ua hoike mai oe ia`u o kau papahana wale no i keia manawa o ia ka noho kaawale ana mai Damaseko aku a hiki i ka manawa e make ai ka moi.  Aole anei oe i noonoo a`e heaha ana la ka manao o kou makuakane nou?”

 

            “Ua noonoo nui maoli no au no kuu makuakane,” wahi a Ulina i pane aku ai: “aka na`e, aole e hiki ia`u ke hookawale a`e iaia mai ka moi a`e elike me ka loihi o ke ola ana o ka moi. Elike me ko`u hoowahawaha i ka moi i keia manawa, pela no wau e hoowahawaha nei i kuu makuakane. Ua maopopo ia`u ua hooholo kuu makuakane e lilo au i moiwahine no Damaseko; a ua moapopo no hoi ia`u aole oia e kokua mai ana ia`u ma ia mea. He kanaka huhu oia, a o ko Horama mau manao o ia kona (Aboula Casema) mau kanawai.”

 

            “Aole anei ou kaumaha no ke kaawale ana o kou makuakane mai ia oe mai, e kuu kaikamahine?”

 

            “Aole paha e loaa mai ia manao iloko o`u,” i pane aku ai o Ulina. “Aole loa i hoohauoli mai kona helehelena ia`u ke ike aku wau iaia. A hiki wale i ko`u nui ana aole au i hui pinepine me ia. Mahope no na`e o ka make ana o kuu makuahine he kiekie aku kona ike mai ia`u. Ua ike aku wau iaia ma ke ano he makuakane no`u, a ke manaolana mau nei no hoi au e loaa mai ana no na huikala ana iaia no kana mau hana ke hoea mai ka manawa : aka na`e, o ka maka`u iloko o`u no kona inaina aole loa ia he mea nana e ume aku ia`u e noho pu aku me ia iloko o ke kaumaha ame na ehaeha ana e imi nei no`u. Aka na`e, e kala mai oe ia`u, e ka makua, no keia mau olelo, a ke manao nei no hoi au aole no hoi oe e hoahewa mai ana ia`u.”

 

            “Aole,” wahi a Beni Hada i pane mai ai, “Aole au e hoahewa aku ana ia oe. I ninau aku nei au ia oe, aole no ke ake aku e ike i kou kuleana aoli ma ke ano he keiki i ka makua, aka, i ninau aku nei au ia oe i maopopo ai ia`u, malia paha o kaumaha oe no kou kaawale ana mai kou makuakane mai.l Ua maopopo ia`u, e kuu kaikamahine, o Aboula Casema, ua like ia me kekahi pu puhi i ka waha o Horama, a o kana mea e hookani aku ai oia ka Aboula e hooko aku ai, a malalo o keia mau kumu, o ke kaawale ana mai iaia mai o ia wale no kahi aho nou mai ko ka moi makemake mai. Ua maopopo a ke mahalo nei au i kou mau manao, a ke hauoli nei au, no kou pono iho, i ka loaa ana o ia manao iloko ou.”

 

            Ke hele loa aku nei e molehulehu loa i kela manawa, nolaila, alakai aku la o Beni Hada i kana malihini no ke ana. Ma ka puka i ku iho ai o Ulina a ninau aku la no Kuliana—a ua ninauia aku hoi me ka leo nahenahe, a ina aole ke ano pouliuli o kahi a Ulina e ku ana, ina no ua ikeia ka pii ana`e o ka ulua maluna o na papalina o ua u`i la, me he mea la o Kuliana hookahi ka momi e kau ana imua o kona mau maka.

 

            “Ke kokoke loa nei oia e ola,” i pane aku ai o Beni Hada ; “a i ke kakahiaka o ka la apopo e puka mai ai oia a hui pu me kakou.”

 

            “Alaila, e ka makua, ua nawaliwali loa no ka paha oia?”

 

            “Aole—aole oia i nawaliwali loa.”

 

            “Aka hoi, iluna wale no oia o kona wahimoe mai ka manawa a makou i hiki mai ai ianei.”

