Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 27, 6 July 1906 — Ua Hemo ka Pili Aloha. HE MAU HOME I WAWAHIIA E KA HOOMANA "AAHU KEOKEO." HE EHA MA WAILUKU, A HE HOOKAHI MA HONOLULU— HE MOOLELO WALOHIA. [ARTICLE]

Ua Hemo ka Pili Aloha.

HE MAU HOME I WAWAHIIA E KA HOOMANA "AAHU KEOKEO."

HE EHA MA WAILUKU, A HE HOOKAHI MA HONOLULU— HE MOOLELO WALOHIA.

Iloko o na la hope o ka makahiki 1904 ame na la mua o ka makahiki 1905 i haalele aku ai o Rev. J. M. Ezera o ka ekalesia o Ewa i ua kirfapai la a holo mai la no Honolulu nei me ka wahine a kona kaikaina ponoi, a noho ma Honolulu nei ua oleloia ma kahl o H. K. Meemano, no kekahi mau Ia, a maiiaiia mai a noho ma kahi o John K. Kamanoulu ma Kewalo, a hoohulihuli aku la iaia ame kana wahine, e komo mai ikiko o kana hoomana. a no ke ake nui o Mr. Kamanouiu e ike i ke kumu ame ka mole o keia hoomana ua ae aku la oia e komo i ikepono i ke ano o keia hoomana, oia hoi ka "Hoomana o ka aahu Keokeo," a mahope iho o kona komo ana, (Kamanoulu) a o kana wahine hoi ua komo mua iho oia i l:ekahi mau la aku. ua hoomaka mai la ua Ezera nei e a'o nui i ka olelo oloko 0 ka Baibala Hemolele, ame ke a*o pu aku ia laua (Mr. ame Mrs. Kamanoulu) he mea pono ia laua e haalele i ka Ekalesia o Kawaiahao, no ka mea, wahi ana o ke kahu 'nana e malama nei i ua 1 Ekalesia la, 'aole oia i ike i kona mea nana e alakai nei, a ov?'!rti ka i ike, a ha'i aku au, o ke Diapolo no'ia, a o kana a'o ana, he alahele no ia e make ai o ka uhane, a o ka'u e alakai aku nei ia olua o ke Akua oiaio no ia a o ke alahele hoi*o ke ola o ka Uhane.. A wahi hou no ana, "o keia hele ana mai nei no a'u na ka Uliane keia kauoha ia'u, e heie e hoola i ko'u ohana mamua o ka puka ana o ka hana iwaho no ka mea, ua olelo mai ke Akua ma!oko o kana oleio, 'E hoola. mua oe i kou haie inainua o kou hoola ana iwaho, & iie m'e'a pono ia kakou e lilo i a hoohalike .h.oi la^akoū t e like. me. Paulo ka noho wale aohe makemake i ka wahine, a o na wahine hoi e pono no lakou e makemake ole i nei mea he kane, a e hoenuhe kakou ia kakou iho, olai o ko ke Akuā- makemake ia." I kekahi po mai ua ku mai la oia me kona aahu keokeo, a ninau mai la i ka poe e noho aku ana imua o kona alo, "owai au i ka oukou ike?" Ua pane aku la keia poe, "o oe no hoi o john Ezera, ua pane mai la oia me ka huhu, he keu maoli oukou a ka poe hoi-hope, no keaha