Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 32, 10 August 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA

MOKUNA VI. IKEA KA MEAHUN'A O KA HALELUA O ZEDENA. "Ea, ua loaa iho nei *hoi ka luahine ia lakou," wahi a'u i pane aku ai. 'Mai na kahakahana haina-ka stlika paha ka mea i loaa mai nei o kena noonoo ia oe?" "Ae, i haupu wale ae la 110 hoi au/' wahi hou a'u. Hiki aku la niaua i ka puka e komo aku ai iloko o ka lumi waina a e paa ana no ia pani. A ke nana aku me he mea la o ke ano r hooponoponoia ike kakahiaka iho oiano ia a maua e ike ia. Ano ka pouli haalele loa o loko o ka hale olalo. oiai he wahi ia ua kaa malalo o ka honua nolaila aole i hiki ke hoomaopopo loa. "Nlaanei mai/' wahi a'u. "Aohe pilikia oia wahi mai." Aka, lehe aku !a au i ka leo nui ana mai o Setipa me ke kuhikuhi ana aku o kona lina ilalo i ka papahele. Kana pono il\o la au a ike iho la i ke kulu an:c ka hapala koko nui. - Ma kahi kokoke i ka puka un hauka'e wale no Ike koko. A huli aku la no hoi o Setipa raa kahi a«jao no ka hulihele ana no, a huli mai la no hoi au no ka hoao ana i ka puka. Wehe aku la wau, ua paa. "Auhea o ic*epa?" i ninau mai ai o Setipa. "Auhea ka moi?" wahi no hoi a*u i ninau ae ai. No ka pihoihoi loa o Setipa a akahi no hoi au a ike i kona ano e, ua kau ae la oia i kana wahi omole waina uuku i kona waha ana i unulii ae ai niai ke eke ae o kona koloka a inu aku la he wahi oolopu. L'a hot hou aku ia hoi au iluna i ka lumiaina a lawe mai Ia i ke kope o ke kapuahi. A iloko o kq'u uluku nui ua paluku aku la wau i ke panipuka a ma kahi o ka laka i ki aku ai au he elua a ekolu piha pu, a hemo ae ua puka nei. "Homai i ahi na'u," wahi a'u, akk, aia o Konela Setipa ke hilinai la nia ka paia no ke koo ana iaia mai kona hina loa ana aku ilalo. oiai, ua pouli mai la oloko ona no kona kaumaha i kona haku. Nona iho, ua hoomaopopo oii: ua kau aku na haawina ehaeha paha maluna o kona haku, ka moi. Nolaila ua kii aku la wau i ihoiho kukui i ka l.iniiaina a mahope o ka ho-a ana ua hoi hou mai la wau no ka puka a'u i wawahi ai. Hiki mai la au iua puka la. Ama ke kulu koko a ? u e hoomaoy. »po la he ka'i laleni ia a me he la mailoko mai o ka lumi nona ka puka a'u e ku la mawaho. Komo aku la wau iloko ma kahi o elua paha i-a a hapai le la wau i ka ihoiho kukui a-kiekie ae maluna o kuu ])00. Ike aku la wau i na omole waina e waiho mokaki ana ame na nanana e kakau ana ma na paia. Ua halawai pu aku la no hoi me kuu mau maka ma kahi kuono aku he kino kanaka e-waiho ana iluna o ka papahele iluna ke alo. ua make. Hele aku la wau ma kahi oke kino e waiho ana me ka weliweli nui i na hana hoomainoino i kauia aku maluna ona a hu mai la ko'u aloha, no ka mea, o ke kino ia o losepa ke kauwa oiaio liana pololei,, i pepehiia no ke ku kiai oiaio no kona moi. Aole i li'uli'u, pa iho la kou poohiwi i kekahi lima kanaka a i kuu alawa ana ae o Konela Setipa ke nana iho ana maiuna o'u me na hiolnona o ke kunahihi nui. "Kuu moi! Kuu moi!!'' wahi ana i hoōho hawanawana ae ai. Alaila hapai hou ae la wau i ke kukui iluua no ka hoomalamailama ana e nana hele ana hoi ialoko. "Aohe ka moi oloko nei/' wahi a'u i pane aku ai. Pela i ikeia iho ai ka mealAma o ka hale hoomaha uhai holoholona o iea Duke o Settrela. MOKUNA VII. HOAUMOE KA MOI MA KONA KULANAKAUHALE. Hopu ae la