Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 11, 16 March 1906 — Page 8

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Corey Hayes
This work is dedicated to:  Devin Noelani Hayes

Ka Nupepa Kuokoa. HONOLULU, T. H. POALIMA, MALAKI 16, 1906

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

(Picture)

KO INIA ANO O NA KOA KAULIO.

 

Ke Noho Pouli Nei no o Inia.

 

KE PALE A KE KANAKA PELEKANE.

 

(Hoomauia.)

 

            O ke pale ma ka aoao o ke kanaka Pelekane no ka hiki ole ana iaia ke auikala ae i ka nohona pilikia o kona mau hoa lahui o Inia o ia hoi, ua lilo mai na hana hoomanamana a keia lahui i mea hoopoino iho no ia lakou: a ina hoi oe e ku aku ana a hoopaapaa aku ana, e hoike koke mai no ia i na kaukani mile a@ahao ame na auwai hookahe wai i hanaia e na Pelekane, a hoike mai hoi i ka nui o ka lakou mau hana hoowaiwai i hana’i no keia lahui.  Aole he mau hana ku i ke aloha iloko o keia mau hana imi waiwai, eia nae e hoao no oia (kanaka Pelekane) e hoololi i kou mau manao, a hooia aku @e he mau hana hoaloha ka lakou e hana nei.  Ua hiki loa ke olelo, aole loa e hanaia na alahao ame na auwai hookahekahe wai maanei ina aole he mau loaa nui e loaa mai ana mai ia mau mea mai.  I ka manawa hoi e loaa ole mai ai he mau puka ma ka apana o Burmah a kukule no auanei keia poe Pelekane.  O keia ka apana o Inia nei i hiki aku i ka umi miliona poe e hoho nei malaila, eia nae aole i holopono loa ke hui alahao malaila, nolaila, he 420 wale no mile alahao ma keia apana.  O kekahi hoike oiaio loa o ka holopono @le o na hana imi waiwai maanei, o ia ka hiki ole ana i keia umi miliona kanaka ke kakoo a oi aku mamua o ewalu nupepa.

            Aole he kahua o na olelo a na Pelekane e olelo nei, aole e hiki ke hoonaauaoia na lahui Asia.  O ka holomua i loaa i na ahahui misionari ma na kula a lakou i kukulu ae ai he hoike maopopo loa ia i ka oiaio ole o ka olelo  ana, aole he hiki ke hoonaauaoia na lahui Asia.  O ka oiaio maoli ma keia mea, aole i hooikaika na Pelekane e hoonaauao i keia lahui.  He mea kaumaha no hoi ka nana ana a’e i ko Inia nana ole ia ana maluna o keia ninau hoonaauao, oiai ma Inia nei he 734 wale no kula e malamala nei e ke Aupuni, oiai no nae o na loaa makahiki no Inia holookoa he $450,000,000.  Ina paha i hoolilo nui na Pelekane i ke dala ma ke kuai ana i na buke hoonaauao i keia lahui, ina paha ua loaa ae he kulana okoa aka nae, o ka lakou e hana nei, oia ka hoolilo nui ana i na dala no na pu.  He mea pono e loaa i hookahi olelo lahui ma Inia nei, eia nae i keia manawa e ku nei, aia he 121 mau olelo like ole, a mailoko mai o keia mau olelo he kanalima-kumamaha o lakou e kamailioia nei ma na launa kalepa ana ma Bombay wale iho no.

 

MAKEMAKE O KEONI BULU (PELEKANE) I KE DALA.

 

            Me he mea ia e aia ku-e mai ana no na Inia i kinohi ke hookonokonoia aku kakou e hele i na kula, a e malama hoi i na rula o ke noho maemae ana, aole no nae ia he mea e hiki ole ai i ko lakou mau hakuhana ke hookikina aku ia lakou e hoomaemae ae i ko lakou nohona.  O ko ke aupuni manao ana he mea waiwai’ole ka hookonokono i na kanaka e huli aku lakou i ka ike ua loaa ia Enelani ka ikaika e laili ae ia Inia, e koi aku hoi i na auhau, a onou aku hoi i kana mau lawelawe aupuni ana maluna o na kanaka Inia, aole anei he hana pono no ma kona aoao e koi aku i keia poe e holoi ae i ka lepo mai ko lakou mau maka ae, a e hoomaemae hoi i ko lakou noho ana?  O ke kikowaena maoli o keia, ke noho nei o Keoni Bulu ma Inia aole no kona ilni i ka pono o na makaainana o Inia, no ka holomua ame ka noho maemae ana, aka ke noho nei oia malaila no ka makemake e huli dala ma na ano apau, a e like me ka loihi o ka loaa ana mai e na auhau, na ukupanee ame na loaa e ae mai keia lahui ae, pela no hoi lakou (na Pelekane) e nana ole ae ai i ka noho naau@o ana ame ka hanaia ana o na hana pegana e na Inia.

