Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 17, 27 April 1906 — AINA LEWA O KAPALAKIKO KUKULUIA NA HALE KIEKIE MALUNA O NA POU PAILA I KAKIAIA A LOAA KA PAPAKU. NA KE OLA'I I HOONAUEUE AE A MAHAE KA IPUKA GULA A IKEIA AE KE KAIKUONO O KAPALAKIKO —KE OLA'I O KA MAKAHIKI 1868 AME KONA MAU POINO. [ARTICLE]

AINA LEWA O KAPALAKIKO

KUKULUIA NA HALE KIEKIE MALUNA O NA POU PAILA I KAKIAIA A LOAA KA PAPAKU.

NA KE OLA'I I HOONAUEUE AE A MAHAE KA IPUKA GULA A IKEIA AE KE KAIKUONO O KAPALAKIKO —KE OLA'I O KA MAKAHIKI 1868 AME KONA MAU POINO.

O ke kulanakauhale o Kapalakiko ua| kukuluia mo ka manao e hoolilo ae i ; "Nu Ioka" no ka hull komohana n ka ! aina nui o Amerika Huipuia, a maiaila na hale kiekie niai ka umi a hikl i ka iwakalua a oi hale ke kiekie. Alu na hale moe ma ka honua paa maoli a o kahi oihana. a oia no hoi kahi i pau ac la i ke ahi. he aina hoopiha ia. a kukuluia iho na hale oihana, na hale hieolulu. na uwapo o na mokuahi ame na hP.lehana. | 0 ke alanui Montgomery, i hoikeia iioko o na lono i loaa mai ianel, o ke ! alokai ia i ikeia i ka makahiki 1&49. a 1 ka wa i manao ia ai e hoolilo ( ia Kapalakiko i "Nu loka no ke Komo- j iiana/ua ke alanui, slontsromery 'aku' & hiklM ke a!crtsat e waiho nei i kela manawa. Ma ka hoo- i moakaka loa ana ae. o kela hapa o ke kulanakauhale e waiho ana ma ka hikina o ke alanui Montgromery. ma ka aoao akau o ke Alanui Makeke (Market Street). ke alanui nui hoi o Kapalakiko, a ma ka lalna hikina hoi e. holo ana mai na alanui Spear ame j Stuart a hikl i na alanul Mua ame Makeke ma ka aoao hema, o la kahi i hoopihala. a he mea pono e hoomaapopo I keia mau hoakaka ana, e na makamaka. oiai e ioaa aiia. ia mau wahl ia oukou e heluhelu ai l na lono kelekalapa. ! 1 ka wa i hu ai ke gula ma Kaleponi i ka 1860. he.nui na Hawaii i holo aku l ka ell guia, a o keia wahi i hooplhala a i kukuluia tne na hale nui kiekie, a, i pau mal. ia i ke~ahi. o kahl ia 1 lana ai ko iakou mau mok\i i holo aku ai, a leie aku iuka o ka aina. Aia ma ke poo o ke alanui Spear ma ka aoao hema o ke alanui Makeke, he wahl I hooplhaia, a « moe ana a hlkl 1 Kapalakiko Hema, a aia maiaila ka hale Mlaiona ame iea hapanui o kaht hooluiu kaa'hi o ka Hui Aiahao Paklpika. Hema. Aia hot ma kahi l hoopiha ole ia ke kahua o ka Halehana Hao Uniona. Ma keia wahi i hooplhaia malalo aku o ke Alanui Makeke, ala ilaila na hale oihana nui o Kapa- ! lakiko. Ma ka aoao akau o ke alanui Makeke malalla na halekuai kukaa. Ala no hoi maiaila na wahi noho o na poe e lawelawe ana i na oihana: na ba- ( nako. na agrena inisua. ame ka hapa nui o na hotele nani o Kapalakiko. O na Hotele Halealii (Palaee) ame Kilakiia.(Grand), i hoikeia ua pau i ke ahi. aia laua ma ke komohana o ka laina alanui kahiko e holo ana ina ke alanui Mua, ma ka aoao hema o ke alanui Makeke. a ina no he wahi kaikoo uuku mai aole no e poino keia mau hale nui. eia nae i ka hana a ke ola'i ua lilp iho la laua i mea oie. O na hale pa'ipalapaia o na nupepa Call ame ExamiiWr ala no laua ma I keia wahi hookahi. a ma ke alanui j Makeke no hoi. O ka Hokele Oeei- ' dental aia mai ia malalo o ka laina. & e Ku ana hoi ma ke alapui Montgomery inawaena o na alanui Sutter me BushEMI MAU KAHI I HOOPIHAIA. Ma keia hapa apau !oa ma kahi haahaa ma ka hikina o ke alanui Montgomery ame alanui Mua; oia kahi i kukulu ia ai o na hale nunui he mau makahiki pokole i haia ae nei, a ua hanaia ia mau haie me ka manao e loihi ana ko iakou ku ana. Ia inanawa ua loaa ae ka ike nana e kaur*ale aku I ke kukulu hou ana i na hale nunuU oiai ua loaa ae ia ka ike aia kela hapa haahaa ke emi mau ia ILaio. Ua kau aku ia n& manaolana o na haole eneglnla na ka pa pohaku e paie ana i ke aiokai e paa mai I ka emi ana: eia nae ua mau mai no ka eml ana mahope mai. olal no nae ua hooloihlia aku ka paiekai e holo ana hoi mal kahi aoao a kahi aoao o ke alokai. Ilok9 no nae o keia hoik« moakaka. loa, ina no e makemakeia e kukulu

