Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 14, 6 April 1906 — Page 3

Page PDF (1.36 MB)

This text was transcribed by:  Jordan K. Lee Loy
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

o kona alo, a no ia mea i kaumaha ai ua kaikamahine la.  Ua hele o Ho@ama i keia manawa a like loa oia me kekahi liona hae, i pololi hoi kona opu, a e ak@ aku ana e loaa kana mea e ale a'e ai.

            "Aole a'u mau ninau e ninau aku ai ia oe," i hoomau hou aku ai ka moi, "no ka mea ua maopopo ia'u na mea apau; a ke manao nei no hoi au aole oe e noi mai ana i ko'u aloha aku ia oukou, no ka mea, ua hanaino mai oukou ia'u."

            "He hookahi wale no a'u noi," wahi a Ulina i hooho a'e ai, me kona ka ana aku me ka hikiwawe a hemo mai kona mau mea nana e kiai ana, a kukuli iho la oia ilalo o ka papahele a mamua pono hoi o ka moi:  "E aho owau o makou ke make mua !"

            "Ahe, ua ike no ka oe he hana hoomake ka makou e hana aku ana," wahi a Horama i pane aku ai me ka leo ku i na hoohenehene.  "Eia na'e aole e hiki aku ana ka make ma kau wahi e manao mai nei.  O kou hoopai aole o ka make, oiai no na'e me he mea la e noi mai ana oe ma keia mua aku e aho no oe e make mamua o ka noho hoomanawanui ana i ka'u hoopa'i e kau aku ai maluna ou.  E ku a'e iluna, e ka lede, a e hoolohe mai."

            Hopu ,ai la na kiai ia Ulina a kukulu a'e la iluna, alaila hoomau hou aku la ka moi:

            "O keia kou hoopa'i:  E ike ana oe i ka make ana o keia powa wiwoole au hoi i haawi aku ai i ko aloha hoopunipuni- e ike pu ana no hoi oe i ka make ana o keia mau kauwa kipi nana i alakai aku i keia kanaka (Kuliana) mai kona wahi i hoopaaia ai ; mahope aku olaila, e lilo ana oe i paahao no ke koena aku o kou mau la me kou mau hoanoho ole koe wale no na kane kauwa paele."

            "E aloha mai! E aloha mai!" i hooho a'e ai o Ulina, e hoa'o hou ana hoi e hiki aku malalo iho o ka nohoalii.  Aka na'e ua paaia aku la oia e na lima ikaika, a o ka hana hiki wale no iaia i kela manawa o ia ke kau ana aku i kona mau lima palupalu imua o ka moi.

            "E noi mai ana ane oe e aloha ia aku?" i ninau aku ai ka moi.  "Auhea ke aloha au i hoike mai ai ia'u?  Ua pepehi mai oe ia'u me kau mau hana aloha ole e haehae ana i kuu puuwai.  E ku aku oe ihope, a e hookuu aku ia Kuliana e laweia mai."

            Hopu iho la na kiai ia Ulina me ka limaikaika a hookaawale aku la iaia mai ka nohoalii aku, a alakaiia mai la hoi ka kaua Kuliana imua no kahi e waiho ana ka ilikao. Aia kona mau lima ke opea la mamua o kona umauma, me na kaulahao kaumaha hoi e lewalewa ana a hiki i kona mau kapuai wawae, a e kau mai ana hoi kona poo iluna me ka maloeloe. Aia he wahi lihilihi o ke kaumaha ke kau la maluna o kona nanaina, aole na'e no kona maka'u, aka, no kona noonoo a'e i kana Ulina aloha e uwe makolukolu mai la i ke aloha.

            "E ka powa!" i loheia aku ai ka leo pikanana o ka moi, a e nau mai ana hoi kona ku'i, me kona mau lima hoi e paa ana i kona papa auwae, "ua hoea mai nei ka hora e pau ai kau hana powa a haowale; a o keia poe hoi i hoohoaloha aku ia oe, a i malama hoi ia oa iloko o koa mau la e haaheo ana, e ike ana lakou i ka moku ana o kou poo. Malaila paha o noi mai oe e aloha aku au ia oe."

