Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 31, 3 August 1906 — ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE. [ARTICLE]

ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA

KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE.

MOKUNA I. KONA LA MUA MA KE KULA. He keikikane ame ke kaikamahine ka laua ia nianawa. Ua make | aku kekahi keikikane a laua i kona vva opiopio. O ke kaikamahine| ka hiapo, a o Aberahama iho ka mu'i aku. Ua hanau oia ma ka la X2 o Feberuari, A. D. 1809. Aole i kahea pinepine ia oia ma kona inoa ponoi iho, aka, ua kapaia no oia o "Abe." Ua pili no keia inoa iaia, mai kona vva uuku mai a hiki i kona wa kiekie hanohano loa. No ka loihi loa paha hoi o kona inoa ponoi, kekahi kumu o ka hoopokoleia j ana. Ehiku na makahiki o Aberahama i kona wa i hoouna mua ia aku ai i ke kula o kekahi kanaka i hele mai a noho ma ia'wahi, o Hegela k<sna inoa. Aole he kula, aole hoi he halekula malaila, a ua kakaikahi loa ka poe i ike i ka heluhelu buke. 0 keia Hegela, ua ike no oia i ka heluhelu ame ke kakaulima ana, aka hoi, ma na mea naauao e ae, ua nele, aole loaa iaia. Ua a o aku oia i kekahi mau keiki ma kona hale iho, a o Abe hoi kekahi me lakou. No ka makemake loa o kona mau makua e loaa iaia ka ike ame ka naauao; nolaila hoi, ua malama laua i ke kauwahi dala, i mēa e hoouna aku ai iaia ma keia kula i mau pule. Ua manao no hoi laua he keiki akamai o Abe; nolaila, ua hooiaio np oia i ko laua manaolana ana nona. Ma kekahi kii mua i hoikeia mai, ua ike ia o Aberahama me kekahi buke weluwelu ma kona lima. He kumumua no keia buke. O na buke apau a lakou la, he Baibala, he Ui, ame keia wahi buke nohaehae hoi. Aole i kahikoia o Aberahama me na lole maikai, no ka mea, he poe ilihune lakou. O kahi lole ma kona kino, o kona kapa wale no ia, aohe kapa e ae. Ua hauoli loa o Abe no kona hele ana i ke kula, a i kona hoi ana mai hoi, inai ke kula mai, he nui loa na mea ana i ha i aku ai i kona mau makua. "Ua pomaikai loa oe, e kuu keiki," wahi a ka makuakane. <4 Aole au i hele iki i ke kula, mai kuu wa opiopio mai." ' Ninau mai la o Abe; "No keaha la kou mea i hele ole ai i ke kula?" "No ka make ana o ko'u makuakane i na Inikini; nolaila hoi, ua 3ilo ko'u ikaika, ame ko'u manawa apau, i ka imi ana i ke ola no kuu kino. Eia hoi kekahi; aole he kula hoonaauao, ma ko'u wahi i noho ai." 1 mai la ka wahine; "Ano ea, e ha'i ae oe ia Abe, i ka moolelo o kona kupunakane, ka mea hoi nona mai kona inoa, a he mea pono no iaia, e lohe i kana mau hana." "Ua kapaia anei au- mamuli ona? M wahi a Abe. "Ae, ua lilo no kona inoa ia oe, a he mea pono no hoi ia oe, ke lohe i na pilikia o kona wa," wahi aku a ka makuakane. "E hai mai oe ea. Ua makemake no au e lohe. Ua make anei oia i na Inikini?" "Ae, e ha'i no au ia oe, i ke ano o kona make ana." "Ua hanau oia ma Virginia, a ua hele mai oia ianei i ka makahiki 1780, kokoke kanaha makahiki i hala iho nei. He keiki uuku wale no au ia manawa." "Pehea la kou uuku, ua like anei me ko'u?" wahi a Abe. "Aole, ua'uuku iho no au, elua a ekolu paha ko'u mau makahiki ia manawa; oiai hoi, o ka muli hope aku no au o ko makou ohana> He waonahele wale no keia wahi, i ka manawa a makou i hele mai ai a noho maanei. Ua kakaikahi loa