Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 34, 24 August 1906 — ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE. [ARTICLE]

ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA

KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE.

MOKUNA IV. KE AO ANA MA KE SABATI.

"Ua nonoi anei na mea apau iaia.' . . "Aole, aka. he nui wale no ka poe i hoomanao ole aku īaia. **A no keaha hoi kona malania ana ia lakou^ "Oia no ka i ike, aka hoi; ke manao nei nae au, no kona loko- ? maikai wale mai no. A nolaila hoi, e kuu keiki, he mea pono no la kakou, e hoomaikai mau aku iaia, me ka ninau ole mai la u, ma la tnea." He nui na ninau pohihihi a kana mau keiki, aka hoi, pane pine-^ pine aku no oia ia lakou, me ka pololei. um •- i " Hiki no i ke keiki uuku ke ninau aku i,ka mea pohihini. mki ole i ke kanaka naauao ke hai mai. a ua hiki oie no hoi ia Linekona wa-. hine, ke wehewehe pono mai i ke ano o kekahi mau ninau a Abera-» hama i ninau aku ai. A mai kona wa kamalii mai, ua imi ikaika keia keiki o Abcrahama, i na kumu apau o na mea ana i ike ai. I He ano e loa no keia home o Linekona ma, oiai hoi; o na kafiftlcsl a pau loa ma ia wahi, he naaupe wale no lakou, ahe kakaikahi wale iho no hoi na ohana haipule, e like me lakou. Ike no o Linekona wahine he nui wale na mea malaila e hoowalewale ana i ke keiki uuku, iloko aku o ka hewa, nolaila hoi; hopohopo oia i kana mau keiki, o loaa ia laua keia pilikia, e poino ai. i Nui wale ka hailiili. ka hoopunipuni, ame ka malama ole ia ana oka la Sabati e na ka<iaka ma ia wahi, nolaila hoi; makaala mau no oia i kela manawa keia manaw r a, i.lilo ole aku kana mau keiki iloko o ia mau hana hewa e poino ai. A no ia mea hoi; ke kumu nui o kona a'o pinepine ana aku ia laua, ina Kanawai oke Akua. | He mea kupaianaha maoli ia'u, ke kuonoono ole o ke kanaka ma ka pono, ke ole hoi he haipule io kona makuahine. Oka hapanui 0 na kanaka naauao a pau, i kaulana loa ma na Aupuni naauao o keia honua, ua loaa ia lakou ke kahua, ame ke kumu nui o ko lakou kaulana ana, noloko mai no o ke ao, ame ke alakai ppno ana a ko lakou mau makuahine iho ia lakou, a he oiaio maoli no ia. O na makuahine haipule i malama pono i ka lakou mau keiki, he kumu nui io no ia o ka noho kaulana ana o na keiki inahope aku. MOKUNA V. * KE KUAI ANA AKU I KA AINA. I ka hiki ana mai o ka malama o Okatoba, o ka makahiki 1816, aole i hele o Aberahama, ka laua keiki, i ke kula, iloko aku o kekahi mau pule i hala; no ka mea hoi, ua maamaa, a ua makaukau! iki no hoi oia i ka heluhelu palapala ana ia manawa, mamua aku o kona haalele ana i ke kula. A ma ko lakou home iho no hoi oia i heluhelu mau ai ika Baibala, ma ka pule ohana ana. . I I ka hala ana ae,o ka pule mua o Okatoba, hiki mai la o Mr. Colby, e kuai i ka aina, e like me ka mea i hoike mua ia ma ka Mokuna Ekolu o keia moolelo. | He nui aku na la 1 hala, aole lakou i ike hou iaia, mai kona manawa 1 hiki mua mai ai, aka hoi; ma ko lakou hoomaopopo ana aku \ kona ano, maopopo lea iho la ia lakou, e hooko ana no oia i ko lakou manaolana, ma ke kuai ana mai i ko lakou aina. "Ua hooko anei oe i kou manao mua, e kuai i kuu aina?" wahi a Lioekona. 