Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 15, 13 April 1906 — Page 7

Page PDF (1.15 MB)

This text was transcribed by:  Kazuya Muraishi
This work is dedicated to:  Awaiaulu

 

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA. HONOLULU. T. H., POALIMA, APERILA 13. 1906.

 

TISIA O ATICA

Ka Wiwoole o na

Wiwoole

 

Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia

MOKUNA XI.

NA KE ALOHA I KOI IA ARIENDA E MAHUKA.

 

            ''''O ka'u mea wale no i maopopo i keia manawa a i na manawa apau ma keia hope aku oia no ko 'u holo ana mai na hoopilikia ana o keia aina,'' wahi a Arienda i pane aku ai a ia manawa hookahi no hoi i waiho aku ai oia i kona poo iloko o ka poli o kana aloha. "O, e Tisia, e pio ole kou aloha mau ana no'u."

            'Aole e pio, e ka anela i hoomaikaiia. Ina au e poina ia oe, alaila oia no ka lilo ana o keia mau lehelehe i pohaku paa, a o ka puuwai e pana nei iloko o kuu umauma me ka iini nui nou e lilo no ia i ahi lalapa ikaika. Hoi mai e kuu aloha, a i pili kaua o ka lana like no ia o ka wai, a aohe mea nana e hoonioni. O kuu ola nei, nou ia a ke hoolaa nei au ia ame kuu manao apau nou."

            A me ka olelo hou ole aku ua kokuaia ae la ke Kaikamahinealii o Citretia ame kona wahineukali. Kalia, a kau ana iluna o ka waapa, a liakalia no a pili ka waapa i ka moku o kona hiuia ae la no ia i ka manawa no o na pe'a e hiuia ana ame ke heleuma pu, a i na hoku makalii e imoimo iho ana iloko o ka pouli o ia po aia ka moku ke holo la a no Atenai  ka ihu.

            A i ke kuhoe e pailaka ana i ko lakou moku a i  na mea apau ilalo, aia no o Tisia ame Arienda ma ka oneki kahi i hoohala ai i ko laua ahiahi e hoomaopopo ana me ka hoopaa loa ana i ko laua olelo hoopaa no ko laua lilo aku i hookahi me ka nana ole i na poino e hiki mai ana.    

            A i ka manawa o laua i hoi ai ilalo o ka moku no ka hooluolu ana ua waiho aku la oia i ka malama ana o kana aloha iloko o ke apo ohaoha ana o na opio wahine pio o Atenai ma ka loaa ana ia lakou o ka ike piha mai iaia mai na kokua ana apau i lanakila ai ka opio Tisia. ko lakou puuhonua i kaunui ai.

            Mahope iho o ka hookuu ana i ke anaina male o ia kakahiaka, a hui hou ae la na mea apau iloko o ka lumi kalaunu ma ia ahiahi iho-na

kahuna no hoi ma ko lakou mau wahi, na makaainana hanohano ame ka lakou mau lede ma ko lakou mau noho, a o na moi no hoi ma ko laua mau, noho-o Moi Mainosa maluna o ka nohoalii oiai kona hoahanau moi Sarepisa e noho ana ma kona aoao, ua ike koke ia aole ka wahine opio nona ka la e male aku ai me ka Moi o Aikupika.

            Ia manawa no i huliia aku ai oia a aohe he loaa iki. Me ka pihoihoi nui  o Moi Mainosa i holo koke aku ai i ka lumimoe o Arienda. a aole i loaa aku ke kaikamahine ame kona wahineukali. A i ka huliia ana o na keena apau o ka halealii aole he mea a loaa iki. Emoole, ua makaukau ae la na elele no ka huli ana iloko o ka aina holookoa a mahope o ka haawi kauona ana o ka moi oia no ko lakou hemo ana aku mai ka paalii aku ke kumu i pu-a koke ae ai o ka nalowale kumu ole ana o ke kaikamahinealii.

            Ua huliia na wahi apau o ka aina aole he wahi mea a loaa iki, a ia po no hoi ka huli ana a hiki no i ke aumoe, a mahope iki iho i hawanawanaia aku ai i na pepeiao o ka moi, e hoike ana ua hala aku kana kaikamahine maluna o ka moku o na opio Atenai.

