Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 20, 18 May 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia Simeon K. Nawaa.) MOKUN'A XXXI. (KAU POO EONO.) NOHOMOI AXA O KAMEHAMEHA V. Ua hoouna koke aku ke aupuni i kahi mokuahi Kilauea me na kokua, a o ka moi kekahi i hele ma ia huakai, e kokua ana hoi i na kanaka i ke kukulu hou ana i na hale. I ko lakou hoi ana mai, ua hooholo :ho la kn Ahaoleio i haawina o $7,000, a he $4,000 hoi i luluia ae mawaho, a hoouna hou ia aku la he piha moku me na meaai ame na mea e pono ai ka noho4£.Ma ka la 21 o inlai, 1669, hoea mai la ka Duke o Edinaboro maanei, mai Tahiti mai, c hoio ana hoi no Kina ame lapana, a he umi-kumamalua la ka noho ana maanei, me kona hookipaia ana me ka maikai. I ka 1872, ma ka maiama o Mei, ua loaa hou iho la ka ma'i ieamola poki maanei, a mai Kapalakiko mai no. Mamuli oka ike i loaa i ke aupuni i ka 1853. ua hooikaika ke aupuni e kinaH ka laha ana o keia ma'i, a iloko o Scpatemaba pio iho la ua ma'i la. Ma ka la 11 o Dekcmaba., 1872, make hikiwawe iho la ka nioi, i lee kanaha-kumamakolu o kona mau makahiki, a i ka eiwa hoi o na makahiki oka nohomoi ana. O keia ka pau ana oka ohana a Kamehameha, a aole hoi lie hooilina i hookohuia ae. MOKUXA XXXII. (KAU POO EHIKU. KE KAUA KULOKO O AMEKIKA. (HOAKAKA. No Kanakohi makahiki, oka ninau nui i ala ae iloko ona paio kalaiaina oiano ka hookauwakuapaa. Xo ka hapaīnii o ka manawa na kaa na hooponopono aupuni ana i na Pevesidena , hanauia ma ka Heina a i ole kuniia ko lakou mau manao paa ma k«' kakoo ana ia iiana hooliaahaa lahui. He Pei'( j .sid< j nt hou ka i kohoia ae ika l<Sf»0 —o Aberaliama Liuekona kona inoa, he enemi hoi no ka liookauwaknapaa.) Mai ka hookumu ana o ke Aupuni o Amei'ika ua ala mai na manao like ole e ftili ana i na kuleana o un makaainana i hui ae n.aialo oke apo Uniona. Ua kau ilio la ka maka'u i kekahi aoao niaiiiuli o na niea pono ole i ala mai mamnli o ka nawaliwali o ka mana e hoomalu ana, nolaila, ua huli aku la i ka hoomaln ana mai ina ka hui like ana o na mokuaina i hookahi malalo o ke auj)uni ikaika. O kekalii aoao hoi, ua maka'u iho la lakou ike kukulu aua'e 1 aupnni, mamuli o ke kulana o na aupuni e nolio mana nui ia ana o ao nei. Oka makemake 0 kekahi aoao oia no ka hoonui ana ;ikn o ka niana i ke anpuni kuwaena; o kekahi hoi. oia ka lu)(Mni r.na mai ia mana si liooko'iko'i aku maluna o kela anie keia moku aina paka-hi. Ua mau ke ku ana o keia mau manao like ole a ua īiiii na manawa a laua i ]>aio ai. Ma ka Akau, ua ala ae keia nianao paa, he aupuni o Ameiika i kukuluia mamuli o ka ae lokalii ana <> na Mokuaiua, a aole hoi e hiki ke hookaawaleia ae. Ma ka Hema lioi. 11 a olelo ae lakou aia 110 ka mana i kela ame keia Mokuama pakahi, a ua hiki no 1 kekalii ke huki aku mailoko 0 ka nolio Uniona ana.

