Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 10, 9 March 1906 — Page 7

Page PDF (1.40 MB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, MALAKI, 9, 1906. 7

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

-AME-

Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia Simeon K. Nawaa.)

 

MOKUNA XXV.

NA PILIKIA-KE KAILIIA ANA O KA EA O KA AINA AME

KA HOIHOII HOU IA ANA MAI-KE KUKULU AUPUNI

HOU ANA AME NA MEA ANO NUI I ALA MAI.

 

            I ka manawa i hoikeia aku ai i na komisina aia he mau lawelawe pono ole ana iloko o ka halepaahao, ua hoopau iho la lakou i kekahi mau kanawai. Ua hoopukaia a'e ke kuahau hoopau kanawai ma ka la 27 o Aperila, a hoounaia aku i na kiaaina ma na mokupuni apau, a ia manawa i hookuuia a'e ai na paahao apau e paa ana iloko o na halepaahao. Mahope koke iho o keia i ala mai ai na hana ino apau e like ka manawa o Liholiho.

            Mamuli o keia hana i hanaia ua waiho a'e la o Kauka Judd i kona palapala haalele oihana ma ka la 10 o Mei, a ma keia ano ua huki mai la oia i ka moi mailoko mai o na koikoi o na hana a ke komisina i hana ai. Mamua aku o keia manawa ua haalele mua aku o Mr. Mackay i kona kulana mamuli o ka nawaliwali, nolaila, ua hoemiia mai ka nui o na lala o ke komisina a hiki i ka elua, o ia no o Kapena Paulet ame Lukanela Frere.

            Iloko o keia manawa aia no na launa ma-iu ana ke malamaia la mawaena o ka moi ame kona keena ma Honolulu nei mamuli o ka hoounaia ana o na kanaka maluna o na waa, e holo ana hoi mawaena o Honolulu ame Lahaina.

            Ua kukuluia a'e kekahi wahi pualikoa o na kanaka Hawaii e na komisina, a kapaia iho la ua pualikoa la ka "Regimana Moiwahine," a ua hoohikiia a'e la na koa i komo iloko o ua pualikoa la e kakoo ana i ka moiwahine o Pelekane, a ua alakaiia a'e hoi keia poe a a'oia  i ka paikau e na aliikoa Pelekane.

            Ua hoopukaia a'e na bila kikoo dala i ke aupuni no ka malama ana i keia mau koa, a ma ka nana ana iho ua uhaai maoli ia na dala o ke aupuni e keia mau komisina. Ma ka la 12 o Iune, ua loaa mai la ke kauoha ia Kauka Judd mai ka moi mai e papa mai ana iaia mai ka hoopuka hou ana aku i na dala o ke aupuni no ka malama ana i keia pualikoa. Ma ka la 20 o keia mahina hookahi no ua waiho a'e la ke komisina i ka bila kikoo no $713 no ka malama ana i keia pualikoa ame na makai, a hooweliweli a'e la no hoi e hoopau aku ia Kauka Judd mai kona kulana puuku a e hookomo a'e i kekahi mea ma ia makalua. Mamuli o keia ua kuahaua a'e la ka moi ame kona kuhina nei e hoahewa ana i ke komisina, a e hoike ana ua hewa ke komisina mamuli o kona uha'i ana i ka aelike hoolilo aina, mamuli o ko ke komisina hoopau ana i kekahi mau kanawai, a no ke kikoo nui hoi i ke dala iloko o ka waihona o ke aupuni.

            Mamuli o ka maka'u o Kauka Judd o hoopaaia a kailiia aku ko ke aupuni keena waiho puke, ua huki ae la o Kauka Judd i na dala ame na buke o ke aupuni a huna aku la iloko o ka hale ilina o na 'lii.