 

            “Aole pela. Ua hele holoholo no oia iwaho, o ka hapanui no na`e i na ahiahi ka manawa oluolu. Ua hooholo oia aole e hui pu mai me kakou a hiki i kona manawa e ola loa ai. I keia manawa ua ikaika oia, a e ike no auanei oe iaia i ka la apopo, me kela kulana hanohano ona a ikaika i oi aku i ko na wa i hala a`e nei.”

 

            Ia Ulina i hoi aku ai no kona lumi, noho iho la oia, me kona lae e paepaeia ana e kona mau lima, me kona nana ole a`e hoi i kana Alabia. I ke ahiahi okoa no, hoi aku la oia e hiamoe : eia na`e he loihi loa no kona oni wale ana no iluna o kahi moe mamua o ka hookuu ana aku o kona mau lihilihi maka e hooluolu : a iaia i hiolani ai ua houlupuniia kona kino me ka maka`u mamuli o na moeuhane hoomaka`uka`u i loaa mai iaia.  Moeuhane iho la oia e pili ana no Helina, a puiwa a`e la oia me ka uwe ana me ka ehaeha. Iaia hoi i hoi hou ai e moe halawai aku la oia me kekahi moeuhane maikai—he moeuhane hoi i kulike loa me kana i li`a ai—moeuhane iho la oia no ka WELI O DAMASEKO.

 

MOKUNA XV.

 

            I ke kakahiaka o kekahi la a`e, ia Ulina i komo aku ai iloko o ke keena nui o ke ana, aia hoi o Kuliana malaila, me kona makaukau e haawi mai i kona aloha kakahiaka. Haawi aku la o Ulina i kona lima ia Kuliana, a o na minoaka waianuhea kai hahai pu aku i ua lima la o ke aloha. He wahi ano haikea no ko Kuliana helehelena i kela manawa, aka, e oni mai ana no kela mau maka oluolu malalo iho o kona mau lihilihi maka, a e waiho kahela mai ana no hoi kona lae malalo iho o na milo o kona lauoho. Aka na`e, o kela mau minoaka i popohe aku maluna o ko Ulina mau papalina, ua hehee koke iho la ia i ka manawa i halawai aku ai me ko Kuliana nanaina kuoo, a haalulu a`e la ko Ulina lima mamua o kona hiki ana ke kaili mai. He mau wahi huaolelo hoolana ka Kuliana i haawi iho i, e hoike aku ana hoi i kona manaolana ua maluhia iho la ka kaua Ulina i keia manawa ; a he manaolana hoi kona (Kuliana) aole he mau ao hakumakuma nana e hoopouli iho i ko Ulina nohona ma ia mua aku.  Haawi aku la o Ulina i na hoomaikai ana ia Kuliana no kana mau huaolelo hoolana i haawi iho ai, a mahope koke iho o keia manawa i kaheaia ai laua nei e hele aku no ka paina kakahiaka.

 

            “O, e kuu haku, wahi a Alabia i pane aku ai ia Ulina, ia laua i hoi aku ai no ko laua lumi mahope o ka paina ana, “kei ka maikai ame ka oluolu o keia keonimana.”

 

            Owai keia au e kamailio mai nei?” i ninau aku ai o Ulina, a ia manawa pu no hoi i ku a`e ai oia iluna me ka noonoo nui.

 

            “Auwe, o Kuliana no hoi.” I pane aku ai o Alabia, me ka hikiwawe a me ka hoihoi no hoi o kona nanaina. “Aole ane he kanaka u`i maoli no oia?”

 

            Kulou iho la ko Ulina poo ilalo, me kona pane leo ole aku.

 

            “Aole anei he u`i maoli no oia ke nana aku?” i hoomau hou aku ai o Alabia, me he mea la aole i maopopo iaia ke kumu e ano hookukule nei kona hakuwahine.

(Aole i pau.)

 

 

[Pictue here]

(2) HOOHIWAHIWA O KE KAA ILI O KA OIHANA KIN AIAHI.

 

 

[Picture here]

(1)HOOHIWAHIWA O KE KAAWAI, ILOKO O KA HUAKA`I HOLOLIO PA-U.