            Ke hoomaopopo nei au eia ka’u mau olelo ke hoahewa ikaika nei i ko kakou mau hoahanau Pelekane, aka, ke manao nei au he laau hahau keia i pono e loaa aku ia lakou.  Ua hoike maopopo mai lakou i ko lakou kuemi hope ana mai na hana ku i ka hoaloha, a ae aku lakou e komo akeakea ae na Kahuna Brahmin mawaena o lakou ame ka ma’i ahulau nana e ai nei i keia lahui.  He mea pono no hoi e a’o ikaika ia lakou no ka lakou mau lawelawe aupuni uhaai a ma ia ano ua a’o mau aku lakou i keia lahui e makilo wale aku.  O ke Kiaaina o Inia ke ukuia nei oia papalua aku i ka ukuhana o ka Peresidena o Amerika Huipuia.  Pela no hoi ke Kiaaina o Ceylon, e noho alakai nei hoi i na kanaka Mokuaina o Misouri, he ekolu ona mau halealii, a ke loaa nei iaia ka ukuhana i like aku me ko Peresidena Rusewela.

            Ina oe e nana ana i na buke moolelo makahiki o ke aupuni, aole e nele ke komo mai o na manao anoe iloko ou ke ike iho oe i ka nui o ka iliaina i lilo no na kahua paani popo upena, ma Inia holookoa.

 

OIHANA AUPUNI KULOKO O INIA.

 

            O kekahi o na hana ano nui i kamailio pinepine ia ai no ke kupaianaha o na lawelawe aupuni kolone ana ma Inia, oia no ka oihana pili aina o Inia.  He 1,870,000 mile kuea ka nui o ka aina, a he 300,000,000 ka lehulehu lahui—ua like no hoi ia me ka hoohui ana’e ia iwakalua-kumamakahi mau aupuni o Europa.  Eia nae aole i hiki aku i ka hookahi kaukani poe Pelekane,  Sekotia a Ailiki e lawelawe nei i na hana pili aina o ke aupuni.  Ma keia ua hiki ke loaa ae ka ike he hookahi o keia mau luna aupuni ke noho mana nei maluna o 1200 mile kuea a lawelawe aku i na hana no 300,000 kanaka.  Ua ikeia o keia kekahi o na hana kamahao o ka noho aupuni kolone ana, a ma kou nana maoli ana no i ka hiohiona o ia mea, he ku maoli no I ke kamahao.

            He mea hiki ole ke hoopaapaa aku i ka maikai o na manao o na kanaka na lakou e lawelawe nei i keia hana ame ko lakou makaukau maoli no ma kalawelawe ana, aka nae o ka meahuna o ka lakou mau lawelawe ana i keia heluna nui o na kanaka naaupo o ia no ke komo akeakea ole ana aku.  O ka lakou oia ka pulama ana i na hana e pomaikai ai ka lehulehu, a ia manawa hookahi no hoi aole e hoao aku e kinai i na hana naaupo, ina no o ia mau hana a he ku maoli no i ka haahaa a hoopoino i ka lahui.  Nolaila, ua hiki ke olelo ae i keia manawa, ina me nei keia lahui e nee ai, alaila, he aina no keia no ka poe pegana ke piha hou he hookahi kaukani makahiki ma keia hope aku.  Aole anei he mea pono e aa aku e ku imua o na kanaka Inia a ma ia ano e hapai ae ai ia lakou ma ke anuu o ka nohona maikai?

 

AOLE E NANA ANA NO KEIA MUA AKU.

