Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 25, 22 June 1906 — KA HELU IUBILE O KA ADVERTISER E Puka Ana ma Keia Iulai 2 Iho me Kona Ulumahiehie. E Puka pu Ana me ke Kope Ekahi Oia Nupepa i Hoopukaia ma na Olelo Elua-"Ka Hoku Loa o Hawaii." [ARTICLE]

KA HELU IUBILE O KA ADVERTISER

E Puka Ana ma Keia Iulai 2 Iho me Kona Ulumahiehie.

E Puka pu Ana me ke Kope Ekahi Oia Nupepa i Hoopukaia ma na Olelo Elua-"Ka Hoku Loa o Hawaii."

Ma ka mooU-lo o Hawaii nel mal kona h-K>kuniu!a an;i tna ke alahele nial\inalama a hlk» i keia wa. ua ikela o na nupepa. k«?kahi o na mea kokua nui \ kela lahui, ma ka hoonaauao ana ia iakou rna na mea pill home na launa kalepa; n;i hana ano nul ame na mea}i(iu o na Aina E; na hana kalala'n.t ame na mea apau. kuloko a kuwaho l ku i ka pono ame ka ponoole. Ilokn o la mau la 1 makili ae al ka malam&lama a na kumu misionarl i lawe mal al a kanu iho maane?. m o ka oihana pa ipalapala ola no ka lima akau īkaika loa no ka lakou hana. a ua hoik< la ma ka moolelo o Hawail ua ikaika maoll no na Hawall I ka huli ana I na ike heluhelu ame kak;iu, a me ia iinl e naauao ina la mau mahole i hoopukaia ai na nupepa like oie mahope mai o ka makahiki 1834. ka wa J oi i hewpuka mua ioa la ai na uupepi Hawali mua loa. Iwaena o na nupepa Hawail i hoolahaia maanel ma na olelo elua. Ene3ani ame Hawaii. o ka nupepa Paclfic C'ommeivial Ailvertiser kekahi. i h«)0pukaia niii ka la 2 o lulai. 1850 hoi o ka noho hooponopono ana a Heau«ri M. Wini. a i keia lulai ae e piha al ka lubUf <> kona maalo mau ana. ke lioolalaia noi e ka Hul Hawailan Ga«otto. Kaupalenaia. ka hul nana e hool»uka iit i «i e noho ona nei i keia Wahaok'lo, e hoopuka aku l helu luhile oia aiupepa, a ma na hoike manao e pili an;i no ua helu la. ue maopopo loa e I>uku aku ana me ka piha ulumahiehie. O ka nupepa Advertiser, i kona hoolalia ir.ua ioa ia ana, ua maheleia Hoko <> e!ua mahele. o ia hoi. ma ka olelo llawiiii aine ka olelo Enelani. He ekolu aoao ma ka niahele Enelanl, a he hookahl iiia ka mnhele Ilawaii; aka, i keh wa o lioopukala nei. o ka Mahele Knelani walo no a no ka mahele Ha-, >vaii, ua pau. He eha wale no aoa<-1 1 ka hoopuk*. mua loa~ itt M- *na o kela» nupepa. aka e Hke me ka nee ana o ke au o ka nmnawa. pela no i nui ae al. a hiki i ka umi aoao. e Hke me ia -e puka mau nel, a no ka helu luhile v lilki ana paha i ke S0 a i ole 100 no paha na aoao. i piha hoi i na manao hoonaauao, n:i meahou kuloko a kuvaho, na mea pili 1 na mahiko ame iia hana mahial e ae o kakou iho nei; svo Hawaii nei nohona no ka hoohoihol aiui 'ku I na Ilikea o na Alna E e holo mai lakou lanel. ame na mea no apau 0 Hawail Terit«ri nel. j Aia pu ma ua Heiu lubil& la, e hooI>ukaia ana ke klno i hanau mua ioa la ai keia nuoepa, na manao mua loa 1 hoolahaia ia wa. na hoolaha. na mea-. bou kuloko a kuwaho. na kll I ike mua. loa ia ai ma kona helu, a iwaena o keia mau mea apau o ka mahele kekahi o. via nupepa la 1 pa'Ha al ma ka olelo m:(kunhirie. O ua mahele Hawail la e ike iho ana kakou apau uui ka aoao 7 o ke Kuokoa o keia la, a Ina he mea kek;ihi e paa nel i kekahi kope o ua «uipepa la o ka la 2 o lulai. lSr»6. a nana iho i keia e pvvka aku nei. aoie e nele kona ike koke iho ke heluhelu iho I ke kullke !o;i o n;v olelo ame ka helehelena me k:irn\ kope e paa ana. _ j l'a kapaia ka mahele Hawail o "Ka, Hoku Loa o Hawaii." e like hoi me ia| ■e ike i.i una ma keia helu. a ma konal manaopopa nma loa i hoike maopopo' ia ai na mea e lioopukaia ana ma ia. mahele. penei: ! t. "K lawela'na ka nuhou i pa'i ia' ma ka luiol© Iloko o ka olelo mao'.l. 1 Ike ka Hawaii i ka manao ana o liaole. / j 2. "O na mea hou a pau e hanala'na ma keia pae aina. i ike ka mea e noho nna ma Hawail l ka mea i hanaia ma a ma Oahu. ;i. -o !ia !!H\t hou ma kahiki mai. uuu .\!n» r.ka. Knelan;. Farani.