            Ma ka la 1 o Iulai holo aku la ka mokukaua "Carysfort" no Lahaina ame Hilo, a hoi mai la ma ka la 16. I kekahi la a'e ku mai la ka mokukaua Pelekane "Hazard," Kapena Bell, mai Tahiti mai. Ma ka la 6 ku mai la ka mokukaua Amerika "Constellation," Komodoa Kearney, mai Kina mai. Ma ka la 11, hoopuka a'e la ua Komodoa la i ke kuahaua ku-e i ka hoolilo aina ame na hana a ke Komisina Pelekane. Ua kipa aku la na alii opio ame Kiaaina Kekuanaoa iluna o ka mokukaua "Constellation," a kipu mai la na papu o ia moku i ko Hawaii hae aloha, a ua lilo keia i mea no ka Haku Paulet e inama ai. Ma ka la 25, hoi mai la ka moi mai Lahaina mai, a i kekahi ia a'e ku mai la ka mokukaua Pelekane "Dublin" mai Vaiaparaiso mai, e lawe ana hoi i ka hae o Hope-Adimarala Kamaki, ke alakai nui o ko Pelekane aumokukaua ma ke Kai Pakipika.

            Mamua o ke komo loa ana mai o ka moku iloko o ke awa o Honolulu, ua loaa mua a'e la na kukai ana i ka moi, a ua hooponopono koke ia iho la no ka hui launa ana mawaena o Adimarala Kamaki ame ka moi, a iloko o na hora pokole ua loaa a'e la ka ike i hoihoi mai keia Adimarala i ke ea o ka aina. I kekahi la a'e ua hooholoia a'e la na kumuhana no ka hoihoi ea ana, a hooholoia iho la e malamaia na hana hoomanao ma kekahi la a'e, o ia no hoi ka la 31 o Iulai.

            Ua hoopuka a'e la o Adimarala Kamaki i ke kuahaua, ma ka inoa o kona moiwahine, e hoike ana i ka ae ole ana o ke aupuni Pelekane i ka hoolilo aupuni k hanaia e Kapena Paulet, a ua iini hoi ka Moiwahine Vitoria e hoomau aku o Kamehameha III i ka hookele ana i kona aupuni, a e hana aku hoi ma ke ano he aupuni kuokoa, e waiho ana hoi i na hooponopono kanawai ana ma kona (Kamehameha III) mau lima. Ua kakauinoa iho la ka moi ame Adimarala Kamaki i kekahi aelike, a ma keia i oni paa ai ko Pelekane mau pono maanei, e ike aku ana no na'e i ko ka moi kuleana piha. Ua hoopuka pu a'e no hoi ka moi i ke kuahaua e huikala ana i na poe apau i ha'iha'i i na kanawai o ka aina, a e hauoli hoi na poe apau no umi la.

            O ka la 31 o Iulai, he la poina ole ia iloko o na puuwai o na Hawaii aloha aina o na la i hala aku (a he mea pono no i na hanauna Hawaii o keia au e hoomanao ia la), oiai ma keia la, ma kahi e kapaia nei i keia manawa o "Kamaki Kuea," malaila i malamaia a'e ai ke anaina hoomanao hoihoi ea. Ua kukuluia a'e he elua mau hale loloa malaila, a kukuluu pu ia a'e la no hoi he pahuhae malaila. Maanei i naue a'e ai na kanaka ame na malihini e noho ana ma Honolulu, no ka ike kumaka maoli ana i na hana o ia la. Ma ka hora umi o ke kakahiaka, ua ku laina a'e la na koa marina o na mokukaua "Dublin," "Carrysfort" ame ko "Hazard," me ka lakou mau pukuniahi, a pela no hoi me ko ka moi mau pualikoa, a na lakou i hookipa a'e i ka moi ma ke kahua o na hana o ia la. I ka manawa i hukiia a'e ai ka hae alii o Hawaii, o ia ka manawa i ui'na a'e ai ka leo o na pukuniahi no iwakalua-kumamakahi manawa, a ia wa pu no hoi i pii pu a'e ai ka hae Hawaii maluna o ka papu o Puowaina, a kipu aloha a'e la no hoi ia papu me ka panai ana mai o na mokukaua e ku ana iloko o ke awa. O keia ka manawa i hoomaka ai na kanaka e huro, me ka lelele ana, me ke kiola ana i ko lakou mau papale iluna. Mahope o keia mau kipu aloha ana, ua malama a'e la na koa marina i na paikau hookahakaha ana, a hoihoiia mai la ka moi no kona halealii, a malaila i hele a'e ai na Hawaii i komo iloko o ka pualikoa "Regimana Moiwahine" e noi i ka moi e kala aku ia lakou, a hoohiki iho la no hoi malalo o ke aupuni moi o Hawaii.

