Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 34, 24 August 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

MOKUNA VIII. i HUI HOU ME KUU HOAHANAU AOAO PALUPALU. !

moi NVU iH ° ' kda manawa - ua ake maoli „0 wau ina aoie au oka aj a "° ia h °'» aohe ou manao "«i »ka Kasana Mikaela wahi e hele A! o Kasana Mikaela. Aole au e kahea iaia ma ia inoa, aka, e kahea mau no wau laia, ka Duke o Setirela." "E kahea anei oe iaia i kou wa e hui ai me ia?" i ninau aku ai au no ka hoomaopopo ana. "Ae, e kahea no wau iaia, malalo o ke kauoho a ko makuakane," (ka makua o ka hooilina moi maoli). "Ae, ke ike la au. A malalo hoi o ka'u kauoha?" "A e kahea no wau ma ia inoi. ina ia o kau kauoha," wahi hou a Falevia. O, pela, i hooho ae ai au. "He mea pono no ia kaua e oluolu aku 1 ko kaua Mikaela maikai." A o kekahi kauoha paha au la oia ko'u ike pu aku i kona mau! hoaloha la?" | O na hoaloha eono anei ona kau e manao nei?" i ninau akul ai au. "A e kapa anei oe ia lakou he mau hoaloha nona?" 44 Ma ke ano maa mau la, ae, he kapa wau pela. Aka, ke kauoha aku nei au ia oe e hookipa ole mai oe i kekahi o iakou ina aohe ou makemake." "Koe oe," i pane mai ai kela. "No'u iho, ea, aohe a'u kauoha." A ia'u i hoopau ae ai i ka'u olelo ua lohe aku la maua i ka uwa leo ana mai waho mai. Holo aku la o Falevia no ka pukaaniani. "Oia kela," i hooho ae ai oia. 4 *o ka Duke o Setirela." Minoaka wale aku la no wau me ka pane leo ole. Hoi mai la no hoi kela a noho iho ma kona noho. A noho hamau iho ,la maua no kekahi mau minuke. Ua hamau pu iho la no hoi ka ikuwa ana mai owaho, aka, ua lohe akiv ia wau i ke koekoele mai o na kapuaiwawae iloko o ka lumi hookipa. Hoomaka hou ae la au e kamailio ma na mea pililaula no kekahi manawa. A i kuu puiwa nui ua ku ae !a o Falevia iluna me ka puili ana ae i kona mau lima i kahi hookahi a ninau mai la ia'u me ka leo. hikilele: "He noeau anei ia ou o ka hoohuhu aku iaia?" j 4< H§aha? lawai? Heaha hoi ka'u hana e huhu ai oia." I "Ma kona kali loihi mai hoi paha," wani hou ana. j "E kuu casana maikai, aole au makemake e " "Alaila, e ae aku anei oe e komo mai oia?" <4 0, e hookomo mai iaia ke makemake oe," wahi hou a'u. Nana mai la kela ia'u me ke ano pahaohao. . 4< Ano-e no hoi oe!" i hooho ae ai oia me kahi leo nahenahe. "He mea oiaio. aohe he mea hiki ke hoolaunaia mai ia'u ina o oe kekahi me a'u." A ma keia wahi Ia i ano puhili ai au i ka hana ana oia mau rula o ka Ohana Elapoga, aka nae, ua hala ae no ia puumake o u. 44 He wahi rula maikai loa kela i ko'u manao," wahi au i pane aku ai, 4< eia nae, ua poina maoli no wau. A ina hoi owau wale no me kekahi mea okoa aku, aole anei e hiki ke hoolaunaia mai ia oe .'' "O, ua ike no oe ia mea e like me ko'u maa," wahu ana me ka nanaina pahaohao maluna ona mamuli o keia mau hana a ti. "He mea hiki ole ia'u ke hoomanao mau i keia mau rula