Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 21, 25 May 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

MOKUNA XXXII. v ' (KAU POO EHIKU. KE KAUA KULOKO O AMEKIKA. I kinohi ua ku-e aku o PeresiCena Linekona i na koi ana e kua,haua ae e hookuu laelae ana i na Paele ina na teritori e noho mano ia ana e na pualikoa Federala ma ka Henni. Aka nae iloko o ka mahina o Novemaba, 1862, hooholo iho la oia be mea paha ia e lioalaia ai na manao ikaika ma ka Akau, ke hoolilo ae i ke kaua i paio kn-e i ka noho hookauwakuapaa ana o na Paele, a ma ia ano e nana mai ai ko ke ao nei maluna o ka Hema a ahewa ae iaia. Ua kali iho la oia a hiki i ka manawa e lanakila liou ai na pualikoa o ka Akau ma ke kaua, a i ka loaa ana o ka lanakila ma ke kaua o A'ntietam, a ma ka la 22 hoi o Sepatemaba, ua kuahaua ae la oia, ina aole e ae mai ana ko ka Hema e haawipio mai iloko o hookalii haneri la, e kualiaua no oia i na Paele maloko iho o kona mau palena, he poe i liookuu laelae ia mai ka nohona kauwakuapaa ana. Ma ka la 1 o lanuan, 1863 i kulike ai me kana i kuahaua mua ai, ua hoopuka ae la oia i Jce kualiaua hookuu i na Paele. Aole keia he hana i koiia ma ke Kumukanawai; aole -lioi he mana iloko o ia mea koe wale iho no ma ka noho poo ana o ka Peresidena maluna o ka mana kaua o ke aupuni. Malalo o ia mana ua loaa ia Peresidena Linekona e kuahaua pela. eia nae aole he mana o ia kuahaua e wawahi i kekahi hana i hookoia ma ke kanawai. Eia nae ua liookoia kona makemake no ka hoala ana i ko ka Akau poe, a hoohilahila aku i ko ka Hema imua o ke ao holookoa, a lilo iho la ia i ninau nui no na aoao elua e paio ai. Ua paio ae na aoao elua no elima makahiki, a iloko o keia mau makahiki ua loli mau na alakai o ka Akau. O ka mna o na alakai oia o Ivenerala MePowell, aka, i kona liaulehia ana ma ke kaua o ma Wnassas, ua lilo ae la ke alakai ana ia Kenerala MeOlellan. Ma muli no o ka nui o na liaku, a mamuli hoi o ke ko ole ana o kana mau alakai ana, ua. hoopauia ae la ka noho alakai ana o Generala MeOlellan, a lioonohoia aku la o Generala Meade; aka nae e like no me koea mau mua ae, a oiai ua ikeia ae la aia he alakai liou i hoike ae i kona makaukau lawelawe kaua, ua hoopauia ae la oia a hoonohoia ae la o General U. S. Kalani, ka mea a pokole mai hoi na meaai. ia ae la o Generala U. 8. Kalani, ka mea lioi nana i alakai i ke kaua ahiki i ka lanakila ana maluna o Ivenerala Li, ka lua o na alakai nu o ka aoao Hema, a o ke aliikanana nana i hoopuhili man i na alakai nui o ka Akau. Mai ka wa a U. Kalani i lawe ae ai i ke alakāi ana ī na puali-1 koa o ka Akau, mai ia manawa mai ka hoomaka ana e lielelei ko Li' mau pualikoa, aka. nae aole i ha'o ilio na alakai ana a ua kae ae a la aliiki i ka manawa i koe uuku ai kona mau koa a pokole mai lioi na meaai. Aole i ai ko ka Akau pualikoa i na ililaau e like lioi me ko Li, a oiai e loaa mau aku ana na koa kokua no Kenenila Kalani, a e ■hoi ana hoi kekahi