hale ma ke!a wahi i pau mal la I kc a.hi. o ka haiui mua v hanaia ola no !ko k ikia ana i ki*kaht inau pou loloa. e like me ia e hanaia nei o na uwAp<» mokuahi maanei, a nakin&ki kaulahao ae ia lakou apau, a kalelo aku na manao na ke one e paa ae ia lakoiv a. maluna iho la o keia mau pou e kukuluia ai na hale. Ua olelo ae na haole eneginia o keia lho la ke kahua maikal loa no ke kukuiu hale ana; eia ! nae ke mau la no ka emi ana o ka aina j He nui na haie i kukuluia e ifcte ae la me keia, a ma kekahi mau wahi ua Uakiaia na pou. maluim iho kekahi o ik<»kahi. a aia no ka paiena a he loaa iaku o ka papaku olalo, a kekahl r naā# wahi oteJioke i i loaa iho o' lalaila hahauia ilko ka puna kimeni i hoohuihuīia me ka iiiili. a maluna iho ia o keia mau kahua i ku ai na hale mai ka umi a h:ki i ka » uml-kumamalua haie ke kiekie i hanaia me ka pohaku ame na hao; iia n;w»aia no ! r -a aina ke emi tlaJo. j Ona hale I kukuluia ma ke poo oke alanui Makeke, o ka oi akuno aae o. ka Haiekuai Kuike o Kamika (Smith's Cash Store). a he mau makahiki eiinut wale .no ke ku ana o na haie uia kela wahi. He mau alanui helowawae ko .ke alo iho o na hale a ua hanala hoi ie like me na kuhikuhi a ke konawal» 1 ?ia nae ua emi iho ka lepo tiaU> a Ka& la ma kahi o ellma kapim» ke kiekie ae o na alanul helewawae ma leekahi aoao o alanui mamua o kekahi aoao. Ua ike no na poe ona aio* o Kapalaklko ame na eneglnla 1 kela mau ; hiona. aoie nae i hana ae ka. mea. ka. wa i kukuluia ai ka Hotel« Terminu» he mau mahlna ka paumaia aaa o ka wal. No elima makahlki niahope o ka pau ana ao ua ikeia ka -eml aaa. o ka hai» hoolulu moku holo muiiwal • tferry buildins) he mau kapual ilakK a ua hanaia ka aoao e huli ana i k« kai n»e ke pilihao, oiai ua maka uia: ka hana ana ika pohaku o kaumaha kM- Iloka no nae o keia mau mea apau, aia. no ka aina ke emi la ilalo a ke hoomauia. la no ke kukuiu ana i na haie. KA HANEE ANA O KA LEPO AME KE KAI HOEE. O ka Hale Pa'ipalapala C'a!l (Call Building) ua kukul&la ae iluna o ka pohaku paa f a ala hoi maluna ponol iho o kahi 1 hoomakala aku ai ka hoopiha ana, a o ka aina maoll hoi ia o ka anemoku o Yerba Buena <ka, Inoa aina o Kapalaklko. Ma k<* kukuluia ana o kela hale nui a kiekie, a Clau* Spreckels I manao ai e lilo ana I kiahoomanao nona no ka wa mau loa» ua elila ila'.o a ioaa aku ka piipaku po'haku, a he umi-kumamaiima kapual ka manoanoa o ka hao i hoomoe ke'aia a kimeniia a paa. a r>eia I loaa ai ke kahua i hoopaaia ai na ku hao o ke kahuahaie me na pino hao loloa I hoopaaia iloko o ke Jcahua i hoikeia a e neL | Mai kahi aku i eiiia ai ua ikela kA | waiho kamoe ana o ka papaku po- : haku e hoio ana hoi no ke alokai raa kahi o kanakolu degere. a ma ke poo kai o ke alanui Makeke he hohonu maoli. Me he mea la ua mau aku keia Uolo hi-o ana no ka hema mai ka haie Cail aku. oiai he na'inaM no ka pil ana ma lte alanui Ekolu a hiki i ke alanui Townsend a he haahaa no hol ka hapa ialo o ke alanui MUsion. O ka hi-o o ke alanui Makeke ua ilke paha elua a ekolu pa-kenela o hi-o o ka i>a^aku. Ina ua noha keia papaku mamuli o ka hoonaue ana a ke ola'i, aiaila. pela iho la I palaha pu ia ai keia hale nuL e lawe ana hoi i ka iepo ame na mea apau mai kahi aku i hoomaka ai ka hoopiha ana a hiki i ke aiokai. j Ma ka makaikai ana i keia mau mea . apauu aol* f nele ka eehia o ka mani»