kamam apau," wahi'a'u i pane aku ai, me ke komo ana mai o ka hoonaukiuki īloko o'u no ko Faletiza hoomaopopo mua ole ana mai īa u maluna oia inau mea. 4< Aka, he mea pono ia'u e hoomaopopo no lakou. Ku ae la au iluna, wehe aku la i ka puka a komo aku la iloko o ka lumi hookipa. Aia iloko olaila e noho ana o Mikaela Eleele, kokoke ika puka aniani me ka nanaina hakumakuma. ba ike pu aku la 110 hoi au i na mea apau e kuku ana iluna a koe o Faletiza o.ai e noho ana no kela iluna o ka noho paipai nui e hoomahie ana no kana ipo, ke Kaunawahine Halega. . . , • T - ~,,1 Ua ku koke ae la ka Duke iluna ta u . komo aku ai.. Ua loaa, pu aku 110 lioi ia'u ka hoomaopopo i ka makemake ole o ka. dukc 1 kuu kapena' e hoohie nei. Hopu aku !a au , kona l.ma no U U.u, lima aloha ana a hopu'.nai la no 1.0. o.a Ano kou ohaolia loa aku' iaia ua huki koke mai la wau īa.a īloko o ka lumi o ke kaika mahinealii e noho ana. ; 0r , 0 ; ī-n* "E kuu Casana," wahi a'u, "ina wau 1 ike mua e.a oe l ane. .na aole au e hoohakalia koke i ka noi aku 1 ke kaikamahinealn Jcii mai ia oe no ka lawe aku i ona la. , , Ua haawi mai la no o Mikaela Eleele 1 kona hoo ™ a ' ka '' a " aole nae nie ke ohaoha. aka, me ka haka-nu no. He maopopo he kanaka paa rula o Mikaela Else!e e.a nae, aole . la«a na paa rula ona e huna iho i ke ano-e o kona helehelena ame lona kulana A ua manao no hoi au ua hiki loa . ka mea-e amanhn.ho.ehoo maopopo i kona ano-e. he ano-e oka 1,1, no u, no kuu . pih me Fafei Aka, ua malama ,mai no wau īa u īho, ma ka ho.ke ana aku ko'u hoomaopopo ole ia mau hiohiona ona. Ke >ke pu> no hm a aia oia ke hoopalaimaka wale mai la no .a u ma kona wale ana owau kona casana (hoahanau hanauna) aowau lo no ho. ka moi. Ke ike pu la no hoi au, i kona īke no aole owau ka moi, aka, ua humuhumuia kona waha a hiki ole īa.a ke pane maoli ,a . "Ua ehaia ko lima e ka moi," wahi ana 1 pane mai ai. "Ae ua eha no," wahi a'u. "I nahuia e ka 1110. I hoopaani wale akū no hoi au, a oiai, he ilio ano huhu mau no kela, a hikiwawe no hoi o ke'nahu mai no ia." , Minoaka' iho la oia a kau mai la kona mau maka malupa o \\. <4 A aole anei e hoopoino mai ke moku nahui ui mai ai ka ull Falevia. " . , f "Aole mai keia ano nahu mai," wahi au, nia paha au Inaa\vi he manawa nona e nahu holionu loa iho ai ina paha ua pilikia loa e tviiu 44 A he mea maopopo loa," -wahi hou a Falevia, "e pepehna oia "Aole i keia manawa," %vahi hou uu. "E kali ana makou ina e| lilo ana keia eha \ niea aai loa e pilikia ai. alaila, e make no oia, aka hoi, ina e ola mai a maikai loa, ala»la, e hookuuia no ka holoholona., Heaha anei ka hewa oka iho?' . 