Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 11, 16 March 1906 — Ke Noho Pouli Nei no o Inia. [ARTICLE]

Ke Noho Pouli Nei no o Inia.

SG PALK A Kl- KANAKA PELEKANR. (Iloomauia.) kc pal>» nia ka aoan o ke kanaka P< I«-kMno no ka hiki 010 ana iaia ke huikala ao i ka nohona nilikia o kona mau hoa Uihui o lnia o la hoj, ua lilo niai īui hana hoomanamana a kola lahui i niea hoopoino iho no ia lakou: «t ina hol op e ku aku ana a "hoopaapaa aku ana. o hoike leoke mai no ia i na kaukani niiU» aliihao ame na auwai hnokahe wai i hanala o na Pelekane. a fioike mal hoi i ka mil o ka lakou mau hana hoowaiwai i hana'i no keia lahui. Aole he ninu liana ku i ke aloha iloko e* kipia mau hiina imi. waiwai. eia nae hoao no oia (kanaka Peiekane) e iooloii I kou mau manao, a hooia aku «e he mau hana hoaloha ka lakou e ftana nei. Ua hiki loa ke olelo. aole loa 9 hanaia na alahao ame na auwai hookahekahe wal maanei |na aole he mau soaa nui e loaa mai ana mai ia mau mea mai. I ka manawa hoi e loaa ole mai ai he mau puka ma ka apana o Rtirmah a kukule no auanei keia poe Pelekane. O keia ka apana o Inia nei i hiki aku I ka umi miliona poe e noho nei malaila, eia nae aole i holopono loa la hui alahao malaiia. nolaila, he 420 wale no mile alahao ma kela apana. kekahi hoike oiaio loa o ka holopono «»le o na hana imi waiwai maanei. o ia ka hiki olf an a i keia umi miliona kanuka ke kakoo a oi aku mamua o ewalu nupepa. Aoie he kahua o na olelo a na Peleleaīie e olelo nei, aole e hiki ke hoonauuaoia na lahui Asia. O ka holotnua i loaa I na ahahui misionari ma na kuia a lakou i kukulu ae ai he hoIke maopopo loa ia i ka oiaio ole o ka oielo ana, aole he hiki ke hoonaauaoia na iahui Asia. O ka oialo maol! nia keia mea. aole i hooikaika na Pelekane e hoonaauao i keia lahui. He mea kaumaha no hoi ka nana ana a'e 1 ko Inla nana ole ia ana maluna o fceia ninau hoonaauao, oiai ma Inia nei he 734 wale no kuhi e malamaUi nei e ke Aupuni. oiai no n«e o na loaa makahlW no Inia hoiookoa he $450,000,« •00. Ina paha i hoolilo nui na Pelekane i ke dala ma ke kuai ana t na huke ioonaauao i kela lalmi. ina paha ua loaa ae he kuiana okoa aka nae. o ka lakou e hana nei. oia ka hoolilo nui ana i na dala no na pu. He inea pono ♦ loaa I hookahi olelo iahui ma Inia nei. eia nae i keia manawa e ku nei. «ia he 121 mau olēio like ole. a mai>«>ko mai o keiar mau oielo he knna-Hma-kumamaha o lakou e kamailioia nei ma na launa kaleua ana ma Bom"bay wale iho no. MAKEMAKE 0 KEONI (PELEKANK) I KE DALiA. Me he mea la e aia ku-e mal ana no na Inia i kinohi ke hookonokonoia aku lakou e hele i na kula. a e maiama hoi I na rula o ka noho maemae ana, aole no «ae ia he mea e hiki ole ai i ko ia)cbu mau hākuhana ke hookikina %ku lako*r e * hoomaemae ae i ko lakou irohbna. O ko ke aupuni manao ana lie mea waiw&i ole ka hookonokono i »a kannka e huli aku iakou i ka ike. ua %ik! ke laweia mai a hoomaopopo ko Pelekane hoohemahema maoii. Ina ua loaa ia Enelani ka ikaika e kaiii ae ia lnia, e koi aku hoi i na auhau. a onou aku hoi i kana mau lawelawe aupuni ana maluna o na kanaka Inia, aole anel he hana pono no ma kona aoao e koi aku i keia poe e holoi ae 1 ka lēpo mai ko iakou mau maka ae. a e hoomaemae hoi i ko lakou noha ana ? O k« kikowaena maoii o keia. ke ooho nei o Keoni Buiu ma Inia aole no kona iini I ka pono o na makaainana o IkOa, 'no'ka hoiomua ame ka noho