1 "Ae, pela no kuu manao e paa nei" wahi a Mr. Colby. ; "Ka! Kakali iho nei makou ia oe, no kou hiki mai, a manao iho la e kuai aku 110 makou i ka aina me hai, ke hoea ole mai oe. Ua loaa anei ia oe kekahi aina e aku, i kupono i kou makemake, mamua hoi o keia ?" * i "Aole. aka ea, ua kupono iho la no keia aina i kuu makemake,' nolaila, aole o'u manao, e imi aina hou aku. Ina e hooholo like ana kaua ike kumukuai, o ko'u kuai koke no ia i manawa." | "Ua maopopo 110 ia'u ke kumukuai kupono," wahi a Linekona. "Heaha la ke kumukuai au i inakemake ai? E hai mai oe ia'u." "Ekolu hanen dala ($300)," "A pehea ke ano o ka uku ana aku?" wahi a Mr. Colby. "He mea nui ia ia'u, aka, pehea la kou manao 110 ka uku ana mai?" I "Ke hai mua aku nei au ia oe, aohe nui o ka'u mau wahi dala i! keia manawa, a aolie no hoi i lawa kou makemake, aka ea, ua like pu no hoi ka waiwai maoli a'u e uku aku ai ia oe, me ke dala." "Heaha ia waiwai?" wahi a Linekona. • j "Mai kela manawa mai a kaua i kamailio mua ai a hiki i keia manawa, ea, ua hana kalepa no wau, a ua pau aku hoi ka'u mau hua kulina i ka hanaia e a'u i ka rama, i mea kuai aku i na kanaka, me ka manao e hoopukapuka aku i loaa mai ke dala, aka. he uuku wale iho no ka ratna i lilo aku, a he nui loa koe. a nolaila hoi, ina makemake oe, ma ka rama wau e uku aku ai ia oe, a lilo mai keia wahi no'u, e kuai koke 110 au i kou aina. Anoai hoi, e hiki paha ia oe ke kuai makepono aku ika rama, ma lniana, a pomaikai oe,' wahi a Mr. Colby. 4 tAole o'u manao e lawe mai ia mea ino, i uku no ko'u aina." (Maikai a hemolele maoli keia manao o Mr. Linekona, ina hoi i hoopaa loa ia kona manao leue ia mea, a e ike auanei kakou mahope iho, ika mohala ana.) "Oiai hoi, aole palia e hiki ana ia'u ke hoolilo hou aku i keia waiwai knumaha. no ka mea hoi, e hele ana wau, ame ko'u ohana, iloko o ka waonahele." j "Pela paha, aka nae, e loaa ana 110 ia oe m&laila kekahi mau ka-: naka makemake i keia mea, o ka rama. Aole paha akamai lakou 1 ka hana rama, a no ia mea hoi, ke manao nei au, e lilcf koke ana no keia mea malaila." . I "He mea kaumaha loa keia ika lawe ana t M wahi a Linekona. "Aole, aka. he mea maalahi wale no ia, ke makemake io oe. I kou lawe ana aku i keia mea, me kou mau ukana e ae. e hoouka aku maluna o ke kao ma ka muliwai aku hoi, a hiki i kahi au i make? make ai. A ke manao nei hoi au, eoi palua aku ana ke kumukuai malaila, mamua o koonei, alaila, ua pomaikai nui loa hoi oe. 4, He mea koho wale aku ia." u AoIc anei i maopopo keia mea ia oe. Ma kahi i hana ol *:a ka r<>ma,.mataila 110 i oi nui loa akii-ai ke kumukuai, mamua ae o kah: i lako nui ia mea?" 4< Ae, ua ike no au ia mea," wahi a Linekona. "Aole anei no hoi e hiki ia oe ke kuai aku i kau rama, a e uku mai oe ia'u ma ke