44 Alaila aole no hoi oe e paam hou me ia -ke make oia, wahi hou ana a hamau loa hoi ka duke. "Aole no paha. M . . . "A ina hoi oia e oU ana aole e pepehua. aole anei oe e paani hou me ia," i hoomaopopo liou mai ai o Fatev!a. "Malia paha e paani hou no wau me īa "A malia o nahu hou mai no kela īa oe, wahi a i pane mai ai me kahi minoaka. > "Me he mea la pela i o no, wahi au. Hoopio koke iho la no wau i ka f u mau hookaau kamaiho ana maluna o ka ilio a hapai nui aku la wau i na ano maikai apau o kini hoahanau Mikaela Eleele i mea nona e hoomaopopo loa mai ai he maikai a hemolele wale no ko u manao nona. E hoomaikai ana no ho! au i ka hiehie o kona mau pualikoa malalo ona ame kana mau hookipa ana o ka la poni moi. A haawi pu aku la no hoi au 1 kou hoomaikai no kana lokomaikai no ke kuleana o ka hauoli ana ma kona hale uhai holoholona, Aka, ua ku koke ae la no oia a mahope iho o kona haawi walu kumupale ana ame kona aloha hope ua haalele iho la oia ia maua. Eia nae, mamua o kona pahemo loa ana mai ka puka o ka lumi ua pane mai la oia:

| "Aia he ekolu o u mau hoaloha i makemake e ike i kou Hano- j i hano, a eia iakou iloko o ka lumi hookipa nei." | | Hui koke aku la au me ia me ko"u hookomo ana aku i ko'u • I lima iloko o kona a kuikuilima pu aku la me ia iloko o ka lumi hoo- ; f kipa me he mau hoahanau ponoi la i pili aloha maoh. Peahi aku la |o Mikaeia Eleeīe i ua mau hoaloha nei ona, a hele mai la he ekolu | rr.au kanaka imua o maua. . J "O keia mau keonimana la/' wahi a kuu hoahanau Mikaela I Eleele i pane mai ai ia*u me na olelo waipahe o ke kulana keoni-j I mana. e hojke maoli ana no i kona kulana keonimana maoli no. **o - I lakou kek&hi o kou mau kauwa hoolohe 4oa a oiaio, a he mau hoaloha pilipaa loa no'u." "A mai ke yoo mai no hoi a ka hi'u," wahi a*u. "ua olioli nui au i ka ike ana ia lakou." l'a hele pakahi mai la lakou e honi i kuu lima—o De Gotita, he kanaka pioeoe loihi poo lauoho kaku oia me ka umiumi i hamo ailaia; o Ba>onina he kanaka Bclekiuma oia. he kanaka pahaahaa 1 nona ke kino pu'ipu'i. poo ohule. nona paha na makahiki ma kahi { 0 kanakolu a oi: a o ke kolu he kanaka Pelekane oia ma ka inoa o* j Dikarita, he kanaka helenelena loihi. lauoho i oki pokopokoia. | I He kanaka kino maikai nae. He nui kona mau poohiwi, he ano I ! kihikihi no a he palanaikī mai no olalo ona. He kanaka ikaika ma! jka hakaka. aka. he kanaka kekee nae ma ka'u hoomaopopo aku. UaJ I kamailio aku wau iaia ma ka olelo Beritania me ka hoohepa ana ao'| 1 i ka'u namu ana me he kanaka Pelekane ole la, eia nae. ua hoo-j | maopojx) koke aku la wau i kona minoaka ana iho. aka. ua hoopau i koke iho la oia no kona makemake ole e ikeia kona hoomaopopo ana | 1 ko'u ikeia e ia., j j "Alaila. o Mr. Dikarita kekani iloko o keia nanehuna," wahi | a u e noonoo la. | A mahope iho oka haalele ana o kuu hoahanau Mikaela Eleele ame kona mau hoaloha ua hoi hou mai la wau i ke Kaikamahinealiī no ka haawi ana i ko'u aeliu iaia. A e ku ana oia ma ka puka. Haawi aku la au i ko'u aioha iaia me kuu paa ana mai i kona lima !iloko o ko'u. "E Rifdolofo," wahi