            Ma ka hora 1 o ka auwina la, ua hele a'e la ka moi ma kekahi anaina nui i malamaia ma ka luakini o Kawaiahao, a malaila no hoi ka moi i haiolelo a'e ai imua o kona mau makaainana, e hoike ana hoi elike me kana i manaolana mau ai, ua hoihoi i'o ia mai no ka ea o ka aina, a o keia ke anaina ame kahi i lohe mua loa ia aku ai kela mau olelo kaulana e o mau nei: "Ua mau ka ea o ka Aina i ka pono."

            Mamua o ka pau loa ana a'e o na hoomanao hauoli no ka hoihoi hou ia ana mai o ko Hawaii hae aloha ame kena aupuni moi, aia hoi ku mai la ka mokukaua Amerika "Amerika Huipuia," Komodoa Jones, (Augate 3) a mahope koke iho ka mokukaua "Cyane," Kapena Stribling, a hoikeia a'e la ka lono hauoli o ka holopono ana o na hana a na Elele Hawaii ma Europa.

            Noho iho la o Adimarala Kamaki ma ka aina nei e kali ana hoi o ka loaa mai o na apono ana mai kona aupuni mai no kana mau hana i hana'i. I kona manawa e noho ana ua haawi a'e la oia i na kokua ana apau i ka moi ma na lawelawe aupuni ana, e hoomalu ana hoi i ka aina, a e hooku'ikahi ana hoi mawaena o na aoao a i elua, a ma ka hoopokole ana a'e, ua apono loa mai kona aupuni i kana hana i hana'i no Hawaii nei.

            E na hoa Hawaii, ua maopopo a'e la ia kakou ka hoihoi hou ia ana mai o ka ea o ko kakou aina i kailikuia ai e ka Haku Paulet, aka na'e aole i hoike aku ka meakakau i na hana a ka Elele Hawaii i hoounaia aku ai mahope o ke kailiia ana o ka ea o ka aina, oia hoi o Mr. J.F.B. Marshall. No kekahi mau Elele e iho, oia o Messrs. Sir. Simpson, Rikeke ame Haalilio, ua hoike hapa ia aku ka lakou mau hana; nolaila he mea pono ia kaua e hoi hou aku ihope i maopopo ai ia kaua ka huakai a Mr. Marshall ame Mr. Simpson (hopekuikela o Pelekane).

            Ua maopopo ia kakou ua kau like aku laua maluna o ka moku hookahi a holo aka me ka loaa ole o na manao hoohuoi ia Mr. Simpson. Ma ka la 10 o Aperila, 1843, ku aku la laua ma San Blas, a hele like aku la no laua ma Mekiko aku a hiki i Vera Cruz, a malaila laua i kaawale a'e ai, e hoomau loa ana hoi o Mr. Simpson no Pelekane, a no Mr. Marshall hoi ua holo awiwi aku la oia no Wasinetona, kahi hoi i laulaha koke a'e ai ka lono o ke kailiia ana o Hawaii e Pelekane.

            Hiki aku la oia (Mr. Marshall) ma Ladana ma ka la 28 o Iune, he pule hoi mahope o ka hiki ana o Mr. Simpson malaila. Ma ka la 1 o Iune, mamua hoi o ko Mr. Marshall hiki ana aku, ua haawi mua a'e la ka Haku Aberdeen i na hooia ana ia Mr. Rikeke ma, e hoike ana hoi aole he manao o ke aupuni moi o Pelekane e paa iho i ko Hawaii Paeaina malalo o kona malu.

            Mahope koke iho o keia manawa ua hui a'e la o Mr. Rikeke ame ke Keikialii Haalilio me Mr. Marshall, a hoomaka koke iho la lakou e malama i na kukai ana me ke Keena o na Aina E o Pelekane, e pane ana hoi i na kumuhoopii a Messrs. Charlton ame Simpson i lawe mai ai a ku-e i ke aupuni moi o Hawaii. Ma keia ua kokuaia aku la na Elele Hawaii e Mr. Brinsmade, a pela no hoi me ka mana o ka hui Hudson Bay. Mamuli o keia mau kakeo e a'e i loaa aku i ko Hawaii nei mau Elele, ua hoihoiia a'e la keia ninau a ku maluna o na kanawai, a pela iho la i eo ai ia Hawaii ka lanakila ma keia ninau nui. Ma na kumu apau i waihoia aku, ua paa maoli no ko Hawaii nei kahua, aole he kumu nana e hoohina, koe wale no kela ninau aina hoolimalima o Mr. Charlton.