poe koa o Li i ko lakou mau home, ua ike maopopo iho la o Generala I,i i ka waiwai ole o ka hoomau loa ana aku i ke kaua; nolaila, ma ka la 9 o Aperila, uā hui ae Ia oia me Generala Kalani, a liaawipio aku la. O keia ka pau ana o ke kaua ma ka aina, aka ua malamaia ae no he mau kaua moana. Ua puka alai kekalii mau mokukaua o ka Hema mawaho o na kiai paa ana o na moku o ka x\kau, a aia lakou ke holapu la iluna o ka ili hualalai o ka moana, e pakaha ana i na mokn kalepa o ka Akau. Ua hanaia ae la he mau mokukaua ikaika no ka Hema ma Ene-

lani, a iwaena o keia mau o Kenakoa (Shennandoah) ame Alahama na moku ikaika loa, ua hookuuia keia mau moku e holo ma ka moana malalo o na kapena mai na Mokuaina o ka Hema, a o na luina he poe Pelekane. Ua hoouna koke ia aku na mokukaua o ka Akau e kiuai i keia mau hana pakaha, a lukuia ka hapanui a koe aku na moku Sumter ame Alabama, malalo hoi o ka noho alakai ana a Kapena Senmies. He JeliuJel]u ua inaeawa i ikeia ai keia mau moku e na mokukaua o Ameiika. aka ua aloia ae lakou i ua manawa apau. I ka liapaniua «> ka makaliiki 1802, ua paa ae la i ke panikuia ma Kipalaleka, ka mokukaua Bimunter e na moku kaua o ka Akau, aka nae ua kuai lilo aku la o Kapena Semmes i ua moku la, a liolo malu aku la no ka lawe ana ae i ke alakai o ka moknkaua Alaliama. Mahope o ka holoholo ana o keia moku ma na moana apau, ua huli hoi aku la oia no Europa, a maanei oia i loaa ai i ka mokukaua 0 ka Akau e ku ana ma ke awa o Cherbourg ma ka aekai o Palani. E liololiolo ana lea mokukaua 4l Kearsarge v inawaho i kela manawa a 1 ka loheia ana aia o Alabama inaloko ua kiai paa aku la oia mawaho. Ma ke kakahiaka o ka la o lune, ua ikeia aku la ua moku la e puka mai ana iwaho e ukaliia ana hoi e na mokukaua o Enelani ame Palani. a o ka wa koke no ia i kauoha ae ai o Kapena Winslow r e hoomakaukau na mea apau no ke kaua. Na Alabama ka oehu mua, a panai aku la no hoi o Kearsarge, a mamua o ka piha ana o ka iliora hookahi, ua piliolo ilio la o Alabama, a lanakila ka Akau ma keia kaua nui. Oiai ka lahui e hauoli ana no ka haawipio ana mai o Kenenila Li, e hoike ana hoi ua pau ke kaua, ua ili ilio la ke kaumaha nui iluna o ka aina. Ma ke ahiahi o ka la 14 o Aperila, ia Peresidena Linekona e noho ana iloko o ka pahu ma ka Halekeaka o Ford ma Wakinekona, ua kokolo mai la kekalii o na haole keaka, o John W'ilks Booth kona inoa, mahope o ka Peresidena me ka pu panapana ma kona lima, a kau ilio la i ka pu ma ke poo o Linekona a ki iho la. Alaila hooweliweli ae la oia i ke anaina, a lele aku la iluna o ka awai keaka, me ka hooho ana ae: "Ua hookoia ka inaina o ka Hema!" alaila. holo aku la oia a nalowale. Ua komo aku ka poka iloko o ke poo a loaa ka 1010. Hapaiia ae la ka Peresidena a hoihoiia aku la ho kekahi hale e ku kokoke ana malaila, a malaila oia i niake ai i ke kakaliiaka o kekalii la ae. Ua laweia aku kona kino wailua a kanuia ma Springfield, Uinoi, a kanikau ilio