dala wale no? 1 * "He hiW no. aka nae, ua maopopo ia*u. aole pau ke kuai aku maanei. Hooikaika nui no au e kuai aku; aka, no ka lako Ina o na kanaka maanei i ka rama, nolaita, aole lakou makemake e kuai mai. He mea maopopo nae ia'u, e pau ana no ia i ka lilo makepono aku, ke kakali oe a iiuliu, aka, aole e lilo koke ana i ke kuai aku i ke;a manawa." "Pela 10 no ika nanaleu, aka. he mea hou nae keia ia'u. E kali iVi oe, e hele ae au e kamailio pu me ka'u wah?ne, 1 ike 1 kona manao ma keia mea," Kukakuka pu iho la o Linekona kane me kana wahine. no keia mea, oke kuai ana aku i ka aina no ka rama. A ika lohe ana o Linek6na wahine i keia mea, hoka iho !a kona manaolana, no ka mea hoi; ua manao oia mamua, e uku da)a mai ana o Mr. Colbv, eia ka hoi, aole. He mea mau no ka ina kanaka malaila. aole lakou kuai i ko lakou aina ma ke dala wale no, aka. ma ke kuapo ka nui o ko lakou kuai ana. Aka hoi, mamuli oka Colby"olelo ana mai ia laua mamua, i kona hele ana mai, manao paa iho la o Linekona wahine, e uku dala mai ana oia. eia ka hoi, e uku mai ana ma ka rama* Haohao loa oia no keia mea ano e, o ka hoolilo ana aku i ka home o ka noho ana, no ka rama. k '

I mai la kana kane: '*K aho no paha kc kuai ana aku i ko kaua aina, no ka rama, ma'mua aku o ka noho loihi loa ana ma keia wahi." " r Pela io no, aka ea, he mea pono no ia kaua ke noonoo nui ma keia mea. E lilo io ana paha ka rama ma Iniana* aole {y>ha. Aole j au i ike i ka pono o keia mea, aka. e hana aku paha oe i ka mea au i inanao ai he pono," wahi a Linekona wahine. i kana kane. "I ko'u manao, he pono no au ke kuai aku, no ka uku e ma | ana ia'u; no ka mea. ina maopopo ia'u, aole & lilo ana keia aina i kekahi kanaka e aku, i keia makahiki, aiaila, e lawe ana no au i keia raina. i uku no ko kaua aina. n t "A ke manao nei no hoi au," wahi a ka wahine, "aole e lawe ana kekahi mea e ae i keia aina i keia makahiki: no ka mea, aole i kuai pinepine ia ka aina maanei." ina pela, he pono no hoi ha ke kuai aku me Mr. Colby,'* wahi a Linekona kane, "Aia wale no ia i kou manao. Nau no e koho i ka pono ame ka pono ole hoi o keia mea." A hele aku la o Linekona ia Colby, a ninaninau pono aku !a iaia, i ke kumukuai o ka rama t me ka i ana: f *Pehea la ke kumukuai o ka rama ma ke gralani hookahi? No ko'u lawe nui ana hoi, ke manao nei au, e hoemi iki iho paha oe 1 ke kumukuai." "Pela no e hoemi no wau ia oe i elima keneta no ke galani hookahi, ma ke kuai nui ana. Kupono anei ia i kou manao? ' I "Ae, ua kuppno no ia. Alia nae, e noonoo ae au i ka nui o na' galani i kupono no ka aina." (E hoomanao kakou, e ka poe heluhelu, i ka hiki pono ana ia Linekona ke noonoo, no ka mea, aole oia i a'oia i ka helunaau, ke kakaulima, a aole no hoi i ike i ka heluhelu 1 palapala, aka nae, ua hiki iaia ke noonoo i keia mea, me ka lohi loa nae o kona noonoo ana.) I A penei ka Mr, Linekona hana i noonoo ai: "Ehiku keneta no ke galani hookahi, a ina pela, e hiki ana la i na galani