Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 35, 31 August 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

MOKU.N'A IX. O KE PAKAUKAU HAO INL' KI KO'U PALEKAUA. "Noho no i kou wahi, no ka mea, o kahi manawa wale no ia i haawiia mai i ka moi e hana. Mai hele ae oe, malia, ooe kekahi e komo ehaeha ai iloko o ka hana ma ka mauwale." "A e kokuaia mai kau huaka'i/' wahi hou a Setipa. | Wehe aku la wau i kahi puka-pa a hemo i'o aku la no. Naku, hele aku la wau iloko o ka nahelehele loloa, no ka mea, he wahi ala 010-li ia a'u e hele la me ka ulu nuiia e ka nahelehele. Ua hoomau| aku la no wau a hiki i kahi ke'a, a e like me ke kuhikuhi o ka leka, pela au i huli akau "aku ai a hoomau aku ia no hoi imua ame ka> nihi malie no hoi ka'u hele ana. t { Ua pani no wau a paa kuu kukui makaikiu, aia no wau ke paa la i kuu pu-panapana. Aole a'u leo lolie, aka, he hamau wale no. A aoie no hoi i liuliu ku ana kekahi mea pouli mamua o'u, a hoomanao koke ae la au i ka hale hoomaha a ka leka i kuhikuhi mai ai. ; Ua loaa aku no ia'u ke alapii a hoomanao ae la no hoi au i ka hoikej pololei o ka leka, a ma ia alapii i pii aku ai au. | Kau aku la au ma ke anuu oluna loa a oia no hoi ka papahele e ku mai ana he puka ua louia, alaila wehe ae la au i ka lou a i kuu pahu ana aku iloko ua hemo io aku no hoi ka puka a komo aku wau iloko, aia manāwa no hoi i hui aku ai au me kekahi wahine. j llopu mai la oia i kuu lima me ke ohaoha me ka pane pu anai mai ia'u me ka leo pihoihoi: "Pani aku i ka puka." Ua hoolohe aku la wau i kana olelo a pani aku la nohoi au i ke panipuka. Alaila, me kuu kukui makaikiu ua kau aku la wau imua ona. Ike aku la wau iaia iloko o kona aahu komo, ahiahi a na ka ; malamalama no hoi o kuu kukui i hoike mai ia'u he wahine u'i oia o ke kulana i maa ma na aha o ka poe hanohano. | He wahi hale uuku no kahi hale hoorftaha o hookahi no wahi lumi nona hoi kahi ponohale o elua mau wahi noho ame hookahi wahi pakaukau hao uuku, o ke ano e ike mau ia ai ma na pa o ka poe waiwai a iloko no hoi o na hale meaai mama. j "Mai walaau oe," wahi a ka wahine, "aohe o kauajnanawa e hoohala wale ai. E noho iho oe ma ka noho a e hoolohe mai. Ua ike no wau ia oe. Ooeno o Mr. Residina. Na'u no i kakau i kela kka malalo o ke kauoha o ka duke." "Ua loaa no ia manao ia'u," wahi a'u i lokahi pu aku ai. "Iloko o iwakalua minuke i koe e hoea mai ai he ekolu mau kanaka ianei no ka pepehi ana ia oe a make." * r Ekolu—o ka ekolu anei i " "Ae, he ekolu lakou. Ina no oe i loaa mai nei ina ua make mua mai nei oe, aka, aole lakou e hoohala ana." "A ina aole au e make alaila o lakou aku ana ma ia wahi," wahi a'u i pane aku ai. "E hoolohe mai. Eia ka papahana: Aia a make oe alaila e lawe ana lakou i kou kino a kiola i kahi haahaa o ka aina, kahi o na home j 0 ka poe haahaa. A i ka inanawa koke no e hopuia ai kou mau j hoaloha apau—ke Konela Setipa anie Kapena Talenehima —alaila; kukala V i ke kaua iloko o Setirela me ka hoouna pu ana i elele i Zedena. A o ka ekolu e kiai la i ka moi na lakou e pepehi iaia a make a ia manawa no e kukala ae ai o Mikaela Eleele i moi no Lurilania ke lokahiia e na makaainana, aka, ina e haule oia ma ia ala, a'aila, o ke Kaikamahineaiii Falevia ka mea maopopo loa e lilo ae ai 1 moiwahine, aka, aole e hala kona male ana aku iaia. A oia no hoi kona moi ana ma na ano apau. Aole anei ou hoomaopopo mai la i ka manao o ka papahana?" | A Ae," wahi a'u i hooia aku ai, "ke ike la