Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 21, 25 May 1906 — NA KULANA O NA AOAO KALAIAINA. [ARTICLE]

NA KULANA O NA AOAO KALAIAINA.

Eia kakou ke liookokoke aku nei i ka manawa e paila ikaika ai ke kalaiaina iloko o llawaii Paeaina no keia kau balota o 1900, a pela no hoi e niakili loa ae ai na maka o ka lehuleliu no ka hakilo ana ina kulana ona aoao kalaiaina,—ka aoao Kepulialika, ka aoao Demokarata ame ka aoao Home Rula; a o ka niakou e hoohaili nei nia keia manao oia no ka hoilioi ana mar i ko kakou nooiioo a hoohala iho i kekahi manawa maluna o ko lakou mau kulana e oui nei i keia manawa maluna o ko lakou mau kahua i kukulu paaia ai e ko lakou mau rula. Eia ke pana nei na puuwai o na aoao kalaiaina Demokarata ame llome Kula me ka like ole maluna o ke kulana lioohui a me ka hooJiui ole a o ka hua o ia īnea, na ka manawa no e hoike mai, aole nae e liuliu loa e ike ai no kakou. Na na hooliana kalaiaina ona wa i hala iho nei ke kumu o ke aini loa ana o keia hoohui ana i keia mau aoao —Demokarata ame Home Rula, a ke ku ka ninau maluna o ia mea e like pa.lia me keia—no keaha la i ikaika ai laua no ka hoohui ana, alaila, aole e nele ka loaa o nu liuina like ole ? aka, he hookahi a makou liaina e pane ae ai, a mamuli ia o ka nawaliwali o ia mau aoao; a i mea e loaa ai ka ikaika ia laua, na aoao ikaika ole a mau aoao nawaliwali hoi, he mea pono ia laua e hoohui ae i īnaliuahua ae ai kalii ikaika. I na la o ka hoomaka ana o Home Rula iloko o ke kalaiaina, aohe mea hiki ke iiooliewahewa ole iho i kona ikaika maoli no, aka, ua ike no kakou aole he nolio paa ka manawa i kalii hookalii aka he mea nee, e nee ana imua wale no aole iliope, pela i loli ae ai ke kulana o Home Hula. luala o ka ikaika o Home liula o Kepubalika kona hoa paio ikaika a o ke kaua kalaiaina mawaena o laua he mau kaua hahana no lakou, a ia ipau la no hoi, aole i lihi launa mai o Demokarata iloko o ke ana o ka ikaika kaua, oiai nae, oia pu no ka.hi iloko o ka paio ana, a iloko o ka panina o na paio ana o Kepubalika 110 ka i ahai mau ae i ka lanakila o na kahua mokomoko mawaiio ae o na lanakila ana o Home Kula a he okiloa aku hoi o Demokarata. > . Mai ka ikaika mai o Home Kula i iho ai a i ka nawaliwali a aolie pii i ka ikaika, a no kela kaa ana o ua Home Kula nei ma ke kulana nawaliwali pela i koiia ai oia e liui ae me kona kokoolua ke Kemokarata, kekahi kuniii nui o kona ae ana e hui pu, mawalio ae o ka iini e alu aku i ka aoao Repubalika, a no ka emi loa ]ho o kona ikaika pela i ikaika loa ae ai oia no ka lioohui ana ma ke kau i liala iho la pela aliu ana no ma keia kau e nee mai nei ke ku nae i kana kolio no ka pono oka hana liou ana pela. Xolaila, ī Jva houluulu ana i na mea apau ma ka aoao o Ilome Kula he hookalu pana nui o ka manao a oia no ka luii ana ae me Demokarata i maliuahua ae ai ka ikaika e lawa ai no ka paio ana aku me Kepubalika, no ka niea, aolie ana aoao kalaaiaina e ae e paio aku ai o Kepubalika> wale no, ke hui ae laua. Ai ka ikaika o Home Kula e iho mau ana i ka nawaliwali alaila, he mea maopopo )oa, e hele loa ana oia ī ka wiwi loa ke ka nona ilio, a o kona wiwi loa ana aku ka mea nana e koi ikaika iaia (Llome Kula) e hui mau ae me Demokarata—a ofa aku la no lioi ke alanui e iilo loa ai o Honu' Knla i Demokarata, a he hana naauao no ia manma o ka lioololohe mau ana ihope a hiki i ka wa e make loa ai; a liookalii olelo ana he Demokarata wale no