            Mahope koke mai, ma ka la 28 o Novemaba, 1843, hui a'e la o Pelekane ame Farani ma ke kuahaua ana i ke Kuokoa o Hawaii Paeaina, a maloko o keia kuahaua i hoike a'e ai ka Moiwahine o Pelekane ame ke aupuni o Farani aole laua e lawe ana ia Hawaii nei malalo o kekahi kumu, a o keia iho la no hoi ka hana hope loa nana i hoike a'e ia Hawaii imua o ke ao holookoa he Aupuni Kuokoa, e hana ana a e lawelawe ana i kona mau hana iho me ke komo akeakea ole ia mai e na mana aupuni o waho.

            I ka ike ana o na Elele  aole a lakou hana i koe ma Parisa, hoi a'e la o Messrs. Halilio ame Rikeke no Amerika Huipuia. I ka la 6 o Iulai, 1844, loaa aku la ia laua ka lohe mai ia Mr. J.C. Calhoun, ke Kakauolelo o Amerika, e hoike a'e ana i na Elele Hawaii, ua manao ka Peresidena o ka hoike a Mr. Webster i hoike mua ai ia laua, o ia no ko Amerika Huipuia manao maoli a o ka ike piha ana no hoi ia i ko Hawaii kuokoa. Ua hoounaia mai o Mr. George Baraunu mamua aku o keia manawa no Hawaii nei ma ke ano he komisina ma ka aoao o ke Aupuni o Amerika Huipuia, a ua hiki i'o mai oia ianei i ka la 16 o Okatoba, 1843.

            Ua hookohuia a'e la o Generala William Miller i kanikela no ke Aupuni o Pelekane ma Hawaii nei, ma ka la 25 o Augate, 1843, a iloko o Feberuari, 1844, hoea mai la oia ma Hawaii nei, a ua lawe pa mai oia i ka palapala aelike a Pelekane, a kakauinoaia iho la e ka moi, me ka loaa pu mai no hoi o keia ike, he wahi palapala wale no ia no ka manawa. Mahope iho o keia i haalele iho ai o Adimarala Kamaki, me ka nui o na hoomanao ana a na kanaka Hawaii nona, elike no hoi me ke ano mau o na kanaka Hawaii he puuwai hamama.

            Maanei e hoike aku ka meakakau i na manao mua o na alii o ka aina nei e pili ana no ka noho aupuni ana. Ua maopopo, ma ka lakou hakilo ana aole he alahele okoa a'e e hiki ai ke hoomauia aku ka ikaika o ke aupuni, aka o ka hoohui pu ana mai i na lahui o na aina e, na ilikea no na'e, e hoolilo ana hoi i ka moi i rula maluna o na lahui apau e noho ana maanei, a e puunaue aku ana i ka oiaio ame ka mana o na kanawai maluna o na mea apau.

            Nolaila, kukuluia a'e la ka Oihana Keena Kakauolelo o ke Aupuni, a ua hookohuia a'e o Kauka Judd ma ia kulana, a nana hoi i paa iho a hiki i Malaki 26, 1845, a malalo no o kana (Judd) noi maoli ana, ua haawiia aku la keia kulana ia Robert C. Wyllie.

            O kekahi o na pilikia mamua aku o ia ka loaa ole o ke kanaka kupono nana e kuhikuhi mai i na manao o na kanawai, nolaila, ma ka la 9 o Malaki, 1844, ua hookokuia a'e la o Mr. John Ricord, he haole hoi i hoea mai ianei mai Oregona mai he manawa pokole mamua aku, ma ke kulana loio kuhina.

            Ma ka la 23 o Malaki, 1845, hoea mai la o Mr. Rikeke ianei, mahope o kona holo ana mai ma ke alahele o Hona, a me ia pu ke kino wailua o ke Keikialii Haalilio, oiai ua loaa oia i ka nawaliwali, oiai lakou e lawelawe ana i na hana i hoounaia ai lakou. Ua malamaia a'e la ke kanikau ana nona, elike no hoi me na mea i ike mau ia no na alii o ka aina.