Mamuli o keia manaoio liope, -ame ka manao ana o ko ka Hema 0 k<* ku-e ana o ka Akau i ka hookalina paa ana i ka hana hookauwa. ua lawa ia mau kumu no ka hookaawale ana. ua komo koke ae la na liaku 'hookauwakuapaa nia ka aoao hookahe koko. 1 a huki koke aku la o Karoline Hema iaia iho niai ka I niona aku. a oiai o keia no ka mokuaina hoohakaka mau, ua lilo ae la ia i alakai e aloko aku ai 1 na Mokuaina e ae. Ua linipu aku la na Mokuaina o <ieorgia, Alabmna, Misisipi, Lonisiana, ame Florida me ia ia manawa liookalii no, a mahope aku na Mokuaina o Virg:inia, Ivaroline Akau, Tenesia, Arkanas, ame Texas. He umi-kumamakahi keia mau Mokuaina, no lakou hoi ka iliaina i hiki aku i ka hookahi iniliona, a e nohoia ana lioi e eono miliona ilikea, a oi aku lioi nialuna o ekolu miliona Paele, a ua kukala ae la Jakou ua pau ko lakou neho ana malalo o ka Uniona. Maw r aho ae o ia ua olelo ae keia niau Mokuaina, ua hiki ia lakou' ke paa iho me ka mana o na meakaua i ka lakou mea i nianao ai. Nolaila. ua ili ilio ke koikoi nialuna o ka Akau no ka lioihoi ana mai i keia man Mokuaina iloko o ke apo liookahi. He liana nui a koikoi keia. a ua ike mua ko ka Akau poe ia mea. Ua nana niai ko ka Akau i keia mea ma ke ano he ala hooliaunaele kuloko, a ua hiki lioi ke hoopioia iloko o na walii pule kakaikalii. Mamuli o keia manao kuhihewa, ua kauohaia aku la na pualikoa kakaikalii o ka Akau e lelekaua aku i ko ka Heina, e hoonioana ana hoi ma ka Huina o Manassas, ma Virginia. Ua kauaia me ka haliana, a i ka wa e aneane ana e lanakila ko ka Akau, u a hoea mai la na kokua ana no ka Hema, mamuli o ka hoounaia ana īuai o na pualikoa kokua. 0 ke kanaka a Peresidena Euelihanan i waiho aku ai i ka noho Peresidena, iloko o keia manawa anoninoni nui, oia kekahi o na kanaka ano nui iloko o ka moolelo o keia au hou. He kanaka o Aberahama Linekona i puka mailoko mai o kekahi oliana liaahaa. O kona makuakane oia kekahi o na kanaka pakalaki loa, a ma na wahi like ole ana i noho ai, ua halawai mau oia me ka makapaa, 'i noho mau iloko o ka ilihune, a ua lioohala o Aberalmma Linekona i kona mau la keiki iloko o ka ilihune aine ka nele haalele loa; eia nae mai kinolii mai no ka ikeia ana o kona naauao. Ma kona ano ua like loa no me na kanaka kua wahie ana i noho pu ai; aka nae ua oi ae no oia ma ka noouoo ame ka naauao mainua o lakou, a o ka oi loa aku oia kona hoo])ono. Ma»ka ha'iolelo, ma na hookaaua ana. ame ka hoolaulea ana, aole ona lua e like'ai, a iaia i lioopaapaa ai me Mr. Douglas (e like me ia i hoikeia aku ai ma kekalii o na mokuna mamua aku nei) ua lilo ae la oia i pulakaumaka na kona mau lioa lahui, a liiki i ke kolio balota Peresidena liou ana, ua hapa'iia ae la oia i alakai no ka laliui. O ke kulana I'eresidena i keia manawa ua oi aku ka paakiki mamua o ka Wasinetona i noho ai. Aia lie. mau manao like ole i pono e kinaiia, aia hoi lie niau paio ana o na aoao kalaiaina i kupono e holoiia ae, a aole he kanaka i hiki ke ku aku imua o ia mau mea a kula'i aku me ka ikaika e like ine Aberahaina Linekona. l'a paa kona manao e kakoo i ke Kumukanawai ma na mea apau. Ma ka lioohiki ana i lawe ae ai, ua lioike ae oia, e hana ana oia e like me ka hiki iaia, e malama, lioomalu a e kupale no ka pono o ke Kumukanawai. a aole hoi ona manao e lawe i ka liooliiki i nolio mana ai oia. a'uha'i iho hoi i kana hooliiki nia ka lioohana ana aku i ua mana la. Aole no hoi oia i manao e malania i ke Kumnkanawai no ka pulaina ana i ka hookauwakuapaa ame na mea liilii e ae, a wawahi iho i ke aupuni, ka aina, ame ke Kunmkanawai. Aīahope iho o kona kaliea ana a loaa liiai hoi na kakoo ana o ka oihana kaua, ua kuahaua ae la o Mr. Linekona e noho mai ka Ahaolelo Kni l.e kau kuikawa . Aia lie hana nui imui*. kona alo. Ua kaa aku na ka Hema na hoomakaukau kaua mua. 1 ka w T a i liuki aku ai ko ka Hema ia lakou iho mai ka nolio ana malalo o ke aupuni hookalii, ua wawahiia ae la na pualikoa aupuni a nohaha, oiai ua haalele iho la kekahi mau aliikoa nui o ka Hema a hoi ;.ku la no ko lakou aoao, a ljlo ae la i mau alakai e ku-e mai ana i ke aupuni. Ua hakahaka ka wailiona o ke aupuni, a ua noliaha na lmna aupuni. lle makahiki a oi ka loilii o ka manawa i hoomakaukau iho

