Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 16, 20 April 1906 — TISIA-O-ATICA Ka Wiwoole o na Wiwoole Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia [ARTICLE]

TISIA-O-ATICA

Ka Wiwoole o na Wiwoole

Ke Ahikanana Nana i Ulaa ke Kanawai o ka Make o Ciretia

MOKUN'A XII. ' I l KOMO HOL' ILOKO O KA PAIO. j ' * Ua hrK>manao no oia i kahi o ka haie o ke kanaka hana rne a wai 4a!a ame Ka hoohewahewa ole ua loaa aku la no iaia. A hiki oia ma «3 puka-po nui ua kikeke aku ia no oia a i ka manawa pokole no hoi i paneia mai aī kana kikeke ana ma ke kiei ana mai o ke peo o kekahi iauwa ma ka manawa i weheia inai ai ka puka. a i ka maopopo ana o niakemake ua weheia ae la ka puka-pa nona a o kona komo aku la no hoi ia iloko a no ka liale ka pahuhopu. ! Ua alakai loa ia aku la oia e kekahi kauwa iloko o Kekahi o na lumi-moe oluna o ka hale, a aole no hoi i liuliu loa ua komo aku la ka liakuhale. a i kona ike ana ia Tisia e ku ana me ke ola no o kona kino ua hoopuiwa loa ia oia a hiki ole iaia ke pane nona iho. no kekahi manawa, a na ku iho la oia me ka hamau. me he mea la ua humuhuinuia kona waha a pai, i ka hiki ole ke kamailio. "Auwe. nehea oe i hoea mai nei. a mai Ciretia mai ane. '*e a i ( \e aole oe « ht*Ur aku nei īiaiia?" wahi a ka elemakule hana mea wai dala i pane aka ai me ka haaiulu nui o kona kino holookoa. "Ae, e kn» t>reta maikai," i pane ohaoha aku ai o lisia, "i Ciretia -ik 11 rui an no ka hooko ana i ka'u hana i hooholo ai e hooko, a ua pan aku nri na liona he umi-kumamalua o ka ~na i ka pepehiia v ;»'u a make loa, a na'u no i alakai i kuu mau hoa pio a pau i ka lu-rn«» iwaho o ka lua-me ka pilikia ole." "Ma kuu ola nei, he mea kamahao loa keia i ike ole ia e a u mainua. Pehea o Moi Mainosa i hookuu mai nei ia oe. ua hookuu maoli ia mai nei nnei paha, a i o'.e, ua mahuka mai paha?" •*Ae;* wahi a Tisia i hooia aku ai, "ua malama oia i kana olelo »>aa a ua hooko lioi aole hoi i mahuka. "A i ka wa hea oukou i pae mai nei?" i ninau hou aku ai ka «elemakule me ke ake nui e hohe i ka moolelo piha o ka huaka'i ka-' miahao. | "Ekolu oaha hola i hala ne nef " , "A i kaii hele ana mai nei aoie anei i ikeia mai nei oe, he mea' hoi e umeia mai ai ka noonoo o ka lehulehu i ike a hoomaopopo nou «namua o ko oukou holo ana a i ka manawa no hoi o oukou e liuliu .nna no ka holo ana?" "LJa hui i'o mai nei no wau me kekahi auna kanaka ma ke alanui he iwakalua paha ko lakou nui a oi, a ua hoao mai no hoi lakou e paa ia'u/' wahi a Tisia i wehewehe aku ai. "Aole o ia wale. aka ua limaikaika mai lakou ma ka hakaka ana'mai me a'u me na pahikaua a lakou, aka. iloko no o ka manawa aole i loihi loa ua pau aku lakou i ka holo a kaawale kuu alahele i ou nei." "Ma kela au i hoike mai la, ua like ia me kou oleio ana mai o oe .ka i lanakila maluna o lakou apau. pela anei? "Ae. (e hai aku wau ia oe, me he kamalii la lakou imua o'u ia makou i hakaka mai nei, uo ka mea, ua hiki no ia oe ke hoomaopopo iho aole e hiki ia lakou ke paa mai ia'u no