la ka laliui me ke kaumaha i oi aku mamua o kekalii mea maliope mai o Wakinekona. Ua hoole ae la ko ka Hema i' ko lakou kakoo ana i keia hana limakoleo. O Booth, he lala wale no ia no kekalii liui i manao pu e lawe ae i ke ola o Kenei'ala Kalani ame na lioa o ka Aha Kuliina. Ma kekahi ulia laki, o Kakauolelo Seward, oiai e ina'i ana oia ia manaw r a, ka lala hookahi o ka Alia Kuhina i loaa aku i keia poe ohumu, a pepehiia oia ma ka hou ia ana i ka pahi, aole no nae i make. Mahope o ka holo ana me ka pale ana iaia iho, ua kiia ilio la o Booth ma Port Royal a niake. O kekalii poe iho o ia auna, ua liia a hoopaahaoia kekalii. Ma keia haulehia ana o ka Heina, ua liaawipio ae la o Johnston i kona ia Kenenila Slierman ina ka la 26 o Apei-ila. Mahnka aku la lioi o Peresidenn l)avis no ka liema a ma ka la lft o Mei, paa ilio la oia i ka liopuia ma Georgia ua aahu i ke koloka wahine. a e kau ana lioi lie kiliei waliine ma kona poohiwi, a lawepioia aku la oia a hoopaaia ma ka Papu o Monoroe. MOKUNA XXXIII. | (KAU POO EHIKU.) t KE KANAKA KOKO AME KA HAO. (HOAKAKA. —O ka la 14 o Mei, 1851, he Ia poina ole ia ia Perusia, oiai ina ia la i koino ae ai o Bisimaka ma kana hana ma Frankfort. I ka manawa e hui ae ai ka Aha o Auseturia, ua laweia mai na mea apau e lioopilikia aku ana ia Perusia. Ua hoomanao ae la ka Moi Federika William IV, ia Bisimaka ma ke ano he kanaka koa ka paio ana, nolaila, ua k.iiia aku la oia a hoounaia aku no Frankfort nia ke ano lie elele no Perusia ma ia walii.) He kanakohi-kumamaono na makahiki o Bisimaka i ka wa ona i hoounaia aku ai no Frankfort ma ke ano he Elele. lie kanaka

n.maiua kuokoa oia. a e lioike mai ana lioi kona liiona h«» elr«, naan.ia . oimo lauui, a manao paa maluiia o ka mea a kona walia i h<M»puk.» ai. Ma na ihui laui.a ana, he kanaka oia i makaukau »• alako aku .1 noo],iii aki: i na nn'.nao h« alolia oiaio nona; aka iloko «> na inanaw.i e poio a; m:\luua o K- Uahi kumuhana. he ikaika a wikani na •»!♦*!•». Nana. ponoi 110 kona nuiu manao kakoo a ku-e paha maluna kkalii ninau nui e ala mai ana, a aole lioi ona kalele i na manao alakai a kekahi ]K;e e hookomo mai ana iaia. Iwaena o na Elrh* apau : akoakoa ae ma Frankfort, ua lilo o Bisiinaka i mea e kau nni aku ai na maka o na Elele apau, a ua ku kaokoa ae uo oia ina kona an » mai kona mau lioa mai. O lakou lie poe i loea ma ua ike lik»- .»!♦•. a ua maa hoi i ka imi pojnaikai ana uo lakou ilio ina na liana p«»lioialo. Ua hoohenehene aku o Bisimaka ia ano hana aua i>oe la. 0 ka Lunahoomaln o ua Aha la, o Kauna Thun kona inea. h kanaka Auseturia i kanlana apuni ke ao, a ma ia ano na hiki no k.ike maopoj>oia aolp oia e lula mai me ka pono ame ka oiaio. a . hana ana oia i na mea apau e ko ai kona makemake. Ma ua aha hanohano la o Frankfort aia na manao kak«M» apau ma ka aoao o Ause<uria, a ua kau ae na wahim» i na lij»ine » l«t i.amo meīemele. I'a lilo na mea apau e ]>ili ana no Perusia i