ai ko ka Akau a lawa kupono n<> ke ku ana mai imua o ko ka Ili'ma. l'a lokalii ae ka Aluioielo ma ka hooholo ana i na kauawai e kukalu ana i ka waihona o ke Aupuni ma ke kaliua paa, a e kokua iina bm i ka oiliana kaua. Ua hooliolo ae ka Ahaolelo i kanawai e j>anik« ana i na awa o ka Henia; ua liooniauaia ae ka hoaie ana a hookaawale ae i na haawina »lah\ nui, e hoomahuahna ana i na aulian knke i loaa mai ai ka wailn;na i niakemakeia; ua hanaia ke kanawai nake kahea ana i elima haneri kaukani koa kuikawa; hooholo ilio la i kanawai e hoakaka ana i ka iiuimio o ka liuaololo ohuniukipi kn-P i ke aupuni aine ka hoopa'i ana, a me ka mana hoi o ke aupuni t kaili ina waiwai e ku-e ana ike Aupuni. Ika nolio ana <> ka Ahaolelo ina kona kau mau ma ke kau anu ua hooinauia aku la ka lioopu'ipn'i ikaika ana i keia mau kanawai ame na loaa o ke Aupuni n«* ke kaua. Ia manawa no hoi i laweia ae ai na anuu no ka hoomaa ana i ka waihona o ke aupuni a ua mau ia mea a liiki i ka pau ana oke kaua. I"a lioalaia na hana hoowaiwai oka aiua mamuli o ka. auhau koikoiia ana o na waiwai komo mai, alaila, hookaawale ae * na auhau no ka waihona kaua wale no' I ke kau la i ISG2, ua paa l)ono iho la keia papaluma. lioko hoi o Feberuari, ua lioolioioui ili» la ka lawe ana niai i na pila alualu, a hoomana pihaia ae la ua ma». dala pepa nei a like me ke dala maoli. Uoko o lulai, ua liooholoi*. ae la he kanawai duke hou, a \ia hoomahuahua liou ia ae na auhan maluna o na waiwai komo mai, a liooholoia ae la no hoi he kanawai auhau kuloko e hoomahuahua ana i ka auhau o ka hao, hao kila» pepa, aila mahu. ili aiue na waiwai e ae; e kau ana hoi i laikini ka haliliali ukana ana, a e kukulu ana i auhau loaa, a e auhau anx. 1 na kaa'hi na mokuahi aine na liui lioouna ukana maluna o ka wai~ waiio ona ukana a lakou e lawe ana. Ia mahina liookahi no i hot>pukaia aku ai ka palapala kukulu hni o ka llui Alahao l niona o k*. rakipika, me ka haawi pu ana o ke aupuni i na aina nui ame ke (lala. Ua haawi ])u ia aku no hoi na aina aupuni i na Mokuaina like ole no ka hoohoihoi ana i ka oihana mahiai; a ua hooholo pu ia ae n« hoi he Kanawai Home Hookuonoono e haawi ana i na aina aupnni i keia ame keia poo-ohana me na wahi kumnkuai liaaliaa. Ua kukuluia ae ka lioowaiwai ana i liele pu ai ine na auhau, pela no hoī me ka hoolaula o na hana imi loaa ame ka heluna lahui ka hoonee ana aku i ke kaua a lanakila. I keia manawa no lioi ua inaojpopo loa ae la aole e pau koke ana ke kaua, a he mea pono i ko ka Akau e hoole; i>au aku i kona ikaika piiia i mea e pau ai ke ka'ua; aka nae. aole kakou e lioololoialiili wale nia na hoike e pili.ana i ke kaua, oiai ua kamaaina kakoii i ka moolelo o ke kaua ana o keia inau aoao a i elua, a e hoomaikeike aku ana ko oukou meakakau i na hana nui e ae mawaho ae o ke kaua. Ua liui ae la na Mokuaina o ka Hema a lioala i au])uni no lakoii, a kohoia ae la o Mr. Davia i Peresidena no lakou. I ka numaAva i loaa ae ai ka lono o ke kuahaua ana o lYresidena Linekona e pam~ ku ana i na awa o ka Ilema, anie ka hoopuka ana'e o Pereaidena Davis i na palapala ae i na moku e p«wa i ko ka Akau mau moleu kalepa, ua kukala koke ae la o Enelani ame Farani i ko laua ku kaokoa ana mailoko mai o keia kaua, a ma ia ano ua ku kaokoa ae la ko ka Henm nona iho. a ma ke ano hoi he kipi. Aka nae. no» Enelani ame Farani aia laua ma ka aoao e kakoo ana i ka Hema, a e kali wale ana no laua o ka lanakila ae o keia mau Mokuaina kipu a. o ko laua ike ae no ia ma ke ano he aupuni Kuokoa mai ko n* Mokuaina Huiia. No hookalii makaliiki me ka liapa ka liakoko ana o leeia man aoao like ole a iloko o ia manawa aole i ae o Linekona e hoolohe aku i na a'o ana a na poe kakaikahi. Ua inaopo.po iaia oke oli o ka aina aia no ia iloko o ka lima o ka leliule.hu, a o ka leo o ka leliulelm kana i lioololie ai. Ua ku-e ka lehulehu ika hoopau aoa ae i ke kaua, e like hoi me na mauao o na poe kakaikahi; a ina i hoolohe o Peresidena Linekona i na poe kakaikalii, me nei aole e ha'i ka iwikuamoo o ka liookauwakuapaa. Aole i pau.