            O kekahi mau kanaka lawaia ka i  ike i kekahi waapa o ka moku pio o Atenai i ka holo ho uana ae iuka o ka aina ia ahiahi, a i ka hoi ana o ka waapa i ka moku ua maopopo loa ia lakou he elua mau wahine e kau ana iluna o ka waa a e holo ana no ka moku.

            Ma keia mau hooaiai ana i ka moi i hoomanao koke ae ai o Mainosa i ka lilo o ka nana ana o ke kaikamahine maluna o ka opio wiwoole ma ka manawa o lakou i ho@a mai ai a i ka'i ae ai mamua o ke al@alii. ahoomanao pu ae la no hoi oia i kana ike ana i ke ano-e  o ua kaikamahine nei ma ka manawa i hoikeia mai ai o ka lanakila ana o na pio mai na waha mai o na hona a mai ka lua-liona mai no hoi. A no ke ala ana mai o na haupu ana i hooiaio loa iho ai oia ua mahuka i'o aku o Arienda no Atenai, a hoopau loa ae la oia i kona kanalua ana no ia mea. A me ka nui no hoi o kona hanu oia i noho iho ai a noonoo no keia kuia ko'iko'i loa i ili aku  maluna ona.

            A aia ihea ka moku Atenai i keia manawa?

            Ua hala aku oia he mau hora a ua mamao loa aku mai ka aina aku a ke hooiho la no Atica.

            A mahope iki iho o ke aumoe i hoopuka ae ai o Moi Mainosa i kana kauoha no ka hoomakaukau ana i mau moku e uhai ai mahope o ka moku Atenai, a ke loaa iaia o Tisia, ka opio wiwoole o Atenai, oia ka hooko ana i kona inaina, a ina no e loaa ole ana iaia ma ka moana e alualu loa ana no oia a hiki i ka pae ana i ka aina, a ina e loaa ana iaia ilaila, e hooko aku ana no oia i kona inaina maluna ona.

            A no ka Moi Mainosa ka liuliu ana ame ke kukahala-ke ua hoopuka pu ae la no o Moi Sarepisa i kona manao e ukali pu aku i kona hoahanau moi ma ia misiona hookahi.

MOKUNA XII.

KOMO HOU ILOKO O KA PAIO.

 

            Ma ke kakahiaka nui o ka eha o na la o ka moku o na Atenai i ku aku ai ma na kapakai o Atica, a i ka wa no i mo-ku aku ai ka moku iloko o ke awa o Piresa ua lele koke aku la no o Tisia iuka o ka aina no ke ake nui e ike i kona mau hoahele ia Casana ame Cario i lohe ai oia i ke kulana o kona makuahinealii; a waiho aku la oia i kana ipo aloha Arienda iloko o ka malama ana o na opio wahine Atenai. Ua ha'i aku oia ia Galasia e hoi hou mai ana oia iloko o na hora pokole no, aka, ina lakou e makemake koke ana e komo iloko o Atenai aole e nele ko lakou huipu mai me ia ma ke ala.

            "E hele ae ana wau he mau hora wale no a hoi mai, e kuu aloha," wahi a Tisia ia Arienda, iaia i apo aku ai i ka wahine opio iloko o kana puili ana. "Aole i maopopo ia'u ma keia manawa, ina paha eia no kuu makuahine ke ola nei, no ka mea, i kuu haalele ana aku iaia e waiho ma'i ana oia maluna o kahimoe a ua makemake au e lohe mua nona mamua o ko kakou komo ana aku iloko o na puili aloha ana mai o ka lehulehu ia kakou, no ka mea, aole e nele ka hanaia mai o kakou pela. Aole no hoi ou pilikia ke noho me lakou nei, oiai ua kauoha aku wau ia lakou e malama pono ia oe."

            "Aole au e au'a mai ia oe mai ka hooko ana aku i kau misiona maikai," wahi a Arienda i pane oluolu aku ai. " aka, aole oe e hele loihi loa. Ua ike au aole e hiki pono ia'u ke hoomanawanui, ake e hooikaika no wau e uumi a hiki i kou hoi ana mai."

