Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 17, 27 April 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia Simeon K. Nawaa.)

MOKI'NA XXIX. (KAU FOO EON'O.) ENELANI AME FAFANI KU-E IA RUSIA.

Ua wehe hamama ia ae ka holoho'o ana ma Danube. Mau aku la no ka paa ana o Moldavia ame Wallaehia malalo o ka mana hoomalu o ka Suletana. Ma ka hoohuiia ana'e o Moldavia ame Wallaehia. ua loaa ae la he hoololi a loaa ae la ke Aupuni o Roumania. Ma ua kuikahi la i hookaiiua paa loa ia ai ko Servia kulana. I ka wa oka maluhia, ua ae aku la ke Suletana, ma ua aelike aole e hookuu aku i kekahi mokukaua e komo ma na alahele o r.osphorus ame Dardenelles. Ua hiki aku na make ma ka aoao o Pelekane ma ke kaua i ka iv. akalua kaukani. a mailoko mai o keia huina aole i hiki aku i ka hapaono na make ma ke kaua maoli ana, a i ole make paha mamuli 4« na palapu oke kaua. Oke kolera ame na ma'i luku eae ke.kumu nana i alako aku i kekahi hapa. Mawaho aku o keia he kanahakumamakahi kaukani miliona ka aie hou o Pelekane. Aole he pomaikai i loaa aku ia Pelekane ma keia kaua aua, aole hoi he inoa hanohano i puka ae iwaena o na alakai o Pelekane ame Parani ma ia-ia kaua. a o ka hanohano ame ka inahaloia ua kaa aku maluna o Onerala Todleden, ko Rusia Alihikaua nana i paa iho ia Scbastopol.

MOKIWA XXX. (KAl' POO EONO.) NA MAKAHIKI HOPK O KAMEHAMEHA 111. AME KA NOHOALH AXA O LIHOLIHO.

(HOAKAKA —Ma na hoikeike 110 Hawaii nei ma kekahi moKuna mamua aku nei. ua ikeia ke kailiia ana ame ka hoihoiia ana mai o ka Ea o Hawaii; na hana mahope iho o ia hoihoi Ea ana, a ma ktia lu>i e nee aku ana ko Hawaii nei moolelo imua.) No Elima makahiki ka noho kuikahi ana o Hawaii nei me Paiani, aole he mau hoohalahala i a\a mai, a ma ka la 22 o Malaki. 1846, ku mai la ka mokukaua Palani "\*irginie." o Hope Adimarala Hamelin koluna, a uana i hoihoi mai i kela iwakalua kaukani dala i haawiia ai ia Kapena Laplaee ma ka la 13 o lulai, 1839. Ma ia moku no i ku mai ai o Mr. Em. Perrin, he komisina Kuukoa mai ka moi mai o I'alani, a ua lawe pu mai oia he mau kuikahi hou me Hawaii nei, i ae like ia hoi mawaena o Palani ame Pelekane. i kulike 110 hoi me ke kuikahi mua, a ma ia ano ua hoopauia ke kuikahi mua. , Xo kekahi mau makahiki loihi aia na ilikea kakaikahi e noho i»na nia Honoiulu nei iloko o ke paonioni. E olelo ana na kuhina 0 ka moi. aia no na pono apau no ka moi: e koi ana hoi ko Pelekane ame ko Amenka Huiia, he mait pono no kekahi i loaa aku i ko laua mau makaainana. Nolaila, i ka 1846 ua ala mai he mau hoao ana e hoinoino i ke aupuni, a ua hoolahaia aku ma na aina a maauei no hoi. Mahope mai ua pii ae la ke kai o Mr. Baraunu. ko Amerika Komisina maanei, a ua kuit koke na launa ana me ia. Ma ka la I o lune, 1846, hoea mai la ka Mokukaua Amerika ~*Con£ress." o Komodoa Stockton kona alakai, a maluna mai ona 1 lioea mai ū \. Ten Evck. Esq.. ko Amerika Komisina hou, ame Joei TurriU. Ksq.. ke kanikela hou. O na like ole i ala mai mamua aku ua ]>;ui ae i ka liooponoponoia, a aneane e umi makahiki mahope mai. aolo he m.'iu hoohalnhala a ke Aupuni o Amerika Huipuia. No kekahi mau makahiki aia ke aupuni iloko o ka hoopaapaa me (ienerala Miller, a i ka hope loa no hoi ua waihoia aku la i ke aupuni