 

            Me he mea la ua loaa na manao, o na lawelawe aupuni ana e ku nei i keia manawa ma Inia nei, he hoomakaulii maoli, eia nae o ka oiaio aole.  O na luna aupuni e hana nei ma na lawelawe aupuni no na apana, ke loaa nei ia lakou ka ukuhana i huila o $40,000,000 no ka makahiki, ke pii mau nei no hoi na haawina dala ukuhoomau, a mawaho ae o keia mau hoolilo nui hewahewa aia no na lilo no ka malama ana i na pualikoa nana e kakoo ana i na lawelawe aupuni ana.  O keia mau mea apau ua kupono no na mea o keia au.  Aole hoi keia he hookahua ana no ke kukulu aku ma keia mua aku.  Aole wale hoi o ia, aka, he hookaumaha hou ana aku ia i na kanaka i hookomoia iloko o ka nohona ilihune i keia manawa.

            E like me na mea e ku nei i keia manawa he mea pono ia Enelani ke paa iho ia Inia elike me ka lilo ana mai iaia—o ia hoi ma ka oi o na pahikaua.  Ma kahi hoi o ka hanai ana ame ka hapai ana mai i na kanaka mai ko lakou nohona naaupo ana, a hoike aku i ka hana aloha no ka pono o na mea apau, ua paluku aku o Pelekane i keia poe a hina iloko o na kiowai.  I keia la ke noho nei na Inia me ko lakou uwe no ka ikaika ole ma ko lakou aoao; aka, i ka la apopo, ke loaa ia lakou ka manawa kupono e ala no lakou a ku-e aku ia Enelani.  I ka manawa i loaa ae ai na manao apono i ke kuikahi mawaena o Enelani ame Iapana, ma ke ano he hoopaa ana ia i ka maluhia ma Asia, ua loaa pu ae no hoi na manao i kekahi poe he haawina kaumaha ia ma na aoao o keia mana aupuni kahiko.  He ku no hoi i ke aloha ka ike ana aku i ua liona Pelekane opio la o na la i hala, na la hoi o ke koa e noho pu ana me ia a e kikoo aku ana hoi kona mau maiuu loloa i ke ao holookoa, a i keia mau la, iloko o kona noho elemakule ana, ua kau iho la ka makau iloko ona, a anee aku no ka loaa mai o na kokua ana o ke keiki opiopio loa iloko o ka nohona ohana aupuni ana o keia ao.

FREDERIC J. HASKIN.

 

He Palupalu ke Koi Aie Ana ma Wakinekona.

 

            WAKINEKONA, Feberuari 21.—Aia he bila iloko o ka Ahaolelo Nui, he bila hoi, ina e hooholoia ana e loaa ana ka mea nana e hookikina i na luna aupuni Federala e uku i ko lakou mau ai-e, a ina aole pela alaila e hookuuia aku lakou mai ko lakou mau oihana aku.  Me he mea ia e puka pono ana ka bila.  A he mea no hoi ia e kaiehuia ai he heluna nui o na luna aupuni mailoko aku o kekahi mau keena oihana aku o Wakinekona.

            He nui o lakou i komo aku iloko o na ai-e e hiki ai ke ike koke iho i ka makehewa o ka uku ana no ka mea he aie kaa ole.  O kekahi o na lala o ka Ahahui o ka Poe Kuai Meaai o Wakinekona ua ku aku oia imua o ke Komike o ka Hale o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo Nui he komike hoi iaia ua bila nei.

            A imua o keia komike i hoike aku ai oia, aia mawaena o 15,000 ame 18,000 mau kakauolelo luna aupuni iloko o Wakinekona i uku ole i ko lakou mau ai-e o na halekuai meaai.  Ua hoike pu ae hoi oia no kekahi ohana o ekolu lala he makuahine, he keikikane a he kaikamahine, a he poe hana aupuni wale no lakou e noho ana iloko o Wakinekona, no lakou hoi na uku nui kupono, eia nae, ua ai-e no keia ohana no na meaai ma kahi o $250.

            Ma kekahi olelo ana no nae, no keia poe kakauolelo luna aupuni of loa aku iwaena o ka poe i komo aku iloko o na aie-, ua olelo lakou he mea paakiki no ka noho ana iloko iho o Wakinekona me ke kauka’i ana maluna o na uku hana e oia ai.  Ua olelo ae lakou he kulanakauhale o Wakinekona i nui maoli no na hooilio o ka noho ana a oia no hoi ka oi iwaena o na kulanakauhale apau o Amerika holookoa, a oiai no hoi ua papaluaia aku na hoolilo o ka nohona iloko o Wakinekona iloko o na makahiki he umi a umikumamalima i ha@@ae aole nae wahi mea a hoolikia ae o na ukuhana o na kakauolelo aupuni.