na haole maanei ia wa, a ua nui loa hoi ka inaina ana o na Inikini ia lakou." Ninua hou mai la o Abe: "Heaha la ka mea a na Inikini i inaina aku ai i na haole?" "No ka mea hoi, ua hele mai na haole a noho maanei, a ua kipaku aku ia lakou, (na Inikini hoi,) mai ko lakou aina ponoi aku. "O ka hana mua a kou kupunakane maanei, oia no ke kua iho i kekahi hapa o na ululaau, mai kona aina ae. Ua hooikaika no oia, oia wale iho no ma keia hana, i kela makahiki keia makahiki. He hana pilikia keia; no ka mea hoi, ua pepehi malu na Inikini i ria haole noho mehameha; nolaila, ua lawe mau oia i kana Pu maloko o ka ululaau. He poe menemene ole lakou (na Inikini). I kekahi manawa, ua ptpehi no lakou i kekahi ohana okoa, kokoke ma keia wahi; a nolaila, hoakoakoa koke iho la na haole apau e alualu aku i na Inikini, aole nae i loaa ia lakou. "Ua noho kou kupunakane maanei eha makahiki, alaila, ua pepehiia oia e na Inikini, oiai oia e hoomakaukau ana i kekahi apana aina, he mau mile ke kaawale mai ianei aku. Ua noho mehameha oia ma ka ululaau, a ua manao makou, i ka hiki ana mai o na Inikini, ua pepehi hikiwawe lakou iaia, me ka loaa ole hoi iaia o ka manawa e ki\ aku ai i kana pu." I mai la o Abe: "Pehea la e maopopo ai ia oukou, ua noho me ? hameha oia?" "No ka mea hoi, ua loaa ia makou kana pu ma kahi ana i waiho ai, a ua loaa no hoi ia makou kona kino kupapau, ma ka aoao 0 ke kua laau ana i oki iho ai, a ua mamao aku oia mai ka pu aku." "Heaha la ke kumu o ka lawe ole ana o na Inikini i kana pu ?" "No ka loihi aku o kahi i waiho ai o ka pu, aole lakou i ike. Ua manao paha lakou, aohe ana pu. "No kona hoi ole ana mai ia po; nolaila, ua manao makou, ua ih mai kekahi pilikia weliweli maluna iho ona. Ua imiia oia, a ia kakahiaka ae, ua loaa kona kino kupapau. Ua lole na Inikini i ka ili lauoho 0 kona poo, a ua lawe pu aku hoi i ke ko'i lipi. "Ua kaumaha loa makou i ka lohe ana mai i kona make ana, a ina i hoihoiia mai kona kino kupapau, me he mea la no, e make ana makou apau. Oia wale no ka mea i malama, a i hoolako mai hoi ia makou i ka ai. Pehea la e ola'i makou ma keia waonahele- oiai hoi, ua liiki mai imua o makou na pilikia, aole nae i akaka ka hopena." "Heaha la ka oukou i hana'i?" wahi a Abe. "Ua nialama no ko.u kupunawahine ia'u me ka pilikia no. A o ko'u mau kaikuaana, ame ko'u mau kaikuahine hoi, ua nunui ae no lakou; a ua pau hoi lakou i ka haele nui aku ma kahi e e imi ola ai. Elua a ekolu paha makahiki ma ia hope mai, owau no kekahi i hele aku, a ua nele no hoi au i ka home ole, a hiki mai i ko'u wa i mare wahine ai, a hele mai e noho maanei, aole o kanamai ka nui o ko'u mau pilikia ia wa kamalii, oiai hoi au e noho malihini kuewa wale ana 1 o a ianei me ka home ole. A o ko'u pono, o ka hele aku paha ma kahi e,'i loaa mai ko'u ola, a o ka noho iho paha hoi me ka pilikia loa i ka pololi." "Pehea la auanei oe ke make kou makuakane, a hele kuewa aku oe e imi wale ai i kou ola iho iwaena o na malihini?" "Pomaikai maoli oe i ka pakele ana," wahi a ka makuahine. ! "Aneane hiki ole paha ia oe ke hoomanawanui aku me ia, e kuu keiki aloha." Aole hiki ia Aberahama ke pane koke mai ia manawa, no kona kaumaha loa i ka lohe ana. Olelo hou mai la kona makuakane iaia penei: "He nui loa na mea'a'u i lohe ai, mai kou kupunakane mai, no ia wa pilikia. Iloko no o ka makahiki 1780, ana i hele mai ai, ua hele nui mai na Inikini e pepehi i na haole maanei. Ua kauohaia na kanaka apau e houluulu ia lakou iho, i mau puali koa, a ua