o Pelekane. O kela koi a Charlton ka mea nana i hoala mai i na martao koho hewa uo ka olelo hooholo a ka Haku Aberdeen. Va manao ke Aupimi Hawaii e lawe ae o Mr. Charlton i kona kuleana imua o ka aha hookolokolo, a malaila e hoike ae ai i ka oiaio <» kana palapala e paa ana. Ma ka aoao hoi o Generala Miller ua hoemi mai oia i ka ninau a kau maluna o ka limakakau i hanaia ai na nalapala la. a mahope o na kukai loihi ana i waihoia ai keia tnea i ke Aupuni o Pelekane, a ma ka la 23 o Aukake, 1845. ua <ie la oia i ka aina me kona hoike ole ae i ka palapala hoolimalima v> ka aina. Ua huliia ae keia ninau ma ka halealii iloko oka malama C>katoba, a ua iaweia ae na hoike kupono a hoounaia aku no Pelekane. a rna ia hoike ua maopopo loa ke kuleana o Charlton i. ka aina Pulaholaho. C>iai no e w«iiho ana keia ninau ma ka lima o ke o Pelekane. ua ku mai !a ka mokukaua Pelekane "CoUingfwood. a wailih aku la o Generala Mitler i keia ninau ma ka lima o Adimarala Seymore ma ka !a 6 o Aukake. 1846. I_ a ae mai la ua Adimarala la e lilo i lunakanawai no keia mea, a malama hou ia iho la he aha nieniele ma ka la 25, a hoouna hou ia no na mea i loaa mai ma ia imi ana i ke Aupuni o Pelekane. Ma ka la 13 o Aukake, «847, ua loaa mai la ka pane a Pelekane e koi ana e waiho ia Mr. Charlton pela maluna o ka aina: aka nae. ua ike ae no o Pelekane i ke kuleana o ke Aupuni o Hawaii e liana ai i na uwapo nia ke alo iho o ka aina o Pulaholaho. Ma ka la 1 o Eeberuari, 1848, hoea mai la ka moku Palani a mahma mai ona i ku niai ai o M*". Patrick DiHion. !;o Palani Kanikela hou. Aole i SotVii ka nohō ana o keia haole, ua ala ae la na hoopaapaa ana mawaena ona ame kona mua ae ame Mr. \\ yllie. a hoao ae la oia e hoala hou mai i na ninau i pau mua ika hooponoponoia. Uoko o Aperila. 1840« waihoia aku la na koi a Mr. l>illion i ke Aupuni o Palani. me ke noi pu aku o ke Aupuni Hawaii e kauohaia mai keia haole e hoi aku. 1 keia manawa hwkahi no hoi. ua kakau aku la o Mr. Diliion i ka Adimarala e hoouna mai i mau mokukaua no ka hooko ana i Kana mau koi. Noiaila. ma ka la 12 o Aukake. 1840, ku mai la ka mokukana Palani "Poursuivante," Adimarala De Tromelin. kona ahkai. Ma ka la 22. hoouna ae la ua Adimarala nei he leta i ka moi me na koi he umi i waihoia aku e Mr. Uillion. penei: "1. Ke apono piha ana ame ka malama laahia ana ike kuikahi 0 ka !a 2<> o Malaki, 1846. Ka hoemi ana i ka auhau maluna o ka lama Palani a hiki 1 ke kanalima keneta. "V E waihoia ka hoomalu ana ina kula Kakolika malalo oke l»oo o ko Palani Mi?iotta, a o na lunakula aole i poe Hoole Pope, a e loaa like hoi i na hoomana elua ka pono e hoomana nie ke akeake'a «ie. . . . t . -4. E iilo ka olelo Palani i olelo mana e malamaia ai na kuka: ana mawaena o na makaainana Palani ame ke Aupuni o Hawaii. 5. Ka wehe ana ae i ka hix>kapu (hoopunipunn. i kau aku hoi na pilikia i na moku okohola o Palani mamuli o ka hoopae ana mai i ka waina i ka f-ina. a e hoepau ae hoi t ke kanawai e auhau ana i na moku ku mai i piha me ka lama e tiku i na lunanana nana e nana ana i ka hooleleia ana ame ka hoopiha ana i na moku Paiani. "6. Ka hoihoi ana i na auhau apau i okiia malalo o ka mana ,0 ua kanawai la i koiia hoi e hoopau ae ma ke koi elima.