            O ka ae maalahiia o ka ai-e ana iwaena o na luna aupuni ma Wakinekona oia ka mea nana i hoowalewale a@ ko lakou mau ai-e ma ka waiho ana mai i ko lakou ma@ hooh@l@@a@a imua o @@ poo o na keena oihana a o kekahi mau keena ua hookikina aku lakou e ukuia na ai-e a ina aole e waiho i ka hana.  Aka, aia no he mau keena oihana i paa ma’ ia lakou iho mai ka ae ana aku i keia poe koi ai-e e hookikina aku i na limahana, e hoolilo ana hoi ia mau keena oihana i agena koi ai-e no lakou, poe koi aie ma kekahi olelo ana.

            A o kekahi mau keena oihana no hoi ua kokua iki aku no lakou i ka poe koi aie a i na kakauolelo no hoi, ma ka hoolohe ana i na hoohalahala o ka poe koi aie a hoolohe aku no hoi i ka na kakauolelo no ka pono o ko lakou aoao.

            He mau makahiki i hala aku nei aia he kanaka opio nona hoi ka oihana huli a nana Pono Hookuleana o ke Keena Haawi Palapala Pono Hookuleana Meahana—he kanaka hoi i komo nui iloko o na aie.  I kekahi ia ua akoakoa ae la kona poe koi aie a hooholo iho la e hele lakou apau ma ke kiao nui imua o ke Kakauolelo o ke Keena Oihana.  He poe kelaloie kekahi o lakou, he poe kuai kamaa, he poe malama hale lio, a he nui aku, a i ka houluulu ana i na mea i aieia e keia kanaka opio ua hiki aku ka huina i ka $6000 a oi aku.

            Alaila maki aku la ua poe nei iloko o ke Keena Oihana Kuhina Kalaiaina—i ke kakauolelo no nae o ua keena la, he kanaka no hoi i komo iloko o kona mau pilikia ponoi iho a i kauka’i hoi maluna o kona ukubana e oia ai, a mahope o ka haiolelo ana o ke alakai o ka poe koi aie ua ninau aku ia ke kakauolelo:

            “Heaha ka nui o kona aie?”

            “He $6000 a oi,” wahi a ke alakai o ka poe koi aie.

            “Hu,” i hooho ae ai ke kakauolelo.  “He hilinai nui loa keia mamua o ka mea a’u i manaoio ai e loaa ana iloko iho nei o Wakinekona.”  Alaila noho malie iho la ua kakauolelo nui nei no kekahi manawa.  “A heaha ka oukou makemake a’u e hana aku ai no keia kanaka opio?”

            “O, e hookaa mai oia i kona aie,” wahi a ke alakai.

            Pehea e hiki ai ia’u ke hana ia mea?” I ninau hou aku ai ke kakauolelo nui. 

            “Ma ke kauoha ana aku i ka mea ukuhana e lawe ae i ka hapalua o kona ukuhana o keia ama keia mahina, a oi@ huina ke ka’ipuu ae iwaena o makou, a pela e hana mau ai i na malama apau,” wahi a ke alakai o ka poe koi aie.

            “Aohe o’u kuleana ma ke kanawai e hana ai ia mea?” wahi a ke kakauolelo nui, aka, ua kaomi iho la oia i ke pihi hookani bele ma kona ume, e kauoha aku ana i ua kanaka opio nei e hele mai i ona la, a aole no hoi i liuliu ua hoea mai la oia imua o kona poo.

            “E kuu hoa opio.” Wahi a ke Kakauolelo,  “eia kekahi o kou poe koi aie.”

            “Ke ike la wau,” wahi a ke kanaka opio, “aole au i hoohewahewa ia lakou apau.”

            “A-no,” wahi hou a ke kakauolelo, “me he mea la o ka manawa keia e hiki aku ai maluna o keia wahi, oia hoi, e uku oe a i ole e waiho i--?  A o ka mea hea kau e hana ai?”
            “O, e waiho,” wahi a ke kanaka opio a ia manawa koke no i noho iho ai oia ilalo a kakau koke iho la i kona palapala waiho oihana.