ka nui o kuu makemake e hiki koke i ou nei. "A o k.i'u i makemake loa ai e hoea koke mai i ou nei—i lohe au mai kuu mau houloha mai—ia Casana ame Cario, a e kala mai no hoi oe ia'u no ke noi aku ia oe e hoike koke mai ia laua i nui ai nu me laua a i hiki ai nohoi au.ke hoi aku i ka moku o makou iloko 0 ka manau a kupono. I a ike anei oe i kahi e noho nei kuu mau hoaloha, a ua hoi anei laua no ke aupuni o kuu kupunakane alii, ka MoioTorene?" Makeiu mau wehewehe o ka kakou wiwoole. ua hele mai la ka elemakule n naka haalulu eia nae, aole he loaa o ka ike ia Tisia no keia an< »-e. "K kuu keiki, eia no ko mau hoaloha iloko o kuu hale. lanei no laua kahi i noiio ai niai ka manawa 110 o oukou i hiki mai ai. E kahea ae au ia huia. Aka. aole palia oe i ai i kou ainakakahiaka ?" Luliluli iho ta ke poo o 1 ;sia. . "lua pela e hoomauawanui iki oe. a ia'u e huli ai i ko mau hoaloha, ia manawa oe e ai ai i kou ainakakahiaka, a e hoouna mai j .*tu i mea nana e !awe mai i kau maii meaai." ! "O kuu hele kakaliiaka ana mai nei ame kuu hakaka ana mai ' iH-i ua lawa ia mau hana no k i hooikaika kino, a mamuli o ia i pii mai ai ka ono ai a he pololi ia o'u e noho aku la, wahi a Wa kakou wiwt>ole i pane aku ai. "Aole 110 nae ? ka nui loa. O kahi meaai ■kupono niai no." j "Alaila e hoomaha iki oe maanei, a e huli ae au ia Cario ame (,asanKi." ■ ' A i ka hala ana aku o kn elemakule, aole no hoi i liuliu loa ua konui mai la he kauwa me na meaai maluna o ka papa-pa o na meaai hua maloo ame kekahi' ir.au apana palaoao. ,G na huaai maloo he inau hna waina o ke ano maikai loa a he momona ka ai ana a ma ia mau meani ka hoo'ikaika ana o ke KeikiaVii Tisia. A pau kana ai ai>a ua ku ae la oia a hele aku la i ka pukaaniani v huli ana iuka o ka mauna, ua ike aku la oia lie nui na kane ame na wahine me he la aia iloko o kekahi hana nui. i ka nee i o a i o ma ke alanui. At>le i iiuliu loa ua pouli pu mai la oloko ona. a hoomaopopo iho la oia i kona poniuniu nui. Va ho» koke mai Ia oia ihppe nme ki holohplo ikaika ana iīoko \> ka lumi no ka manao oia ka mea e m?.o ae ai. aka, aole nae he hiki ke pau ae. Alaiia noho iho l?t oia ilalo a ninhma o kona lima i kau iho ai kona poo no ka hoonana ana. a i kona puiwa nui ua ike koke iho la oia aia ka hou ke iho makawalu ia me he po'iwai la i nininiia iho mahma ona, Heaha ka manao o keia hou? He luu\ anei ia o ka poino aku? Aole. aole e pono pela. l*a ku hou ae la oia iluna a holoholo ikaika hou iho la uo ka hooikaika aiui e mao ae ia ulupuni pouli ana: a aole 1 loihi loa ua Uiuu aku la oia ma ka paepae pnka o ka lumi ma ka hekau ana ilu> o kekahi mea kaumaha iluna ena i hikiole iaia ke pale ae. a aaki iho la kona ma« ku'i a uhi mai la ka pouli maluna ona. Aka, ua knpaka ae la oia me ka ikaika a i kona pa-hu ana ihma o ka nannhele o kona waiho aku la ro ia iloko o ka liianioe nui me he niea la u:i make. ! A i ke ala ann ae o Tisūi mahope iho o keia hiainoe nui ana a ho: mai la kona noonoo maikai. ua hoomaopopo iho Ia oia aia oia iloko o kvkahi wahi kawa-u. nouU;' a aohe he hcx>kahi wahi kukuna malamalama e ikeia.