wau he ohumu kipi keia ike kuleana oka moi ame kona ola. Aka, eka lede, healia ka— " "O, ina 110 e kapa mai oe ia'u he kristiano a i ole he lili, aia no i ka mea e kapaia mai ana. Manao anei oe e ae aku wau e ike iaia i kona male aku iaia? Nolaila, e hele oe a mai hoohakalia wale. Eia 1 nae ka'u e hoike aku nei ia oe a e hoomanao mau oe ia mea. Mai keia nianawa aku, aia wale no kou ola iloko o ka poino. I "Aia he ekolu poe e kiai hele nei ia oe no ka Iloopakele ana i kou ola. Aole anei pela? A'he ekolu no hoi e hookolo nei ma kou ineheu. A i keia po, aole i mamao loa aku lakou mai ka hale aku nei. A e lilo no kou ola i mea ole ina e loaa hookahi mai ana oe ia lakou. Nolaila e hele oe i keia manawa. i "Aole nae oe e hele ma kahi au i hele mai nei, oiai, malia paha, 1 ua paa mai la ia wahi ike kiaiia. E iho malie aku oe maanei a huli hema ae, alaila, e kia pololei aku a hiki i ka pa kahi e loaa aku ai ia oe he alapii i kukuluia aku i ka pa, Malaila oe e pii ai a lehei ma kahi aoao. a holo—holo no kahi e peikele ai kou ola. Noho iho oe ianei,*inake oe." ' "A o oe hoi??" i ninau aku ai au mahope īho o ka nookiui ana i! kana olelo. # I "Ua maopopo mua ia*u ka'u mea e hana ai. Aka, ina e īke ana oia i ko'u oiaio ole iaia, alaila, aole kaua e hui hou ana. Aka, ina aole oia e me a'u no hoi ia. Eia wale no, e hele oe i keia manawa no." . "Aka, heaha kau e hoike aku ai laia? . . "E hoike aku ana wau iaia, aole oe i hoea mai. Ua ike oe he pahele keia ke kumu o kou hele ole ana mai. 5 Hopu aku la wau i kona lima a honi iho la. "E ka lede," wahi a'u i pane ak\i ai, "ua hana mai oe i ka maikai loa ika moi i keia po. Aiā oia mahea oke kakela?" Alaila, olelo mai la oia me ka ieo hawanawana oka maka'u, A hoolohe aku la wau me ka hoolono pono loa ana. "Ke hele mai oe ma ke alahaka hooholo a ma ke poo e pili la ī ke kakela. malaila, he panipuka nui kaumaha, a mahope olaila kona wahi i — Hamau! Heaha kela?" Lohe aku la maua he mau nehe wawae mawaho. "Eia lakou. L'a hikiwawe loa lakou. O, ua hiKiwawe loa kou!" a pii koke ae la ka haikea apuni kona helehelena me he mea make la. "Ua hoea mai lakou " wahi a'u, "i ka manawa kupono. "E pani i ko kukui," wahi a ka lede, "aia he wahi puka ma ke pani. Hiki anei ia oe ke nana aku ia lakou?" Iloopili aku la wau i kuu maka ma ua wahi puka nei a īke aku la wau he ekolu mau kino pouliuli ilalo ike alapii. la manawa koke no wau i hoomakaukau. ae ai i ka'u pu panapana. Kau mai la o Enetonite de Mahine i kona liina maluna o kuu poohiwi. " Malia e ku ana no paha kekahi o lakou ia oe, wahi ana i hawanawana mai ai, "aka. pehea aku t la manawa lohe aku la wau i ka pa-e ana mai o kekahi leo mai waho mai ma ka olelo haole hepa Ole: Mr. Residina," wahi a ka leo. Aole nae au i pane aku. . . "Makemake makou e kamailio me oe. Oluolu ane 4 oe aole e ki mai ia makou a hiki i ka pau o ka makou manao ia oe? "O Mr Dikarita anei keia e kamaiho mai nei? īui aku ai au. "Aohe nana i ka inoii;' i pane mai ai ka leo ma\yaho. "Alaila. e waiho pu no hoi ke kama.l.o ana . ko u. wah. au. "Hiki no. Eia wale no. He makana ka u e haawi aku ana .a oe nau " ... Aia no kuu maka ma kahi puka a ke ike la wau ua kaai iki mai la lakou iluna he eiua anuu, a e kan pono mai ana he ekolu mau pu-panapana mamua pono o ke panipuka mamua o u. "Oluolu anei oe e komo aku makou iloko. Ke hoOppa nei mae malama ika maluhia " . . T . M Mai hilinai oe ia lakou," i hawanawana mai at o Lede Enetoiutc ia'u.