wau ia a paa ae la iaia, oiai oia e kupouli ana no ke kaumaha a ka'i malie mai la iaia iwaho no ka lumiaina me kuu pani ana mai i ka puka mahope o maua, mahope o ko mua puka ana. Noho iho la maua me ka ekemu ole no umi paha minute a oi. Anaanai ae la o Setipa i kona mau maka me kona kuelima a mahope o ka hanu nui ana iho ua hoi hou mai la kona ikaika. A kani ae la no hoi ka uwaki halt # e kau ana i ka hora ekahi a hoomanao koke ae la oia ua hala ae la ke aumoe ia maua alaila, pane mai oia me ka leo malie o ke ano ikaika no nae: ' Ua lilo aku la hoi ka moi ia lakou?" "Pela i'o," walii a'u i hooho hooia aku ai> "e like me ka ke ka* naka oka eluke i pane ai ua holopono na mea apau. Heaha la kona kulana maoli i ka wa ona i lohe ai i na pukuniahi haawi aloha e kani ana i keia kakahiaka iho nei? Malia paha ua loaa aku iaia he lono? A i ka wa hea la i loaa ai iaia?" "Me he mea la i ke kakahiaka no ka loaa ana," i pane mai ai j Setipa. Manao wau ua hoounaia ae ia mamua oka lōheia ana o kou hoea ana no Setirela—me he niea la mai Zedena aku." "Ina pela, me ia no ka meahou o ka hele pu ana a po keia la. M wahi a'u i pane aku ai. "Ua ike no wau aole owau wale no ke kanaka i nele ole ka halawai ana me na alalai. Heaha la kana e noonoo nei e Setipa?"

"Heaha ka nana i kan? Aka, heaha kana e manao nu i keia manawa i kou manao ? Alaīla ku ao !a »au iluna a pane aku la laia: , "He mea pono ia kaua e hoi hoa no Setirela a e hoala aku i na koa apau. A kc ao!e e neie ko kakou pili mahope ona ma kahi o ke awakea o kā ia apopo." Kanao tho la o Setipa iloko o ka ekeeke o kona lolewawae a unuhi ae la i kona ipupaka a puhi malie iho !a mahope iho o ka hoa ana mai ke ahi mai o ka ihoiho kukui e a ana. "Malia, o make no ka moi ia kaua e hoolohilohi nei ianei/' i pane hou aku ai au me ke aoo nananki. Aka, noho maiie iho Ia no ke Konela me ka pane ole no kekahi mau minute. "N'a kela w-ahine lapuwale," wahi ana i hooho ae ai. "Manao wau ua kupaka paha oia me ka ikaika ke kumu e nakeke ai a lohe lakou. Eia nae, ke ike la wau i ka lakou hana. Ua pii mai lakou i kakahlaka nei a lawe ma-Iu aku i ka moi a e like me ka u » noonoo iho nei, ua huli aku lakou iloko nei a lohe paha i ka nakekeke i kela wahine lapuwale a nana. i ha'i aku ke kumu i loaa aku ai ka moi. Ina aole oe i-ae e hele i Setirela, ina me keia manawa aia oe ame a'u ame- Faletiza iloko o ka lani/' "A o ka moi hoi?" "Owai anei ka mea i ike i kahi o ka moi i keia manawa? v wahi no hoi ana i ui ae ai. '*Ina kaua,"* wahi hou a'u; aka, noho malie īho la no oia me ka pane ole. Alaila leo nui ae la oia me ke ku pu ana ae iluna: "Ea! ke hoonaueueia nei ka Duke Eleele e kakou!" "Ina pela e hele kaua/' wahi hou a'u i koi aku ai. 4 *A e hoonaueue iki ae no kakou iaia e pono ai e kuu hoaloha maikai/' wahi hou ana me na minoaka e pahola la maluna o kona helehelena nanaina ikaika, me ka aaki ana iho o kona mau niho. "E ae aku ana wau i kau. e kuu hoaloha, a e hoi hou ana kaua i Setirela. E hoea hou aku ana ka moi i kona kapikala ma ka Ia apopo." "Ka moi?" "Ae, o ka moi i poniia," wahi ana. » "Ua pupuleia paha oe?'' "A ina e hoi ana kaua a hoike aku i ka kakou hana hoopunipuni, heaha kau uku panai no ka hoopakele ana i ko kakou mau ola?" "O ka waiwaiio no hoi paha iloko iho o kakou," wahi a'u i pane aku ai. "A o ko ka