-—he pouli pu wale no—o ka pouli aaki paa. A 0 ka wawalo wale «o o kona leo :ma e kahea ana no na limakokua ! oia wale no kana e lohe ana » i ka wa e hamau iho ai ua emi liilii aku la ka wawalo o kona leo a hiki i ka wa e pau loa ai a oia no ka manawa e haiainu ioa a? me he luakupapau la ka meha. * 4 (), e na lani!" i hooho ae ai o Tisia me ka manao kaumaha iaia 1 puili ae ai i kona mau Hma a kati iho la maluna o.kona umauma. "he moeuhane anei keia, a i ole. aia no anei au iloko o ka lua-liona o Ciretia a iloko paha o ka luapaāhao a ka Moi Maino>a? Aole. aole. aole keia he moeuhane. aka, he mea oiaio—he hana i ku i ke kuma-1 kaia. Aka ke ike la no wau i na kaomi malie ana o ka ih* o kuu' Arīefida maluna o ko'u." i % I A ka manawa nnia o kona hoao ana ae e ala, aia hoi. ua ike iho; la oia i ka la-au o kona mau au, me kona hoomaopopo i ke kaumaha [ maoli o kona kino, a mahope o ka hooikaika jtna ua ku ae !a oia iluna

a holoholo :ki īho la no ka hooikaika afla ae * kooa inau lala ua hele a la-au. O kahi ana e noho ana a i hiamoe a* he luapaahao ta nona na paia paa i palainaounaia me ka papaliele o ia ano hke. Aole la he he wahi keena nūi ioa r. o kahi iakohale wale no oioko lie wahi pikaukau iaau uuku wale no i uhiia rt:e na ia-o naheleheie. I a noho hoti iho la o:a ilalo a hoomaka iho e noonoo i na mea ana e hiki ai ke hoomaopopo n& na mea i ha!a ae, alaila. ua hoi mai la kona noonoo ana 1 kona hut ana me ka eleinakule. a aia oia īloko o Atica a maī Cire:ia ka hoi ana mai. "Ke ike la wau/' wahi ana i pane ;ho ai iaia no. "aia he mau enemi ko'u iloko o Atenai, no lakou na iini e ho-Milo ia u i mea ote. Ke hoomanao pu nei wau, aole au i kala i kiuia ai mai Dafane mai no. Ke ike pu la w«ti. o na koa i hui ai me a u ma ko u ala i Atenai nei mamua o kuu komo ana iloko nei, he poe lakou i hoounaia ae e ke'ake'a i kuu komo ana mai iloko o keia aina, "A o ke kanaka i pahemo mai ai a mam* al i ka holo nialunā o kona lio ma kela hakoko hope ana niamua o ke komo ana ianei ke manao nei wau oia ka mea nana i hoike mai i na mea i hanaia i ike ai ko ke kulanakauhale nei. A o ke kanaka elemakule i halawai ai me makou maloko o ke kulanakauhale me ka hina i huaai, oia no kekahi o ua poe enemi nei. O, ke hoomaopopo loa la wau i ka awihi iki ana iho o na maka o ua wahi elemakule nei i ka manawa ana e alakai ana ia makou ; aole nae o*u hoomaopopo ia inanawa." ,4 A o keia elemakule e kapa nei iaia o Oreta. ka mea hana eiala. aole oia o Oreta, aka, oia no kekahi enemi q'u. Ke hoomaopopo loa nei au i ka nui o kona ohaoha ma ka hookuu ana mai iati no ka holo ana no Ciretia e make aj, au iloko o ka lua-liona. oiai. ua loaa iaia ike maopopo. e make ana no wau ke laweia au ilaila, a aole oia e ike hou ana ia'u ianei." "Aka ua hoi heu mai nei au a he makemake nui kona e kaawale aku wau mai keia wahi aku a e liana ana oia i ka mea o'u e poino ai t a o kuu ai ana i ka