            Ia makahiki hookahi no kau iho la ka ma'i iluna o ka aina, a he nui na kanaka i make, a iwaena o lakou o ke Kuhina Nui Kekauluohi kekahi, a ua paniia a'e kona hakahaka e John Young, Jr.

            I keia manawa hookahi no hoi ua hookohuia a'e la o Mr. Rikeke i kahukula no na kula aupuni, a hoomaka koke aku la oia e kukulu i na kula. I kona make ana hoi ma ka la 7 o Novemaba, 1847, ua kohoia a'e o Mr. Limaikaika ma ia makalua, a ua paa iho ia wahi a hiki i kona make ana i ka 1860.

            Ma ka la 20 o Mei, 1845, ua weheia a'e la ka ahaolelo e ka moi, a ma keia kau i kauohaia ai o Mr. Ricord, ma kekahi olelo hooholo, e kakau oia i mau kanawai e kukulu ana i na keena oihana elima o ke aupuni. Ua hoomahuahua hou ia a'e no hoi ka dute maluna o na waiona a hiki i ka 5 pa-keneta.

            I keia manawa hookahi no hoi i ala mai ai he wahi onene ma Maui mawaena o na kanaka Hawaii, e alakaiia ana hoi e David Malo, a ua kakauia a'e he palapala noi i ka moi e hoopau aku i na haole apau mai na oihana, a koe hookahi o Mr. Rikeke, a aole hoi e ae hou ia e hookupa i na ilikea. Mamuli o keia, ua holo aku la ka moi ame Keoni Iana a kaapuni a'e la i ka mokupuni o Maui, e haiolelo ana hoi imua o na makaainana, a e hoomaopopo aku ana ia lakou i ke kulana o ka aina.

            Ma ke kau ahaolelo o 1846 ame 1847, ua apono loa ia a'e la na kanawai a Mr. Ricord i kakau ai, a o ka hoomaka no ia o na mea paahana o ke aupuni e nee aku elike me na aupuni naauao.

            Ua maopopo i na alii ame ka moi, o na lawelawe ana e pili ana no na aina o ke aupuni, elike hoi me na wa i hala aku, he puupuu ikaika loa ia nana e hookuemi hope i ko ke Aupuni nee ana aku imua, nolaila, ua hooholoia i kanawai aina, e ka ahaolelo, malalo no na'e o na a'o ana a Kauka Judd, e kukulu ana i papa komisina hookuleana aina, a imua o keia papa e hele a'e ai na kanaka apau he mau aina ko lakou a waiho a'e i ka lakou mau koi, iloko no na'e o na makahiki elua, a o ka poe e hookomo ole ana i na koi aina, e hooneleia no lakou. Ua kukuluia keia papa i ka 1845, a ua ku pela a hiki i ka la 31 o Malaki, 1855.

            Mahope o ka huliia ana no kekahi manawa loihi, ua loaa iho la keia ike, he ekolu no papa i kuleana i na aina, o ka mua, oia no ka moi, o ka lua, na kaukaualii, a o ke kolu o ia no na makaainana. Ua hooholo iho ka Papa Komisina Aina, ina e hooholo ana ka moi i hookahi-hapakolu i na haku aina, a i na makaainana hoi i hookahi-hapakolu, a i hookahi no hoi hapakolu iaia, alaila e kau ana no na pilikia maluna ona.

            No kekahi mau makahiki ke ku ana o ka ninau mahele aina mawaena o na alii ame ka moi, a i ka hope loa no hoi ua laweia mai keia ninau imua o ka aha o na alii, i Dekemaba, 1848, a malaila i loaa a'e ai ke ano o ka mahelehele ana o ka aina. Ua hookokuia a'e la o Kauka Judd i lunahoomalu no kekahi komike nana e mahele, a o ka hoomaka koke no ia o ka mahele aina ana ma ka la 27 o Ianuari, 1848.

            (Aole i pau.)

 

HE WAIWAI I HUNAIA.

 

KA PALAPALAHOOILINA ANO-E O KE ANO I MANAO-

LANA OLE IA I LILO AI O KIMO NAPELA I

KANAKA WAIWAI.

 

(He Moolelo Pokole.)

