Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 24, 15 June 1906 — NA HOOMANAO LA KAMEHAMEHA [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NA HOOMANAO LA KAMEHAMEHA

Mai ka oili ana o ka la i Kumukalii a hiki \v:ile i kona nawe ana aku ma o o Lehua, ua hoihoiia mai la a kau ilio maluna o na makaaiuana o keia Teritori. na hoomanao ana no ka Na'i Aupuni mua loa, nana i hoohui ae i keia mau paemoku a lilo i hookahi aupuni, i hool kahi moi. i hookahi makaainana, a liookahi lahui. Ma Honolulu nei, ua hiki ke ike maopopo ia aku na nanaina ohohia o na mea apau, niai , na Hawaii ponoi, ka poe 110 lakou ua Xa i Aupuni la, a hiki aku i ' na ilikea. a he hookahi mea nui. o ia 110 ka hoomanao ana no ka mea nona ka la. I O ka La Kamehameha, he Fa ia na kela ame keia Hawaii oiaio e haaheo ai, oiai ma ka mooleio o ke # ao holookoa. ua ikeia ka lahui iHawaii, kona mau alii ame ke aupuni, ma ke ano he aina a he lahui i huliia kona noho lokahi ana mamuii o ko Kamehameha I luku ana i kona mau enemi mai Haw r aii a hoea i Oahu, elike hoi me ko Napoleona, o Palani, hooikaika ana e lilo o luiropa holookoa malalo o kana man lawelawe ana. I j Ma na makahiki pokole i hala ae nei, ua homimi na hana hoomanao o keia la, a ua aneane no e pau aku ka loheloheia o na hoomanao laula ana a ka lehulehu, aka, i keia makahiki, ua kupu hou ae na hoomanao ana, a hoolalaia na hana ano nui o ka !a, he hana e hapai hou inai ana i ke ohohia o na la i hala aku no ka La Kamehameha, i ka Moi hoi nana i kau i ke kumukanawai mua loa, i kulike aku me ko na aupuni nui a maiamalama, oiai no nae e qoho ana 110 o Hawaii iki iloko o ka pouli. i Mai ka la Sabati, lune 10, ka hoomaka ana o na hana hoomanao ma Kawaiahao*. aike ao ana ? e, Poakahi, i maiamaia ae ai na hana lealea, ame na īioohiwahiwa ana i ke kia hoomanao, a iloko oia mau i hana hoohiwahiwa, ua ko aku a aneane a hiki i kona hele loa ana, ■ na leo o na hanei i kanaka i ku iho manuia o ua kia hoomanao la a nele aku ■

i 1. Hawaii Ponoi i Nana i kou Moi ' « Ka Lani Alii ! Ke Alii j Cho.—Makua Lani e » Kamehameha e ( Xa kaua e pale e | Me ka ihe.

2. Hawali Ponoi \ Nana i na Alii Na Pua a kou muli N"a pokii 3. HiLWaii Ponol E ka Lahui | O kau hana nui £ ui e j

MA KA LUAKINI O KAWAIAHAO. Ma k<? Sabati. lune 10. ua kaa ae la ke anaina haipuie o Kawaiahao malalo o na hana i hoomakaukauia no ka hoomanao ana i ka *la hanau o ka Nai>oleona o ka Pakipiwi, Kamehameha I ka Xa'i Aupuni o Hawaii. Malaila a« na laia o ka Hui Ma-lu Kamehameha, o na kane, ame ka Ilui Kaahumanu. o na wahine, a ua Hlo ia lakou na noho omua ma na aoao a i elua; o na kane ma ka aoao makai, a 0 na wahine ma ka aoao mauka."' Ua hoohiwah'wa pu ia no hoi ka awai me na lau nahele ame na pua aala. Mahope o ka maiamaia ana o na hana mau 1 nili i na anaina halpule. ua ku mai la o Rev. S. L. Desha. o Haili. HUo, k& n:ea i kauohaia e hoio mai no ka malama ana I ka ha'iolelo hoomanao no ka la aiue ka Moi nona ua la la. O ka manao alakai o ke kahu o HalU ua pili no la 1 ke aloha ! kuniia mawaena o lonalana. ke keiki a Saala. ka moi o ka Isarafc!a, ame I>avida. ke ketki a lese, nana i pepehi aku i ka iHIU j kua nul a ka Piiisetia, a ua hoostUS&