            "Aole au e loihi e kuu aloha," wahi a Tisia i hoolana manao aku ai. "E noho pu mai na anela maikai me oe no ka malama ana mai ia oe e kuu aloha a hiki i ko'u hoi ana mai."

             Honi iho la oia i ka ihu o kana ipo a huli ae la a kamoe aku la no kona alahele ma ke kau ana ma kona waapa, a huli ae la ke kaikamahinealii a nana aku la i ke kanaka opio i lilo maopopo ai kona puuwai e haalele iho ana i ka moku a hanu nui iho la oia me ke ano kaumaha, me ka hookau ana aku i kona poo iluna o Kalia, kona wahineukali:

            "O, e haawi mai na akua i na hoopakele ana maluna o kuu aloha," wahi ana.

            "Pehea e hiki ai na poino e kau aku maluna ona mai kona aina ponoi ae," wahi a Kalia i hoolana manao aku ai. "Aole anei e hookipa a apo aloha mai kona lahui iaia a e hoomaikai pu mai iaia?"

            "Aka, malia aia no he poe kanaka inoino kahi o Atenai nei," wahi a Arienda i pane aku ai, "oia hoi, ka poe ma-ua a uahoa, he poe i makemake ole e ike i ka maikai e hanaia ana e ka poe i hiki ia lakou ke hooko."

            "Hamau, e kuu hakuwahine. E akahele kuu hakuwahine ma ka hoopuka ana i na olelo o ia ano i ole e malele loa aku mawaho o kaua."

      "Ke lana nei no kuu manao, e Kalia: aka, e - O, e make no wau ina e kau mai na poino maluna ona mamuli o na imihala ana."

      "A ma keia manawa i hoea mai ai ka wahine opio Atenai Andomeda me kona mau hoa, a e hehe ana no hoi ko lakou akaaka ana, a no ia mea i umeia aku ai ko Arienda noonoo ilaila a malana iki ae la kona noonoo no kana aloha aole no nae i ka hemo loa. Aia no na alina hiohiona o ke kaumaha ke kau la no maluna ona; a o ia mau ano aole no i hiki pono loa iaia ke huna ae mai ka ikeia mai e kona mau hoa.

      A no Tisia hoi ua lawe ae la no oia i ke alanui mau i maa iaia oia no ka hele ana maluna o na alaloa a me he mea la aole oia i malihini ia alanui. A oiai aole i puka ka la ia manawa ua manao ae la no oia ua hiki iaia ke hele iloko o ke kulanakauhale  a hulihoi mamua o ke kiekie loa ana o ka la.

            HE makemake nui no hoi kona e ike ia Oreta, ka mea hana dala, i loaa ai iaia ka ike e pili ana i kana kauoha i haawi aku ai iaia no ka waiho aku i kona mau hoahele ia Casana ame Cario, i hiki ai iaia ke lohe i ke kulana o kona makuahine alii mai kona mau hoahelemai. Ua makemake oia e ike i ke kulana o kona makuahine alii mai kona mau hoahelemai. Ua makemake oia e ike i ke kulana o kona makuahine ina paha ua oluolu loa kona ma'i a e lohe pu mai hoi no kona makuakane. Ina he mea hiki ke loaa e hooikaika no oia e ike i ka moolelo o kona hanau ana mamua o kona hoike ana aku iaia iho imua o ka lehulehu o Atenai no ka mea e pili ana i ka lanakila i loaa iaia mai ka lua-liona mai o Ciretia a ioaa ai ke kuokoa ia Atica holookoa.

            A ma ka hoomakili ana ae o na kukuna o ka la e puka a oia no hoi ke alaula, aia oia ke awiwi la i ka hele ana me ka hoomaopopo ole ae i na kanaka e hele ana ma ke alanui, a ina paha oia i hoonana iki ma ka manawa ona i lele ai iuka o ka aina mai ka waapa inai ina ua hoomaopopo oia i na kanaka he iwakalua ko lakou nui e kuk@ ana ma kahi i kokoke i ke awa o ka pae ana aku, a lohe paha i ka lakou e kuka ana, ina ua makaukau-e paha oia no ke kiai ana iaia iho no ka hoopakele ana iaia mamua ae o ka manawa.

