Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 10, 9 March 1906 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

-3COKT"NA XIV. MOEUHANE. "Ua maikai kela noonoo ana ou," wahi a Ezabela i pane aku ai; "no keia manawa mai noonoo oe no ia mea. Maanei oe e noho ai me ka palekana no manawa, a i ka wa e hala a'e ai ia noho ma!u ana t aUila, noonoo hou akn no kahi e maha ai. 0 kou makuahim- h#- hoaloha ia no'u—a oi akn no paha mamua o ka mea hiki ia'o ki- hoike aku. Ua kokua mai oia ia'u i ko'u wa i nele ai i na kokua: a ma kn T u aoao hoi. e kokua no wau i kana kaikamahine oiai e man *na no ka ikaika iloko o'u. Nolaila, e Ulina. e hoomama a'e i kou mau noonoo, a e ike iho oe ua loaa kou home e noho ai i keia wa Leie aku la o Ulina a apo aku la i ka a-i o Ezabela a hoomaikai 'iho la iaia: a no kekahi manawa i noho mumule iho ai oia, a holoi a e la i na kulu waimaka i hiolo iho maluna o kona papalina palupalu. <) kana i ninau a'e ai mahope o keia, e pili ana no ia no Kuliana. "Ua haalele anei oia i ke aua: "Aole." wahi a Ezabc-la » hoike aku ai; aole oia e haalele ana i,i kakīMi no kekahi nianawa. La eha ia oia nia kona umauma, a c " "Lha ia!" i hooho a'e ai o I lina me ka hikih-le, a haikea koke a e la kona helehelena. "He kukonukonu anei kona wahi i eha "Ar»!c he pilikia, e kuu lede maikai; aka. he mea pono iaia e hoomaha a e !ap:iau ia aku. Ua oi aku ka eha i loaa iaia mamua o kana i manao mua ai; aka, ina oia e makaala ana, alaila, aole e ]>ilikia." i hooho a'e ai o Ulina, me ke kuu ana iho o kona mau noonoo ano-e. "Ke hauoli nei au no ke kukonukonu ole o kona eha. Ina oia i pilikia mamuli o'u, alaila o ka hauoli i loaa mai ia'u mamuli 0 ko'u pakele ana mai ia Horama mai, e kau no ia maluna o'u me he ao polohiwa la." Kulou iho la ko Ezahela poo ilalo, a umii iho la i na lima palupalu o ka kaua Ulina. He mea la aia iioko o ua luahine la he mau inea nana e hoonioni ana i kona puuwai, oiai ua haalulu a'e la kona ■nau lala apau, a pu-a aku la he mau mamala olelo mai kona waha aku nh* he wai meli la, a komo pono loa aku la iloko o ko Ulina mau pepeiao: "Mai hopohopo oe. e kuu kaikamahine. 110 Kuliana, aole oia e pilikia ana," wahi a Ezabeia, me ka hapai pu ana a'e i ko Ulina poo. "Ua mnaia ko K"liana wahi i eha.e Heni Haela, a ua ike oia he mea hiki kr»ke no ia ke hoolaia a'e iloko o na la pokole wale no." Akakuu loa iho la ko Ulina mau manao anoe, a hoomaka aku la oia e nieniele ia Ezabela i na mea e pili ana no Kuliana. "Ke ole au e kuhihewa ua loi'ni no kou kamaaina ana ia Kuliana?" wahi a l'lina i ninau aku ai ia Ezabela. "Ae. L 7 a ike au a kamaaina iaia mai kona manawa bebe loa mai, .a o ka'u keiki no hoi kona hoapili paa." "Kau keiki'" "A—malia paha aole i maopopo ia oe o Hobadana ka'u keiki?" "Aole au i maopopo ia mea." "'Ae, o Hobadana ka'i; keiki hookahi wale no. He kanaka opio oia i ka manawa i hanau mai ai o Kuliana, a mai ia manawa mai ko laua pilipaa ana kekahi i kekahi. I kinohi o Hobadana ke alakai ame ko Kuliana mea nana e kiai; aka, i na makahiki mahope mai, o ia hoi, mai ko Kuliana manawa i kanaka makua a'e ai, ua hauoli loa ka'u keiki e kapa aku iaia oia kona haku." "He'kiekie ke kauia o ko Kuliana weli ma Damaseko," wahi hou •a Ulina i pane aku ai, mahope o ka pau ana o kona pohihihi no Hobadana. "O ka moi wale no ka mea i maka'u