la oukou i nana pono ole ai? Owai la ia e ku aku nei, aole ia he mea okoa o Elia no ia, a ua hoounaia mai nei e hele mai e ha'i aku ia oukou, he punahele "keia kanaka na makou, a ina aole oukou e hooko pono i kana mau mea e a'o aku ai ia oukou e kii mai ana makou iaia a lawe aku, a nele auanei oukou i ke alakai kupono ole." A hala kekahi mau po o keia a'o ana, ua ao' ho\j.mai la oia he meā pono e hookaawaleia kana mau meaai, a aole hoi e hiki hou iaia ke ai pu me na haumana, a maloko o ka rumi kapu oia e hanaiia ai me ka maikai i ole ai oia e haumia, no ka mea e hele mai ana no na uhane o ka poe i make mua a hookahi ka ai pu ana me na haumana a haukae pu aku Ja kana mau meaai, a ola haukae ana he make ia nona, a nele j na haumana i ke alakai ole, a o ka i hopena e pau ana na haumana i ka make ia Diapolo, a make pu ko lakou | mau uhane, a o keia iho la kekahi o kana mau a'o ana, ina make keia. kino a ola keia uhane, ua oi aku ia. A o ke aiahele mau, 1u i ka waiala Dactyli3 iluna o na helehelena, ka lole, a mahope o ka pau ana o ka ai ana e hamo i ka bayrum i na lima ame ka waha ma; ke ano e hoomaemae i wahi no ke diapolo e kokoke ole mai ai no na hauna meaai i pili ae mawaho o kou waha. j O kana mau meaai he nihinihi loa ka' hanaia ana, he kananaia ka poi a maemae loa, na i'a hou o ka makeke i lawaluia. n.a i'o pipi pulehu, o ka waiubata hapalua o ka paona aole o ka mea emi, aole o ka palaoa o ka hale Pake, aia o ka palaoa o na hale puhi palaoa 0 na haole ka palaoa kupono a pela pu me ke kope, aia a i kope maikai loa, no ka mea, wahi ana aole makemake o ka uhane e ai i r* .nea emi, a o kona ( kekoolua e ai pu ai i keia mau mea i hoomakaukauia, oia no kela wahina a lee leaikaina. oiai ua like no kona kiekie e like me kona no ka mea, wahi, ana." koho mai ke Akua i keia wahine 1 mea hele e hana i Kona makemake." j Mahope iho o ko Mr. Kamanoulu huli j pono ana a nana pono ana i na mea, apau, ike iho la oia, i ka wa a Ezera; i ha'i mai ai, "he iho mai no ka uhane. o kana wahine iialo nei mai ka lani ; mai a noho iluna o Laniwahine,- a kula i hou aku no oia i keia uhane, "a l ka| nana aku a Mr. Kamanoulu me he mea la aole he hana okoa aku ka keia E-; zera e hana nei, he mau hana hoomanamana a hoonohonoho akua o ke ano unihipili o ke au kahiko o Hawaii, no ka mea ma ka Mr. Kamanoulu hoomaopopo Ioa ana ua ike aku la ola i,