moi hoi? Manao anei oe e hoihoi mai no na makaainana ko'iko'i o ka aina ame ka lehulehu pu no keia hoopunipuni 1 hanaia aku ia lakou ? Manao anei oe e aloha mai lakou i kekahi moi i ona ino loa a hu-a-puaa maoli, a no ka hiki ole ke poniia mamuli o ia. nolaila hoouna aku oia i kekahi kauwa ana e hoohalike ana me ia i pani ma kona wahi? "O, e ha'i aku kaua ua hanaiia oia i ka laau hoohiamoe—a aohe no hoi au he kauwa," i hooponopono aku ai au i kana olelo. "Alaila, lanakila loa o Mikaela Eleele." Hele mai la oia i o'u la a kau mai la i kona lima maluna o kuu poohiwi. "E kuu hoaloha," wahi ana, "ina e ae oe e paa i ke kalaunu me ke akamai o kou malama ana ia ōe, manao wau e pakele ana no ka moi ia oe. Eia ka'u. E hoi oe i ka halealii a noho ma ka nohoalii ma ke ano he moi.no ka pono o Rudolofo V." "Aka, ua ikeia au e ka Duke—a pau pu me kona poe kauwa." "Ae, aka aole lakou e aa e kamailio." wahi a Setipa i leo nui ae ai. "Ua loaa pono\o lakou ia kakou iho no. Pehea e hiki ai ia lakou ke kiunakaia ia kakou me ko lakou kumakaia ole iho no ia lakou iho? E like paha me keia 'aole o oe ka moi no ka mea ua lawe maluia e makou ka moi a ua pepehi ma-luia e makou kana kauwa? Hiki anei ia lakou ke olelo pela?" Ua komq koke mai la ka malamalama iloko o'u mai na hooaiai noeau ana mai a ke Konela. Ike koke iho la no wau i ka hiki ole ia Mikaela Eleele ke kamailio ina no ua ike oia ia'u a ike ole paha. A ina no e hoike mai oia i ka moi aole no he mea hiki iaia ke hana. A o kona poino loa no ia. Hoomaopopo loa iho la wau i ka malaelae o ko makou ala. aka, o ka hoi hotl ana i Setirela e noho moi uhiuhi ai he hana kunahihi loa ia. "Mamuli au ikeia," wahi a'u. "Pela paha. aka, ke helu nei na minute i ko lakou ke ana. A maluna ae o na mea apau he mea pono e loaa i moi iloko o Setirela, a ina aole pela, alaila. e lilo ana ka nohoalii ia Mikaela —pau pu me ke kalaunu. A heaha aku la ka bopena o ka moi? E ka makamaka, he mea pono loa ia oe e hoi i moi 110 Setirela." "Malia paha e pepehi aku ana lakou i ka moi?" i hooninau aku ai au. "E hooko io no lakou ina aole oe e hol i moi no Setirela." "Malia paha,.ua hookoia, e Setipa?" " * "Ina ua make oig: i keia manawa mamuli o ko lakou pepehi ana, alaila, aohe he moi kupono e ae no Luritania nei mawaho ae 011. O oe wale no, a o oe no ka moi. Ua like no kou kupono no ka Hale o na Elapoga*»e like me keia Mikaela Eleele. A oiai, o oe no ka mea 1 poniia aohe he hana i koe o ka noho wale aku no ma kou nohoalii. Aka. aole au 1 manao ua pepehi lakou iaia. a aole no lakou e aa e pepehi iaia ina oe e nolio ana ma ka nohoalii. E aa anei lakou e pepehi iaia i mea nou e noho mau loa ai malaila? Aole. Ma keia kuka ana a maua ke ike la wau ke hele loa la ka maua mau hoolala i ke kuahewahewa loa, oi loa mamua o ka papahana a makou i hoohana mua iho ai a lanakila. Aka ia'u e hoolohe la i ka Setipa mau hoakaka ke ike la *no wau i ka oiaio ame ka ikaika o ke