            Oiai, ua hele aku ke@a poe a ninau aku la i na hoe-waapa no k@ opio ame na meahou o Ciretia, a ma ia mea hoi i loaa ai ia lakou ka ike piha nona, ka opio nana i pepehi aku i na liona a me ka maopopo an@ @ lakou o kona inoa ame na inoa o ka poe aku i koe ol@n@ o ka moku.

            Aka. ma ka lohe ole ana o Tisia no keia mau mea pela oia i makaukau ole ai. Aka, me na kapuai awiwi oia e hele ana iloko @ ka oluolu o ke kakahiaka nui a i kona hiki ana i kekahi wahi @lu nu@ ia e na laau loloa a e mea ae ana oia e huli ma ke @ihi o ke alanui oia no kona manawa i halawai aku ai me kekahi auna kanaka @ @ paniia mai hoi e ko lakou alakai mamua pono ona.

            "E na keonimana," wahi a Tisia i pane aku ai, me ka haup@ ole ae iloko ona he hoopoino paha keia e hanaia mai ana, "he hana nui ka'u a e oluolu e hoololoiahili ole mai ia'u."

            "E pane mua mai nae oe i ka makou ninau e pono @i." @ahi a ke alakai o ka auna kanaka, "aole anei oe e ae mai i ka makou @oi."

            "E wiki hoi ha ? " i pane aku ai o Tisia.

            "O, e haawi mai i manawa no makou," wahi a ka poe mahaoi, "Mai ke awa mai nei paha oe, ea ? "

            "Ae."

            "A o kou lele ana mai nei no paha ia, ea ? "

            "Ae."

            " A o kou inoa o Tisia, ea ? "

            Ma keia ninau o ka poe mahaoi aole i ha'i aku ka kakou wiwoole i ka haina, aka, ua hooka'ulua iho la oia, aole hoi e like me ka hikiwawe o kana pane  ana ma na ninau i waihoia mai imua ona mamu@ iho. Ua ike pu no hoi oia he poe lakou i lawa me na meakaua a akahi no ala mai na hoomaopopo me ia he poe keia e hoohakalia ana i kona nee ana imua. Alaila leha awiwi ae la kona mau maka mai ke poo a ka hi'u o ka lai@a o kona poe mahaoi a hooholo iho la oia aia ma kahi o iwakalua ka nui o lakou e ku la imua o kona alo.

            "Pehea keia ? " i niinau aku ai o Tisia.  "No keaha oukou i paa mai ai ia'u a ninaninau mai i keia mau ninau e like iho la pela ? "

            "No ka mea." wahi a ke alakai, a oia no hoi ke kanaka mamua loa, "he hana ka makou me oe."

            "Heaha kela hana?"

            "He paahao oe na makou," wahi a ke alakai me ka leo ikaika.

            "Ma ke kauoha awai?"

            "Ma ke kauoha a ka moi."

            "Aole he pololei o keia," wahi a Tisia i pane aku ai me ka wiwoole. "Aole i ike ka moi i ko'u hoi ana mai la ma keia manawa."

            "Aka, ua hoolala mua no oia i kana papahana nou ma na wa ou e hoi mai ai, a mamuli o ia ua haawi mua ia mai ka mana ia makou e hopu ai ia oe ma na manawa apau ou e loaa ai ia makou."

            "E hoomanao pu no hoi oukou," wahi Tisia i pane houi aku ai mahope iho o ka noonoo iki ana. "aole he mea ia'u i ka imi ana i ko'u kuleana kuokoa ma ka haawipio wale ana. I keia la no e waiho aku ai au ia'u iho imua o ka moi ma ko'u manao ponoi iho,  aka, aole nae e pono e hooka'ulua ia au ma ko'u alahele. Nolaila, ke noi aku nei au e hookuu mai ia'u me ke ke'ake'a ole mai i ku@ alanui."