kohoia hoi o Daniela Bune, he kuaaina kaulana no Kenetuke, i Ka- ( pena no lakou. i "Ua waihoia na pualikoa apau malalo iho o Kenelala Kalaka. j nana e hooponopono. A i ko lakou heie ana i ke kaua, halawai pU| j aku la lakou me ka enemi, ma kekahi wahi i kapaia, o *Blue Lick.'| j Ma keia wahi, ua hooukaia kekahi kaua weliweli loa; a ua luku inoj I ia hoi ko makou poe koa, e na Inikini." 1 j Hoolohe pono aku la o Aberahama i keia moolelo o kona kupu-| ; nakane, a hauoli nui kona naau. "Ke ike nei oe, e Abe, i ka oi nui ana o kou pomaikai, mamua o kou makuakane, a ke ike nei 110 hoi 1 oe i na kumu o ka loaa ole ana iaia o ka heluhelu paiapala," wahi a fftiakuahine. | I mai la o Abe: "Ke hauoli nei au, no ka noho ole ana o na' Inikini maanei." "He pono no ia oe e kuu keiki aloha, e hooikaika nui i ke kula, i loaa'i ia oe ka heluhelu buke iloko o kekahi mau hebedoma; no ka mea hoi, he manawa pokole wale no e hiki ai ia Mr. Hegela ke a'o mai ia oe. "Pehea la ka loihi o ko'u wa e hele ai i ke kula?" wahi a Abe. "E like no me ka nui o kahi dala, e hiki ai ia'u ke uku aku i ke kumu." "Makemake no au e ike oe i ka heluhelu palapala, ame ke kakaulima ana, i noho naaupo ole ai oe e like me a'u nei; malia paha hoi, e loaa ia oe kekahi mau mea helu i kou wa e nui ae ai." "Olelo mai o Mr. Hegela ia'u, e loaa koke ana no ia u ka ike ke hooikaika au," wahi a Abe. I mai la ka makuakane: "Aohe o'u kanalua iki no ia mea." "E hiki no ia oe ke heluhelu i ka Baibala, a e loaa ana no hoi ia oe na mea maikai he nui wale, maloko o ia buke maikai, au i ha'i aku ai ia oe," wahi a ka makuahine. "E olioli mau ana oe ia mea," wahi a Linekona. "Ina i loaa hou ia'u ka wa opiopio, aole e ole ana ko'u imi ikaika ana i ka palapala. Ia manawa, komo mai la kekahi hoalauna, a pau ae la keia kamailio ana me Aberahama. MOKUNA 11. NO KE KAMAILIO ANA ME'KA HOALAUNA. "Aloha oe, e Mr. Linekona," wahi a ka hoalauna; "1 hele mai nei; au e ha'i aku ia oe, no kekahi kanaka i makemake mai e kuai i kou oiai hoi ua kamailio iki kaua ma ia mea i kekahi la i hala aku nei." I mai la o Linekona iaia: "Ae. makemake no au e kuai i kuu aina, a e hele aku hoi ma kahi i hookauwa ole ia'i na Nika." "Mahea oe e hele ai?" wahi a ka hoalauna. "E hele no au i Iniana. Aole i loaa malaila ka hookauwa ana i na Nika, a he hiki no hoi i ka haole ilihune ke noho kuokoa nona iho. Owai la ka mea makemake e kuai?" "He kanaka no i kapaia o 'Colby.' I keia la no ko'u lohe ana i kona makemake kuai aina." "Mahea kona wahi i noho ai?" "Aia no kona wahi malalo ma ka muliwai, aole nae au i ike maka iaia." "Aole oe i ike i kekahi mea e pili ana iaia?" "Aole, aka, eia wale no ka'u mea i ike, ua makemake nui oia e kuai i aina nonā ma keia wahi; a no ko kaua kamailio pu ana hoi i kekahi la mamua aku nei, nolaila hoi; hoomanao no au ia oe. Ina pela kou makemake, hiki no ia'u ke kauoha aku iaia e hele mai e kuai me oe i kou aina." "Pela no ko'u makemake, aka, aole nae au e haalele i keia wahi, a ohi mai au i