Ru.sia. Kira. Kaliponia, a me na wahl e mai; i ike pono al oukou i ka mea a ka haole e heluheiu nei. me ka lealea, a pela hoi oukou e heluhelu ai a naauao. 4. "O ke ku ani mai on& moku kahlkl a me na moku Hawali a pau, oia kekahi mea pa'i. 5. "E pai ia ka olelo hoolaha a na Kalepa e ku-i nei i ka waiwal o lakou i loaa koke i ka malihini e pae mai ana kana mea e makemake al. 6. "E paiia no hoi na Kanawal hou i kau ia, I ike maopopo ai oukou i ko oukou pono i ka moi a me ke Aupun'i." KE KANALIMA MAKAHIKI. O ka pjha ana o ke kanalima makahiki I kekahi nupepa he haawlna hanohano loa ia no ia pepa, a iwaena no hoi o ka oihana hoolaha nupepa. Pela iho la i ikeia ai keia nupepa Advertiser e o!a nei i keia manawa. He nui no na nupepa i hoopukaia ma Hawaii nei ma na olelo Enelani ame Hawaii, e laa ka nupepa "Lania Hawaii." ka nupepa inua loa i hoopukala ma Hawaii nei i ki makahlki 1834. ma ka maiama o Feberuari. ma Lahalnaluna, he nupepa hol ma ka olelo makuahine. Pela no hoi ka nupepa "Kumu Hawaii," I hoopukaia ma ka olelo makuahine. a ma Honolulu nei, Iloko o Okatobd, o ia makahiki no. Ka nupepa mua loa i hoopukala ma ka olelo Enelanl ma Honolulu nel ma ka inoa "The Sandwich Island Gazette." a i puka hoi ma ka! la 30 o lulai 1836. Ka nupepa "Polynenesian." ka wahaolelo o ke aupuni. ma ka olelo Enelani. I pa'iia ia mau la, aine na nupepa Hawaii a haole e ae. e ltke me ka "Elele Poakolu," "Ko Hawali Paeaina." "Hawail Holomua," "Ka Makaainana, "Ka La o Hawall" ame na nupepa eae i pau i o lako\>' i '<»pMi' , 'aote*4loaa keia haawina hanohano i loaa iho la l' keia wahaolelo haoie, a iwaena hoi o na nupepa Hawaii e ola nei i keia manawa. o ke "Kuokoa" wale no ka nupepa e lihilihi aku nei ma ia kulana. 1 O Heneri M. Winl, ka ona mua loa o keia a oia no ka lunahooponopono a hiki wa'.e i ka 1870. ua kuai aku l a oia i ka Advertiser ia Black & Autd. He ewalu makahiki mahope iho, kuai hou no oia i keia pepa a lilo iaia a noho lunahooponopono hou no oia, a hiki i ka makahiki 1596. kuai lilo aku la oia i ka hui nana e hoopuka nei 1 ua nupepa la i keia wa. Nolalla, he moolelo waiwai nui keia i loaa'e iloko o kakou i keia au naauao e hele nei, e hoike ana hoi i na mea kahiko i hanaia a e ola nei. Mawaho ae o ka nupepa Advertiser, o ka nupepa "The (Ka Hoaloha). kekahi i ae aku ma keia hookahi, oiai he mau makahiki lolhi no mamua aku. ua hoopukaia keia nupepa "Hoaloha." a ke ola nei no ia pepa a hiki i keia manawa, a o keia mau nupepa elua na mea i maopopo lon i keia wa ke alualu nei iaua no ka pahuhopu "kenekuria." | no hexf:ri m. wini. ! O Henrv M. AVhitney (Winl), oia ke keiki a Kev. Whitney, kekahi o n.i kumu sni«iot\aii kahiko o Hawaii nei i hiki mai ai maanel i ka makahiki a i m.ake hoi ma L»ahainaiuna i ka makahiki 1545. Dekemaba 15. O kona makuahine. .Mrs. Merey P. Whitney. ma Waimea. Kauai kona wahi i noho ai a hvki I kona make an,i ma ka la o Dekeniaba. 1572. O Henry M. Whitney, oi.i ka eha o na keiki. O kona kaikuahi)H-. Maria Pog:ue. o"a ke kaikama-