I "7. Ka h >ihoi ana ae ika uku b-x>pa s o iwakaiua-kumamalima I. hi.x>ka.uia miluna o ka nv.«ku '• stneraia Te>te. mawah<> ae oia e uki: ae 1 kanat;<no uala no Ki pono o Ka paaia ana o ua 'noku la iioko o ke awa. "8. Ka hookau ana i na h'-op?. 1 maluna o kekahi mau keiki. : !oaa pinepine mai na hoohalahala ana mamuli o ka lakou mau lana kolohe iloko o ka haiepuie. "9. Ka hoopau ana i ke Kiaaina o Hawaii no kona ae ana e hoopilikiaia r.a pono ona kahuna » ma ke komo ana aku o kekahi makai e hopu). a i o!e e kauohaia ae ua kiaaina la e mihi ae imua j ua mikinele ia. "10. Ka uku ana ae i kekahi haole Palani malama hoiele ina poho i ieaa aku i kona haie mamuli o na luina o ka mokukaua Pelekane "Amphitrite." L*a haawiia ae i ke Aupuni Hawaii he ekoiu ia e pane ae ai i keia mau koi{ a ina aole e hookoia aku e wawahi no ua adimarala !a i ke kuikahi e waiho ana, a hoomaka koke e lawelawe iiina maoli. Ma ke awakea o ka la 25. ua hoounaia aku ia ka pane. e hoike ana. ua maiama maikai ke Aupuni Hawaii i ke kuikahi o 1846; o ka auhau dute hoi e kau nei maluna o ka Palani aole i hoopilikia wale aku, a malalo hoi o ke kanawai e ku ana ua oi aku ka nui o ka Palani e komo ana iloko oka aina. L'a haaw r iia ka pono kaulike i na hoomana; aka o na kula aupuni a ke aupuni e malama ana aole i ae ke aupuni e hoihoi aku maiaio o na malama ana a kekahi misiona, Kakolika a i ole Hoole Pope paha; a o ka apono ana i ka olelo Palani iioko o na launa oihana ana aole ia i koiia ma ke kuikahi. a i ole ma na kanawai hoomalu lahui, a ua kūpono oie hoi ia no ko Hawaii kulana. I pane hoi # no ke koi eiima ame eono. ua hoikeia aku ua kau like no ke kanawai i koiia mai maluna o na moku o na aupuni apjau; ua ku-e hoi kn moku "Generala Teste" 1 na kanawai o ke awa, a o ka hoopa'i i kauia aku inaluna ona ua hoeiniia mai ka elima haneri daia ai ka iwakalua-kumamalima. E pili ana hoi ina koi ekolu i koe īho, ua hoikeia aku ia ua hamama na aha hookoiokoio apau no ka nana ana ia mau mea, a ina aole i ioaa inai na pono ma ua mau aha la, alaila e laweia mai no ka noonoo ana mawaena o na aupuni elua. . Ma'ka aoao no o ke aupuni ua koi aku oia e waihoia keia ninau i na aupuni mawaho ae o keia ninau, a hoike pu aku la no hoi i ua Adimarala la aole oia e ku-eia aku ana me kekahi pualikoa. a ina e ala mai ana he hakoko ana e malamaia no na waiwai ame na pono o na makaainana Palani. Ia auwina la no. ua hooleleia mai la na koa me elua pukuniahi. aole nae i ake'ake'a wale ia aku, a lawe ae la i ka papu. E welo ana no ka hae Hawaii ma ua papu la aole no nae i hukiia iho ilalo. Ua kaili pu ia aku la 110 hoi ka hale kuke awa