kakooia o ko makou aoao. A no ko'u opīopio no ia mau U ame km ikaika maikai no o ko'u kino a no ko*u ike ole no hoi ta mea he snaka u ame kuu ike pu ana iho he hana ta i haaii-iia mai u*n na'u e hana no ka hoopakele ana a ina e hala ana ia mea la u he pomaikai ka loaa hou he manawa o ia mea T nolaila, hooholo iho la wau e liooko. M Maha paha o loaa pono mai au?" wahi a'u i pane aku ai. "Pela paha. aole paha. Ina kaua no Setirela. Aohe j>ono hi kaua e noho k>a iho maanei e loaa mai auanei kaua i na enemi me be mau ioie la e po'ipuia ana e ka popoki. **E hoao wau e Setipa." "A e pono ana no f " wahi ana. "Ke manaoiana nei au i ko Iako« lawe ole ana aku 1 na lio. E hele ae au e nana." "Aka. e kanu paha kana im losepa ?" "Aohe manawa e Luilofina." "Ina pela na'u no e hana," wahi a u i pane aku ai. "lna pela e laulima pu aku kaua i holo ka hana. E hapai mas oe a e hele hoi au e nana i na lio. Hoi iho no hoi he kanaka maikai oia i makemakeia e kona haku alii. Aloha no o losepa liilii." Ia Setipa i hala aku ai ua kū aku la au i ke kino make o losepa. Hapai mai la wau iaia a ma ka puka e puka loa akn ai iwaho ua hookuu iho la au iaia ilaio. A ia manawa no hoi i hoea mat ai o Setipa. "Aohe pilikia o na lio," wahi ana. "a ua lawa hoi kaua me na Uo hou ikaika. Aole lakou i lawe aku i na lio. A o kekahi no hoi aole kaua e hooluhiia ana i ka eli ana i lua." "Aole au e hele ana a kanuia oia e a'u," wahi a'u i pane aku ai me ke ano kuoo. "O. aole hiki ia oe ke alo ae. E hele ana kaua me ka hooluhi ole ana ia kaua iho." "Koe au. O oe no ke hele e no Luritania." "Ina pela e hele mai oe e nana nou iho i pau kuhihewa," wahi ana i pane mai ai ia'u a komo mal la iloko o'u ka ha'oha'o no kana olelo. aka, iau iloko o ia ano aine kona pane leo hou ole mai ia'u na huki aku la kela ia'u mawaho o ka puka.» Aia ka mahina i kela manawa ke napoo la, aka, ua ike aku la wau, he poe e hele mai ana ma kahi o ekolu hanen i-a ka mamao mai ka hale aku e pii pololei mai ana mai ke alanui mai o Zedena. I ka'u ike aku aia ko lakou nui ma kahi o ewalu a eiwa paha. eia nae, aia he eha q lakou maluna o na lio a o ka hapanui e helewawae ana. Ike pu aku la no hoi au i na meahana nialuna o ko lakou hokua, ke kopa-la ame na kipikua. "Xa lakou i hoomama mai i kau hana," wahi a Setipa. "Ina kaua." Ua pololei io no kuu Konela, no ka mea, i ka nana aku, o ka poe e hele mai ana, o lakou no na kanaka o Duke Mikaela; i hele mai paha e uhi i ka lakou hanaino i hana ai. Ua pau loa ae la Jco'u pohihihi, eia nae, punia mai l.i wau me kekahi noonoo ano-e, nolaila, hopu aku la wau ia Setft«i a kuhikuhi aku la iaia i ke kino make e waiho ana. "E ke Konela," wahi a'u, <l he mea pono ia kaua e paio aku i kela poe!" "Aole no i maikai loa ma ko kaua aoao, no ka niea, he elua wale no kaua, aka, aole e hewa ko kaua hoao." Alaila pani malie mai la maua i ka puka.a hele mai la maua maloko mai o ka hale no ka puka ohope a malaila mai maua o ka puka ana. A ma ia wahi no hoi ko maua mau lio kahi i ku ai. "Ua makaukau anei kau pu-panapana ?" i ninau mai ai o Setipa. "Aole, aka o ka'u." "Ina pela o ka kaua like no ia," i lokahi mai ai o Setipa. Kau ae la maua maluna o ko maua inau lio me na pahikaua ma ko maua mau lima, alaila. kali malie iho la maua no elua paha minute. Lohe aku la maua i ka hele ana ae o ua poe nei ma kahi aoao o ka hale a hiki i ko lakou ku ana iho, alaila pane % leo nui ae la kekahi. "E lawe mai iaia iwaho nei i keia manawa." "I keia manawa," i hawanawana mar ai o Setipa ia'u. A i ka pa ana no o na opi o ko maua mau lio i na ke-pa, o ka laua holo aku la no ia a i ka manawa pokole i hui aku ai maua me ua pot nei a o ka lioomaka iho la no ia o ke kaua. A he kaua