waina maloo me na apana palaoa aia he laau hoohiamoe kahi iloko olaila, i hiamoe ai au a oia hoi ka mea e hiki ai ia lakou ke kupee ia'u a hookoino iloko o keia luapaahao. A heaha ka'u hana kupono? E noho malie anei au maanei a make? Aole. Ina no e hoea mai ana lakou, o ka pau no ia o ko'u pilikia." - E Arienda aia oe ihea? Aele anei e aioha mai na akua ia'u e like me ia a lakou i ha«wi mai ai ia'u iloko o Ciretia? Aole anei e loaa mai i kokua no'u ma keia manāwa kupilikii a-no?" O keia na noenoo ana o ke Keikialii Tisia, a ma kekahi manawa ua hoopuka maoli ae no oia. a iaia e moe ana ua po'i iho ia kona mau liliilihi, aka, aia no kona noonoo ke aia la, e noonoo a e hakuko'i nui ana no kana aloha. a ua oi aku kona noonoo*hui nona»mamua o kona uoonoo ana nona iho ame na poino e kau ana maluna ona. A i kona ala liou ana ae a kaakaa kona mau maka, ua ike iho la oia i kona maikai loa ei ae mamua o ka manawa mamua iho, a hoi mai la kona noonoo maikai ame kona hoomaopopo ana i na anoai o na wa i 'nala. Ua iioloholo hou ilio la oia iloko o ka lumi paahao a ma ia manawa eia i hahahele aku ai no ka hoomaopopo ana i ke ano maoli o ke keena. I*a loaa aku no iaia ka puka a hoomaopopo iho la oia he panipuka paa maoli ia a i kona uneune ana aku aole he naue ae. "Aole o'u inakemake e make iloko o keia walii," walii ana i kamailio leo nui ae ai iaia ilio no. "Ina e liele mai lakou no ke oki ana i kuu poo a pepelii mai no ko'u make aku, o lakou ka'u e paluku aku: a ina e manao lakou e hoopololi ia'u i kumu no'u e make ai, alaila aole au e hoohakalia ma ka huli ana i mea e loaa aku ai ka puka no'u e hemo ai iw.aho. O, ina eia me a'u ka newa-hao a Penhta, ina la aohe he olelo ana." A iaia e noonoo' ana i meaeha nana. ua hoomaopopo koke ilio la oia i kahi pakaukau uuku. a loaa aku la iaia ka ike, o na wawae 0 ke pakaukau uuku ka'na meakaua no ka manawa a no ia manawa no hoi alaila, kiola ae la oia i na la-o nahelehele oluna o' ke pakaukau a lie hookahi no ia ume ana me he uhae ana la i ka waha o ka holoholona hihiu ua uahae ae la kahi pakaukau. Ua ike iho 1a oia i na wawae o ke pakaukau he laau oka ia a he kaumaha ma kana kaupaona ana ae a olu iho la kona noonoo i ka ike ana ua waiwai ia mau pauktjlaau i meaeha nana. Alaila, ua huli ae la oia i kahi o ka puka a hele aku la ilaila no ka hooko ana i kona makemake. Me ka paa o ka manao ame ka hoakoakoa ana ae i kona ikaika ua pafuku aku la oia i ke pani puka paa me na wawae pakaukau i loaa ai iaia. a mahope iho o ka hoomau ana ua ike iho la oia e nawaliwali e ana ka pftka. A he hookahi 110 ana ha-una ikaika ana o ka ldeliilii ae la no ia o ua panipuka nei iloko o na apanapana a hamama ana ka puka. a ia manawa koke no oia i puka aku ai ma kalii aoao a iloko o kalii iumi okoa aku. A iloko no hoi olaila i lianu iki aku ai oia i ka'ni ea maikai a aole 110 nae i ha'o ae ke ano polopolona, a ilaila 110 hoi i halawai hou ae ai kona mau maka me kahi malamalama iki aole i ka nui loa. a ilaila 110 hoi oia i lohe