ame"na hale aupuni e ae, a lawe pu ae la no hoi i ka moku o ka moi ame ehiku moku kalepa eku ana iloko o ke awa. I keia nianawa e hanaia nei keia mau mea apau, aia no ka maluhia ke kau la. He umi la keia paa ana o ua adimarala la i ka aina. Paaia iho la ka holo ana o na moku. a ku kaawale na mokupuni e ae mai Oahu aku. Ma ka la 28 ua malamaia ae la he ahakuka iluna oka mokukaua "Gassendi." mawaena o ka adimarala. Mr. Dillion,. ma kekahi aoao, a o JVl£ssrs. Kauka (Judd) ame Lee (Li) hoi ma ka aoao o ka Moi. I ka wa e malamaia ana keia ahakuka aia hoi ke weheia la na pu o ka papu, a ua hahaoia na waha o na pukuniahi a paa me na laau. a wawahiia no hoi. Weheia ae la kahi hoahu poka a pau aku 1a ka pauda i ke kiolaia iloko o ke kai. • O na lako hale, na naipu ame na pono e ae o ka hale o ke kiaaina ua pau ae i ka wawahiia. Ma ka la 30 ae, kuahaua ae la ua adimarala la, ua wawahiia ka papu ma ke ano he panai, a ua kailiia aku hoi ka moku o ka moi aka, o na waiwai o na kanaka e hoihoi hou ia aku ana no. Ua kukala pu ae no hoi oia ua pau ke kuikaiii o 1846, a e kau hou ana :ke kuikahi 1836. Ua hoole ke Aupuni o Palani i keia mea. a ua komo hoohalahala ae 110 hoi na aupuni o Pelekane ame Amerika Huiia ma o ko laua mau Kanikela la. Mahope koke iho o keia i hooholo ai ka moi ame kona ahakuka e hoouna aku ia Kauka (Judd) ma ke ano he komisina i ka alo o Palani. a mawaho ae ona o na keikialii opio, Alekanedero Liholiho. ka hooilinaalii, ame Lota Kamehameha. Holo aku la lakou no Kapalakiko ma ka la 11 o Sepatemaba. iB4Q. maluna o ka mokukuna '•Honolulu," iwaena o na leo hooho hauoli mai ka aina aku. I ko lakou hiki ana i Pari«a halawai aku la lakou me Mr. Pillion. oiai na holo e aku la oia mamna e hoopihapiha ai i ko Palani Kuhina o na Aiua E. L"a kuhikuhi aku la ke kuhina e hui aku me Mr. Perrin, a o keia haole no hoi kekahi i hoopihapihaia e Mr. Dillion. No umi pule ko Kauka hoao ana e ike mai ke Aupuni ia lakou ma ke ano he mau komisina 110 Hawaii a e noonooia hoi keia hana a Palani ma Honolulu. aole nae he hua i loaa mai. Nolaila. haalele aku la lakou ia Parisa a hoea i Pelekane a ilaila i hookipaia mfi ai na Keikialii o Hawaii me ka hanohano nui. Mahop'e o ka ae lokahi ana me ka Haku Palmerston maluna o ke kuikahi hou. hoi ae la na Komisina no Huiia. a mahope o ka makaikai ana ia Wasinetona hoi mai la lakou no Hawaii nei ma ke alahele o Panama a ku mai la ma Honolulu nei ma ka la 9 o Sepatemaba 1850. L"a hoouna hou mai la ke Aupuni o Palari ia Mr. Perrin i komisina nona ma Hawaii, a ma ka la 13 o Dekemaba 1850 hoea mai la oia maanei. Wehe koke ae la oia i na kukai ana me ke