iaia," wahi a Ezabela i pane aku ai, me ka ininoaka ana iho: ,; ua pono no oia e maka'u, aka, aole loa he maka'u o na poe ilihune iaia. Eia na'e hoi, aole au e lawe mai ana maluna o'u i na koikoi o na hana hewa a Kuliana i hana'i. Malia paha ua hewa no oia; o ia hoi ua oi loa aku kana mea 1 hana'i no ka j>anai ana aku i ka mea i panaiia mai iaia. E hookuu «iku na ka poe ana i hana ino aku ai na lakou no ia e hoahewa mai iaia." "Alaila, ua hana ino ia mai ka paha oia?" "Ae, e kuu kaikamahine, aka na'e aole e hiki ia'u ke hoike piha aku ia oe." "Alaila, he kanaka no oia i hanauia mai ma Damaseko?" J 'Ae." " \—malia paha—he wahi koko kiekie no kona?" "O ke koko e holo la iioko o kona mau aakoko he maemae i like aku no me ka hiehie o kona nanaina, a oi aku hoi mamua o kekahi koko kiekie e ola nei i keia manawa ma Damaseko. Aole e hiki i ka moi o Damaseko ke hoohaahaa iho i ko Kuliana kulana. a o kona moolelo e hapala ia nei me na hana ekaeka i keia la, aole loa ia e hiki ke lumai iho i ka maemae e papahi nei maluna o Kuliana, he moolelo hoi. a kalii poe e hoahewa ai ia Kuliana ma na ano apau: eia na'e aole lnkou i ku iho a nana aku i na lima paumaele o ka haku o Pamaseko a hoahewa aku iaia. He kanaka oia (Kuliana) i kiponaia kona puuwai me ke aloha i na mea apau, a i kuniia hoi ka

oiaio ma papa omaukele o kona puuwai, a no ia mea ua aloha aku wau iaia a hookauwa aku wau nana, a hiki i ka wa e uhi iho ai ka iepo maluna o ko v. kino wa;iine nei. Kulou iho la ko Uiina poo ilalo, a paepae a'e la hoi i kona mau 'īma ma kona lae. a ua hiki ia kaua. e ka makamak'. ke hoohewa-i hewa o!e a'e aia kekahi kiia makeneti ke hoonioni Ia i ka puuwai oua kaikamahine ta a Abouia Ca>ema, a aneane no e poha ae ke au.i j ina no paha aoie i kahamaha mai o Ezabe!a. ina no o ka pii mau no ia o na hakaikoi like ole a puai maoli ka lena, a ahuwale ka mea- \ huna a Ulma e hiipoi malie ana iloko o kona puuwai. '< Kc manao nei au," wahi a Ezabela i kahamaha aku ai. "ua !oaa ■ īki no ia oe he manawa e makaikai ai i ko Kuhana ano." "Ua lawa ka'u mau mea i ike ai nona e hiki ai ia'u ke henamaopopo he kanaka lokomaikai maoli oia, a ku no hoi i ke aloha." "A," i pakui aku ai o Ezabela. "ina e loihi aku ana kou hoomaopopo ana iaia aole e nele ka hooikaika loa ia o kau mea i manao ai no Kuliana. Aka, aole oia e noho loihi loa ana maanei. Ke ola koke a'e kona eha e haalele no oia ia kakou." "Ina aole au i kuhihewa," wahi a Ulina i pane hou aku ai. "o ko Kuliana wahi no keia e noho ai/' > "He oiaio kau i manao ai, e kuu kaikamahine. Mai kona ma*; nawa pepe loa mai aole ona home o keia wale no." t "Ina pela, e hoi mai ana oia ianei i ka manawa i loaa a'e ai; maua e laweia ana e na kanaka Arabia?" "Ae." "Ua liio anei ko'u hiki ana mai ianei i mea nona e haalele iho ai i kona home nei ?" "Aole o'u manao pela, e kuu kaikamahoine. Mai hoolilo no na'e oe ia mea i mea nana e hoinoino ai i kou noonoo. Ina e manao ana 0 Kuliana he mea pono nona e kaawale aku, e hele no auanei oia no kona pono iho. E hoomanao no na'e oe ua hauoli maoli no oia i ka loaa ana iaia he manawa e hana maikai aku ai ia oe. Ke.lohe nei au 1 ko Beni Hada leo, e kahea ana hoi ia'u." Ku a'e la o Ezabela a haalele iho la i ka lumi; a iaia i hoi hou mai ai, o Beni Hada kekahi me ia. I keia manawa akahi no a ike maopopo aku o Ulina i