ehia." Wahi a Colby: "Ina hookahi haneri galani, ua like ia me na dala he kanahiku, a ina hoi eha haneri galani, ea, ua like pu no ia na dala elua haneri kanawalu ($280)." I ' "Ae, pela io," wahi a Linekona. "Eha haneri galani, ua like pu ( no hoi ia me na dala elua haneri kanawalu, a ma ke dala maoli hoi ke koena." • ! "Oia no," wahi a Mr. Colbv. "He umi barela, he kanaha galani 0 ka barela hookahi, ame na dala maoli he iwakalua ($20)." I "Ke ae nei au ia mea, e like me kau olelo, i umi barela ramaj kanalia hoi galani o ka barela h«x>kahi, ame na dala maoli he iwakalua ($2O). Ahea auanei kaua hooko i keia mea?" "Aia no ia ma kou wa e hele aku ai." "E hele ana makou ma ka pule mua o Novemaba, nolaila hoi; ua makemake no wau, e loaa mua mai ia'u ka rama ame na dala he iwakalua, i hookahi pule mamua ae o ia manawa, i makaukau hoi niakou no ka hele ana." "Ke ae aku nei au ia mea. A e hiki mai ana hoi au ia nei ia manawa, a malia paha, o lawe e mai au i ka rama mamua aku o kuu hiki ana mai." "Aia 110 i kou manao." wahi a Linekona. A hoi aku la o Mi . Colby mahope iho o ko laua hooholo loa ana 1 ke kumukuai. 1' (A ma keia wahi o ka moolelo, he mea pono no i ka mea helu-j helu ke noonoo maanei. Ua hooliloia aku ka home noho kino no ns barela wai rama he umi, ame na dala hoi he iwakalua. He mea kupaianaha loa keia kumukuai, no ka home, a me he mea la hoi: ua| like pu me ke kiola aku i ka aina, keia liana. He nui wale no na home ma ia wahi i hooliloia aku i loaa mai ai ka rama, a i ole hoi I ia 0 kekahi niau wai ona e ae, a o ka ilihune ame ke oki loa o ka noho ana, ka hopena i loaa mai i ke kanaka, nona ka home i hooliloia aku, 1 maniuli o keia mea lapuwale.) j Aka, aole nae pela keia hoolilo. ana a Linekona i kona Home, ' he kanaka hoowahawaha loa oia i ka inu ana i ka rama, a ona, aole; ena makemake iki ia mea, o ka ona. Ua inu no oia. aka hoi: ua inu akahele loa no nae. pela no ka poe apau ma ia aina ia manawa. Aole i haohao na kanaka o ia wa, no keia kumukuai o ka rama, aka, ua 1 maa lakou ia mea, o ka hoolilo ana aku i ka home no ka rama. | Ua kuai no kekahi poe haipule malaila i ka rama, a ua inu iho no hoi, oiai, aole i hookumu mua ia malaila na "ahahui hoole wai j ona." A mai ia manawa mai hoi, aole i hoalaia mai ka manao d na kanaka, i ka hoole wai ona, aole no hoi lakou i hoohiki, e hoole loa ; i ka inu ana i ka rama, ma ni olelo hoohiki, a ka poe hoole wai ona o na Mokuaina Hikina o Amerika Huiia. Aole i hoomakaia ke kinai ana aku i na wai ona, ame ka hoole loa ana 'aku hoi i ka inu ana ia mea, a he umikumamalima makaliiki i hala aku mahope mai o ia ! manawa, ka lanakila loa ana o keia mea. Ina e hana kekahi kanaka i keia wa, e like pu me keia, e haohao auanei kona mau hoalauna, a manao aku hoi kakou iaia, ua oi ae kona makemake i ka rama, mamua o ka aina; aka, aole nae pela o ; Linekona; aole i haohao kona mau hoalauna, no keia mea, no ka mea, manao lakou a pau, he mea pono no ke kuai, ame ka