            "Aole!" wahi a Kuliana i pane aku ai me ka leo kuoo. "Aole au e noi aku ana i ke aloha mai ka lima mai o Horama o Damaseko. E hooko koke mai oe i kau hana me ka hikiwawe, a pela iho la e houluulu hou ia aku ai na poe i make iloko o kau mau hana karaima. He makemake no kou e ola hou i hiki ai ia'u ke hoonaueue mau aku i kou nohoalii."

            "Aole anei he mea e a'e i kupono ai oe e ola hou aku?" i ninau mai ai ka moi, me kona uana pono loa ana mai ia Kuliana, me ka oi no na'e o kona mau maka,

            Ua hoopuiwaia o Kuliana no keia mau olelo, a hoomaka a'e la oia e onioni; aole no na'e he huaolelo i puka hou aku mai kona waha aku. Nolaila huli a'e la o Horama i kona kanaka oki-poo.

            "E Bele Dara, e hooko koke aku oe i kau hana. O ko ianei ke poo mua e okiia a'e," wahi a ka moi me kona kuhikuhi pu ana aku ia Kuliana. "He ikaika kou mau lima, a he pololei mau hoi kau hauna pahi. E pelu iho iaia ma kona mau kuli, a e nana pono loa mai i ka hoailona a'u e haawi aku ai ia oe."

            I kela manawa i loheia aku ai kekahi leo kapalili; a ia Kuliana i huli a'e ai e ike aku i ka mea nona ua leo la, ike aku la oia ia Ulina ua hele a keokeo me he hau la, a ua maula hoi iluna o na lima o ka poe nana oia e kiai ana.

 

Mokuna XVIII.

HOOKOIA KA MOEUHANE A KA U'I ULINA.

 

            Mamua o ka hiki ana i na paele oki-poo ke pelu iho ia Kuliana iluna o kona mau kuli aia hoi ua loaa mai la ka mea nana i hookuha'u i na hana e hanaia ana.  Ua loheia aku la ka leo kuoo, a piha no hoi me ka mana o Beni Hada, e nakolokolo ana iloko o ua lumi la.

            "E ka Moi o Damaseko, mamua o kou hoohaukae ana i kou mau lima me ke koko o kela kanaka (Kuliana), he mea pono ia'u e hoike a'e i kekahi meahuna i kupono ia oe ke ike mua."

            Ina aole i komo mua he mau manao hoohuoi iloko o Horama no ka opio e makaukau la e waiho aku i kona ola malalo o na keehina wawae o kona enemi ino loa, ina no paha aole oia e hoolohe aku i ka Beni Hada mau olelo; aka, i kela manawa a ka olomana e kamailio la, aia no na maka o Horama ke kaulono pono loa loa maluna o ka kaua Kuliana, a e hooikaika ana oia ma na ano apau e hoihoi mai i na hoomanao ana i kana wahi i ike mua ai i kela helehelena u'i a nani e haiamu la maluna o ua Weli la o Damaseko.  Ua ku a'e la ua moi la iluna i ka wa i kuu iho ai ka leo o ka olomana, a kau aku la hoi i kona mau lima e papa aku ana i ka poe e hoa'o ana e papa aku i ka olomana e noho malie.

            "E ka olomana," i loheia aku ai ka leo o ka moi, "ua i mai nei oe he meahuna kau.  E hoa'o mai ana nei oe hoopunipuni mai ia'i?"

            "Aole, e ke alii.  He mea ano nui ka'u e makemake nei e hoike aku ia oe- a i ole- e kauoha no au e hoike ia a'e ua mea la ia oe."

            "Heaha la ka pili oia mea?"

            "Ua pili ia i ka opio au i hoahewa ai e make.  Ina i hookoeia mai kana ola, aole au e hoike a'e ia mea; aka, oiai e make ana oia, he mea pono ia oe ke ike mua i ke koko e holo la iloko o kona mau aakoko, a e makaukau nei hoi e hookaheia aku malalo o na hauna pahi a na kanaka oki-poo."