; hine haole mua loa i hanau ma ka | o Hawail nei. t'a hanauia o H-nr>" M. j Whitnt>y ma Waimea Kauai. i lune ō. 1524, he eha hoi makahiki mahope mai i o ka hiki an» o kona mau makua ma | Hawaii nei. I kona wa kamalii ua haa j lele iho ola la Hawaii nei a ho'o aku j no Xu Enelani, ka home o kona mau ' luaui, no ke kozno ana iloko o na kula j hoonaauao. a mala'.'.a oia i lawelawe ! mua loa ai I ka olhana pa'i palapala. ka hana hoi nani i hookaulana i kona inoa ma Hawaii nel. j Ua hana oia Hoko o ka halepa'i o na I Hoahanau Harper ma Xu loka. ma ke | kulAna poo lunahana. a maanei i huli I mai ai kona mau noonoo ana no kona on* hanau- He elua ona makakiki o ka [ noho ana ma keia *aiehana. alaila hoi aku ota me ka hui Bfbl« Soc!«ty a noho | Moa malaila ro e!ua makahlftf. a ma» nel t l«a« ai ka manawa ku*>ono taia ' # k«i HUi ai «• koaa ai«a kaaau. TJa

: la rv.r'.!u!ia »• k.i n-o'.-u :>.>< !<.»{. i!rikii k-\ a ry.a!aiia -i i i hui .u rn- K -.-ik.i ■ JutM. !ai.i kaah» i'- arrt m* ni » al:i Katneharr.»-h;i IV V. k» : i hu: ana i k>»i ik;uka i;t aku ai <» H» n*y • M. \Vhitn#-y »• hni mai Ha-'-uii n«-s a i ka oihar.a j»;i i ; a!apal.i. I kon-i hlki nna mai ma H.'n'iiuiu r.-i 1 ua hoala ae ola i k* nnp«T>a "Polyr>--t sian" h'- nup* pa Aupuni. ak \ mamuli ! n kona makemake ole «• punukuia k«na ( : waha a inamuli rio hni k»-kahl o na V nui koi e hookikina ana iaia f hoaia •: 'raok«>a ae. ua hwko aku o:a i ka nia- »| kemake o k«r.a miu a hoopukaia . | ka nup*pa namu P. C. A'lvertUer. Mal l Waj*ine:ona mai no ka papa pa"i o | (eia no ua papa pa'i nel ke i ■ "«"aiho nel me makou i keU manawa) ? {a he papa pa'l wiliiima. Iwaena o na i | kelki hana mua loa a llr. Whitney. o i Kimo Auld l make iho nel. A!exander t BoI«ter I make amt H*nry gmith. ke i kakauolelo o ka aha kookolokolo o Ho- \ noluiu n«i. H« elua paka pahtua makope ma! o i'ka puka aaa • fa»ta #epa ua hoopi. ia ij* Wklt«*y • R» C. WyUe, ko Hawaii I l

M . r. k-.r - i : • :,v , i ka Ai- .. ki ; i Pn: ?. y . . A;.. , A.i, 19* i. .i;t ;»a hu ak i oi:t ī.i ku'an i. >!- -;a urri-kumam:ikahi ~ k iknM.ii i P >-ik'Vu. Au*t:.-> 17. ]W4 ka •:i;i-o niu.t <>'.• /i.-n»- k i rn.ir.:io <-'>■ !;t " kir.:i mu! nna kv an»!a .. ki t7'ak-. a:a hol »• Uk»r m#* k»*kah( « ihu»» l ik» 1 !a ua hrha mai la no m M;?ia <•» ka makr a !awc aku la l ka hfmu hop- i"i «> H"r.ry M. Whltn«»y. ma k*»na wah» n»ho ma Kulaokahua. O k»« kumu o ka mak*» ana m&muii o ka r,aw&Hwail o kona puuuai. H" kanawalu ka nul o kona mau makahlki i k*!a wa. eia na#» he oia mar» ro kona ikaika ame ka ohaoha o ko«a mau hrU»h*lena a hiki wa!e i kekahi mau hora k&kaikah! mamua iho o kona make ana. Aole h« kauka n%nA ! Upoau tate mam» a hiki waie i k« kakahiaka. » ka U I ha'ila ae nei maluaa. v I