Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 15, 13 April 1906 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKUNA XVIII. HOOKOIA KA MOEUHANE A KA U'l ULIXA. O na poe apau iloko o ka lumi 1 kela manawa ua wehe han-.i -.i a'e lakou i na ipuka o ko lakou mau pepeiao a e hoolohe ana i ko! i ame keia huaolelo e puka ana mai ko Ezabela waha aku. I kel.i inanawa no hoi ua oluolu loa a*e !a o Ulina e hiki ai no iaia ke hikna;. aku maluna o na iima o ka poe e paa mai ana iaia» a oia kekaln hoolohe pono loa ana i na olelo aka luahine; a o na kanaka ok-.-p v hoi aia lakou ke ku lohaloha !a, a e haawi ana i ko lakou mau pepo a > e hoolohe i ka moolelo e hoikeia ana imua o lakou. Xo Kulian.'.. aia oia ke kaulono pono loa la me ke pahaohao o kona niau ho.mi > no na olelo a Ezabela. ''E ka Moi," wahi a ua luahine la, me ka malie o kona leo. anu ka moakaka no hoi o na olelo, "aoie au e hoonuinui olelo waie an:i no. Ua hanauia mai au ma ke kulanakauhale o Damaseko nei. ;i ua male kane au iloko no o ko'u mau la opio. He hookahi keiki i hanau mai na'u, alaiia make aku la ka'u kane. Mahope koke iho - ke kau ana mai o keia haawina kaumaha maluna o'u, ua kiiia mai ia au e hele aku e malama i kekahi keiki ma'i—he kaikamahine hoi. he ekolu paha ona makahiki ia manawa—i loaa hoi i kekahi ulia poino. Ua ola mai la ua kaikamahine la malalo o ka'u malama ana. \ oiai ua pilipaa aku ko'u aloha iaia. ua paaia iho la au e noho lawelawe aku nona. O kona mau makua he mau mea waiwai loa n > Damaseko nei, a oiai ua hauoli laua a ua hana mai i na mea apau no'-.i e oluolu ai, aole laua i hoopoina i ka huli ana i haiia na ka'u keiki. oia o Hobadana. Ua ulu a'e la ka'u mea e malama ana a lilo i wahine u'i, a lilo inai la no hoi i haku no'u, a ua hookauwa aku wau ia'u ih»> me ka hauoli, no ka mea he oluolu oia a he wahine maikai hoi; a ua maopopo no hoi ia'u ua aloha mai oia ia'u. Hiki mai la ka manawa ua lilo a e la ka'u hanai i wahine, a hele pu aku la au me ia no kon.i home hou. Xo na mahina pokole aia oia ke noho la me ka hauolī me kana kane; aka, mahope koke iho kau mai la na ao hakumakuma nana i hoopouliuli mai i ke ola ana o kuu makuahine. Hoomaka mai la kana kane e lili—ua lili iho hoi a nohoia kona uhane me ka inaina e pepehi aku i kuu hakuwahine. Manao iho la kana kane ua hooiaio loa ia mai ka hewa o kana wahine. a hooholo iho la ua kane ia e hookaawale aku i kuu hakuwahine mai iaia aku no ka wa nau ole. O na leo ku ike aloha i uwaloia aku e kuu hakuwahine i kana kane ua lilo i mea ole. Aole loa ona makemake e hoolohe mai—aoh hoi he ae aku o kana kane e hookokoke aku kuu haku imua ona ; aka. haawi a'e la oia iaia iloko o na lima o na poe oki-poo, a kauoha aku la ia lakou e lumai aku i kuu haku iloko o ka inuliwai o Papa. Maopopo iho ta ia'u na mea e hanaia ana i kuu haku aloha, a holomalu aku la au mai ka home o kana kane aloha ole, a huli aku la au i kuu keiki a o kona w r a kanaka opio no hoi ia. Pee iho la maua nw Hohaelana ma ka ipuka-pa o ke kulanakauhale nei, a i ka wa i puka mai ai ka poe oki-poo hahai aku la maua mahope o lakou. E lawr ana lakou i kela manawa i kekahi eke nui, a hoomaopopo iho la au aia kuu haku iloko o kela eke. Ua ike aku itiaua i ko lakou hoolei ana i ke eke iwaenakonu o ka muliwai o Pa,pa—ae, hoopiholo iho la lakou ma kahi hohonu a uliuli o ka mifliwai—o ka hora kuluaumoe hoi ia a lakou i hana aku ai i keia hana aloha ole—alaila hoi aku la lakou. • I ko lakou hala koke ana aku holo awiwi aku !a maua n<> ka muliwai, a lele akii la ka'u keiki iloko o ka wai. a lawe mai la oia i ke eke no ka aina maloo. Wehe