apau loa. e A 110 ke l)emokarata lioi, ua ikoia kona nawaliwali niai kona wa no i hoomaka ui ko kukuluia ana i Hawaii mn, a o kekalii kumu nui o kona nawaliwali iwaena o na oiwi Hawaii mamuli ia o ka lioonuinui wale ana i ka ino, a o kokalii o ia niau ino, oia no ke ka lele ikaika mau ana o Ke Aloha Aina kekahi waliaolelo Hawaii ame kekahi poe Hawaii I)emokarata ina ke kapa mau ana i na Repubalika ame na Mikanele i ka ailuie aina, a hoolmiaina a pela aku, .1 liamau lioi ka waha i ko lakou ma ia mea liookahi, oiai, o Demokarata 110 kekahi i hooliuiaina. Ina Mikanele ai na Repubalika e īkaika ai ik a walia-a ia no ka lioohuiaina, a paa hoi ka waha ika hoohuiama ona l)emokarata. Eia nae, aole makou ame ka poe noonoo maikai 1 puiwa i ke kuinu 0 ka hoonuinuiia ana 0 keia mau'ino, oiai 0 ke| kima balota 110 ke kumu o kahana ia ana i>ela, aka i ko makou manao j ua oi aku ka maikai o ke kiina balota iloko 0 na hooaiai naauao | kupono ana mamua o ke kiina balota iloko o ka inoo e hohono ai. Aka nae,'aole no i nele ka lioolianaia 0 na kiina balota ekaeka keia ano e na kalaiaina ma na aina no apau, aole nae ia he mea no kakou , e hahai wale akn ai 110 mahope o ia ano ino. ! A no keia nawaliwali o ua Demokarata nei, pela i koi maū ia, ai oia e hui pu ae me kona lioaloha Home Kula, aka nae, o na hoonui ino ma'uwale ana e pio aku ana ia no ka mea aole e nele ka pil j mai o 11 a Deiuokarata inaikai a noonoo akahele a i ka wa e malu ai ( ke alakai ana o ka aoao kalaiaina oia no ka. manawa e ikaika ai,. a i ka wa ona e ikaika ai, ina aole i ka wa koke no, alaila, mainuli | iki aku no e ikaika ai, oia no auanei ka manawa.e hului pau ia mai ai o Iloine Rula a lilo i hookahi, alaila, e biki mai no auanei kakou i ka panina o keia mau aoao a elua i hookahi, oiai nae, e hoopaakiki ana 110 kekahi poe ikope, aka, na ka hapanui no e aha'i ae i ke alakai ana ike kalaiaina. O keia mau hooaiai, 0 lakou iho la no na pana 0 ka noonoo pililaula e ike maopopoia aku nei, eia nae, na ka inanawa no e lioike m«i i ka pihapono 0 na mea apau. No ka aoao Repubalika, eia oia ke liuliu nei i kona mau rula, 1 makaukau ai oia 110 ka nee ana aku iloko o ke kalaiaina 0 keift kau ae, a e oi aku ana kana hooikaika e pono ai, no ka mea, aia o Demoka'rata ame Ilome llula ma kalii aoao no ka paio ana mai, a aia hoi ka Ahahui Kivila ona Makaainana (Ciyic Federation) ke kaulono mai nei i kona mau maka 110 ka waeia ae 0 ka poe kupono me ka i hana ana i na mea i ku i ka pono ame ka pololei, a oiai ua kau 6 ko | lakou (Repubalika) weli niamuli o ko lakou hoonaueueia ana i kau i hala ilio nei, alaila, aole e nele ko lakou Repubalika hoomahuahua e i j ko lakou ikaika no ka paio ana, a makou e pane kanalua ole nei, o ka hana ana i ka pono pililaula ma ka maikai ame ka wae ana i ka P oe kupono wale 110 a kiola i ka opala oia 110 auanei ka mana ame ka ikaika e lanakila ai ka aoao kalaiaina, a oia no lioi ka mea e lilo mai ai ka manao maikai o na makaainana kupono o ka aina, a aole ma na mea e ae. . O ka Aliahui Kivila o na Makaainana (Civic Federation) e <hoonninuiia nei i ka ino e ke Aloha Aina ma ke kapa wale ana aku ma na mea i ku ole i ka oiaio aole ia lie aoao kalaiaina e loaa kuhihewa nei iloko o kekahi poe Hawaii, he haawina (kuhihewa) hoi i loaa ole i na haole, aka, lie ahahui oia o ka pono kivila o ka aina me ka nan'a ole ae i ka aoao kalaiaina o keka-hi kanaka e ku ana—o ka Repuhalika, 0 ke Demokarata ame ka Home Rula, no ka mea aia lakoii apau iloko oia wahi hookahi, (ahahui) a no mea nui.

oia no ka hoonee ana i ka pononui pililaula o ka leliulehu iinua a iluna. A ke houluulu ae i na mea apau, e ike auanei ke kanaka i na kulana o na aoao kalaiaina e ku nei i keia nianawa ma ko lakou ala lioonee liana. A e noonoo e ka iuakaiuaka koho ba!ota ia iuau > ano oiai eia ke kau koho ke nee hala ole mai nei.