ke kanaka puuwai hamama nana i hookipa mai iaia, a ike maopopo aku la no hoi oia i ka elemakule maoli no o keia kanaka, a iiuna hoi o kona mau kiionohi e nohoalii mai ana kr oiuolu, e nele ole ai ke alohaia aku e kekani mea e ike aku ana iaia; a ia ua olomana la e nana iho ana ia Ulina, a e haawi aku ana hoi i kona lima no ka hookipa aloha ana i kana malihini hanohano, ike koke iho la o Ulina i ka umeia aku o kona puuwai no ua Beni Hada la. "E kuu keiki," wahi a Beni Hada i pane aku ai, me ka leo kui'o maoli i ke aloha, "ua hoike mai nei o Ezabela i kou moolelo, a hele mai nei au e hookipa mai ia oe me ke aloha no ko'u ana nei. E noho iho oe maanei, a e hoomaopopo pu iho no hoi oe nou keia home. Ua uku niua mai kou makuahine ia'u no keia mea he mau makahiki loihi i hala a'e nei. Ano, e ku a'e iluna, a e hahai mai ia'u, i e haele a'e kakou iwaho. kahi hoi o na ea maikai, a i kahi hoi e loaa ai ia olua na kukuna la nana e hoopumehana mai." Haawi aku la o L T lina i kona hoomaikai nui ia Beni Hada elike me ka hiki iaia, alaila ku a'e la oia iluna. Alakai aku la o Beni Hada i kana mau nialihini no ke keena nui o ua ana la, a ilaila i hoomaopopo loa ai o Ulina i ke ano maoli o keia ana. Aia no na paia apuupuu pohaku ke waiho mai la no, a o na wahi lako hale e waiho ana ua lawa kupono no ka noho oluolu ana malaila. Mahope o ko L'lina nana ana ma o a maanei o ua lumi la, a mahope hoi o ka papaleo ana me Hobadana, honmau aku la no oia i ka hahai ana mahope o ka olomana a hiki i ko lakou nei puka loa ana aku iwaho a komo hoi iloko o kekahi uluh.au e ku koke ana mamua o ke ana." O keia kekahi o na wahi nani ioa a Ulina i ike ai a ua makahehi maoli no oia, me ka hooholo pu ana iho i kona manao e noho inalaila no ke koena aku 0 kona mau la. Aole i mamao mai keia wnahi aku e kahe ana ka wai hulalilali o ka muliwai o Papa, a e hoopiha ana hoi na manu i ka lewa me ko lakou mau leo meie like ole, a e kupaoa mai ana hoi ke ala o na pua like ole, a e memele mai ana hoi na huaai maiuna o na lala laau uliuli. "O keia ko'u home," wahi a Beni Hada i huli niai ai a pane aku ia Ulina ma, e alakai ana hoi i kana mau malihini no kekahi mau noho iaau e waiho ana malalo o kekahi kumulaau i4 a maanei au i noho ai no na makahiki i lawa kupono maoli no ke ola ana o ke kanaka ikaika. O keia mau laau ame na mea hihi na'u ponoi i kanu ia lakou a 1 pa'ipa'i aku i ko lakou mau lala, a o keia vaina e ulu mai nei a halii iho maluna o ke ana na'u ponoi no i hoohihi aku ia lakou i loaa ai ka malumalu maluna iho o ke ana. Ua pomaikai no hoi au iloko o ko'u mau la e ola ana. He nui na poe i huli mai no ka'u malama ana a ua haawi aku wau i na kokua ana no lakou, a ke inanaolana nei au e hooloihiia aku ko'u mau la no ka malama ana aku he lehulehu w r ale o na poe i loaa ole na kokua ana mai ia'u aku." L T a hoopihaia ko Ulina puuwai me ke aloha i na olelo a Beni Hada, a 110 ka hora a oi ko lakou nei noho ana malaila, e hoolohe ana 1 na olelo a ua olomana la. Mahope koke iho alakai hou aku la ua olomana la i kana mau malihini no ke ana, kahi hoi a Otaka i hohola mai ai i ka papaaina i luluu i na ono a ka puukolu. Aole he pololi 0 ua Ulina !a a kaua, aka, noho iho la no oia me Beni Hada, Hobadana ame Ezabela, ame kana Alabia, a hoonuu iho la i na mea i hoomakaukauia. Pela iho la lakou nei i noho ai