inu ana i ka rama, aole hewa. "E nui ana no kau h'ana, iloko o keia mau pule ae, e kuu kane," >vahi a kana wahine. "Pela no, aka, e hiki no ia'u ke liana koke ia mea. Aole he mea ' nui ke kapili ana i wahi kao kupono, no ka lawe ana aku i ka kakou mau wahi ukana i Iniana, aka, he wahi hana uuku loa ia." Oiai ea i kekahi manawa, hana no o Linekona, ma ka oihana kamana, a nolaila hoi, loaa mai iaia ka makaukau ma keia hana, o « ke kapili ana i wahi kao lawe ukana. v ! I mai la oia ia Abe kana keiki: "Ea, he mea pono no ia oe, ke! kokua mai ia'u, no ka mea hoi: ua kupono no kou wahi kino i ka hana ikaika. Aia, a hiki aku kakou ma Iniana, e loaa ana ia oe ka ! hana Paionia io, e like me ka mea i hoikeia ma ka hapa mua o keia buke." |

I mai la o Abcrahama: "Oia «o ka'u makemake loa, a he hiki no hoi ia u ke kokua aku ia oe i keia manawa. e like me kau ike am r he wahi kino kupono ko'u ika hana 111 •Apopo hoomaka kaua ika hana. wahi aka makuakane. E hele kaua ma ka muliwai, a nana aku malaila » na !aau kupono 1 Ka hana kao. Ao ke kulina no hoi kekahi a kaua e hoihih pu at. a he nui no na hana e, mamua o ko kakou hele ana. Hookahi mile ke kaawale o ko Mr. Lmekona mai ka nn;!iwai o "Rollmg Fork" mai; nolaila hoi. he mea maalahi wale no tata, ka lawe ana aku 1 kona ukana, ma ka muliwai o Rolling Fork. a !* hiki no hoi i ke kao ana i kapih ai, ke holo aku, a 1 ka muliwai nm laula o Ohio. MOKUN'A VI. KA HELE AXA AKtJ. I ka pau pono ana o na mea liilii he lehulehu wale i ka hooponoponoia, a makaukau hoi na mea a pau no ka hele ana, #ia kahi kao «he mea ano like me ka waapa, he huinaha nae keia,) 1 ke kapilna, loaa mai hoi ka rama, mai ia Colby mai r aole mea i koe, o ka hele wale no. A'mamua ae hcji o ko lakou haele nui ana aku, hiki mai ana o Mr. Elekini, mahope iho o ke kuaiia ana aku o ka hale, ame ka aina, a lohe hou iho la lakou i kana haiolelo ana, me ka manao ana, o ka hope loa no paha ia o ko lakou lohe ana iaia, a nalowale aku na maka, iloko oka ululaau nahele o Iniana. He kakaikahi wale no na pomaikai i loaa mai ia lakou ma Kenetuke, aka, aole nae o lakou manao nui ma ia mea: hookahi mea iini nui loa a ko lakou naau, o ka hele aku. a loaa kahi e noho kuokoa ai ke kanaka, a i loaa ole ia hoi malaila ka hookauwa kuapaa ana. i na Nika. nolaila, ke kumu nui o ko lakou hele ana, ma kahi i emi iho na pomaikai, i ko kela ! noho mua ana. * I Ua maopopo lea ia lakou keia mea, e lilo io ana lakou apau i mau Paionia, aka, aole hoi ia he mea liilii imua o ko lakou mau maka. he mea nui ia. Aneane hookahi haneri mile ka loihi, a hiki aku i kahi a lakou i manao ai, aole paha e hakalia ko lakou hele ana, a hiki aku no: aka r.ae, e komo ana lakou iloko o ka waonahele ululaau. kahi aole halekula, aole hoi he ha'.epule, a he kakaikahi loa na kanaka malaila. I mai la o Linekona ia Colby: "He h&na nui no keia hele ana aku." "Ae, he hana nui io no, aka, ua liele pinepine no hoi au." "O ka mua loa no keia o ko'u hele