» mai ua haawlna aloha la no Kameha- } meha Nui AimokU. i • | Ua hoomaikelkeia mai na hana aloha | a Kamehameha i hana'i. e iike me ia j a Kamehameha i hoike ae ai i kona wa. t na'i ana I na moku o Hawaii nei. Ua lanakila oia ma Maui. a e nee ana ka huakai no Oahu a Kakuhihewa. a ia «'■anawa i loaa mai ai na lono o na hana a Keōua ma Hawaii, e hoopiiikia ana i n i makaainana. Kuhi no na pukaur. o Kamehameha e nee 'mua» olal ua kokoke e lanakila !o& a ku i ka moku: aka huli ae la o Kamehameha a kauoha e hoolana i na waa a hoi hou no Haa*aU, oiai ua oi aku ke aloha o, KamenWeha i kopa mau makaainana e hanainoia ana ma Hawaii. mamua o: ka hanohano e na'l ana. 1 O kekahi o na hana aloha a Kameham'eha, oia no kela hiUla ana o kona poo me ka hoe e na kanaka o Puna, I ka wa i paa ai na wawae o Kamehameha i:tiko o ka mawae pohaku. Ua inaina na alii o k* aioalU o ua NaM Au6»ni ia no keia mea, a koi aku lakou' e lukula na kanaka o Puna no ka hewa

a R*ia poe kanaku f h ina'i. Aka nae, nnmuli no o k'* aloha o Kamehtmeh.*t. «a ola ko Puna poe, ame na kanaka nana l hili i kona |wo, a kuahaua no hni ka mof I ke Kanawal Mamalahoe (Mamulahoa). e haawi ana i ke kanaka nui am? ke kanaka ikl, i ka elemnkul<*. k.t wahine ame na keiki i ka pono * hf*le e noho a e moe ma ke alahele m<* ka hof»j»f»lno o]e ia. i Pau la hana aloha a Kamehameha m hoike hou ia mai ka nmolelo o kela kuiakn Hawaii i kapa ai ia Kamehaa.» ha ho kaikuaana nona. la manawa. ?i-- make wale no ke loaa ana I na poe • hoaiii ia lakou lho. a.he kupaia iloko o ka iinu. I ka lohe ana o kii inoi i na' nl.-Io a ua kanaka la I hoopuka al, ua j h«»--tia ka imu. kiiia ua kanaka la a j k;.uwo huiuhuluia a ku ana imua o ka i n, "l- | -K. o o<- p.iha ka i kapa mai ia'u he hoahattau nou?" j "Ka, p«>hea oe i piil :>i ia'u? Aole 1 an<'i ou ike he mak»? ia nou?" ; •'E, ke 'lii, aole na'u keia oleio iwu j ne." _ j •'Kahuhu, p"hea o»> 1 hoao inai ai e ; houpunipuni mai ia'u?" t "K k.- 'lii. e ku aua no hoi oe ma- j luna o ka puuone, īna kela kaua o Pa- I niwai, a o makou no hoi ke ku ana maia'.o iho. a huli inai no hoi oe a i iho: 'imua e o'u pokii a inu 1 ka wai awaan /i O ke ola a t . la no ia o ua kanaka la mai keia puumake nui ona. 110 nui a li-hulehu na mea i hoikeike ia ifiai e ke kahu o Haili no na hana | aloha a Kamehameha i kona mau ma- • kaainiina. he mau haawina maikai hoi! na kakou apau e malama ai a e hoo-; lioomanao ai. | No Kaahumanu hoi, ke a j ua holkeikein mal kana! mau hana aloha no ka pono Kristlano i iaweia mai e na kumu misionari mal