(Hoomauia.)

            "Heaha ka'u hana pono e hana'i?" i ninau aku ai o Napela.

            "Ina owau ma kou wahi, e hoi no au a noho maluna o ka aina, a kiai hoi i ko'u waiwai."

            "Ua kupono anei keia wahi no ke kiai ana? E hiki ana anei ia'u ke noho malaila?" i ninau aku ai o Napela, a i kela manawa aia kona noonoo ke holo la no na bibi waiu, na puaa ame na moa.

            "He wahi maikai loa keia i kupono ia oe ke malama." i paneia mai ai ka ia nei ninau. "O keia kekahi o na aina waiwai nui, a o ka hale hoi e ku nei aole e hiki ke kukuluia ae no kanalima kaukani dala, oiai he kakela maoli no kela."

            "He kakela?"

            "Ae, a he kakela nani no hoi, i kukuluia aneane hookahi kenekuria i hala ae nei."

            "A o keia elemakule wale no ko keia wahi?"

            "Aole, aka he elua ana mau kauwa, he mau wahine Paele i laweia mai e ia mai ka Hema mai mahope iho o ke kaua. O laua no hoi na hoike i paa na inoa ma keia palapala kauoha."

            Maanei, akahi no a loaa ae he wahi manaolana iloko o Napela, oiai ua lohe aku la oia i ka hoikeia ana mai no keia mau kauwa. He mau makahii loihi loa ko keia mau wahine noho ana malaila a lawelawe i na hana o ka hale. Ke hiki mai i ke kau la, he hoolimalima o Mr. Kilinabuki i na kanaka hana, a ke manao nei au aia he umi a oi o lakou i keia manawa ke hana mai nei malaila.

            I keia manawa aia ke hehee la na manao ano e mailoko aku o Napela, eia nae ua komo hou mai la no he noonoo hou iloko ona, pehea la e hiki ai iaia ke uku aku i keia poe; nolaila, ninau okoa aku la oia, a pane mai la no hoi o Mr. Laycock:

            "Ke manao nei au ua waiho no o Mr. Kilinibuki iloko o kana pahu he huina dala o elua a i ole ekolu kaukani dala. O keia mau dala nau ia, pela no hoi na waiwai paa ame na waiwai lewa apau, koe wale no ka waiwai i hunaia."

            Ma keia ke hoomama loa ia iho la ko Napela noonoo, a maopopo hoi iaia kona kulana ia manawa.

            "Aole anei he mau mea i koe maluna o keia mea?" i ninau aku ai o Napela.

            "Aole paha he mea i koe," i pane mai ai ua loio la. "koe wale no paha keia, pehea la, he makemake paha kou e hele aku e makaikai i ka Mahinaai o Edgewood i ke kakahiaka o ka la apopo? E hauoli no au i ka lawe aku ia oe ilaila."

            "Ke mahalo aku nei au ia oe. Pehea la ina kaua e hele ana mahope o ka paina kakahiaka.?"

            "Ua pono no kela ia'u. Aka, mai puapuahulu oe no ka hoi aku. Eia no i ke ahiahi okoa, a he iini hoi ko'u e hoolauna aku ia oe me Mrs. ame Miss Laycock."

            Ia laua i ku a'e ai iluna a hele aku no ka lumi e pili kokeke mai ana i ko laua nei lumi i noho ai, a i ka wa hoi i hemo mai ai ka puka o ua lumi la, oia no ka manawa i lohe aku ai o Napela i ke poha ana mai o kekahi leo mele no kekahi opiowahine, a e kani kapalili ana hoi ka piano, me he mea la he loea maoli ka mea nana e hookani ana.

            I ka wa i hemo ai ka puka, o ia no ka manawa i kuu iho ai ka leo mele ame ko ka piano, a ike aku la o Napela i kekahi kaikamahine kino loihi i ke ku ana a'e mai ka piano a'e, a nee mai la imua o laua nei.

            "E kuu kaikamahine, o keia keonimana o Mr. Napela ia, ka haku hoi o ka Mahinaai o Edgewood," wahi a Mr. Laycock i pane aku ai i kana kaikamahine.