ana i pane mai ai ia'u me kahi leo nahenahe haahaa, "e* akahele me ka nana pono ana." "Nokeaha?" "Ua ike no oe—a aohe no hoi hiki ia'u ke ha'i ae. Aka. e noonoo i i kou ola e kau nuiia mai nei e na pono e ae o Luritania.' "Ia Lur:tania wale iio r«nei au e akahele loa ai i ka malama ana i ko'u ola?" i ninau hou aku ai au iaia me ka leo nahenahe. Pii koke ae la ka ula ohelohelo apuni kona papalina. "ī kou mau hoaloha pu no hoi kekahi," i pane mai ai kela. "Hoaloha?" ' / 4, A i koii casana nei no hoi kahi," i hawanawana mai ai oia, "kau kauwa aloha hoi." Hiki ole loa iho la ia'u ke olelo hou. Hapai ae la au i kona lima a'u e paa la a honi iho la a puka mai la 110 ka hoi ana. Mawaho mai i loaa mai ai no hoi o Kapena Faletiza e hoomai hie ana no me kana ipo ike kanaka kiai eku aku ana no. Ame ia | ano iho !a no i naalele iho ai maua i ka halealii o kuu hoahanau aoao palupalu. MOKUNA IX. O KE PAKAUKAU HAO INU KI KO'U PALEKAUA. I kekahi'la komo mai la o Konela Setipa iloko o kuu lumi, a i kiola mai la imua o'u he leka, me ka pane ana mai: "Nau kena leka, a me he mea la na ka waliine mai, 110 ka mea, ! i ka'u ike, he limakakau wahine maluna o ka leka. Aka, he mealiou nae ka'u." "Heaha kela?" "Aia ka moi iloko o ke kakela o Zedena," wahi ana. "Pehea i maopopō ai ia oe?" 4, N0 ka mea, aia kekahi hapa o eono ilaila. Ua. huli aku nei au a loaa aku nei ia'u ka ike aia i'o no lakou ilaila. O na kanaka o ka duke ilaila, oia o Lanegama, Kareiisitina ame Rupa Haneza opio. he poe ahikanana wale no a e like me ka oiaio o'u e noho nei i Setirela nei pela ka oiaio o ko.lakou noho ana i Zedena." •'Pela?" "Pela," wahi hou ake Konela. <4 A ke makeinake nei o Kapena Faletiza e maki aku oe rne kou mau koa ilaila—na pualikoa kaua-j lio, na pualikoa helewawae ame na pualikoa pukaa." "Alaila, o ka huki mai i ke alahaka hooholo ka hana e hana aku ai, pela anei?" i ninau aku ai au. I "Me he mea la oia ka hana e hana aku ai." wahi hou a Sētipa i hooloio mai ai, "a ina pela e hana ai alaila aole e loaa ola ana ka moi ia kakou." "A ua maopopo loa anei ia oe aia ka moi ilaila?" i ui hou aku ai au iaia. | "Pela. Aka, o kekahi mea i maopopo loa, oia no ka hookuu ole j i« o ke alahaka hooholo, ke kumu e hiki ole ai kekahi mea owaho] aku nei e komo iloko o ke kakela, koe wale no a loaa mai he kauoha mai ia Rupa Haneza opib mai a i ole mai ia Mikaela Eleele mai. E pono kaua e nakiikii ia Faletiza a paa i ke kaula." j "E hele an i Zedena me ka hoohakalia ole," wahi a'u i pane aku ai. "Pupuleia paha oe!" "O, aole i keia manawa, aka, i kekahi la kupono," wahi hou a'u. "O, pela paha. A malia o kou liele ana aku ilaila, oia kou noho loa ana aku īlaila, ina e hooko i'o oe pela." ] "Malia paha e pololei ana kau olelo, aole nae i hiki ke hooiaio loa," wahi a'u i pane aku ai. "A pehea ko abha ia Falevia?" i ui mai ai o Setipa ia'u. i <4 Uwoki knu ninau no ia mea," wahi a'u i leo ikaika aku ai. < Nana mai la oia ia'u ine ka pane leo hou ole mai no kekahi mau minuke, alaila. unuhi ae la i kona ipupaka a mahope o ka ho-a ana, puhi malie il'o la. He mea oiaio. ma ko'u aoao, ua ano huhu au ika ke kone'.a mau olelo kikoo-la i leie oi wale ae ai no. no ke aloha, a no k- 3 ano mnn no n kuu iMi'k'i 'n n*-«ne hou aku W no wau:

I"Ma na wahi apaa a'u e hele ai ao!e t nele ko'u makaiia e kekahi poe ma kaiii o umikumamalua ko lakou nui." j "L'a ike au ia mea. ano ka rnea T na'u no lakou e hoouna nei,'* : wahi a Selipa. v "N'o keaha?" "Xo ka mea." wahi hou a Setipa me ka hoomaumau ana i ke puhi aiia i kona ipupaka. he mea hauoli loa ia no Mikaela Eieele j o Icqu nalowale aku mai Setirela aku nei. a oi ka kona hauoli ke naloJ wale aku oe mai ka ilihonua aku. Ao ka hopena m» hoi ia oke kemn a kakou e paani nei no ka jx>no o ka moi.** "O, ua hiki no ia'u ke malama ia'u iho." wahi a u i pane aku ai. **E hoomanao. e k«u hoaloha,** wahi hou a Setipa me ke kuio» u tta ike no oe eia ianei oLX Gotita. Basonina ame Dikarita. a o likon pakahi apau me ka n*na ole ae owai !a oia. he poe okipuu wale na A e okiia no kou puu me ka hakalia ole i kou manawa e loaa ai oe ia i lakou a i kekahi paha o lakou e like me ka inanao paa o Mikaela e hana pela. Heaha ka manao oka leka? M { Wehe ae la au i ka leka a heluhela iho !a me ka lohe pu mai no »o ke konela: | "Ina e makemake ana ka moi e ike ika hana hohonu hookahi t | pili ana iaia. a he mea pono hoi oia e ike, alaila. e ae oia e*hooko i ka ' mea a keia leka e noi ana iaia e hana. Aia ma oke alanui ; Hou e ku ana kekahi hale iloko o kekahi pahale nui. | "Aia he pa kiekie e hoopuni ana ika aina a aia hoi he puka-p\ mahope oka hale. A hiki mai i ka' hola umikumamalua o keia po, | ina e komo hookahi ana ka moi ma ua puka-pa nei ia manawa, e huli | akau ae oia a hoomau aku he iwakalua kapuai e loaa ana iaia he wahi hale hoomaha nona ke alapii o eono anuu e pii ai. "A ina pii oia ma ia aiapii a komo. alaila, e loaa ana iaia kekahi mea nana e ha*i aku iaia i na mea apau i hoolalaia e poino ai kona ela ame kona nohoalii. Na kekahi hoaloha oiaio ka mea nana e kakau nei i keia leka. E pono oia e hele hookahi mai. "Ina e hoohala wale oia i keia kono, alaila, e kukonukonu loi aku ana kona ola iloko oka poino. E oluolu oia e hoike ole aku i kekahi mea okoa aku, no ka mea, ina e hana*>ia pela. alaila o ke ola o ka wahine i aloha loa iaia ka luahi oiai aole loa o Mikaeia Eleele e kala mai." "Pe!a. ,, wahi a Setipa i hooho ae ai, ia'u i hooki iho ai. "aole i'o oia e huikala mai." A ma ia pane ana mai a ke konela ua like loa no ko'u manao me kona. a e mea aku ana wau e kiloi i ka leka oia no ka wa a'u i ike ai i kekahi mea i kakauia ma kekahi aoao. "(7. eia hou keia manao," wahi a'u i hooho ae ai. ' "Ina e kanalUa oe, e hui