a hala na la ekolu; a ua kamaaina !oa iho la no hoi o Ulina i ua wahi la a ua hoolilo maoli no oia ia wahi i home nona. Ua komo maoli ke aloha iloko o Ulina no Benr Hada ame Ezabela; a ua ike aku hoi oia ia Hobadana me he kaikunane la nona, a hui aku la me ia no na manawa lehulehu ma ka papaleo ana. I kekahi hui ana o laua ua ninau aku la o Ulina i ka hopena 1 loaa mai i na hoa o Kuiiana* Aole anei lakou e huli mai ana iaia? Alaiia, hoike piha aku la o Hobadana, ua hoouna aku oia i ka lohe ia lakou, a ua maopopo hoi ia lakou ua palekana ko lakou haku, a ua'hele aku lakou iloko o na ululaau o Lebanona, kahi lioi e waiho mai ana na wahi lehuiehu nana e hoopunana iho ia lakou. I ke ahiahi o ke kolu o na la aia o Uiina me Beni Hada ke noho la iloko o ka ululaau. a maiaiia hoi i pane aku ai o P.eni Hada: "E kuu keiki " wahi ana i pane aku ai mahope o ko laua kama-

kamaiho ana nialuna o kekahi mau mea okoa. "ua hoike mai ot »a*a 0 kau papahana waie no i ktta nianawa o ia ka noho kaawale ana ma: Damaseko aku a hiki ika manawa e make ai ka raoi. Aole anei ce i noonoo a*e heaha ana Ja ka manao o kou makuakane nou ?" 'Ua noonoo nui maoli no au no kr»u wahi a Ulina 1 pane aku ai; "aka na'e. aoie e hiki ia*u ke hookaawale a> iaia mai ka moi a'e elike ra.e ka 'Oihi oke ola ana oka moi. Elike me ko*u hoowahawaha i ka moi i keia manawa. pela no wau e hoowahawaha nei i kuu makuakane. l*a maopopo ia*u ua hooholo kuu makuakane e liio au i moiwahme no Dama<eko; a ua.maopopo no hoi ia'u aole oia e kokua mai ana ia u ma ia mea. He kanaka huhu oia. ao ko Horama mau manao o ia kona ? Abou!a Casema) mau kanawai." "Aole anei ou kaumaha no ke kaawale ana o kou makuakane mai ia oe mai. e kuu kaikamahme?" "Aole paha e ioaa mai ia manao iioko o'u," 1 pane aku ai o L lina. "Aole loa i hoohauoH mai kona helehelena ia'u ke ike aka wau iaia. A hiki wale i ko'u nui ana aole au i hui pinepine me ia. Mahope no nae o ka make ana o kuu makuahine he kiekie aku kona ;ke mai ia'u. Ua ike aku wau iaia ma ke ano he makuakane no'u. a ke manaoiana mau nei no.ho: au e loaa mai ana no na huikaia ana iaia no kana mau hana ke hoea mai ka manawa: aka nae. o ka maka u iioko o'u no kona inaina aoie ioa ia he mea nana e ume aku ia'u e noho pu aku me ia iioko o ke kaumaha ame na ehaeha ana e imi nei no'u. Aka na'e, e kaia mai oe ia*u, e ka makua. no keia mau oleio. a ke manao nei no hoi au aoie no hoi ee e hoahēwa mai ana ia'u." "Aole, wah: a Beni Hada i pane mai ai. **aole au e hoahewa aku ana ia oe. I ninau aku nei au ia oe, aoie no ke ake aku e ike i kou kuleana maoli ma ke ano he keiki i ka makua, aka. i ninau aku nei au ia oe i inaopopo ai ia u, malia paha o kaumaha oe no kou kaawaie ana mai kou makuakane mai. Ua maopopo ia'u, e kuu kaikamahine, o Ahoula Casema. ua iike ia me kekahi pu pulii i ka waha 0 Horama. a o kana mea e hookani aku ai oia ka Ahoula e hooko iku ai, a maialo o keia mau kumu. o ke kaawale ana mai iaia mai o ia wale no kahi aho nou mai ko ka moi makemake mai. Ua maopopo a ke mahaio nei au i kou mau manao. a ke hauoli nei au, no kou pono iho, i l;a loaa ana o ia manao iioko ou." Ke hele loa aku nei e moiehulehu ioa i keia manawa, noiaila. alakai aku ia o Beni Hada i kana malihini no ke ana. Ma ka puka 1 ku iho ai o Ulina a ninau aku ia no Kuiiana—a ua ninauia aku hoi me ka ieo