            Eia nae, aole i hooloheia mai ke noi a ka opio. a ma kahi o ka hoolohe ana ua hookuli iho la lakou ma ka hoopuni ana ae i ka opio, a o kekahi poe o lakou ua unuhi ae la i ka lakou mau pahikaua, a na ia unuhi ana i ume ae i na maka o ke kanaka opio ilaila. Ua loaa koke iho la iaia ka ike he manao ko lakou no ka hooko ana i ka makemake o na kanaka limanui. Ina i ae oia e laweia ma ke ano he paahao alaila aole oia e ike hou ana ia Arienda kana aloha e like me kana i hoopaa aku ai no kona hoi aku iloko o ka manawa kupono, a aole no hoi e loaa kona mau hoaloha Casana ame Cario iaia.

            "Sa," i pane aku ai o Tisia me ko nee ana aku i hope me ka hookuene pono ana, "ua ha'i mua aku nei wau ia oukou na'u no e wahiho aku ia'u iho imua o ka moi a ma keia la no hoi e hanaia aku ai ia hana. A-no, e hookuu mai ia'u."

            "O kou nui hoopaakiki oia no ka mea nana e haawai aku i kou hopena," i pane okalakala aku ai ke alakai me ka unuhi ana ae i kana pahikaua mai ka wa-hi ae.

            "A-no, ke ike maopopo la wau i kou manao." i hooho leo nui ae ai o Tisia. "a ina pela ko oukou manao, alaila, aole ia he hana hakalia ma ko'u aoao no ka waele pono ana ae i ko'u ala a malaelae pono ae."

            Alaila heneaka hoohenehene ae la ke alakai o na koa-a me na kanaka he eono ma kona mau aoao pakahi a elua ua nee mai la oia no ka hooko ana i ka lakou iini, a hoomaka iho la ka hakaka a he ku maoli no i ka hahana.

            Iloko o ka lima akau o ka kakou wiwoole ka pahikaua a kona makuahine, he pahikaua hoi i punahele loa iaia, a he hookahi  no ia @iina palamimo ana me he uwila la ua loaa aku la ke poo o ke kanaka mua i kana hau-na pahi a lele ana ke poo i kahi-e mai ke kino aku a walawala pa-hu ana ke kino iluna o ka honua.

            Ma ka ike ana o na hoa e ae i keia mea, ua pii ikaika ae la ko lakou nini no keia kanaka opio hookahi e paio nei ia lakou he nui a he hilahila hoi ia ma ko lakou aoao ke lilo lakou i mau pio na ka mea hookahi, pela i nee mai ai lakou imua me ke kanalua ole, aka, aole i liuliu ua ike iho la lakou i ka nui loa o ko lakou kuhihewa o ka paio ana me keia kanaka, oiai, aole i lawa ko lakou akamai kakapahi ame ka ikaika pu ke hookukuia ae me ka wiwoole o ka la.

            O ke kiina pahikaua noeau o ka opio ame ke ano o kono oni ana no ka alo ana i ole e loaa mai i na hau-na pahi o kona poe enimi mamua pono ona, i moekahi ai kana hakaka ana aku ia lakou, a i ka wa ana i ike ai i ka emi hope ana aku o lakou oia no ka manawa i pu aku ai oia imua a ma kela ame keia manawa e loaa ai i kana pahikaua, he loaa ana ia aole no ka hooke ola iloko o ke kino. Loaa aku no, he make loa ka hopena no ka ikaika maoli no o ka hili ana i kana meaeha. A ia ka waiho mokaki ana o eono poe ua komo koke aku la ka maka'u iloko o ke koena i koe he eono a mama ana lakou i ka holo-holo no ko lakou mau ola iho, a emoole ua nalo aku la lakou iloko o ka laalaau.

            A no ka kakou wiwoole hoi, ua hoohakalia ole iho la no oia ma ka holoi ana i ke koko o kana punahele a mahope o ka hookomo ana iloko o ka wa-hi ua hoomau aku la oia ma kona ala, e ake ana o ka hiki pono  aku i Atenai iloko o ka manawa kupono, a ke hele la ka la iluna i ka manawa o ka hola ehiku.

Aole i pau