Bosetona niai, ame kana mau hana mai kai o ue, a waihoia ia mau mea l kumu alakai no na wahine Hawaii apau o ka Hui Kaahumnnu ame na wahine j Hawaii e ao. O na wahine Hawaii o lakou no na makuahine o na opio Hawaii, a aia maluna o iakou na manaolana o Ha--rvaii. O ka iakou mau a'o maikai ana f na keiki, o ia no ka loaa ana o na makaainana maikai, a he hana hoi ka kela ame keia o na makuahine. Maluna'e o keia mau mea apau, ua kalele hou iho ke kahu maluna o ke nioha i ol aku maluna o na aloha apaū, a oia no ka mea i iho mai ka nohoalii o kona Makua e maewaewa no ke ola o na kanaka apau. HOOHIWAHIWA KIA HOOMANAO O KAMEHAMEHA. Ma ke kakahiaka o ka Poakahi ae, ua puka hou ae la na lala o ka Hui Ma-lu Kamehameha me na pua ame na lei, a ka'i aku la no ke kuea o ka Pa'lii, a ma kahi e ku nei o ke kia hoomanao 0 ka mea nona ka la, ua hoomaka ae la lakou e hoohiwahiwa a hiki i ka luuluu ana i ka lei. Mahopo iho o keia i poal puni ae ai na lala, a mele 1 ka Mele Lahui Hawaii Ponoi. a hookuuia na hana a lako«| mahope o ke pii'ikiiia ana. He nani keia hana. a he mea pono no e hoomau loa aku ma keia mua aku. KA HUI KAAHUMANU. Ma ia kakahiaka no. ua ka'i ae im lala o keia hui no Maunaala, kahi j e waiho nei na 'lii aioha o ka aina a , malaila ae no hol i malama al lakou 1 ki lakou mau hana hoomana. Ma ke ano nui o* na mea i hanala e kela mau hui, ua ku wale no i ke aioha. eehia no ia muu f.lll kaulana « ka lahui Hawail. a he niea malkal loa keia i na hanauna hou e hoomahele | aku ai. O na moolelo o laua he mea eno e ike na pokil o kela au. oial o ka flce ana l ka» moolelo o na kupuna ame na hana aloha a na 'lii i hola aku, he naauao ia e pomaikai al'lakou ma ia hope aku. Ma ka hoopokole ana'e, uft nanl na mea apau i hanaia: ua maluhia na hana: ua kalae na kualono, a ua hauoli na mea wu no ka la. o ka Na'l Aupuni, 1 keia makahiki ae. he mea pono no e hooi ioa ae i na hana<a o na Hawail no na poe na lakou n«i lakou e hapai mai. ka i*o ponoi ame ke koko ponoi o Hawaii. HOLOPA-U A KA HUI MAILEAL.II. E iike me ka makou i hoikeike aku ai imua o ka iehulehu no na hana holo-pa-u n na led« o ka alna i hoohul ae ia lakou apau malalo o ka Hui Holo-pa-u Mailealil. p*la hoi e hoike hou la aku nei ua hookoia kri iinl a ua poe lede la. ma ko lakou puka ana'e a hookahakaha m& ka la o Kamehameha Nui Almoku. O k& hora 8 o ke kakahlaka ka manawa 1 hookaawaleia ma ka papa kuhikuhi o na h&na. ela nae mamuli o ka lohi loa o na 110. ua haule hope loa ka huakai a aneane i ka hora 10 akahi no a makaukau na mea apau, a hoo-