' no ka nui weliweli o na mea i ala mai jma Kapalakiko mamuli o keia hoonaue i ola'i nui, ame ka hiolo ana o ka lepo ja pii ke kai hoee a uhi iluna o ka aina. Me he mea la aole i nele ka loaa ae o kekahi mau poino ma Okalana. Alameda, Eekele, Emereviia, Sana, Pabaio, Sana Kuenelina. Tlburona, Sausalita, Pota Kosta. Mat)niza a me he mea la: o Sana Jose pu kekahi. mamuli o ka ha'i apa aku o ke kai mai Kapala- . kiko aku. A ina ua loaa io na poino ma 1 i keia mau wahi, alaila aole e nele ka loaa like ana aku o ia haawina ma Verba Buena, (kahi aiiana iwaena o ke Kaikuono o Kapalakiko. a o mokupuni Kao (Goat Isiand) e kapaia nei i keia manawa), Sana Mateo. Palo Aleto ame ke kulanakauhale Laauuiaula (Redw«od City). i He hohonu ke kai mawaena o ka Ai- • lana Terba Buena, «, me he mea la ua lilo keia ailana i paiewai ikaika loa c

ku ara ivf.uT.A o k* ka:ku?>rio. a nan» . i ?aa rr..i; * kA ip-x> e iku .<m [ 'W''.» ka ha'i arta aku "> k«» kaK » a ka aku V"i « ?.A* rr » n.i -.\ a.•• t h.uiha.* o Oiu.liin.i Jirr-e Alermvi.i. N'A K K OI.A l I MAU EHK l KA » K \ | o Kap-alaklk--» arc t. •, A-.»hi •» &• mj *<«?:& huU komoh.»:?* o Ann?rtkA «■!» nu\u waht h\s»>r.fi \ UVi mau \ ua jū;:ep:r.<- na •n.ir. f.v.i 5 h.i:K-'i;v tkhi ai rta !ono o a.i noon-iu*ut,-Li atva o k« i t kulan.xk<tuh.i o i iho Ki 1 koiA ' makaniki aku nei no tu» hi>>r.auf h-- !a ke ola'i rr.A k\ w*hi. a. o k.\ hop<»r)A I u.a h';-o kekahi pum o K«i h.ilo aupuni o Kiu*aUkiko I ka mw.iwA hol a Komodoa St<vkton i ku ai niA ke Kaikuono o K:.ij-ala-k.ko i ka I>4*> \o Ko:ruvioa St<v ksor. no kt-:A i hoik*»i;i nu% ka n:w!t>!o ' Krnokuria Cmi-kanv.in« i Ai«;a" i ka \*a i kai»i«a ai o n;ai na Mekiko ma:). ua aku ia o FabU>. ht> liikin» <?:e:naku!*\ ; :::\ la e oL\ ana k v:a «nau kapuna. ua n;ahat»U si-- ka Ipuka «iu;a e ke ola'i ika;ka ; .1 : a :a nu a i ht>«». komo aku 1 k-e kal iloko o ■<" Huanii o i?ak.*ramt'h?o. Mamua aku oia tnanawa. wah'. a ua Ilikīni la. aia ka nuku o ka muliwai ma o aku o k.