a'e la maua i ke eke, a aia IW kuu haku aloha e waiho ana me ka onioni ole ame ka puanuanu no hoi; aka na'e aole oia i make. Aia no kona puuwai ke pana la, a mahope o ko maua hana ana me ka ikaika ua holopono iho la ka maua hana a hoi hou mai la ke ola iloko ona. O ka hana aku i koe oia ka huli ana i wahi,nona e malu ai. Aole e hiki ia maua ke hoihoi mai iaia iloko o ke kulanakauhale nei, nolaila noonoo a'e la au no Beni Hada nei. Ua lohe pinepine au i ka oleloia he kanaka oluolu 0 Beni Hada, a he hui kana mau hana aloha, a hooholo iho Ia au e huli āku iaia. Loaa aku la ia maua kona ana; a i kona manawa i lohe ai i ka maua moolelo, ae mai la oia e haawi mai i wahi no makou e malu ai. a e maiama hoi i kuu hakuwahine i hoopoinoia, a i hooneleia i ka home ole, a noho iho la makou malaila, a hiki wale i ka hiki ana a'e nei o kau kii, e ke alii." "Ua ala mai la kuu haku a hiki iaia ke noho iluna; aka. aole oia 1 ola loa. Ua loaa iaia ka pilikia mamuli oka hana aloha ole i hanaia aku maluna ona, a ua noha no hoi kona puuwai. Iloko o na pule elua ana i noho ai iloko o ke ana hanau mai la oia he keikikane, a aole i loihi inahope mai make aku la oia me ka maemae aine kn oiaio iloko o kona puuwai, a o kana keiki ua puka mai no ia mailoko mai o ka noho maemae ana e hiki ole ai i kekahi mea ke hapala aku maluna ona ina hana ekaeka. Ua hala aku oia; aka. ua ola mai kana keiki—ae. ua ola mai a hiki i kona nui ana. a kulana hanohano a koa no hoi. Ua hoike aku maua i ka hoohewaia ana o kona makuahine; aka aole maua i hoike piha aku iaia ina mea apau. Aole maua i hoike aku iaia i kona makuakane; aka, ua hoike aku maua ua lilo oia i keiki makuaole mamuli oka Moi o Damaseko. I kona manawa i nui a'e ai ua hooholo iho la oia e kau aku i na hoopilikia ana maluna 0 ka moi no kana hana hewa i hana'i, a o na hana i ikeia he mau inanawa i hala a'e nei o ia na hoike maopopo loa o kona hooko ana 1 kana i olelo ai. "O ianei, e ka moi. oia ke keikikane a ka wahine i noho haku mai maluna o'u. O KULIANA, KA WELI O DAMASEKO. oia ke keiki a'u i malama ai. Aole anei ua lawa iho la keia ike nou e kamoi?" Aia o Horama i kela manawa ke noho la iluna o kona noho. me kona mau lima e paa ana i na ku, a o kona kino holookoa aia k»* haalulu la. <4 0." i hooho a'e ai oia, <l ke oili a'e nei keia meahuna! Heaha *«a ka'u e hana'i?" Nee aku la ka inoi o Alepo no kahi a Horama e noho ana, a hawanawana aku la ma kona pepeiao. "Ae," i hooho a'e ai o Horama, i ka manawa i pau ai kana hoolohe ana i na oleio a kona hoa moi i hawanawana aku ai iaia, "e hookoia ana no pela. E, auhea oe! Binoni—e hookaawale aku ina mea apau ntailoko aku o keia lumi a koe keia luahine ame keia e!»--makule, ame keia—keia Kuliana! E lawe koke aku i keia i>oe iwaho, a noho pu aku me lakou a kiai aku ia iakou." Aole i loihi loa koe iho la na moi elua me na pio ekolu i paaia iho iloko o ka lumi, ame na kanaka oki-poo. "Ano-^ano—e Beni Hada, e hoike mai oe i kau mea i ike ai!" "E ka Moi o Damaseko," i pane mai ai o Beni Hada. me kona ka'i ana mai iniua, "e ae mai ia'u e hoike aku ike koena. Ua an»'ane no hoi e kau mai na ia o hookahi haneri makahiki maluna o'u, a iloko o keia manawa aole no hoi au i hoopunipuni i mea e polno ai kekahi mea. Oka mea a keia wahine i hoike a'e nei ia oe ua pololei. Oka iede i iaweia mai no kuu ana he iwakalua-kumamakolu makahiki i hala ae nei—i hanau mai hoi ike keiki. o Helina no ia, ka Moiwahine o Damaseko! A o ke keiki i hanau mai kona puhaka mai he keiki ia na ka moi—ke hoohiki nei au, a i hoike 110 ka oiaio o ia inea ke waiho aku nei i kuu ola!" 'Aole t uau.)