            Haawi mai la ua kaikamahine la i kona lima ia Napela, me kona hoopuka pu ana mai i kekahi mau huaolelo pokole me ka malie ame ka puapuahulu ole. O na huaolelo ame ke ano o ua kaikamahine la na mea nana i hoike aku ia Napela he opiowahine keia i hoonaauaoia ma na ike kiekie ame ke kulana lede maoli no hoi.

            No ke ano pouliuli no o ka lumi (aole he pouliuli maoli, aka mamuli o ke kukui kauia me ke aniani hoopouli) ua hiki pono ole ia Napela ke hoomaopopo loa aku i na alu o ua kaikamahine la; eia na'e, me he mea la iloko o Napela i kela manawa, o ka leo nahenahe o ua kaikamahine la ka mea nana i hanai aku i kona mau manao ano e no ka Mahinaai o Edgewood, a lilo iho lakou i mea ole imua o kona mau maka.

            Aole i loaa aku ia laua nei o Mrs. Laycock iloko o ka lumi, oiai ua puka aku oia a hele aku la e ike i kekahi o na hoaloha e noho pili ana me ko lakou.

            "Hauoli maoli no wau i ka halawai ana me ka haku o ka Mahinaai o Edgewood, a o ka mea nana i hooi loa aku i ko'u hauoli o ia no ko'u ike ana he opio keia haku hou. Malia paha o haawi oe i na aha hulahula, paina hoolaulea paha ame na anaina ike, a o ia mau mea he hoala ana mai ia i ke ano o ka noho ana ma keia wahi. I keia wa e noho nei, he pamalo loa, aole hoi he mau mea nana e hoeueu mai i na kanaka."

            "Aka hoi, e hoea mai ana ka manawa e hoala ia mai ai na mea apau, o ia hoi, i ka manawa e ike a'e ai na kanaka i na manao o ka palapala hooilina a Mr. Kilinabuki, e hookaawale ana hoi i umi kaukani dala na kela ame keia mea e huli aku. Eia na'e hoi e lilo ana keia poe i mea nana e hanaino ae i kela wahi nani. O, o kela kakela e ku mai la. e Mr. Napela, he nani maoli no."

            Pela i hoomau aku ai o Miss Laycock i na kamailio ana ia Napela, a i kela manawa, aia no na minoaka waianuhea ke popohe mai la maluna o kona mau papalina.

            Ua hoomauia aku keia hui launa ana o lakou no kekahi manawa, alaila noi aku la o Napela e hookuuia mai oia e hoi aku, a iaia e hoi ana, ua like kona poo i kela manawa me kekahi huila makani e niniu wale ana no i o a ianei, a o ke kaikamahine u'i ana i haalele aku ai, me he mea la o ia ke kikowaena o ka huila.

            Ua haule anei oia i kela manawa iloko o ke aloha? Ua lilo anei keia he kila makeneti nana e ume ana i kona puuwai e haalele aku i ka noho ana iloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, a e noho mau loa aku ma Syranac? Na keia mua aku ia e hoike a'e.

            Iaia i hiki aku ai i kona hotele, me keia mau noonoo ano e e hoholo ana iloko o kona poo, a iaia hoi e noho mumule ana iloko o kona lumi, ua ku koke a'e la oia iluna, a puana a'e la:

            "Ea, he wahi moolelo ano nui keia e hoike aku ai ia Mr. Bowena no ka hoolaha a'e iloko o ka makou nupepa."

            Me keia mau huaolelo, hopu iho la oia i kona papale, a hele awiwi aku la no ke keena telegarapa, a malaila oia i hookomo aku ai i keia mau mamala olelo:

            Syranac, N.Y., Iune 25, 1891.

Mr. Lunahooponopono, Ka Makani Puahio o ke Ahiahi,

            Kulanakauhale o Nu Ioka.

            He moolelo ano nui no na mea e pili ana i ka palapala kauoha a Kilinabuki. He waiwai i hunaia. O ke kanaka e loaa ana iaia e lilo no keia waiwai i hunaia. NAPELA

            I kekahi kakahiaka a'e, hoea mai la ka haina o kana telegarapa, penei:

            Nu Ioka, Iune 26, 1891.

Kimo A. Napela, Syranac, N.Y.

            E hoouna mai i elua haneri huaolelo maluna o ka moolelo o keia palapala hooilina. BOWENA.

            (Aole i pau.)