            "Ma o ke aku la o ke ao holookoa," i hooho a'e ai o Horama, me kona upa'i ana a'e i kona mau lima. "e haawi aku ana au ia oe he manawa e hoike a'e ai i kau mea huna.  Aole au i hoahewa ia oe e make i keia manawa: a ina oe e naauao ana aole oe e hoonioni i kuu koko no ka inaina."

            "He wahi moolelo wale no ka'u e makemake nei e hoikeia aku ia oe, e ke alii," wahi a Beni Hada i pane aku ai: "a ina oe e ae mai ana i keia wahine e kamailio aku, nana no e hoomalamalama aku ia oe."

            Kaulono pono loa aku la na maka o ka moi maluna o Ezabela, a ia wa no me he mea la ua pa aku la oia me kekahi mea ana i ike mua ai, a hoomaka a'e la oia e noonoo i kahi ana i ike mua ai i kela helehelena.  No kekahi manawa ko ka moi noho ana me ka hakilo ana i na wahine la, a i ka hope loa no hoi ku a'e la oia iluna me he mea la ua hooholo oia i kana mea e hana aku ai.

            "E hookuu mai i ka wahine e neenee mai imua nei," wahi a ua Horama la.

            Hele aku la o Ezabela a kokoke i ka nohoalii, a e hele pu ana no hoi o Beni Hada me ia.

            "E ka wahine, heaha ia au i manao ai e hoike mai?  E pane koke mai, a mai mumu i kau mau huaolelo e hoopuka mai ana."

            "I kamailio au mamuli o ke noi ana o Beni Hada," wahi a Ezabela i pane aku ai: "a o ka moolelo a'u e hoike aku ai ia oe owau ame Beni Hada wale no na mea maanei i ike.  No Kuliana aole oia i ike i ka'u mea e makaukau nei e hoike aku, a ina no aia oia ma ka paepae o ka make, aole he mau mea nana e hookonokono ia'u e huai a'e ia mea i mea e alakoia aku ai keia poo e moe iho malalo o na kapuai wawae o na kanaka oki-poo o ka moi: aka nake, aole o'u nana ia mea."

            "E hoike mai!  E hoike mai!" wahi a Horama, me kona nauki nui.  "Ke makemake nei au e lohe koke i kau moolelo."

(Aole i pau.)

 

KA HOONANEA O KA MANAWA.

 

He Keiki Au, Aole he Kaikamahine."

 

(He Moolelo Pokole o ka Hoopakeleia ana o ke Kaikamahine i Aihueia ma ke Kaiwaenahonua.)

 

MOKUNA 1.

KA HOAILONA POHIHIHI.

 

            Ma keia ano iho la i hoomau ai ka haawi hoailona ana o ke kanaka a hiki i ka maopopo ana o na mea ana i makemake ai e hoike mai, a oia iho keia:  "Hui-Aina-Hora Ewalu," ma ka hoomaopopo ana ae e hui aku me ia iuka o ka aina ma ka hora ewalu o ia po.  Alaila, hailona hou mai la oia no ka wa hope- "Mopopo anei ia oe?"

            "Ke ninau mai nei ina ua maopopo ia oe ka manao," wahie a Kelamoku Li i pane aku ai i ke kapena.

            "E ha'i aku oe, 'ae."

            A wiliwili ae la o Li i na hoailona 22-22-22-3, e hoike aku ana, ua maopopo, alaila pii ae la ua Tureke nei iluna o ka moku a nalowale aku la iloko o ka moku.

            "Mai kamailio wale aku i keia mea, e Li, aole no hoi e hawanawana wale aku."

            "Ae, ae-sa," i pane aku ai o Li oiai kona mau maka ua piha me ka olioli nui no keia meahou.  Ma ka aoao o ke kapena ua ike koke oia he hana huluaa loa kela no kekahi koa ke loaa iaia ia hana o ka hoopakele ana i ka poe i aihueia, a oi loa aku ina he wahine, nolaila oia i hoomaopopo hou iho ai aia ia Keoniana Li ia mau anoi ana, a i na wahi koa hoailona hae nei i haalele iho ai a hoi aku la i kona wahi mau, me he mea la oia iluna o ka lewa kahi i hele ai no ka nui olioli.