kaM? «r*h!:chii. a hc ku maoli no ī ka ume puuwai ka nanaina c's a w?.hop'.o *: nio r»o kekahi kanaka opio ui. Atavc■wah: a Rodane i puana ae ai me ka haohao niii. "O < > a' t: ia e \Ā 'r" * k< kcik?a!ii. h<- kanaka oia i hookipa mau ja eko Pari?a poe - • Ladana. He kanaka u'i oia iwaena ona hoa Turetce ona. I i. V: j .:.2ka \va«wai i h<»naauao ia a ke hoio oia maluna no oia o kona r \ heihei e kau ai, he mokti hoi i kapiliia i Amenka. He V hoohai loa oia i na wahine o Parisa ame ko Ladana. He -3; oa i ka olelo Palani.a ke komo lole oia ua līke loa no me ke \ . ■ a Palani. ahe kanaka nohoi i makemake nui e kaheaia aku ma :* a kapena oi ae mamua oka inoa keikialii. Oka mea oiaio, he 1:1, 2 maka'uole oia; nona na maka poni eleele a he hoaloha oiaio p i-• kapena o kona mokupe'a. \ ! ke kapena o ka mokupe'a i komo aku ai iloko o ka hokele r - -ikaiiia ana e Bodarika ua pane koke aku la o Bodarika iaia. \:a ma kela aoao, e ka Mea Hanohano, ke kaikamahine me { āhi :>apale ulaula. Oke kanaka e noho pu !a me ia oia kona haku. K'..l: V.*»mailio mai la/ r . , , Alaila e noho oe mawaho nei a hiki i ko'u ho 1 ana mai, 1 kauI :t -lai ke kapena: eta nae, aole oia i hoomaopopo aku ike kunou ::~&i o Li ma ka manawa o Bodarika i haawi hoailona aku ai, 1 t aku ana i ka Opio Li ina ua maopopo iaia, .Maila he!e aku la ūa kapena nei a ma kahi aoao mai i kupono i kkīkamahine nei. a iaīa e nana pono ana ua lilo i o la kona 1 i maluna o ka opio wahine; a he kaikamahine u'i i'o no. "Aole no oia i u*i loa e like aku me ka u'i o Simina,' wahi aka r » a k«- kapena. "aka, ua maopopo no ia'u e makemake ana no l - Knkialii Murada a ina aole ona makemake e lawe iaia aole e nele V !)<•-. ; : e mai na'u e nialama. A aole no e nele kona hoaahu iaia me ka k nan» ahe mea kupono loa i kela kaikamahine e hoowahaw aha aku i ke!a haku ona a i ole he kane paha nana." \ me kahi haawi hoailona malie ana, ua puka aku la ke kapena iv. ah' ■ no ka hui ana me ke kelamoku lauoho ulaula. • Ua kupono i o no kela kaikamahine," wahi a ke kapena, "a he t:n-n ;.-ono e aihueia; a ke hilinai nei au maluna ou no ka lawelawe ;tna ia hana. Eia na dala gula. Aua ona loa kela kanaka, pela au e n anao nei aole e nui loa ana kau hana. E malama pono nohoi o «eha oia." Ia manawa koke no o Bodarika i haawi aku ai he mau hoailona lu ' li:a o kona mau hoakela e ku kali ana ma ke alanui a emoole hui »nai 'a ua mau hoa nei me Bodarika. A mahope oke kukakuka ana a ni.vn.-po ria mea e hana ai ua haawi aku la oia he mau apana dala Alaila, hoonoho aku la o Bodarika i ua wahi mau kela nei ma kaln ano pouliuli loa a he wahi kuono 110 hoi ia a kauoha aku la e hoomakaukau me ke kali pu ana; a pau kana hoonohonoho ana ua k. «nio aku la oia i o Li Ia a hawanawana aku la iaia ua makaukau r«a mea apau a ua maiie no hoi ke kai a mahope o ka wehewehe ana i ka papa'nana ua hoi hou aku la oia i kona mau hoa kela. "l'a ona loa io r.o kela kanaka e noho pu la me ia a aole e hiki k< lv»ihoiia ke ole e ka'iia e ke kaikamahine," wahi a Bodarika i kona mau hoa. "E kali malie olua, aika wa e puka mai ai oia no ka hoih«»i ana i kela kanaka. oia auanei ka manawa e hopu ai iaia a hoopiha 1 kona waha me ka hainaka, a na'u e hoomaopopo aku i ke kanaka ma ka Hoopili ana i ka haina-ka e hoopuluia ai me ka wai hoohiani'>e, a ke holopono ia, alaila. e hoihoi maikai ai olua iaia i kona home a-o ke kaikamahine hoi na'u ia e nana aku." A ika manawa i hookoia ai, ua hanaia me ka niaiau. No Rodane. ua hoonaona loa iho la oia a hiki pono ole ke hele p|ono me ke kokua ole ia mai, pela i nele ole ai ke kokua mau ana o ke kaikamahine iaia, a hakalia a puka o Rodane ma a kaapono ae la ma kahi i kupono i ka noonoo o na kelamoku no ka limaikaika ana ua lele ;.kti la lakou maluna o Rodane a emoole, ua kupe 4 e koke ia ae la oia ame ka nui ole nohoi oka hana ana. A ma ka aoao oke kaikamahine ua uwa ae la oia ame ke kupaka nui ana, aka, ua lanakila ae la iia kelamoku a aole i liuliu ua nalo aku la lakou me ke kaikamahine uihiu' a lakou.