| *"Ua hiki no hoi ia kakou e kukai olelo ma ka puka nei e like j iho Ia me keia," wa'ni a'u i p.i«e aku ai- [ ~Aka T ua ikeia aku kou wehe mai ika puka aki mai ia makou, ! i hoohalahala mai ai o Dikarita; "a malia. mamua o ko makou hoo- ; pau pono ana i ka makou maluna ou. e make mua ai kekahi o ! makou ia oe. E oiuolu anei oe e hoopaa i kau olelo aole eki mai ia makou a pau ka makou olelo ia oer" 'Mai hiiinai oe ia lakou," i hawanawana hou mai ai o Enetonite. ! Haupu koke ae la au he noonoo ano hou. Noonoo iki iho la au he hapa minuke paha a hooholo iho la au e hooko. "E ae aku ana wau ma ka hoopaa ana i ka'u olelo." wahi a*u i pane aku ai, "aole au e ki mamua o ko oukou ki ana, aka aole au e 'ae ana ia oukou e komo mai. Ku aku no mawaho a kamailio mai.' Akamai kela." wahi a ka leo owaho. Ike aku la wau i na mea ekolu mawaho i ka pii ana mai a ke anuu malalo iho o ke anuu oluna loa o ke alapii a ku iho la mamua 1 pono o ka puka. Hoopili aku la. wau i kuu pepeiao ma kahi puka ! aole nae o'u lohe aku i na olelo. 1 "He mau kukaiolelo malu ia mawaena o lakou,' wahi a u e noonoo la. Alaila, olelo nui ae la wau: "Pehea, ena keonimana. Heaha manao?" "E makana uo makou ia oe i kanalima kaukani dala Pelekane ame ka lawe maluhia ana ia oe a hookuu aku ia ot mawaho o ka paiena aina o Luritania." "Aole, aole," i hawanawana mai ai o Lede Enetonite. "He hoopunipuni kela. He poe ino kela." "Maikai kela no'u," wahi a'u i pane iho ai ia'u iho no, ia'u no hoi e nana ana ma kah' puka. He mea oiaio, aia lakou ke puukiuki la ma kahi hookahi mawaho pono o ke panipuka, oiai, ua pii mai la lakou a ke anuu oluna loa. Ua loaa aku la no hoi ia'u ka ike, he manao ko lakou e pahu okoa mai no i ka puka. a i ole ki mai paha i na pu a lakou i ka wa o'u e hoohala kamailio hou ai. "E haawi mai i wahi manawa no'u e noonoo iki ai," wahi a'u, a lehe iki aku la wau ika heneaka ana mai owaho. Huli mai la wau no Enetonite. "E ku kokoke ae ma ka paia nei e ka lede, aole nae mamua pono o kahi a lakou e ki mai ai," wahi a'u i hawanawana aku ai. "Heaha kau e manao nei e hana?" i ninau mai ai oia ia'u me ka maka'u nui. "E ike ana no oe," wahi a'u. Nihiheie aku la wau a loaa kahi pakaukau hao inu ki. Aohe no he kaumaha loa no ke kanaka nona ka ikaika e like me ko'u a hapai ae la no hoi au mamua pono o'u e paa ana hoi ma na wawae. Oiuna hoi o ke pakaukau ua hoihoiia ae e a'u mamua o'u a he palekaua maikai loa hoi e pale ana i kuu kino ame kuu poo. 1 Ua nakii āe la no hoi au i kuu kukui makaikiu ma kuu kuapoili a hookomo īho la wau iloko o kuu eke i kuu pu. Ua ike koke aku la wau i ka oni ana o ke panipuka me ka malie ioa me he mea la ua pahu malieia mai mawaho mai. ' Emi aku la wau ihope mai ka puka aku e like me