' maemae nna. aka ke noho nei oia malalla no k;t makemake e huli daia ma :ia iinn apau. a e like me ka loihi o ka ! ana mai o na auhau, na ukupanee j ame na loaa e &e mai keia lahui ae, | T>»'la n«i h-'-i lakou ina Pelekane) e nana j ole ae a! i ka noho naaupo ana ame , ka hanaia ana o na hana pegana e na > Inia. Ke hoomaopopo nel au eia ka'u mau oklo ke hoahewa ikaika nei i ko kak<<u iiiku hoahanau Pelekane, aka. ke manao nei au he laau hahau keia i 1 pono p loaa aku ia lakou. Ua hoike maopopo mai lakou i ko lakou kuemi ; hope ana mai na hana ku i ka hoaloha, a ae aku lakou e komo akeakea ae na Kahuna Brahmin mawaena o la- : i kou ame ka ma'i ahulau nana e ai nei i keia lahui. He mea pono no hoi e : a"o ikaika ia lakou no ka lakou mau ; lawelawe aupuni uhaai a ma ia ano ; ua a'o mau aku lakou i keia lahui e makilo wale aku. O ke Kiaaina o | Inia ke ukuia nei oia papalua aku i ka ! ukuhana o ka Peresidena o Amerika i Huipuia. Pela no hoi ke Kiaaina o ■ Ceylon, e noho alakai nei hoi i na ka- ! naka i emi ioa iho ko lakou nui i ko j ka Mokuaina o Misouri, he ekolu ona ( mau halealii, a ke loaa nei iaia ka ! ukuhana i like aku me ko Peresidena Rusewela. Ina oe e nana ana i na buke moolelo makahiki o ke aupuni, aole e nele ke komo mai o na manao anoe iloko ou ke ike iho oe i ka nui o ka iliaina i lilo no na kahua paani popo upena, ma Inia holookoa. OIHANA AUPUNI KULOKO O INIA. ! O kekahi o na hana ano nui i kamai- I lio pinenine ia ai no ke kupaianaha o na lawelawe aupuni kolone ana ma Inia, oia no ka oihana pili aina o Inia. He 1.870,000 mile kuea ka nui o ka aina, a he 300.000,000 ka lehulehu lahui—ua like no hoi ia me ka hoohui ana'e ia iwakalua-kumamakahi mau aupuni o Europa. Eia nae aole i hiki aku i ka hookahi kaukani poe Pelekane. Sekoīia a Ailiki e lawelawe nei i na hana pili aina o ke aupuni. Ma keia ua hiki ke loaa ae ka ike he hookahi o keia mau luna aupuni ke noho mana nei maluna o 1200 mile kuea a lawelawe aku i na hana no 300,000 kanaka. Ua ikeia o keia kekahi o na hana kamahao o ka noho aupuni kolone ana. a ma kou nana maoli ana no i ka hiohiona o ia mea, he ku maoli no i ke kamahao. He mea hiki ole ke hoopaapaa aku i ka maikal o na manao o na kanaka na lakou e lawelawe nei i keia hana ame ko lakou makaukau maoli no ma ka laweiawe ana, aka nae o ka meahuna o ka lakou mau lawelawe ana i keia heluna nui o na kanaka naaupo o ia no .ke komo akeakea ole ana aku. O ka lakou oia ka pulama ana i na hana e pomaikai ai ka lehulehu, a ia manawa hookahi no hoi aole e hoao aku e kinai i na hana naaupo. ina no o ia | mau hana a he ku maoli no i ka haa- | haa a hoopoino i ka lahui. Nolaila, ua hiki ke oielo ae i keia manawa, ina me i nei keia iahui e nee ai. aiaila, he aina } no keia no ka poe pegana ke piha hou he hoekahi kaukani makahiki ma keia hope aku. Aole anei he mea pono e aa aku 6 ku imua o na kanaka Inia a ma ia ano e hapai ae ai ia iakou , ma ke anuu o ka nohona maikai? j AOLE E NAXA ASA NO KEIA MUA AKU. f Me he mea ua loaa na manao. o na • lawelawe aupufni ana e ku nei i keia inanawa ma Inia nei. he hoomakauili ' maoli. eia nae o ka oiaio aole. O na luna aupuni e hana nei ma na iaweiawe aupuhi no na apana, ke ioaa nei ia iakou ka ukuhana i huiia o $40,000 - l 000 no ka makahiki. ke pii mau nei no , hoi na haawina dala ukuhoomau, a ; mawaho ae o keia mau hoolilo nui ! hewahewa aia no na IUo no ka ma--1 lama ana i na pualikoa nana e k&koo • ana i na lawelawe aupunl ana. O keia mau mea apau ua kupono no na mea Jo keia «u Aole hoi keia he hookahua

ana no ke kukulu aku ma keia niua aku. Ao!p wale hoi o ia, aka, he hookaumaha hou ana aku ia i na kanaka i hookomoia iloko o ka nohona ilihune i keia manawa. E like me na mea e ku nei i keia nia-na«-a he mea pono ia Enelani k«miaa iho ia Inia elike me ka lilo ana niai iaia—o ia hor ma ka oi o na pahikaua. Ma kahi hoi o ka hanai ana ame ka hapai ana mai i na kanaka mai ko lakou nohona naaupo ana. a hoike aku i ka hana aloha no ka pono o na mea apau, ua paluku āku o Pelekane i keia poe a hina iloko o na kiowai. I keia la ke noho nei na Inia nie ko lakou uwe no ka ikaika ole ma ko lakou ! aoao; aka. i ka la apopo, ke loaeu ia lakou ka manawa kupono e ala no la- ! kou a ku-e aku ia Enelani. I ka ma- : nawa i loaa ae ai na manao apono : i ke kuikahi mawaena o Enelani anie ' lapana, ma ke ano he hoopaa ansL< ia j i ka maluhia ma Asia, ua loaa pu ap no < hoi na manao i kekahi poe he haawina | kaumaha ia ma na aoao o keia mana ' aupuni kahiko. He ku no hoi i ke | aloha ka ike ana aku i ua liona P.elej kane opio la o na la i haia. na la hoi J o ke koa e noho pu ana me ia a e kikoo j aku ana hoi kona mau maiuu ioloa i ke ao holookoa, a i keia mau la, iioko o kona noho elemakule ana, ua kau iho la ka makau iloko ona, a anee aku no ka loaa mai o na kokua ana o ke keiki opiopio loa iloko o ka nohona ohana aupuni ana o keia ao. FHEDERIC J. HASKIN.