            Alaila, namunamu wale iho la no o Kapena Makameona iaia e holoholo ana, "He kaikamahine Amerika, ua aihueia!  He mea nui maoli keia ina he pololei."

 

MOKUNA II.

 

KA HANA KEIKIKANE.

 

            O Keoniana Li, he keiki opio oia ma kahi o 17 makahiki ma kona noho hana ana mai, he kanaka oiwi kulana hiehie, a no kona kanaka u'i o ke ano nanaina wahine o ka palupalu ame ka lahilahi o kona ili ua makemake nuiia oia e ko ka moku holookoa, mai na hoa manuwa ona a na aliikoa apau.

            He lauoho kalole apiipii kona a o kona helehelena e hoike mau mai ana i kona kulana u'i o ke ano palupalu nae, me he kaikamahine la o ke kino nelunelu, a o kona mau maka, he ano maka wahine no o ke ano hauliuli, aole nae i ka elele loa, a o kona mau lehelehe ame na niho ke akaaka mai, he ume manao maoli no, me he ume ana la a ka minoaka o ka wahine i kaulana i ka u'i.

            A o kona ano maoli, ua ike pu ia he kanaka opio ikaika oia a he wiwoole, a he maka'u ole ma na hana keikikane apau e haawiia ana nana e hooko, a i kahi manawa aole i nele ka ulu nui o na nune ana iwaena o kona mau hoa i kona kupono maoli no i akimarala ke kanakamakua iho, a oia no hoi kekahi kumu ona i punahele nui ai iwaena iho o kona poe holo-moku.

            He opio oia o umikumamaiwa makahiki ma keia manawa o keia moolelo, a ua ike no hoi oia aole he manawa ona e lilo ai i akimarala, oiai aole he ae ia o ia ano oihana e haawiia i na kanaka no lakou na kulana e like me kona ano, oia hoi, he keiki i noho hana no ke a'o ana.  Mai na kulakoa mai na keiki e hoonaauaoia e kupono ai no na kulana akimarala.  He opio kanakamakua oia ma kona ano, mawaho ae o kona kulana kanaka u'i.  A iloko o kona noho hana ana iluna o ka moku ua paa kona manao e hooikaika me ka hoomanawanui a e hoomau aku a piha kona manawa i hoopaa ai.  Aole oia i haalele a holo mahuka he hookahi manawa.  Ma kona hoomaka ana mai i ka hana ua hoonohoia aku oia i wahi keiki hoounauna alaila hoonohoia ae la i elele a mahope mai i mea haawi hoailona hae alaila noho ae la oia i mea kakau a ma keia manawa o ka moolelo he alii hoailona hae oia.

            Pii ae la o Rodane iluna o ke alapii-kaula a kahea aku la ia Li:

            "Heaha aku nei ka mea i loaa aku nei ia oe mai ka welu mai a ke Tureke i wiliwili mai nei?"

            "Aohe mea i loaa aku nei ia'u."

            "Ano-e hoi ha," i hooho ae ai o Rodane me ka pupuku ana o kona mau maka.  "Alaila, aole no i like ka lakou mau loina me ka kakou?"

            Ma keia ua ike iho no ua opio nei aole oia i hoike aku i ka mea oiaio, a minoaka wale iho la no oia no ka mea ana e huna ana.  A hala ka hora ehiku o ia ahiahi, a kani-ke ae la nohoi na bele hora ua pii mai la o Lukanela Makameona a haawi aku la i ke kauoha no Li opio; a emoole ua hoea mai la oia.

            "E liuliu oe ia oe iho," wahi ana, "a e ukali mai ia'u no uka o ka aina;" a he mau minuke mahope iho ua kau aku la o Lukanela Makameona ame ka opio Li me elua mea hoe ma ka waapa a no ka aina ka pahuhopu.

            He hookahi paha mile o ka holo ana ua pae aku la lakou a mahope o ka haawi kauoha ana i na mea hoe no ke kali ana ua lele aku la ke kapena iuka i ukaliia e Li opio; a aia he nui ka poe e kuku wale ana ma ka uwapo.  Ua pii aku la no laua me ka hoonana ana malia o hui aku me ke kanaka Tureke i mkemake e hui me ia, a aole no nae i liuliu ua lohe iho la laua i ke ko'eko'ele o na kapuaiwawae mahope o laua no kekahi mea e holo ana; a aole i liuliu, ku ana he kanaka nui mamua o laua.