na mea apau a'u e kanu nei." "Ina pela, alaila, he manawa loihi loa kona e kali ai, a kuai pu me oe i ka aina." "Ae, hiki no ia Abe ke hele i ke kula i mau mahina, no ka mea, ua hoomaka oia e hele i ke kula i keia la." « "Aole i hele iki ka'u mau keikikane i ke kula. Pomaikai no au ke loaa ia lakou ka lole, a i uwe ole hoi lakou i ka pololi." "He aneane like no ko kaua pilikia ma ia mau niea, aka hoi; no ka iini loa o Abe i ka naauao, nolaila, ua makemake no au e loaa iaia ka heluhe.lu,, ame ke kakaulima ana." "Aole anei e hiki ia Abe ke noho me ka naaupo ia mau mea, e like pu hoi me kona makuakane?" wahi a ka hoalauna. "Ua pilikia no wau i ka naaupo ana ma ia mau mea, aka hoi; pomaikai nae au ke hiki ia'u ke haawi aku i ko'u waiwai apau, i mea e ike hou ai au i ka heluhelu ame ke kakaulima." Kahaha iho la ka hoalauna, me ka i ana, "Ka! Ina owau, aole loa au e hana iki ana pela, no ka mea hoi; aole e loaa ana ka i'a, ame kai lole, ma ia mea o ka naauao." | "Pela paha, aole paha, aka, aole nae o'u makemake, e naaupo o Abē, e like me a'u nei." | "Ina i ike ole kona makuahine i ka heluhelu palapala, ina ua pili-| kia loa makou maanei." I "Ua like pu no hoi kaua ma ka naaupo." "Pela io no paha, aka, ua pilikia nae kakou apau no ka naaupo; a he mea no hoi ia e hoohaahaa ana ia kakou iho, e like pu nie na Negero." "Pela anei kou manao?" "Ae, pela no. Ke uumi nei ka poe hookauwa Nika, i ka laha : nui ana o ka naauao iwaena o lakou nolaila hoi; ma kahi i oi nui aku I ai ka hookauwa Nika ana, malaila 110 i oi loa aku ai ka hupo o na kanaka. E hiki no hoi ia lakou ke hookaumaha i ka poe naaupo, e | like me kakou nei, mamua ae o ka hookaumaha ana i ka poe naauao.", "Aole pela ko'u manao."

"Aole no hoi i lokahi like ko kaua manao ma ia mea." uahi a Linekona. "Ua paa ko'u manao e hele aku ma i h«.»«.#liaaliaa "ie ia ke kanaka, 110 kona lawelawe ana." "E loaa anei ia oe kahi e like rne ia?" wahi a ka hoalauna. "Ae," wahi a Linekona. "E loaa ana no iau ma kahi i nuho kuokoa ai na kanaka, kahi maikai, 110 ka mea hoi; manao ka poe !i«jokauwa Nika, ua naaupo kakou e like pu me na Nika; a ua kapa mau mai hoi na Nika ia kakou:" "He poe keokeo aeahaukae." "Aole o'u manao nui ma ia mea." "Owau 110 ka manao nui," wahi a Linekona. "Aia a hala ae kekahi mau malama, e haalele ana au i keia wahi." "Ea, ua ike paha kau keiki i ka palapala?" wahi a ka hoalauna. "Ae. ua ike no, aole nae nui loa." "Oi nui aku ko'u makemake e loaa iaia ka heluhelu palapala, ann ! ke kakaulima ana, mamua aku hoi o ka loaa ana iaia o ke kuleana aina, iloko o na haneri Eka he nui." "Lapuwale maoli kou manao," wahi a ka hoalauna. "Aole pela ko'u manao maoli. A lohe o Linekona wahine i ka laua kamailio ana. pane koke mai la oia ia manawa: "Ua oi aku no ko'u makemake i kona heluhelu ana i ka Baibala, mamua aku o ka loaa ana iaia o ka aina he nui loa." "Ka Baibala, ea?" wahi a ka hoalauna, me kana olelo hailiili wale ana. I mai la o Linekona wahine: "He kupaianaha maoli kau olelo hailiili wale ana pela, e Mr. Selby," (oia ka inoa oka hoalauna.) "() ka Baibala, oia no ka olelo a ke Akua, a he mea pono no hoi ia kakou e huli ikaika maloko o ia Buke, i loaa mai ai ia kakou na mea e pon«> ai, oiai hoi; ua makemake nui no