nahenahe. a ina aoie ke ano pouliuii o kahi a Ulina e ku ana, ina no.ua ikeia ka pii ana'e o ka uia maluna o na papaiina o ua u'i ia, me he mea la o Kuiiana hookahi ka momi e kau ana imua O kona mau maka. "Ke kokeke loa nei oia e ola," i pane aku ai o Beni Hada; "a i ke kakahiaka o ka la apopo e puka mai ai oia a hui pu me kakou." "Alaiia, e ka makua. ua nawaliwali ioa no ka paha oia?" "Aole—aoie oia i nawaliwali loa." "Aka hoi. iiuna waie no oia o kona wahimoe mai ka manawa a makou i hiki mai ai ianei." "Aole peia. Ua hele iiolohoio no oia iwaho, o ka hapanui no na'e i na ahiahi ka manawa oiuoiu. Ua hooholo oia aole e hui pu mai me kakou a hiki i kona manawa e ola ioa ai. I keia manawa ua ikaika oia, a e ike no auanei oe iaia i ka la apopo. ipe keia kulana hanohano ona a ikaika i oi aku i ko na wa i haia a'e nei." Ia Ulina i hoi aku ai no kona iumi, noho iho ia oia. me kona !ae e paepaeia ana e kona mau lima, me kona nana oie a'e hoi i kana Alahia. I ke ahiahi okoa no, hoi aku ia oia e hiamoe: eia na'e he ! loihi ioa no kona oni waie ana no iiuna o kahi moe mamua o ka hookuu ana aku o kona mau lihilihi maka e hooluoiu : a iaia i hiolani ai ua hoouiupuniia kona kino me'ka maka'u mamuli ona moeuhane hoomaka'uka'u i ioaa mai iaia. Moeuhane iho ia oia e piii ana no Helina, a puiwa a'e la oia me.ka uwe ana me ka ehaeha. laia hoi i hoi h'ou ai e moe haiawai aku la oia me kekahi moeuhane maikai— he moeuhane hoi i kulike loa me kana i ii'a ai—moeuhane iho ia oia no ka WELI O DAMASEKO. MOKUNA XV. I ke Kakahiaka o kekahi la a'e, ia Ulina i komo aku ai iioko o ke keena nui o ke ana, aia hoi o Kuliana maiaila, me kona makaukau e haawi mai i kona aloha kakahiaka. Haawi aku la o Ulina i kona iima ia Kuiiana. a o na minoaka waianuhea kai hahai pu aku i tia :ima ia o ke aloha. He wahi ano haikea no ko Kuliana heiehelena i kela manawa, aka. e oni mai ana no kela mau maka oluolu malalo iho o kona mau lihilihi maka, a e waiho kaheia mai ana no hoi kona lae maialo iho ona milo o kona lauoho. Aka na'e, o kela mau minoaka i popohe aku maiuna o ko Ulina mau papalina, ua hehee koke ;ho la ia i ka manawa i halawai aku ai me ko Kuliana nanaina kuoo, a haalulu a'e ia ko Ūlina iima mamua o kona hiki ana ke kaili maiHe mau wahi huaolelo hooiana ka Kuiiana i haawi iho i, e hoike aku ana hoi i l:ona manaolana ua maluhia iho la ka kaua Ulina i keia manawa: a he manaolana hoi kona (Kuiiana) aole he mau ao hakumakuma nana e hoopouli iho i ko Ulina nohona ma ia mua aku. aku ia o Ulina i na hoomaikai ana ia Kuiiana no kana mau hliaolelo hoolana i haawi iho ai, a mahope koke iho o keia manawa i kaheaia ai laua nei e heie aV;u no k3 paina kakahiaka. "O. e kuu haku." waiii a Alahia i pane aku ai ia Ulina, ia laua ī hoi aku ai no ko laua lumi mahope o ka paina ana. kei ka maikai ame ka oluolu o keia keonimana." "Owai keia au e kamailio mai nei?" i ninau aku ai o Ulina. a ia manawa pu no iioi i ku a'e ai oia iluna me ka noonoo nui. "Airwe. o Kuliana 110 hoi," i pane'aku ai o Alahia, me ka hikiwawe a me ka hoihoi no boi o kona nanaina. "Aole anei he kanaka u'i maoli no oia?" Kulou īho la ko Ulina poo iialo. me kona panr Jco ole aku. <4 Aole anei he u'i maoii no o*a ke nana aku?" i hoomau hou aku ai o Alahia, me he mea la aole i maopopo iaia ke kumu e ano }iookukule nei kona hakuwahine. /Aole i Dau.)