            Ia manawa koke no i kunahihi ae ai ka poe koi ai-e, oiai aole lakou i makemake e waiho ke kanaka opio i ka hana, no ka mea, aole e nele ka loaa iki mai o kauwahi loaa e kaa ai kauwahi o na mea i aieia.  Alaila noi aku la ua poe koi aie nei i ke kakauolelo aole e hookuu i ke kanaka hana. 

            “Pehea e hiki ai ia’u ke paa mai iaia ina ua makemake oia e waiho i ka hana?” wahi a ke kakauolelo.  Alaila, huli ae la oia i ke kanaka opio a ninau aku la iaia: “Ua makemake i’o anei oe e waiho i ka hana?”

            “O, ua pau ae la ko’u paa ana maloko o ka papa ukuhana?” wahi a ua kanaka opio nei a ia manawa oia i kunou aku ai i kona haku a puka aku la iwaho.

            Haalele iho la ua kanaka opio nei ia Wakinekona ia po no me na wahi dala uuku loa iloko o kona ekeeke.  He elua makahiki mahope iho ua hiki aku la ka ukuhana o ua kanaka opio nei i ka $15,000 o ka makahiki ma ke keena o ka oihana ana i noho hana ai ma Wakinekona, iloko nae o ka hui Kalivilana.  Ua hoi hou ae la oia no Wakinekona, iloko o ka manawa kupono a uku aku la i kona mau aie apau I ka poe ana i aie ai.

            A e like iho la me keia ano haawina pela iho la kekahi poe luna aupuni ma Wakinekona a ma na ano e ae no hoi, e hoike ana i ka puikaika maoli no o ka noho ana o Wakinekona.

 

EIA HOU NO UA AINA HOOKUONOONO MAHIKO.

 

            He mau la keia e puapuai mai nei na hana kukulu i na aina hookuonoono o na mahiko, a ma ka nana aku me he mea la ua hoala loa ia mai keia mea apuni ka aina, he hoike hoe eia na mahiko ke manao nei e hoaia ae i keia hana hou, a hoa’o aku e holomua.  Ke manao nui loa nei ka poe na iakou i hoala mua i ka we@e ana i na aina o na mahiko i mau aina hookuonoono o keia iho la ka mea e pau ai ka pilikia limahana no na mahiko.

            Ua hoike ae o Walter Dillingham, eia ka Hui Alahao o Oahu nei ke hoomakaukau nei e hookuu ae i kekahi mau hoolimalima o na aina i hoolimalimaia aku i ka Hui Mahiko o Ewa, a o ka manao nui o ia no ka hoohoihoi ana aku i ka poe e makemake ana e noho maluna o ia mau aina a mahi aku no lakou iho a hana aku hoe i na hana mahiko.

            O keia aina e manao ia nei no ka wehe ae, aia no ia ma Honouiluli, Ewa, a o keia no hoi ka aina o Kimo Lahaina, e paaia nei ma ka hoolimalima e ka Hui Alahao Oahu, a nana hoi i hoolimalima aku i ka Hui Mahiko o Ewa.

 

Ka Leta a ka Elele Kalanianaole.

 

            Wasinetona, D. C., Malaki 2, 1906.

            Lunahooponopono Star:  Ma ka @@@@lele ana o W. O. Smith, no Kapalakiko, he ekolu la i haia @@e ne@ ua pau na elele i ka haalele i ke kulanakauhale nei, o ka hapanui hoi o lakou ua hoi aku he pule i haia a’e nei.

            Oiai no na’e me he mea la e hoi hou mai ana kekehi mau iaia o ke komike no hookahi a elua paha ia ua pau no ka lakou hana maoli.

            Ua mahaloia na elele no ka lakou papahana maikai a i hoonohonohoia me ke akahele no ka hana maluna o ka Bila Kanawai Hoihoi Loaa.  Ua hooikaika ahonui maoli no lakou me ka lokahi like, a o na manao o keia ame keia mea oloko o ke komike ua kakoo aku ia i ka olelo hoole a ka hapanui.

            Ma na ano apau, o ka elele holookoa, ua hookomo aku lakou i na manao iloko o na iaia ahaolelo a lakou i halawai aku ai: a o ka mea ano nui loa o ia ko lakou loli ole ana.