aku ai i na hawanawana leo kanaka ma ka pa pono ana mai i kona mau pepeiao. MOKUNA XIII. KE KUMEKE-KAMAA. Mahope' iho o ke kali hoomanawanui ana o na opio pio o Atenai no ko lakou puuhonua o ka hoi aku aia ka la ke pii loa la a hele loa 1 ke awakea aole he wahi mea a ikeia. a ua komo nui aku iloko o lakou ka nnnauki nui me ka hopohopo aine ke kaumaha. No Arienda. ua pilikia loa kona noonoo. no ka mea. ua ike iho la no oia. aole o keia hoi koke ole ajia mai ona mamuli iho ona, aka, mamuli o na imiiiala ana o ko Atenai poe. Aole no hoi oia i noho

t ' ;ua ■" aku 13 oil ia C,aU5 - i3 a noi aku «k e hele 1 r ' 3 ."? • a» lullluli wa!c mai la no kona poo. l a . ........ ma. «3 T K-e k«mt. o kona h.»!e ana a oia fco„a "!.-!•> paa a na ' mai ai ' t C MU:ie ,Jta m, - ,ku a !:lki !ta manawa o Ti.«ia e hoi L, ke Kaikamahmealii. "pehea la ka loihi nou e kali ! hala afc.> s t., manawa ao{c .° >a ' hoi mai - 3 kllu manao oa 'he |i- ,' i ~ nanawa "?, na c htHa raai »'• *ma keia manawa hoi | °' c!o , ana ma!a »».a ' o!e he o. ke nakau nei |au j a hui aku la oia me na hwpiiikia ana o keia aina ma o kona mau enemi ia. Xo Gaiasīa hoi. aole no i pono loa kona noonoo no kona hako ? ao !£ °. na .makemake ē hoike aku i kona kaumaha ame kona pioloKe no Tisia ike KailUmahmeaHi. -\\ole nae kakou e noho loa ana | īanei a kaa mahope o ke awakea." wahi a Gatasia i hoomaopopo aku { ai A i ka manawa e moe iki ai ke aka o ke kia o ka moku o kakou ; ka aKau. a ke hoea ole mai oia. alaiia, oia ko kakou manawa e % holo ai." I Alaila hoi aku la o Arienda iloko o kona tumi ila!o oka moim kahi o opio wahine Atenai i akoakoa p|u aku ai no ka hooaialielie ana i ko lakou hakuwahine wahi a lakou i kahea mau ai e Rkc me ko lakou kaunui ana maluna o Xisia ma ke ano he puuhonua ikv { iakou. No Andomeda hoi, ua aloha maoli oia ia Arienda mat \x manawa no o !aua i hoolaunaia ai a ua piU aloha mau laua kekaii i kekahi a me he mea la he mau hoahanau ponoi la kahi no kekahū A hala kekaiii manawa ua lohe ae la na wahine opio olalo i ka holoke oiuna. a manao wale ae la no o Arienda o kana aloha ia, a noua ka holo ana iluna ua ukali pu aku la o Kalia ame Andomeda maIhope ona, 4, A01e i hoi mai nei ko kakou haku," wahi a Galasia i pane mai I ai ma ka manawa i oili aku ai na wahine opio mailoko ae o ka moktf. t i4 O ka makou meahou i umeia ai ko makou noonoo ilaila, oia kela poe moku e hookomo ae la iloko o ke awa." ! Ua huli aku la na wahine opio i kahi i kuhikuhiia aku ai lakou, a i ka puiwa nui o lakou ua ano-e koke ae la o Kalia me ka hooho pu ana ae: "He poe moku kela no Ciretia. a mamua loa o lakou ka moku o ka moi." | "O ka moku kela o kuu makuakane!" i hwho leo nui ae ai o \rienda me ka holo puni hikiwawe ana ae o ka liaikea maluna iho ona. Aka. aole i liuliu kona noho ana iloko oia ano, ua loli am>-e ae la kona ku'ana ma ka.holopuni ana ae o ke koko iloko o kv>na kino a lie ula puni hoi kau ma kona helehelena holookoa. a liopn aku la oia i ka lima o Galasia me ka ikaika. j "Aole kakou e hooloihi hou iho ma keia wahi. e kuu Gatasia • maikai. Aule e pono e loaa au i kuu makuakaue. (>. ina e loaa ana wau oia aku la ko'u hopena. E lux>lohe mai ia'u e kuu Cīalasia maikai. ake noi nei au ia oe e hooko aku me ka hoohakalia ole. K hiu koke i ko kakeu heleuma e iike me ka hikiwawe ia kakon ke hana. Aia ihea o Andomeda?" j "Eia ai' e kuu hoahanau." wahi a Andomeda. ' "O oe kekahi e hele me a'u. aole anei pela ?" N*au e lawe ia'u | a kahi o'u e nalo ai. Eae anei oe e hana pela?" i "F£ hana aku no wau i na mea apau a kuu haku i makemake ai a no kou pono lioi," wahi a Andomeda i pane aku ai me ka leo oluolu o ka ikaika no nae. no ka nui pihoihoi. "Ina e alakai aku ana o Galasia ia kakou r.o ke kulanakauhale ua hiki loa ia'u ke lawe ia oe a liuna ma kekahi wahi kupono loa a'u i ike ai aole e loaa ke huliia ■ ame ka maalahi loa no hoi ka imi ana a loaa ia wahi." A no na opio wahine apau o Atenai. ua ike lakou i ko lakou aloha no Arienda. aole wale no ko lakou ike ana he hoaloha pilipaa i no ko lakou pmihonua Tisia. aka ua ike pu lakou o Arienda ke kumu ' o ka.loaa ana o na makaukau i loaa ai ko lakou lanakila ma ka luku j ana ia o na liona apie ke alakai ana a hemo iwaho o ka lua a aole wale o ia aka ua pili aloha maoli no lakou ma ko lakou huaka'i nd I ka aina hanau. ' Ma ka nianawa i haalele iho ai o Tisia tta li'o ae la ia Galasia ka hoomalu ana o ka moku. nolaiia. ua haawi ae la oia i na kauoha ana no ka hookuu ana i nawaapa a hakalia no $\ kau lakou iuka o ka aina a i ka loaa ana o ko lakou mau lio aole 110 i loihi ko lakon holo ana ua komo aku la lakou iloko o ke kulanakiuhale o Aftnai ame ka loaa ole aiia no hoi he mau kuia ma ko-l&ieou aoao 110 ka hoohakalia ana ika neemua ana oko !ako.u huakai. La puni koke ae la lakou i ka nui kanaka m? ka manawa o lakou i ikeia mai ai ame ke ohaoha no hoi ka apoia ana mai. a'ia lakou e hoopuniia ana ua luK»a mai la kekahi o na elele o ka moi a komo ana iloko o ia auna. O Moi l{jiasa o Atenai, he kanaka oia ua elemakule. He moi ' wiwoole oia i kona mau la a he alii ikaika ,aka. iu> ka nui hooikaika ua palupalu koke mai la oia a no ka nui o na hookuia i kona aupuni pela oia i komo mau ai iloko o ka nawaliwali a oiai he kanawalukumamawalu ona makahiki nia keia manawa o ka inoo!«<lo ua kau- . maha mr.oli.no na liana i pili i knna oihana honmalu lahui nana e auamo. ~Ma kona ano inaoli he alii Hoonoo maikai oia a he ano hoopone aka ma na makahiki hope mai ona ua komo nui ka lili iloko ona ame ka maka'u pu, a ua hoopuniia no h«u kona mau hana me hana apuhi a kahi poe mai iwaena oka ]>oe kolohe. < > kekahi mea nana i hoonawaliwali loa iaia oia 110 kona mare ana ia Media. he wahine iioomanamana. He wahine u'i oia aka he maikai »>le kana mau hana. Ua okiia mai oia mai kana kane mare mua mai a ua | kipakuia mai l\orino mai. A iloko o Atenai oia i noho ai no kekahi manawa loihi a mamuli o kana mau hana ano kahuna. ua lilo ae la oia i wahine na Moi Igiasa o Atenai. (Aole i pau.)