mea <• hoowahawahaia ai ma Frankfort. a o keia hookahi no hoi ka maiia»* liookalii i ala ae iloko o Kauna Thun. 1 kinohi ua hui aku la o P,isimaka me na Kauna la me na mana.. maikai, aka i kona maopopo ana i na hana maoli a Ausi*turia e han.» ana, ua hoololi ae la oia i kana hana. Ue kanaka oia i ae ole »• hookomo aku iaia iho ame kona aupuni iloko o kekahi hana pon<» ole, a inahope koke iho ua ala mai la na hoiko maoj>opi> ana i kou.i mau hoa he kanaka ku})aa oia ma kana mea e hooholo ai. Ma ka aha i nolio ai. a i ka wa e hoomalia iki ai na lala. ua ho<» kaawale ae la o Kauna Thun ia manawa i wa nona e pulii \Hika ai. oia wale no ka mea i loaa ia pono. a ua maka'u na keikialii o Kel»*mania i ka lio-a ana ae i ko lakou mau kika pulii mamuli o ka ma ka'u i kela Kauna. I keia wa ua loaa 110 ka noonoo ia Hisimaka ua like no ka hanoliano anie na ]iomaikai i loaa aku i ko Ausefuria elel? iloko o ua aha la me ko Perusia Elele. a aole hoi lie oi aku «» kalii mamua o kekahi. Nolaila, ika nolio h«>u ana oka halawai ua ikeia aku la o Kauna Thun e pulii mai ana n«i i kona kika. a ia ma nawa i lalau iho ai o Bisimaka i ke kika e waih«> ana iloko «> k«uia eke, a mahope o ke nalni ana a moku ke kunin, nonoi aku la oia i k«ahi ia Kauna Tliun. I r a hoo]»ahaohaoia na hoa Elele e ae, oiai ua ike aku la lakou i ka pu-a o ka uwahi mai k<> Hisimaka kika mai, aole lioi he huliu ae o ua Kauna la. a i ka pau ana «> k«> lak«»u ]»aha«» liao. hooholo iho la na lioa elele e a< k . ina he mea pono e malamaia ka ihiilii o ko lakou man au])uni, alaila. e ]»uhi ]>aka like na inea apau. Aole i liuliu iho o ka a no ia o na kika mai o a o, a he pakui h«»i kau oloko o ke keena.

I ka manawa a ka Moi Williain i kakaninoa ai i ke kano]>a •> ka la -4 o Se])ateinaba, 15(52, a nia ua kamiha la e l«o«mna ana i;t Bisimaka ma keia hana nni, aia kc kulana kalaiaina iloko o ka puikaika. Ta loli ano nni ae ma Ilalia mai ka manawa i loaa ai na lanakila leliulehn i ka ISSJ). c alakai ana hoi i k<* kuokoa o ia aununi. I ka 1800. na hui like ae la na okana aina apau o Ilalia. a k<>«' <> Roma aiiie N'eniee, a lioolilo ac la ia Vikoli Kmamuelu i moi n» lakou malalo o ka inoa aupuni o Halia. Ma ia ano ua lilo ae la keia mau okana aina liilii i Jfookalii mipuiii ikaika. Mamuli o koia hoohui ana o na okana aina liilii ma Ilalia ua lioalaia ao la na manao ma Kolomania o hoohalike aku nu- Italia. a ua lilo ae la i kumuhana ano īmi e kamailio ai na loea kalaiaina. e kakoo ana e hoohui iko lakou ikaika i hookalii. Mala'<» n«> <> keia manao hookahi, ua kualiaua ae la o Rodol]>li von H«*nninj:«'n »' kukuiu ae i Ahahuina. a o ka hana a ua Ahahuina la oia no ka imi ana ;r loaa na hoo]>ono])ono liou ana no Kelemania. Ua apoia mai keia kuahaua, a he maii ham'i i o na kanaka maikai «a naauao iae e laulima ])u ma keia hana maikai. l'a heW- aku keia poe no ka Alia ma Frankfort no ka manao ana e kakoo aku i keia manao nui. (Aole i pau.)