Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 29, 20 July 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(gakauia e Simeon K. Nawaa.)

XXXIX. UHOUHO AME KALVK.VUA

Ma ke auakea o ka !a 13 o Fcheai3ri. 1874, lawe ae U o Kalakaua 1 ka hoohiki. ma Kinau Hale, a kuahauaia ae la oia i Moi. I kekahi Ia ae. ua kuahauaia ae la ke Keikialii William Patt Ldcto« hoku i ihooilina moi. Mamuli o ke kono ana mai o ke aupuni o Amenka.i ka Moi c holo aku. me ka waiho pu ana mai i ka moku "Benicia" malalo o ko Ka'.akaua mana, ua kau aku la oia ma ka la 17 o Xovemaba. 1874. a holo aku ia no Kapalakiko, e holo loa ana hoi no Wkinekona, a me ia pu ko Amenka Kuhina. Hon. H. A. Peirce. I ko laua hiki ana » o. ua apoia mai la ka mpi me ke ohohiaia, a lilo no hoi oia i inalihini hanohano na ka lahui Amerika. Mahope o ke kaapuni ana i na Mokuaina o ka .\kau ua hoi mai la ka huakai a ka Moi, a ma keia huakai i huki ikaika ia mai ai na noonoo o ko Amenka poe no Hawaii nei. Ua wehe koke ia ae na launa ana mawaena o na aupuni elua maluna o ka ninau kuikahi panailike, a hooholoia a aponoia ma ka malama o lune, 187$, a iloko no o ke ku-e ikaika ia ma Amerika a ma Hawaii nei, ua hooholoia ke kanawai e kakoo ana i ua kuikahi panailike nei i Sepatemaba, 1876. No ehiku wale no makahiki ka manawa e mana ai ua kuikahi nei. a he hookahi hoi makahiki mawaho ae i haawiia i na aupuni a i elua he mapawa e hoike ai i ko laua manao no ia mea. 0 ka holo ana o keia kuikahi, o ia kekahi o na hana ano nui loa 0 keia kau, a o keia no paha ka hana ano nui loa i ikeia ma ko Hawaii nei moolelo mai ka makahiki 1843 mai. O keia ka makaha o na pomaikai apau i loaa mai ia Hawaii, a o, ke keehina mua loa hoi e alako ana no ka hoohuiaina i moepoli ai iloko o na ilikea mai ka wa mai o Kamehameha 111. O kekahi o na kaumaha loa.i loaa mai i ka lahui, i kekahi makahiki mai, o la ka make ana o ke Keikialii Leleiohoku, ka hooilina moi. Ua make hikiwawe iho oia ma ka la 10 o Apenla, 1877, 1 ka iwakalua-kumamalua o kona mau makahiki. Ua kuahaua koke ia ae ke Kama'liiwahine Lilia Kamakaeha Liliuokalani i hooilina moi i kekahi la ae. 0 kekahi o na liua i loaa koke mai mamuli o ka holo ana o ke kuikahi nie Amenka, o ia no ka hookomo nui ia ana mai o na limahana iloko nei o ka aina, he mea hoi e holomua ai na mahiko o ka aina, ma kekahi ano, a he kaina hoi ia e nee aku ai o Hawaii a lilo ka mana i na lahui e, ma kekahi aoao. Mamuli o ka hookohuia ana 0 Kauka Hilahalani i agena huli limahana ma Pokukala, ua imi ma» la oia i na limahana Pukiki ma Madeira ame Azores. Ma ka la 30 <> Sepatemaba, 1878 hoea mai la ka moku "Priscilla" mai Kunehal mai, me hookahi haneri ame kanawalu limahana Pukiki,, a mai ia manawa mai ke komo liilii ana mai a hiki i ka piha ana he umi kaukani o lakou. 