            Ma ka hoohui ana’e i na mea i loaa i keia manawa penei no ia:  He hapanui o na iaia o ke komike o ka Hale, ma ko lakou ano pakahi, ke kakoo nei i ka bila, me ka hoololi ana no na’e e hoemi mai i ka manawa a i umi makahiki; he huina nui hoi o na Senatoa  i hoike a’e i ko lakou mau mano e kakoo ana i keia kanawai, a ua huipu mai no kekahi mau iaia ano nui.  Ma kekahi aoao hoi, o ke alakai o na Democarata iloko o ka Hale he hu-e ikaika loa, a o Mr. Payne no hoe kekahi.  O ka mea koikoi loa no na’e aole i hoike mai ka Lunahoomalu o ka Hale i kona manao a hiki i keia manawa, me ka hopena na’e, o ke komike e paa nei i keia bila, ua kakoo a’e ka hapanui i ka bila, a koe o Mr. Lloyd, ka huipa Democarata, a ua paa mai lakou i na hoike apau maluna o ia mea, a hiki i ka manawa e loaa mai ai he wahi hiona maikai ma ka aoao o ka lunahoomalu.

            O keia iho la ka hoike moakaka loa o ka mana piha maoli o ka lunahoomalu, aole wale ma ke komo akeakea ana i kekahi hana i haawiia no ka ahaolelo iloko o ka papahele o ka Hale, aka, no ke komo akeakea pu ana no i ka hana ana i kekahi hoike maluna o kekahi bila ana i manao ai he mea pono e paaia.

            O no lunahoomalu apau o na komike he mau lukanela lakou nona, a aia wale no a he mea i ae ia, aole lakou e lawe mai ana i kekahi bila i ikeia he ku-e ka lunahoomalu.

            I ka manawa koke no i maopopo ai ia makou aia ke kikowaena o ka hana iloko o ka lumi o ka Lunahoomalu ua hoohuli koke aku la maou i ko makou ikaika piha malaila.

            Ua hoikeia aku i ka Peresidena i keia mea, a ua hoike mai keia ia’u, ma ka Poakahi, ua kakau aku oia i kekahi leta ikaika i ka lunahoomalu maluna o keia kumuhana.  Ua huipu aku no hoi o Mr. Hamilton ame Mr. Cole a kamakamailio me ka Lunahoomalu, a o Mr. W. O. Smith i kamaaina hoi ia Mr. Cannon, ua kamakamailio pu aku no hoi me ia ne elua manawa maluna o keia kumuhana.

            O ka mea ano nui loa no na’e o lakou apau, o ia ka Konela Hepburn hana me “Papa Joe,” no ekolu hapaha hora ma ka Poanono i hala: oiai ua like ho’u manao me kekahi o na luna o ka Hale, i hoike mai hoi ia makou ma ka Poaono i hala, o Konela Hepburn hookahi ka mea hiki, ma na mea o keia ano, ke huki mai i ka manao o ka Lunahoomalu, mamua o ka Peresidena.

            O kahi hoailona manaolana i keiamanawa, o ia ko ka Lunahoomalu kukulu ole ana i kona manao ku-e maoli i ka bila, aka ua ae mai oia e noonoo hou.  No kekahi mau ia ua hiki ole ia makou ke lawelawe aku i kekahi hana, oiai o ka hoao ana aku e onoonou ia “Papa Joe” malia paha o ka mea ia nana e alako aku e loaa mai ka haina hope loa mai iaia mai e ku-e ana ia mea.

            He nui na manaolana i loaa mai na hoa mai, a o ka hana aole no i nele i ka loaa ana mai o kekahi mau kuia.  Ua haalele iho na elele me ka loaa ana o na manao iloko o lakou ua ala mai na ku-e mamuli o kekahi mau leta e peku ana i loaa mai Hawaii mai.

            O ka haule ana o ka bila o Pilipine me he mea ia oia kekahi mea nana i hoopaa loa i ko Payne ku-e ikaika loa, a pela no hoi me kekahi mau alakai e a’e o ka Hale i kakoo ikaika i ua bila la.