ka hiki ia'u, ia'u no e paa pu la i ke pakaukau iluna mamua pono o'u ma ke ano he palekaua*no'u, alaila, kahea aku la wau me ka leo nui: 4 *E na keonimana, ke ae aku nei au ika oukou noi. Ina e wehe mai oukou i ka puka " "Nau no e wehe mai," i pane mai ai o Dikarita. "Mawaho ke pani e hemo ai," wahi a'u, "emi iki aku qukou iwaho i ole oukoii e pa aku i ke pani i ka wa a'u e wehe aku ai." I Nehe malie aku la wau a wehe ae la i ka lou, a me ka eleu no hoi ' au i hoi hou mai ai i kuu pakaukau. ! "Aohe hemo la," i hooho ae ai au. "Alaila, na'u no e wehe aku," wahi a- Dikarita. "Heaha hoi kau e Basonina e paa nei? Ua maka'u anei oe i ke kanaka hookahi wale no?" Minoaka iho ia wau i kuu lohe ana. Aole no hoi i liuliu ua hemo mai la ka puka. A ia manawa koke no hoi i o aku ai ka malamalama o kuu kukui niakai imua pono o ua poe nei a ekolu, e ku pili like mai ana me ka lakou mau pu e kau pono mai ana imua o'u. | Me kuu hoohak&lia hou ole iho ame ka hooka'ulua ole ua hou ' mai la wau imua me ka hooponopono ole ame ka heleuluulu no ka puka kahi a na powa ekolu e ku mai ana a lele aku la maluna o lakou i puka aku wau ma ka puka iwaho me kuu hooho leo nui ana ae ia manawa a'u e holo hooponopono ole la. I Ua kiia mai la wau e lakou a lele mai Ia na poka a pakii ana iiuna o kuū pakaukau palekaua, eia nae, aole ia he mea nana i hoo- | kuemi mai i ko'u houppo ana, einoole, ua lele aku la wau maluna o lakou a loaa pono aku la lakou ap'au ekolu i kuu wahi pakaukau hao. • Na ke pakaiikau hoi i onou kua aku ia lakou iwaho a pau ana i ka walawala pa-hu—o lakou, o ke pakaukau ame a'u ku ana iwaho iialo o ka honua mamua iho o ke alapii mahope iho o ke pahu ana 1 aVne ke kakaa ana mai ke alapii aku. 1 He mea-e ka puiwa ame ka maka'u o ka lede Mahine, liona kumu i uwe leo nui ai, ia'u hor i ku koke ae ai iluna e akaaka ana me ka leo nui ia De Gotita ame Basonina e waiho maule ana iluna o ka honua me ka oni ole, oiai, hoi o Dikarita ua paa malalo o ke pakaukau hao e olelo hailiili ana me ka huhu nui. Ua pale ae la no oia i I ke pakaukau a ki mai la ia'u me kana pu. < Pai ae !a nohoi au i ka'u pu aki wale ae la no i ka lewa. Lohe | aku la wau i ka nui loa o kana mau olelo hailiili, aka, aohe a'u nana ana i koe no ia mea, no ka mea, ke inama la wau i ka holo» me ka akaaka Jeo nui a hiki i ka pa o'u i kuhikuhiia mai ai. Ua lohe « aku no wau i kekahi e alualu mai ana mahope o'u nolaila ua ki • hou ae la wau i ka'u pu. Hamau iho la ke alualu ana mai oka enemi. "E hoomaikaiia ka lede," wahi a'u i hooho ae ai, i4 ua haawi mai 1 oia ia'u i ka oiaio no ke alapii'ma ka pa." no ka mea, ua loaa i'o | aku la no ia'u ke alapii e ku ana ma kekahi pa kiekie i kakiaia oluna pono me na kui loloa e wanawana ae ana.