1 ka 1884. ua loaa mai la ka ae a ke Aupuni o lapana no ka hookomo ana mai i na limahana o ia lahui malalo o kekahi mau kumu. O ka auna mua loa o keia lahui o eiwa haneri ame kanalima, ua laweia , mai e ka mokuahi "Kulanakauhale o Tokio," a hoea niai la lakou maanei i I 7 eberuari 9, 1885. Mai ia manawa mai ke komo nui ana mai o keia lahui, a i keia la o lakou na ponalo nana e ai nei i ka waiwai o ka aina, a ke uhi pu nei ko lakou heluna nui maluna o na lahui e ae. Ma ka hoike makahiki i hala koke iho nei, aia he 60,000 ko lakou nui ma Hawaii nei i keia mānawa. Mai ka 1878 ame na makahiki eono mahope niai, ua hoohoihoiia aku na lahui liilii o ka Polunesia nei, a ua laweia mai he poe Kilibati 110 ka hoao ana ma na mahiko, eia nae aole i kupono ia poe no ka hana. Ma ka la 20 o lantiari, 1881, holo aku la ka moi ma kana huakai makaikai honua, e ukaliia ana hoi e Konela C. H. Jud»l ame Hon. W. X. Limaikaika ma ke ano he Komisina Imi Limahana. () ke kalii kiinui ano nui loa o keia huakai a ka moi o ia no ka huli ana 1 ka ninau limahana. ame ka hoomaopopo ana i na kumu a na aupuni e ae e ae mai ai i ko lakou mau makaainana e holo mai ianei. Mahope o ke kipa ana o ka moi ma Kapalakiko a apoia mai oia e ka Moi. a pela no hoi iaia i liiki ai ma Kina. Mahope mai ua Ikv>kip:tia oia e ka moi o Siama ame ko Johore, a holo loa ae la oia no Inia.ame Aikupika. Mai nei 'aku i kaahele ai ka moi i na mokuaina o Europa, e makaikai ana hoi i na kulanakauhale p<x> o Italia. Kelemania, Auseturia. Palani, Sepania. Pokukah\ ame Hnelani. Ma ke alahele huli hoi a ka moi, ua kipa ae la oia ma Wakinekona. a hoea hou i ka aina ma ka la 29 o Okatoba.. 1881. a ua apoia I aku oia e ka lahui. Ma ka hapamua o ka 1881. aia kekahi mau moku lawt» ohua ke komo la ma ke awa o Honolulu nei mai Kina mai. a he niau hanen ka nui o na kanaka i laweia mai e keia mau moku. (> keia mau moku apau ua piha i ka ma'i kamolapoki. eia nae ua huna iho la kekahi <> na kapena moku i keia mea. Ma ka la 4 o reberuari, mahope o ka haalele ana mai o ka moku. ua puka ae la he mau nia'i ma alanui Knkui. e kokoke ana i alanui N'uuanu. Ua hookapu koke ia na launa ana me na mokupuni e ae, a ua paa iho la ka ma i ma Honolulu nei. Hc ehiku mahina ka laha ana o ka ma'i mamua o ka pau ana, a iloko 0 ia manawa he ehiku haneri ame kanawalu ka nui o na ma i i puka mai. a he eiua haneri ame kanawalu-kumainalua {>oe i niake. Ma ka la 10 o Mei, 1877. ua hoonaueia ae keia paemoku e ke ola'i. a ma ia la no hoi i uhiia ae ai na kauhale o \\ iakea. Hilo, e ke kai hoee, a he elima poe i make malaila. I Ma ka la 5 o Xovemaba, 1880. ua ikeia ka punohu ula iluna o | Mauha Loa, a i kekahi la ae ua kahe ae Ia ka pele no Hilo. a ma ka ! Puu Halai, i pio ai ma ka la 10 o Aukake, 1881. lioko no o Dekemaba, i836, ua loaa ae no he mau hoonaue ola'i 1 ana ma ka hema o Hawaii, a ma ka la 18 o lanuan. 1886. ua ike hou ia ke ahi ilnna o Mauna Loa. e kahe ana hoi no Kau, ma ka akau o | Kahuku. Ma ke awakea o ka la 19. puka ka pele iloko o ke kai. ma ! kaiii o eha mile matalo mai o ka pele o 1868, a ua mau ia kahe ana f a hiki i ka la 24. 0 I O kekahi o na pauahi nui o ke kulanakauhale o HonoluUi I ikeia. o ia no ka pauahi o ka la r8 o Aperila. 1886, a o keia ka paua \ 1 pau ai kahi o na Pake, ma ka huli Ewa o alanui N'uuanu. a mai Kaumakapili a puka : ke kai, a nia kauwahi o kanakolu eka i T>au 1 ke ->.] V O ke poho o ia pauahi ua aneane e $1,500,000. Na keia panahi i pulumi aku i.kekalū mau hale kahiko; hoakaeaia ae na alanui a he hapanui no hoi o kahi i pau ai i ke ahi ua paa ae 1 na hale hou 1 uhau uinihapa ia. lloko o na. makahiki eha, ua niii ke kaumaha i kau iho maluna o na Hawaiii mamuli o lea hala ana aku o kekahi • ** alna.