hahana hoi kau—he ewalū ma kahi aoao inai a he elua hoi ma kahi aoao. Uaj ha'i mai o Konela Setipa ia'u mahope o ke kaua ua loaa pono aku no kekahi o ka poe kumakaia o ka hooilina moi a ua ha'i aku no hoi au i ka loaa pono ana aku, no hoi he elua mau kanaka i ka'u pahikaua. A no ka amaamau loa ana mai o na enemi me ke kani hoomaumau ana o ka lakou mau pu a no ia ikiiki nui ame kuu hoomanao i ka pono o ka nohoalii o ka moi ua hoohuli ae la wau i kuu lio a mama ana i ka holo— L holo i pakele. Uwa aku la wau, ia'u e mama ana i ka holo me kuu lima e ani haaheo ana, a ia manawa no hoi i loaa lihi mai ai kuu manamanalima loihi mua i kekahi poka i kiia e na enemi. Ua huli pu mai la no hoi o Konela Setipa ma ko'u meheu a mama ana no hoi i ka holo. 1 "Ea loaa aku la na hoaheie o losepa liilii," wahf ana i pane mai ai ia'u ma kona manawa i kaalo ae ai ma kuu aoao. "Ae," wahi a'u i pane aku ai, ia'u no hoi e umiki,ana i kuu manamanalima a ka eha e konikoni la; "no ka mea, ua maopopo loa ia'u ua loaa pono aku nei kekahi i ka'u hauna pahi." "0 ka'u pahikaua no hoi kahi i ai manu aku nei," wahi hou a Setipa. "Pehea la, manao anei oe, ua loaa ia lakou ka hoomaopopo ana no kaua ?" "Pela ko'u manao," wahi a'u i pane aku ai. "O kela kanaka nui a'u i paio aku nei, ua hooho leo nui ae oia, 'e, ka moi la!' ia u i pahu aku ai iaia me kuu pahikaua." "Maikai! maikai!!" i hooho leo nui ae ai o Setipa. "Ke naueue io nei kakou ia Mikaela Eleele." Mahope iho o ko maua hoomamao iki ana mai na enemi aku, ua ku iho la maua no ka wa-hi ana i ka eha o kuu manamanalima i ke koko no hoi e kahe ana. He mea oiaio, ua eha kuu manaamanalima, oiaf, ua aihi ae ka ili a loaa aku ka i'o, eia nae, aohe i haki ka iwi. » A paa kuu manamanalima i ka/wa-hi ua hoomaka aku la maua i ka holo a ia maua e mamao loa aku ana mai ka hale uhai holoholona aku o ka Duke pela no hoi i emi loa aku ai ka noonoo nui ana no ka hakaka ana me na kumakaia o ka hooilina moi. He loihi no ia liolo ana a maua me ka ekemu leo ole. a aia no ho» ke wena o kaiao e wehe mai ana, ia manawa no hoi i pii ino mai ke anu o ke kehau. A mamua pono no hoi o maua ke kulanakauhale o Setirela. A mawaena o ka hora ewalu ame ka hora eiwa i komo hou aī maua iloko o ke 'kulanakauhale ma ka puka-pa a maua i puka ai i ka po i hala iho. Ua hoomau aku no maua no ka halealii a ma ke alanui no a maua i hele ai i ka po i hala iho. malaila no maua e hoi la. a me ka lnhi no hoi maua e hoi ana e like me ko maua mau lio. A ua oi loa iho no hoi ka mehameha loa o ke alanui mamua o ko ka po i hala iho ame ia ano no hoi ko maua halawai ana a hiki wale i ka puka-pa oka uuku a maua i haalele ai i ka po i hala iho. A ilaila no hoi maua i halawai aku ai me ke kanakahana a Konela Setipa i hoonoho ai e kiai ia maua. "Ua holopono anei ka hana?" i ninau mai ai ke kanaka. "Ae ua pono." wahi a Setipa. a hele mai la ke kanaka i o'u 1a a lalan mai la i kuu lima a honi iho la. "Ua ehaia ka moi?" i hooho ae ai oia. "He wahi pohole wale no." ia'u i pane aku ai, a lele iho la no hoi au ilalo mai ko'n lio iho." "E hoomanao, e ke kanaka, aole hookahi leo no keia mea/* wahi a Setipa i kauoha e ku ai. "Eia nae hoi. he makehewa ka'u a'o aku ia oe ke keonimana a'u i hilinai nui ai." Eeke wale ae la no kona mau poohiwi me ka pane leo ole mai. Uole l pM.) < i