ana. E pomaikai ana paha au ma keia hele ana, aole paha." I mai la o Colby: "Ke manaolana nei au e pomaikai pu ana no hoi kaua." f Ia manawa, e ku ana laua ma kapa o ka muliwai, a e ana hoi o Linekona e holo aku i kahi a lakou i makeinake ai; no ka inea, ua manao mua oia, e lawe aku i kana mau ukana apau, oia hoi kana mau mea hana kaumaha, na mea kamana, na ipuhao, na pahu rama, ame ia mea aku ia mea aku, a e holo e aku i Iniana, e imi mua i wahi 110 lakou e noho ai, alaila, kii mai i kona ohana a hele aku. I ka pau pono ar.a o na ukana maluna o ke kao, a i aku la o Linekona ia Aberahama, kana keiki: "E lehei aku oe i uka, no ka mea, he mama oe, ake makemake nei hoi au e holo aku i Iniana." A o kana wahi keiki ia manawa, e paani ana no maluna o kahi kao. Ninau mai la o Aberahama: "Aia la mahea kuu koi lipi?" "Aia no maluna oke kao." wahi aka makuakane. U* kuai kona makuakane i koi lipi nana, i mea oki laau, ke hiki aku ma Iniana. O ke koi hoi, oia no kā hoailona o ka hana Paionia; nolaila, manao nui loa o Aberahama i keia koi, me ka malama loa i na manatva apau f o haule a nalowaie. "Aole paha e mau ana kou malama ame kou makemake ana i keia koi, ke luhi oe i ke oki laau ana," wahi a ka makuakane iaia. "E malama oe, e Abe. i kou lele ana i uka, o haule oe iloko o ka wai," wahi a ka makuahine. "Aole o'u makau," \vahi ana; a lele mai la oia i kapa o ka muliw'ai, mai ke kao mai. Ninau mai la o Colby: "Ahea oe hoi mai?" I aku la o Linekona: "Iloko o na la he umi, a he umikumamalua paha, ke hiki pono aku au i Iniana. "Ina e kahuli ana ke kao, e kakali loihi ana paha makou ia oe." "Ae paha, aka, aole o'u manao e kahuli ana ke kao, e holo pono ana no; 110 ka mea, ua hooponopono maikai no au i ka ukana maluna, aole o'u manaō e pilikia ana au maluna o ka wai." Hoonee aku la o Linekona i ke kao ma kahi hohonu o ka muliwai,"alaila, holo aku 'a oia, me he au la .o ka wai e kahe ana, kona liolo ana, a e pa kolonahe mai ana hoi ka makani kuahiwi, me ke aheahe maikai, nolaila, hauoii loa kona naau. "(Aole pono ia kakou ke hooloihi wale i ke kamailio ana ma na mea e pili ana i kona holo ana, aka, eia paha kekahi mea kupono ke hai aku.) I kona holo ana ma ka muliwai o Rolling Fork, a komo aku la iloko o ka muliwai nui o Ohio, aole i alalai mai kekahi pilikia, e keakea mai ana hoi i kona holo maikai ana; aka hoi, ma kekahi hookapakahiia ana nae o ke kao e na ki-ki-ao makani, ua olokaa ae na barela rama ma kekahi aoao: a no ia mea hoi, huli ae la ke kao, aole nae i kahuli loa, aka, lele ae la oia ma kekahi aoao, me ka manao ana, oia paha hoi ka me£e kahuli ole ai; aka, ua kaumaha loa na barc!a r?ma, no ka mea, ua olokaa aku lakou apau ma ia aoao, aole hoi e hiki iaia ke hoopakele mai i ke kahuli ana o ke kao, a o kona haule aku la no ia, ame na ukana apau iloko o ka wai. aka, hoopaa aku !a 110 nae ōia i kahi kao ? i pakele a he mea pilikia loa nae keia, no ke kanaka hookahi, i loohia ia e keia pilikia. (Aole i p&u.)