Okatoba make o I»ernice Pauahi; ka Moiwahine Ema Kaleleonalam. make ma ka la 25 o Apenia. 188$; a o ke Kamaliiwahine Minama Likelike ma ka la 2 o Fet>emari, 1887. Oke kula ona Kamehameha ke kia hoomanao no Pauahi Alii ame na Kamehameha. Mamuli o ka nawaliwali i ili iho maluna o ka Moi, ua manao ia 0 kona holo ana 00 Kapalakiko ka mea e loaa ai iaia ke ola, nolaila, ua kau aku la oia maluna o ka mokukaua Kalekona o Amerika, a lilo 1 malihini hanohano na Hope-Adimarala Brown, nia ka malama o Novemaba, 1890. Ma Kapalakiko ua apoia mai oia e ko Kalepom poe. Ma na la mua o kana huakai, ua loaa mai ka maha iaia, a ua manao ia e loaa ana iaia ke ola, a iloko no o na hooikaika pauaho ole a na kauka naauao, ua ikaika no ka mana o ka anela o ka make, a ma ka la 20 o lanuari, 1890, kuu ku la kona hanu hope loa, ma ku Hotele alii, Kapalakiko. La hoihoi hou ia kona kino wailua no luna o Kalekona, a ma ka la 29 o ia mahina no hoea mai la ka moku ma ke awa nei. Ua hoohiuahiwaia ke kulanakauhale nei no kekahi mau la. a e hoomakaukauia ana no hoi kekahi mau pi o me ka manao nui e hookipa aku i ka Moi me ka hauoli, oiai ua loaa mai na lohe maanei e hoi mai ana oia, o keia mau hoomakaukau ana no nae me ka manao hauoli, ua loh ae la a 1 mea kaumaha; kau ae la na hoailona kanikau maluna o ke kulanakauhale holookoa. ,a no * lawe-ae ai ka moiwahine Liliuokalani i ka hoohiki, a kuahauaia oia i Moi. La laweia mai ke kino wailua o kaMoi a waihoia iloko o ka Hale aln, a ma ka la 15 o Feberuari i maneleia aku ai no Maunaala. MOKUNA XL. (KAU POO UMI.) KE KAUA ME SEPANIA v , :*r (HOAKAKA. Ma keia kau i loaa hou ai ka hanohaweo ia Amenka Huipuia. O na ku-ee liilii i loaa ae Hoko iho ona aole ia he mea e haule hope ai kona holomua.) Ma ka Ia 15 o Febcruari, 1898, aia ka mokukaua Maine ke ku 013 ke awa 0 Havana ' a ia la i pahu ai ua moku la, a lie elua o kona mau aliimoku an.o na koa elua haneri n.e kanalima i make mamuh o la pa-hu ana. I kahi la ae ua hooholo iho ka Senate he olelo nooholo hoalohaloha no na poe i make n.a ia pa-hu ana, a hooholo pu .a no hoi e malamaia i aha nieniele no ke kumu i ala mai ai keia uha. Mamua aku o keia nlia, aia he pioo nui ma Cuba mawaena o na makaamana ame ke aupuni o Sepania, ke aupuni lioi e noho mana ana ma .a mau paemoku. a mamuli 0 keia pioo a haunaele i liolo aku ai keia mokukaua o Amerika. La noi mai la hoi ke aupuni o Sepania ia Amerika e komo pu , aua " la ka hul » ana , keia poino, a hooleia aku ia noi, a kauoha ae ka S * nate Ike Komite ona hana kaua moana e huli aku, a hooholo pu no hoi 1 ka haawina dala o $200,000 a ka Hale i hooholo ai no ka hana e pili ana 1 ka hoolana ana i ka moku. Ma ke koho an a o na Senatoa he kanahma-kumamalua, ua hooholoia ka