au i ka'u mau keiki apau, e heluhelu lakou i ka Baibala, i kela ame keia la." "Pane mai la ua hoalauna nei i kekahi olelo hoohenehene i ka Baibala, ku ae la a hoi aku la." A mamua ae o kona hoi ana aku. Ninau mai la oia ia Linekona kane: "Pehea kela mea a kaua i kamailio mua ai, e kauoha aku ane» au i kela kanaka, e hele mai a kuai i ka aina me oe?" "Pela ko'u makemake," wahi a Linekona. "Anoai paha hoi, e hiki mai ana oia iloko o keia mau malama ae." Hoi aku la o Mr. Selby, he kanaka hupo a naaupo loa oia, ma ka heluhelu ame ke kakaulima ana, a ua hoowahawaha loa no hoi oia i ka pono oke Akua. Aole i maopopo iaia ka waiwai o ka ike. ame ka naauao, no ka mea, ua oluolu kona manao e naaupo kana map keiki, e like pu me ia. Aole hoi i iini kona naau ika noho kuonoono ana, aka oluolu no oia i ka noho aeahaukae mau. He kanaka inu rama loa oia: a ua kuamuamu mau aku hoi i ke Akua o ka lani, ma kona kamailio ana. Aole like o Mr. Linekonā me keia kanaka. No kona manao ikaika, me ka hoopono, ame kona ano Kristiano hoi, ua makemake nui loa oia e loaa iaia ka noho kuonoono ana; nolaila, noonoo pinepine iho la oia, i ka pilikia maoli o kona noho ana iwaena o ka poe hookauwa Nika, a mahope iho o kona noonoo akahele ana, paa iho la kona, manao, e haalele i keia wahi, a e lawe aku hoi i kona ohana, mu kekahi mokuaina kuokoa e aku. Hoi aku la o Mr. Selby, a i kona hala ana aku, olelo mai la o Mrs. Linekona. "Aloha ino kela kanaka hew T a nui. Ke makemake nei au, e makaala loa oe, e Abe, ma kekahi mau kumu hewa ona ekolu." "Ae, ua ike no au i kekahi o ia mau kumu," wahi a Aberahama. "Heaha ia?" "O kona hailiili wale ana." "He kanaka inoino loa oia, no kana hana ana pela i ka inoa o ke Akua." "O ke kanawai ehia kana i ku-e ai ma ia mea ?" I mai la o Aberahama, "O ke kanawai ekolu." "Mai hoohiki ino oe i ka inoa o lehova kou Akua, no ka mea, aole loa e hoapono ana o lehova i ka mea hoohiki wahahee i kona inoa. Puk. 20." Ua hoopaanaau pono loa o Abe i na kanawai apau o ke Akua, he umi. "Pela no, aka, pehea la ko ke Akua manao, no ka mea hou... . wahahee i kona inoa?" "Aole loa e hoapono ana oia i ka mea hoohiki wahahee i Kona inoa." "Ina pela, alaila, aole i pono loa na mea olelo hailiili wale." "E hiki paha ia oe ke hai hou mai ia'u, i na kumu elua i koe.** Aole hiki ia Aberahama ke ha'i mai, nolaila hoi; ha'i niai la kona makuahine iaia: "O ka hupo kekahi kumu." "Aole loa e hiki ia Mr Selby ke heluhelu buke no ka naaupo." "A eia hoi ka mea ino loa i keia kanaka, aole ona makemake iki e ike i ka heluhelu palapala, a no keia kumu ino, nolaila hoi; ua kuewa j wale oia ma o a maanei no kona naaupo." 1 "Aole paha oe i makemake, e Abe, e noho e like pu me ia?" | "Aole loa o'u makemake e lilo i kanaka naaupo ano like me ia." wahi a Abe. | "A ina pela, alaila, he mea pono no ia oe e imi ikaika ika ike amt | ka naauao, a e noho kupaa hoi mamuli o ka pono o ke Akuā, i pomaiI kai oe." A eia ke kolu o na mea au e makaala ai, "oia hoi ka inu ana i na :'mea ona." I Ninau mai la o Aberahama: "Ua ona anei oia i keia po?" I "Ae. ua ona iki no, aka, aole nae i ona loa, he wahi ona kahiohi'• i I wale no. aka nae, no kona inu rama mau, ua poino loa ia kekahi i kr.a | wai hoohehena kino." 'Aole f Dan.)