\ m)siona «> Sana Jost>. Aia h«? mau loea akeakamal iluna o ka moku i kela , manawa I ake af e ik* i ka o?4Jo o keia moolelo ma ka nana ana i ka pohaku. a ia lakou i hu!i ai i ka pohaku o ka Ipuka Gula. ua hooholo iho la lakou aoie i loihi loa na makahiki o ka hamama ana o keia awa. Na »a m«»a i hoala ao i na noonoo iloko o lakou n«> Sir Franeis Drake kela haole hok>moana nana i holo mua i na kai o ka Moana Pakipika. laia i hiki ai ma kela wahi. aolo loa ho kaikuono jn:»laila. a r.i ia mea i kono iaia « komo ma kt» kaikuono Mahinahapa «Half Mo(ni i>ayl. Ho manaw.i mnhot»o maī «ei. ua !<*aa jho la i na kanaka akoakamai ka panaku o ka mu!i\vai o Saka*ameto ma k «hi e kokoko :ina ! San.i ,Jost'-. a hoohol^.''[ \i iru'* la ro hoi !akott (\ kahl aiiana iK-ko ko Kaikuono «r» K»)»alak!kt> o ka piko ia o t:a puu i hoopiholola. .. Ua Muii. ke kamaalna o na uluiaa'u o K.ii-'Po\t\. he hookahi hai;eri makahiki i hala ae nej. ;\,a ke eueu la ka luapole o Lasson. l'a ioa-i ae kela ike iaia ma ka huli ana l na > makahiki o ka ulu ana o-na la.i'i o > hoopuni ana i ka lua a huipu-ho! m<» ka • moololo a na IHkini. o ka rhd!i*val Kel • he mau hanauna kona knhiko. ' Ma ka huli hema o ka Mokuaina «> L Kaleponi aia no na hiohiona o ka hoonaue ana o ke ola'i; d ka oi aku no nae ma ke Kalana o Inyo kahi hoi i hoo--1 naue ola'i ikaika .ia ai i ka IS6B. 0 ka 1 "wao'akua o 'Colorado. kaht hol l loaa aku ai ko Kinomake o kekahi Koliola • he mau ia i hala ae nei. ua hftt>al!li ae ia n ai ke kai ae nana l hoonaio ftku iaia mamua aku. Ala ho na pupu'kahakai ma keia waoakua. Aole hoi 1 lolhi loa mai nei aku. ma Kale'pohl, Mekiko. aia he alna nul e walho ana «»e na alualua lepo pohopoho e puapuāl inau ana hoi ka wai me he wai pallAia la. 0 KA LUA KEIA O KE OUA'I IKA- • IKA. He mak&hlkl 1 hala ae nei. ma ka Poakolu. Okatoba 21. ua kipa ae la ma Kapalakiko ke ola'i ikaika i ike maopopoia, & o kela hoi ke ola'l hoopoino i Ikeia a hiki wale> i keia oia'i o ka Poakoiu 1 haia. O ka poino i loaa ae ma ka aina maoli no ia. a iloko o na la h« iwakaluakumamaha la hoea mai 1& ka lono ma Honolulu nei. O keia iho la hoi. iloko o na minute pokole loa wehela ka polno ma Kapalakiko ma&nei. a 1 ka telel?arapa uwea ole hoi lohe na mokupunl e ae o Hawaii nei.