Aupuni. a ma ka la mua o Feberuari. ua hoopuiwaia na mea apau oiai ua waiho hou mai la no oia i na koi he umi a Mr. Dillion i waiho mua ae ai. Ua hoomaka ae la no hoi oia e hooweliweli ina launa aupuni ana o na aina e ma na ninau kuloko. Mahope o ka hoike manao ana maluna. o keia rnau koi no hookahi mahina ua hooholo iho la ka moi ame kona ahakuka he kuahaua. a kakau pulimaia e ka moi ame kona kuhina nui ma ka la 10 o Malpki. iB;i, e waiho ana ia Hawaii malalo o ka malama ana a Amerika Huipuia a hiki i ka pau ana o na onene me ke Aupuni o Palani. a ina aole e hiki ke hoopauia ae keia pilikia o nialama la i waihoia aku na Amerika Huipuia e mau loa aku no. I. a waihoia aku keia kuahaua i na aupuni o Amerika Huipuia ame Pelekane. O ka hopena i loaa ae ma keia oia ka ike ana o Mr. Perrin. mailoko mai o na koi he umi he eliui wale no koi oiaio. a oia no na koi e pili ana i ka hoomana Kakolika ame ke kalepa waiona ana. Ua hooholoia ae la he olelo hoohoio hui o eha no pauku, a kakauinoaia ae la e na aoao a i elua ma ka ia 25 o Malaki. e waiho ana hoi i ke koi poho aka moi o Hawaii na ka moi o Palani e hooholo mai. O ka pau keia o ka loheia ana o keia mau koi he umi. Ma ka noho ana o ka Ahaolelo o 1850. ua hooholoia e hookohuia i komisina o ekolu lala 110 ka hana ana i kumukanawai hou. O Kauka ]udd ka i ku ae ma ka aoao o ka moi, o Keoni Ii ma ka aoao o na alii. a o Lunakanawai Kiekie Li ma ka aoao o na makaainana. O ke kumukanawai na Lunakanawai Li i hana. a waihoia aku i ka Ahaolelo o 1852. a mahope o ka noonooia ana ame na hoololi ua hoonolo loa ia ma ka la 14 0 lune. 1852, e na hale a i elua. a kakauinoaia e ka moi. L'a oi ae ka maikai o keia kumukanawai ! ko kela o 1840, a o keia ke kahua o na kuinukanawai mahope maī. L T a hookaawaleia ka Ahaolelo iioko ona hale elua e noho kaawale ana hoi ma ko laua mau keena iho. Ona alii na ka moi no ia e koho a e noho ana hoi e like me ka loihi o ko lakou ola ana, a ua hoeniiia mai ko lakou nui i kanakoiu wale no. O ka nui ona hinamakaainana aole e emi maialo o iwakalua-kumamaha. a e kohoia hoi ena makaainana ma ke koho balota akea. Ma keia kumukanawai ua hoomaopopo a hookaawaleia ka ahakuka o ka moi mai ka hale mai o na alii. a ua hoomauia aku r>o ka noho kuhina nui. Ua kukuluia ae na aha lieokolokoio e like me ia e ku nei i keia wa, oīa hoi. he Aha Kiekie o hookahi Lunakanawai Kiekie ame elua hope: eha aha kaapuni. ame na aha apana ma kela ame keie wahi. O keia ke kumukanawai iaula a akea kona mau hoooonopone ana, a me :a pu no hoi ka haawi aina hookuleana. ke o<x>kela o n? hana o ka nohomoi ana o Kauikeouli. Kamehameha 111. (Aole i pau.)