kela wahine ia Laniwahine i ka wa e nohoia mal ai e ka uhane o ka wahine a John Ezera i make, ua like loa no me ko na ano a hala he mau la mahope mai ua holo aku oia no Maui me Mrs. Kamanoulu, a hoi hou mai o Mrs. Kamanoulu 110 Honolulu nei, a ia wa i kipakuia ai keia Laniwahine s Mr. Kamanoulu ame ka ohana keiki a Ejjera a oia ko lakou hoi no Maui. I ka wa a Mr. Kamanouiu i kipaku ai i kela wahine, ua nui loa ka huhu o kana wahine (Mr Kamanouiu) iaia no kona kipaku i ka poe o ke Akua a no la kumu a me na leta malu mai a Ezera mai e hoomau ana i ke a*o malu ana iaia a ma ka la 1 o lune iho nei i haal«le mai ai kana wahine iaia a me ka laua mau keiki a holo malu aku la no ka mokupuni o Maui e noho ai a hana no Ezera ma ka hoolilo ana iaia i wa- | hine hoioi lole no Ezera ame LaniwahU I ne, a ma keia iho la i nahaha ai keia heme a no Honolulu nei hoi ia home. Aole wale keia o ka home i wawahiia e ka hoomana a Ezera, aka aia he ekoIu home i hoopoinoia e keia hoomana ma Wailuku.'oia no na home o Mo»« Kauhimahu, Aki ame ko W. B. Keanu kā makuakane ponoi hoi o keia poe kaikamahine I haalele mai la i ka lakou poe kane ame ka lakou poe keiki, i maheleheleia hoi penei: John K. Kamanoulu, he eha keiki, Aki, he eiwa keiki, Moses Kauhimahu, aohe keikl. Kalualui Ezera kona kaikaina ponoi 4 keiki aka ua maikai no paha ia 1 kona manao, no ka r«iea, ke noho kokoke la no ola i kona kaikuaana, W. B. Keanu, kana wahine ame kana mau kaikamaliine ame hookahi keikikane i huli ku-e mai iaia a kapa mai ia iaia he diapolo, a o ka mea apiki nae he diapolo keia elemakule, alalla he diabalo pu no kela poe keiki, mamuli no nae ia o keia a'o naaupo ana e'hana nei pela, maopopo ke ano. o keia ohana wahine. O ka nui o na poe e hahal nei laia, oia keia: Mrs. Kamanoulu, Mrs. W. B. Keanu, Mrs. Palea Mahi, Mrs. Susie Coekett, Mrs. Mary Aki, Mrs. Kauhimahu, Mrs. Laniwahine Ezera, Mrs. Liki Ezera, Mrs. Api Kaonohl, Palea Mahi, Samuel Ke&nu,—a Kaonohi, S. Ezera Ezera. 0 ka inoa o keia wahine o Laniwahine ua hoololiia no ia e keia Ezera a o kona inoa e heaia nei i kela manawa o Lilia, o kela inoa mua he !noa diapolo ka ia a ina he hoomaula i ka heaia ma kela inoa e make no auanei ka uhane o keia wahine aole hol e komo iloko o ke aupuni o ka Lani. O keia no ka inoa o kana wahine mare i hoo~ loliia no e keia Ezera, oiai o ka inoa no o kana wahine i ko laua wa 1 mare- I ia ai o Kaloi no ia, a i kona make ana i aohe pani hakahaka ua heala i keia wahine kela inoa liookahi, a me he mea ' Ia pela i pipili mai ai kela uhane o ka- I na wahine i keia .wahine. | 1 kekahl manawa o na keikl llilli kekahi e hana mai i na hana ano e, ma o Wo lakou oni ana i o a ianei me ka hoopuka ana i na olelo hapahaole ma o ' ke kapa ana ilio i ke klno penei, "this my horse, me eome from Jesus, my uhane go heaven, and me eome down to a'o you fellers," a pela wale aku, a i kekahi manawa e kani mai no auanei me he manu alae 'la, o ka wa e kani ai, j aia a kahea ia aku e keia wahine e Laniwahine penei, "ke aloha-o-o-papa'* a oia auanei ka manawa e ke'u mai ai me he manu alae 'la. O ke kumu o keia hlki ana o kela Ezera ma ko Mr. Kamanoulu home mamuli no ia o kona ano pili I kana wahine, a he mea maa mau i ka wa e ola ana o ka Ezera wahine, e iho ana no laua ma ko laua home i kekahi manawa e hoohala ai i .kekahl manawa, e launa ana no h'oi me ka maikai a pela iho la i loaa ole ai he hoohuol Iloko o ko Mr. Kamanoulu manao iioko o na la i kinohi o ko lakou hui ana ae iloko o keia hoomana, a eia ka keia e wawahi ana I ka maluhia o keia poe ohana i hai ia ae nialuna. He kanaka no hoi' o Ezera i hilinai nuiia e ko kakou poe kuonoono o ka aina nei, a no ia hilinai, ua ae oluolu mai ka Mea Hanohano Henry Waterhouse I make e lawe la.ia i na alna e me ka 1110 ole, i mea lioi e hoike aku

ana i ko ke no nei, aia no h.> i loaa ka maiamalanm o k<> Akuu il. k 0 keia lahuikanaka. O keia Ezera, ma ko Mr. Kamanou! , lohe ana ua noho oia me kekahi wuiu: . : kahuna o Wailuku ma kahi o iw.ik 1 lua makahlki ae nei 1 h ila, a loaa !t <>in I ka ma'l opulepule haalele aku <.\ t ia Wailuku a holo mai no Honoluiu ;i< i a hoomaka e hele kaapunl ia Oahu n- > me ka Buke Balbala ma kona lim i » hiki hou I Honolulu nel, ano pau k •. pupule, a noho he makai no Kawa m». lalo o Capt. Trlpp, a maiiaila m«i h, i no ke Kuia Kahunapule, a malalla ' hoonaauaoia ai 1 ka olelo a ke Akua • ka Rev. C. M. Hyde, a o ka hopona «« hoonaauao maikai ia ana ua hooiii., t 1 Kahunapule no ka npana o Ewa. a ma ia kihapai oia I noho ai a hana puwale iho la i ka mea i haxwi malkaila mai iaia e ka poe naau aloh i. MRA KAKAI' Honolulii, lune 22, 1906.