            O ka haule ana o ua bila ia o Pilipine ka mea nana i hookau aku i ka hanohano maluna o Mr. Hatch ame kekahi poe e a’e i hiki ke paio aku a i ku-e i ka hooholoia ana o ka bila.  Ma keia he hoike ana aku ia i na mea apau o kekahi hana iloko o ka Ahaolelo Nui aole loa e hiki ke loaa mai ma ke kakoo wale ia ana no a i ole o ka ka Peresidena mau noi haahaa ana paha.

            Ma keia mea, o ka bila o Pilipine, ua hanaia ma ke ano he bila ia na ka mana aupuni, a ua hoohana aku ka Peresidena i kona mana ma na ano apau.  Ua kakoo pu no hoi o Kakauolelo Taft ia mea ma kona lawe and aku i na iaia o ka ahaolelo no Pilipine, me keia manao e hoolilo aku i mau pule na lakou e huli maoli aku ai a e malama ai i na hoolohe ana.  O na lunahoomalu o na komike ua noonoo kaulike no laua maluna o keia bila, eia na’e aole iho ia i holo.

            Me ke ku maopopo mai o keia mea oiaio, he mea hiki ole ia kakou ke pahaohao ina no e haule ana ko kakou bila hoihoi loaa ma keia kau.  Eia na’e ua paa ko makou manao aole e waiho aku i kekahi pohaku me ka hoohuli ole ia no ka lawe ana mai ia mana a hookomo aku iloko o ko kakou mau hoaloha iloko o ka Hale e hiki ai no ke loaa mai ka lanakila no keia bila, iloko no na’e o na u-e ana no ia mea, ma ke ano he hana kaokoa.

            O ka paina i haawiia i na elele o Kansas ma ka pule i haia ma ka inoa o Mr. Case ame Mr. McClellan, he mau kanaka no hoi laua no Kansas mamua aku nei, oia kekahi manawa maikai loa no ka loaa ana mai he mau hoaloha hou no ka kakou bila a no Hawaii no hoi.  Mahope o ka hoolohe ana mai o keia poe o Kansas i na manao nui i waihoia aku, ua hoike a’e lakou i ko lakou kakou ikaika loa i ka bila, a he hookahi o lakou mai ia manawa mai i hui me Lunahoomalu Cannon aku a hooikaika no ka hoohoioia o keia bila.

            O ka @@@@@ no ka moku@un@ hoomalu @@ hookaawaleia aie nei, a ua makaukau no ka hoopuka koke ana aku.

            I keia ia ke hoouna nei au i na iaia o ke Komike o na Teritori ame na alakai o ka Hale, he hoike o na mea oiaio i waihoia aku imua o ke komike, a ua hoohui pu ia aku no hoi me kekahi mau kumu e hoike aku ai i ko lakou pili i ka bila e waiho nei.  Iloko o ka manawa kupono e puunaueia aku ai he hope o keia mea i na iaia o ka Hale ame ka Senate.

            O ke apono ana i ko Lunakanawai Robikana hookohu ua hookauluaia iloko o ka Senate mamuli no o keia hoopaapaa kahiko, o ia hoi na ke Komike Hookoiokoio e hoike a’e no ia mea, a i ole na ke komike paha a Senatoa Foraker.  Ke manaolana nei no na’e au e pau ana keia mea mamua o ka loaa ana aku o keia leta ia oe.

            Kou oiaio loa, J. KANANIANAOLE, Elele i ka Ahaolelo Nui.

 

 

Nuhou Kuwaho.

EMI MAI KO GEREMANIA LEO.

 

            ALGECIRAS, Malaki 11.—O ko Geremania manao maloko o ka ahakuka a na mana nui ma ka ninau e pili ana no Moroko ua hooponopono loa ia, a ua maopopo e loaa ana ka hopena.

KAUKANI A OI I MAKE.

            PARISA, Malaki 11.—He umikumamalua haneri ame umikumamaiwa poe eli maina i pau ae i ka make ma ke pahu ana ma kahi eli ma Lens, ma ke keena hana o Pas de Calais.  Ua hiolo mai ia na koo a hanee iho ia ka maina mahope o ke pahu ana, a he mau haneri i make mamuli o ko lakou hanu ana i ka ea ino, oiai no nae he 591 o lakou i pakele mai.  Ua hana ne ia ke aupuni i na mea e hoomamaia mai ai na ohana o ka poe i make.

HAKAKA KU-E ILI.