bila e hoomahuahua hou ana 1 na regimana koa kaua aina i elua regimana hou. Ma ka la 25 o Feberuari, mahope o ke ku iki ana o ka mokukaua oepama Vezcaya o Sepania ma ke awa o Nu loka, ua holo aku la ua I oko no hoi o iwakalua-kumamaha hora, ua hookuuia ae la ka Hale Ahaolelo o Sepania mahope o ka hooholo ana i kekahi haawina dala mahuahua no kona oihana kaua moana. Mai keia rtianawa aku k a hoomaka ana e ala mai na mea nana i hookomo aku la Peresidena Makinale e haawi i kana olelo hooholo ma ka la 11 o Apenla, 1898. Ma la la i noi aku ai o Peresidena Makinale ika Aha -enate e hoomana laia e komo ake'akea ma ia ninau o Cuba. Ma ka la 19 ua ae aku la ka Senate, a hoounaia aku la ka leta e noi ana īa Sepania e haalele iho ist Cuba. Ma ke kukala kaua ua aponoia ka manao e malama o A mcr ik , 1 ke kaua ma ke ano he kaua no ka pono o na uhane o na kanak'. i hoop.l,hua.a e Sepan.a, aole hoi no ka lawe ana mai i n. a „ 1011. He mau nialnna mamua aku o k'e kukala kaua am. aia n a i,.,, kukaua o Amenka ke hoolulu la ma ka Lae Kev \\' c , t e'kokuk,. . Hawana, a ma ka la 2 , o Aperila, ka la mahope .ho o ka hoo;,,;; .: Cuba° ' a ' " a P3n,kU akU ' la ° Adin,arala Sampson in a aua O Buena Venture" ka moku mua loa i naa nio mai in \»i l lnau pulc l,0 l ,,,h °l H,ia ana ona nniku oke aupuni o'.Sepania.' Mamuli o keia kaua, ua hooholo iho ka Ahaolelo Ameriki i I . haawma o 5 5 0.000.000 no na hoolilo e kaa a„a hoi ...alalo , ,n „ i ponopono ana aka Peresidena. L'a hooma.n i. , laia i pualikoa kaua aina nui o hookahi haneri i'°' . ' m4lima kaukani koa. mailoko mai hoi ona n.akaainam X) 1 'i* "'-V ua kahea hou ia i kanahiku kumamalima kaukani l- i', n hMiia na koa kuma» «ne na koa WuikLa aa ka e liapaha miliona. Mamuli oke aloha ika aina am, L-1 • . a '"' mapao no ke kaua, u a hookuuia ae la kekahi du„ ™ a ° " ;l kuaina, a kowlali Ja keia mau koa ona EE" ° M '" ila ka Hema hoi. ua nui k a hauoli ona kanaka i hool° a , '. c ' ler;,l '' , huli ua" Wekaua aĪ ™ Dewty la Sepania ma Manila, me na mokukaua A °, A<!lmara,a o Kina. Oka lanaki.a i loaa «i a maCo m £%? * ° ka mea nana i alako alm ? a Amenka e hoonee kaua no pllinine^""" Ma ka la 13 o Feberuari, 1800, akah; « 1 , kohu piha ma ke kulana Adimarala, eia nae aolrTn CWey iaia; aole mamuli o kona ikaika ole e hoonin ,i. ma ' ° Manila oka ikaika nona e paa iho ia wahi. Ua m»,."!!-'"? •' °ka loaa nia ka nuku okt awa o Manila, a lawe ae >a i t! lu '" °' a ' na pap " kaua ma Cavite. e a< ,a ' o na MokuVa hoonuaia o Generala W. Merritt i alakai aina i hoounaia no Mamla. ame a mau ko . * " a P«alikoa kaua ke lawepio ia Manila ame ka paa pn ana ia w 31 18 I)ewe >' kaua i apono koke ia ai ka hoohui ana ia . uli no « keia an. j au me Amenka. r