            "Eia au e Mr. Makameone," wahi a ua kanaka nui nei, "ma ka uwapo no wau kahi i noho ai ma ka manawa o olua i kau mai nei."  A ma ka namu haole hoi oia i kamailio mai ai i ke kapena o ka mokumanuwa Osipi.

            "Owai oe," i ninau aku ai o Kapena Makemeona me ke ano ha'oha'o.

            "He kelamoku wau no ka mokupe'a heihei Seljuk, o kona ona oia no ke poo-aupuni a he hoaloha ke kapena no kana Keikialii Murada," wahi a ke kelamoku.

            "Aka, o oe-owai oe?  Aole oe he Tureke?  A pehea oe i ike ai ia'u?"

            "No'u nei, he mea pono ia'u e ha'i aku i ko'u moolelo i maopopo ai ia oe ko'u ano.  Ua kapaia ko'u inoa ma ke ano o ko'u lauoho, a o ia inoa oia no ka olelo Tureke Kizila, aka, o ko'u ino oiaio, o Bodarika no ia.  He nui na wahi a'u i noho hana ai a iluna o na mokumanawa Amerika a he kapa mau ia no hoi au ma ka inoa o Birika Bodarika, a'u e manao nei aole oe i poina ia inoa."

            "Ke hoomaopopo la wau," wahi a Lukanela Makameona, "o oe i'o ke kanaka ulaula loa o ka lauoho iwaena o na kanaka apau o ka moku'ia manawa."

            "A owau ia," wahi a ke kanaka i hooia aku ai.

            "Au i holo mahuka ai, aole anei pela?" i ninau aku ai ke kapena.

            "Ae, sa.  Aole i hiki ia'u ke hoomanawanui hou iluna o kela moku.  I ko makou ku ana i Lisabona i haalele ai au iaia.  A mai ia manawa mai i noho mau ai au iluna o na moku o na Tureke a he umi o'u makahiki i noho hana ai me lakou.  Ma kekahi manawa aku nei i hala ua ike au ia oe maluna o Osipi, a na lakou i hoike mai ia'u o oe ke poo o ka moku."

            O keia mau olelo apau mawaena o na kanaka, ma ka olelo haole wale no ia a ma ka hawanawana awiwi no hoi, a ia manawa hookahi no e alaalawa mau ana ke kanaka ma o a maanei; a no ke kanaka i maa ole i ka hui ana iloko o na ano'kuka e like iho la pela aole i nele ka puiwa a ha'oha'o me ia a pela iho la ke ano o Lukanela Makameona i ka wa e hoike ana ke kanaka i kona moolelo.

            "Ke manao nei au he moolelo pololei kau i hoike mai nei o Bodarika.  A heaha ka mea e pili ana i ka aihue kaikamahine?"

            "Pololei," wahi a Bodarika i kalele iho ai i kona leo, "nana oe, aole i poina ia'u ke ano o ka haawi hoailona hae ana, oiai, he maamaa iki no wau oiai au e noho ana iluna o ka mokumanuwa Nu Hamesia a i ka wa -----"

            "Aka, e ha'i mai oe no keia kaikamahine.  Owai oia?" i kaumaha aku ai o Lukanela Makameona.

            "He kaikamahine oia na kekahi kahunapule o Simira.  A ma kuu hooikaika ana e loaa kona inoa ua loaa iho la ia'u mai kekahi mai o na Tureke oluna o ka moku, a o kona inoa o Miss Nevina no ia.  He hookahi wale no manawa a'u i ike ai iaia a oia no ka manawa ona i pii mai ai iluna o ka oneki, a mai ia manawa mai no a hiki i keia manawa aole au i ike hou iaia."