kuka p|u aku me Konela Setipa. M "Pleaha kela?" i hooho ae ai ke keonimana nona ka inoa i ,iaa iioko oka leka. "Alaila. owau anei kekahi e heluia iloko o na hana 0 ke kuluaumoe o keia po? v Ani aku la kuu lima iaia no kona hamau iho me ka hoolohe pu ana mai. "E ninau aku iaia (Konela Setipa) i ka mea a ka wahme v hana ai i ole ai e male ka duke i kona casana, a oia hana la a ka wahine oia no ka mea e lilo ole ai oia t moi? A e ninau. pu aku no hoi ina o kona (waliine) :noa ua hoomaka me ka huapalapala E." Ku koke ae la au iluna me ka hikiwawe loa. Waiho iho la o Sttipa i kona ipupaka ilalo. "O! o Enetonite dc Mabine kela'." wahi a'u i pane ae ai. "Pehea i maopopo ai ia oer" i ui mai ai o Setipa ia'u. Ha'i aku la wau iaia i ka'u ike ana i ka lede a ke ano o ka'u ike ana iaia. Hoike mai la oia i kona hooia i ka'u ma ke kunou ana. "He mea maopopo Ioa." wahi ana i pane mai ai ia'u, "aia he like ole a*Ve kekeue ikiiki-mawaena o laua a elua, eia hoi mawaena ona ame ka duke. <4 lna oia kona kulana me ka duke, alaila, e lilo ana oia i mea kokua nui ia kakou." "Ke manaoio nei nae au, na Mikaela i kakau i kela leka." "Pela no ko'u manao." wahi a'u i pane lokahi aku ai. "a i mea e ' maopopo pono loa ai ke manao nei au e hele ilaila." "Aole. aka owau ke hele," wahi ana. ' Ae, e hele oe a ka puka-pa." "Aole, e hele 110 wau a ka hale hoomaha," wahi a Setipa i hoopaakiki mai alr 1 Ru ae la au a hilinai aku la iluna o ka noho nui. I "E ktiti Konela." wahi a'u i hoomaka hou aku af, "ke manaoio nei au i kela wahinē, a e hele ana wau." "Aohe o'u manaoio i kekahi wahine," wahi a Setipa, "a aohe oe e hele ana." "Ina aole au e hele ilaila, alaila i Enelani au e hele ai. I kekahi o keia mau wahi a elua." Kunana iho la o Setipa a hoomaopopo iho la i ka hiki iaia ke | hoolala aku a hiki i ka pplena o kahi hiki iaia ke hooko, a malaila pau. Ua ike iho oia i ka paa o ko'u manao no ka hele ana. j "Ke hoohala wale nei kaua ika manawa," i pane aku ai au. "I na manawa apau e hala ae ana pela ka mahuahua mau mai o na kaumaha e kau mai ana maluna o kona hokua. A pela no hoi maj luna o'u. E Setipa, he mea pono e hana kakou a i keia manawa iu> ame ka limaikaika no hoi e hana ai." "Pela i'o no," wahi a Setipa me ka hanu nui ar.a iho. A ia po iho ma kahi o ka hola umikumamakahi i kau aku ai wan ame Konela Setipa maluna o ko maua mau lio no kahi a ka leka i [kuhikuhi mai ai e hele. Nolio iho la 110 hoi o Kapena I r aletiza e kiai e like nn.» ka mau. j He po pouli kela. Aole au i paa mai i ka'u pahikaua, aka, he ! pu-panapana ka'u iloko o kuu poli, he pahi loihi a he kukui makai- ! kiu. A aole no hoi i liuliu ka maua holo ana ua hiki aku la maua ma ka puka-pa. lele iho la au ilalo. A haawi mai la o Setipa i koni lima no ka lululima ana. "E kali au ia oe maanei." wahi ana. "A ina au e lohe ike kani o ka pu. alaila " *AoU» f nan.l