            MOBILE, Alabama, Malaki 11.—Eia he hakaka ku-e ili ke laha nei ma Gilmer.  He nui na ilikea ame na Paele i pau ae i ka make.

KANAHA PUKUNIAHI NO PEKINA.

            HONOKAONA, Malaki 12.—Ua kauohaia aku nei o Kapena Ward me kanaha pukuniahi e hele aku no Pekina no ke kiai ana i ko Beritania Keena Oihana.

            PEKINA, Malaki 12.—O ka nawaliwali o ka Emepera aole i kuhohonu loa.

EMI MAI NA POE I MAKE.

            PARISA, Malaki 12.—O na make i loaa ae mamuli o ka ulia ma Lens ua hoikeia ae nei he umikumamakahi haneri.  Eia ka oihana koa ke paa nei i na poe e kanikau nei.

HAKAKA PU NO NA WAHINE.

            MANILA, Malaki 13.—Ua hoike ae o Generala Wood ma ke kaua ma ka lua o Mount Dajo, e kokoke ana i Jolo, ua hoolilo ae na Moro i na wahine ame na keiki i mau pa-ku no na koa o lakou ma kekahi hakakalima i ka manawa a na loa Amerika i lelekaua aku ai.  Ua komo na wahine i na loie o na kane, a paio mai hoi me ka ikaika.

            Mahope o ka hakaka ana ua olelo ae o Wood ua hoomaule iho he nui o keia poe Moro a pepehi mai ia a make kekahi poe o ka mahele halemai, i keia poe e huli ana i ka poe i eha ma ke kahuakaua.

PAE A’E NA KOENA LAAU O KEKAHI MOKU POINO.

            VITORIA, B. C., Malaki 13.—Ua pae mai nei ma ka mokupuni o Graham he mau koena laau i makaia penei “Mokuahi Zapora.”  He moku lawaia keia, a he kanakolu ka nui o na poe maluna ona.

AOLE HE MANAOLANA.

            ROMA, Malaki 14.—Aole he manaolana, no ka hoololi ae o ke aupuni o Farani i na auhau ekalesia mamuli o ka loli ana o ka Aha Kuhina.

INO MA HELIGOLAND.

            HAMBURG, Malaki 14.—Eia kekahi makani anu ke pa nei.  Ke pii nei ka wai o Elbe, e hoolana ana hoi i na hale ma na aina haahaa, a o ka makani ame ke kai na mea nana e alako nei i na moku no ka aina.

            Mamuli o keia ino, ua hoopanee ke Kaiser i kana huakai no Heligoland.

E HAUNAELE ANA PAHA MA MOSEKAO.

            MOSEKAO, Malaki 14.—Eia ke manaoia nei e ala mai ana he oiohani o na alahao, a eia na koa ke kiai ne i na hale hoolulu.

MOKU NA POO.

            CANTON, Malaki 14.—O na alakai o ka poe hoohaunaele ma ka Apana o Kuang Si ame ekolu poe mawaho ae i komo pu ma ka wawahi ana i ka hale o Rev. Beattie, he kumu misionari, ua pau ae nei na poo o lakou I ke okiia e ka mana aupuni.

 

EIA HOU KEIA HALEKUAI.

 

            Aia ma ke alanui Kulika, ma Kalihi-awena ke ku nei he halekuai liilii no kekahi makuahine Hawaii ola o Mrs. William Kamana.  Aia no ke aiahele a keia makuahine maluna o ke kahua o ka Halekuai Ohana o Pauoa, a ke neemua nei ka hana a keia makuahine.  Owai hou ae na Hawaii e ku ana iluna a hoomahele ma keia hana maikai?

 

HANA PU ME NA MEA A KE AKUA I HANA’I

            O ka laau lapaau e loaa, ana ke oia ame ka holomua, o ia no ka laau e hana pu ana me na mea a ke Akua i hana’i.

            O ka laau kunu a Kamalena oia wale no ka laau o ia ano.  E lawe oe i kou wa e loaa ai i ke anu a o ka oluolu no i o kek unu, hoomama ae i ke ake mama, kokua i na mea a ke Akua i hana mai ai i mau mea e kokua ana i ke oia o ke kanaka a he pale hoi kana i ka loaa ana mai o ka numonia.  Ke kualia nei e BENSON, SMITH & CO., LTD., na Agena ma Hawaii nei.