m.ika ka ne* 1 ann o ka huakai f e like me i;i i hoonohonoho mua ia ai. Iloko iio o ka lohi o ia hoomaka ana e ka'i, tia hooikaika nui na lede e hiki i ke kuea o ka pa-alii i ka inanawa kupono. a ua holo mai lakou me ka hikiwawe noioko nei o ke kulai\akauhale, kahi h<»i a na makaikai e kali hoomanawnnui aku ana o ka ike aku i ka i huleilua mai o na pa'u, ame ke kainnpu hoi a na lio. Mamua Iho o ka hora 11 hoea ae la ka huakai ma Wakinekona Hale. a hui me ka Moiwahine Llliuokalani, a imua • ona i hoike aku ai ka hui holookoa i |ko lakou aloha. ma o Mrs. Kainana ' Puahi la, Peresidena o ka Hui Maile- ! alii. Ma ka puka-pa waena i komo j aku ai lakou. a i ka puka ana iwaho,, i o ka poe ma ka aoao akau, hele no. { lakou a puka ma ka puka-pa ma Waikiki o ka poe hoi ma ka aoao hema,. puka lakou ma ka aoao ma Ewa, a| hui nui aku iwaho o ke aianui. i | Mai noi aku ka huakal no alanui •liikeke. iho i kai no alanui Hotele, huli j ; i Ewa a hiki i ke keena o ke Komite j Hoeueu o Hawaii nei. a maanei i haa- ; wi hou ai o Mrs. Kainana Puahi i ka i hoomaikai i ua liui la no na kokua i j haawiia aku ia lakou, a he ekolu leo ; huro. O na lala o ke Koinite e noho ana ma ke keena ia wa oia o Messrs J. A. McCandless, J. Spalding ame H. j P. Wood. l' Pau ia, holo kn huakai ma na" wahi I j hoikeia ma ka papa kuhikuhi a hiki i ke kuea o ka pa-alii. malaila, i kaapuni ae ai na lede holopa-u i ke Kia Hoo- | manao o Kamehameha; hoohiwahiwa • ia'.a-. a haawi o Mrs. Puahi he mau ! hoakaka pokole no ka hui ame ka la i ; kulaia ia. Mahope iho i haawiia ae j ai he ekolu leo huro, a meleia ke Mele i Lahui, a haalele ka huakai no Kapio- ! lanl Paka. Maanei i hookahakaha ae ai lakou, e kaapuni ana i ka paka, a pau ia hoi ka kahi i hoomaka ai. Ma ka home o Mrs. Puahi ua hohoia ia mai la he papaaina i luluu i na ono like ole, a ua ai na lala o ka hui me na hoaloha i konoia a lawa ka piakemake. KE KULANA O KA HUI. Mamuli o na kuia i maopopo mua ole, aoie i komo ae o Lunamakai Baraunu [ ma na hana hookahakaha; aka nae, ua lilo ae ia hanohano ia Frank Andrade, kekahi o na keiki hanau o ka alna i hooikaika nui no na hana holopa-u ma ka la hanau o Wakinekona. O Kawohlonalani, ke 'iii paahae, aole oia i komo pu iloko o ka huakai mamuli o kona loaa ana i ka nawaliwali, a ua paniia ae o A. Paaniani ma kona makalua. O ka aahu makalike o ka hui, he papale loulu me ka lei ilima; loie keokeo mailuna a lalo, me ka pa-u pua hau. a he lipine eleele e lewalewa ana mai ka poohiwi a hala ilalo ma ka | aoao. a ua kunlia keia huaolelo "Kaonohiokala," a o keia maoli no ka inoa 0 ua hui la, a i hunakele loa ia a hiki 1 ka la i puka maoli ae ai. 0 na lunanui o ka hui oia no o Mrs. Kainana Puahi, Peresidena ame Lunahoohana nui; Mrs. Samuei Kamaiopili. Hope-Peresidena: Mrs. Lilian Keaomalu ame Mrs. Wahinekapu Kamahaku, ha Hope-Kakauolelo, Mrs. J. H. S. Kaleo, Puuku.. O ne laia e ae, oia iho keia: Mrs. H. Van Giesen. Mrs. Woolsey, Mrs. Mary Ann Maikai, Mrs. Aukai Kaeo. Mrs. Kalanipaa. Mrs. Hilo Malo, Mrs. Kanuku Mahi. Mrs. NakaI paahu. Mrs. Hlkimalama, Mrs. Haalou, ' ' Mrs. Hattie Thompson, Mrs. Maiuaa, i Mrs. KaUie Sta\l. Miss Tiida Woolsey, Miss Fry. Mrs. A. Makia, Mrs. Johnson, Mrs. Nakike ame Mrs. Makahena. KEĪ.A AME KEIA. | Mamuli o ka nui hooikaika o Mrs. |-Kainana Puahi. ua ku ka hui Holo- | pa-u Kaonohiokala. a o kona mau kakoo ikaika loa oia no na lede maka onaona i huipu aku me ia a kukulu I ka hui. 1 ka wa I lohelohe wale ia ae ai na hana f\ keia mau'lede, ua ulu koke no |na olelo hoopohala a kekahi poe: aka Inae. ua haule ia mau oielo hoopohala. ua puka ae uA hui,la. a ua lanakila ! maluna o na hana hoonaaikola. I t> na kaikamahlne hoohanohano J ke ! 'liipaa hae; Mis« Fry ame Mlss Ma- ! tiU!a Woolsey. o laua kekahi o na opiowahine o k«ia hanouna hou i ahai ae j! k« hanohano holopa-u ma ke ano he | hul. aua ku i ka nani ko lau a kulana ia laua e holo ana ma ka aoao o ke 'Hi Daa hae. , Pehea no hol. ina no hoi e kukulula I hul holopa-u e komo pu ana na kane lloko o kH holopa-u me na wahlne. e| iike we na au i hala e maiamaia ana. e ua 'lii na hul holopa-u? He nanl okoa no hoi la la. Ma na mea I hoomaooola. i keia mau la, e nuka hou ana no ka Hul Hok>-pa-u Kaonohlokala. malalo hol o na hCH>ponopono ana a ke Komite Hoeueu Hawail, a o ka wa t manao ia. ola no ka wa e ku mai ai na moku heihei e holo mal nei. a i haalele aku hol la Sana Diego. ma ka la o ka Na'i Aupunl.' Ok& olalo no nae o kela aia no a hlki mal la manawa.

MR.-. K AINAN'A PEIIK.-I-I.iENA O K A Hl'l HULT.»PA-L' KAO N O HIOK A LA.