            "Iaia iluna o ka oneki, ua hemo iho la oia a mama ana i ka holo a lele iloko o ke kai, a nana ka holo ana ua hahai pu aku la ke kapena a hookahi ko laua haule like ana iloko o ke kai, a me ko makou eleu no hoi i kuuia iho ai ka waapa a emoole ua loaa like aku la laua ia makou.  A mai ia manawa mai aole i ae hou ia ua kaikamahine nei e pii iluna o ka oneki.  He wahine opio u'i kela."

            "A ua maopopo loa anei ia oe ua aihue i'o ia oia a he paahao hoi malalo o ka mana o ke kapena?  Aole anei na ke kaikamahine no i ae maoli aku e kau iluna o ka moku?" i ninau ia aku ai o Bodarika.

            "Aole, sa.  Ma ke kauhale o Simina i ike ai ke kapena iaia ma kekahi la ana i hele holoholo ai, a no ka u'i o ka wahine ua komo iho la iloko ona ka makemake nona; a no ka loaa ole o ka mea nana oia e hoolauna i hui ai oia me ke kaikamahine, ua kii aku la oia he eha o kona mau kanaka o ka moku, a i ka hoi ana mai o ua kaikamahine nei mai kana kula e a'o ana ma kekahi ahiahi, ua hopu ma-luia iho la oia a laweia iluna o ka moku, a oia ia e noho nei ilaila.  He kaikamahine Amerika oia, a he kaikamahine paha na na ohana haku kauwakuapaa o ka Hema, no ka mea, he wahine u'i maoli no oia."

            "He moolelo kamahao i'o keia au i ha'i mai nei," wahi a Lukanela Makameona i pane aku ai, me ke komo ikaika ana o ka iini iloko ona e hoopakeleia ke kaikamahine ma na ano apau.

(Aole i pau.)

 

MRS. ALICE KEOHO SCHMITH, UA HALA.

 

            I ka Nupepa Kuokoa.  Alohe oe:-E oluolu mai kou ahonui e hoaiai ae ma kou mau kolamu i ike mai na ohana, na hoaloha apau.  Ma ka hora 9 a. m. o ka la 10 o Malaki nei, ma ka home noho o Mr. Davida Kaawa ma Kukuiopae, Kona Hema, Hawaii, ua  kii mai la ka make a lawe aku la i ka hanu oia o Mrs. Alice K. Schmith a waiho iho la i ke kino puanuanu.  Aloha ino.

            Ua hanauia oia ma Honolulu, mai ka puhaka mai o Pueo (k) ame M. Pueo (w); ua hoonaauaoia oia ma ke kula olelo Beritania ma Honolulu.  Ua mare oia i ke kane, oia o Mr. Schmith, a ua hoohla ia kekahi manawa o ko laua noho ana ma na aina e, a hiki i ko laua hoi hou ana mai i Hawaii nei, a mamuli o ka nawaliwali ma'i, ua hoi mai oia i Kona nei, a noho aku kana kane ma Honolulu no ka hana i mea e pono ai ka noho ana, a malaila no ke kane kahi i noho ai a hiki i ka hala ana aku la, me kona ike ole i ka hanu hope loa o kana wahine.  Ke komo aku nei makou me ke kane ame na ohana iloko o ke kanikau pu ana.

            Ma ka hora 4 p. m. o ka la 11 o Malaki, ua kai aku la ka huakai hoolewa mai ka home a ka lua kupapau he kanahiku a oi i komo a'e ma ia hoolewa, he ku i ka nani na mea i hanaia.  Mawaho ae o kela ke haawi nei makou i ko makou mahalo kiekie loa i ka Hui Hoolewa no keia mau hana maikai maluna o kona mau lala ponoi.  Ina paha aole oia nei i komo i ka Hui Hoolewa, ina ua onou pu wale ia no iloko o ka lua kupapau me ka pahu ole.

            E na Hawaii ilihune i komo ole i keia hui ke noi ia nei oukou e komo ae iloko o keia hui, i ole e pilikia ko kakou mau kino ke hiki mai ko kakou hopena, aole e pilikia ke hele ma na kuaaina elike me keia ke ano.

            Me ka mahalo,

                        S. LAZARO,

                        D. KAAWA.

            Hookena, Malaki 21, 1906.