Me ka eleu nui wan i pit aku ai maiuna olaila a kau ana iluna a huH ae ia wau a ike aku !a ina lio> Kmoole kani ana ka pct mai kahī mai o na lio e kuku ana a ho*.»man»o ae !a wau na Konela Setipa ia, L'a iohe oia i ka makou kaua ma ke kani o na pu pela oia i hooikaika ai e hemo ka puka-pa ma ke ki ana i ka laka. A lele I au mawaho o ka pa ua holo aku la no hoi au a pa'i aku la ma kona : poohiwī ia*u no e akaaka ana. j "Hoi kaua e hiamoe.*\ wahi a'n. " L*3 pau mai nei ka makoa paani ana me kahi pakaukau hao." Hu!i mai ia eia me ka puiwa nui a pane mai la: "A heaha kau e akaaka nei ?" >- E aka ae ana hoi au ika hoopuhiliia ame ka walawala ana ona powa ekolu i kahi pakaukau hao uuku wale no a puehuUilii ana iwaho o ka puka me ka «imukaika oleia -me na mea make." Aka, mawaho a? o na mea apau i hanaia i kela po ua hooko akm no wau i ka mea a'u i hoopaa ai e hele a ikemaka maoli. ' MOKUNA X. 4 "AE, UA ALOHA WAU S IA OE." He mea maa mau i ka oihana makai i ka hoouna ana mai ia\i i na auwina la apau he hoike piha o ka poe apau e maalo ana i ko lakou noonoo, ka lakou hana, ko lakou manao ame ka noonoo no ke aupuni ame ko lakou maa wahi e hele ai. A i ka manawa a*u i noho aku ai mai ia manawa no ka ti!o mau ana ia Sctipa ka naift ana oia mau hoike apau. I kekahi la mahope iho o ke kaua o ke pakaukau inu ki oloko o kahi hale hoomaha ua komo mai 1? o» Konela Setipa ia maua e hoonanea ana me Faletiza von Talenehima. "Aia he mau mea ano hou i ikeia iho nei e a'u iloko o ka hoike," j wahf ana i pane mai ai mahope iho o kona noho ana ilalo. "Ua loaa anei ia oe," wahi a'u. "kekahi mau anoai kunahihi iloko olaila | Luliluli wale iho la no kona poo i haina no ka'u ninau. ! i4 Eia ka mea i loaa ia'u." i pane mai ai kela. "L'a haalele mai ka Mea Kiekie, ka Duke o Setirela, i ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe i ukaliia hoi e kona inau hoa. L'a manaoia ua hele akii kana huakai no ke kakela o Zedena t a ma-ka lio no hoi ka lakou hele ana aku nei aole ma ke kaaahi. "O M. M. De Gotita 11 o Rasonina ame Dikarita ka poe hope aku, he hookahi hola mahope iho o ka ke Duke hele ana, a ua ikeia ka mea mua me kona lima ua eha. Oke kunui oka eha ana o kona lima aole i ikeia ke kumu, aka, ua koho waleia aku no. ua loaa ia eha i laia mainuli o ke komo ana paha i ka hakaka kakapahi kulua inamuli paha o ke aloha i ka ipo." "Alaila, he oiaio aku la ko lakou haalele ana iho i ke kulanakauhale nei/' wahi a'u. me ka olu loa ana iho o ko'u manao i ka ike I ana iho i ke kaawale o ke kulanakauhale no'u e hana ai i ka'u me n» ! ake ake'a ole. "A pau ia, ua hoike hou mai la ka hoike," i hoomau inai ai ke Konela. "l'a haalele pu iho o Lede Enetonite de Mahine i ke kulanakauhale nei, ka wahine hoi i makaala loa ia e ka oihana makai no kana niau hana niamuli ona kauoha i waihoia aku. Ua kau aku oia ma ke kaaahi o ke awakea a e holo ana no Daresedina, a he- " "A o kona ala mau no ia," wahi a'u i kahamaha aku ai. "A he ku ke kaaahi o Daresedina i Zedena," wahi hou a Setipa. "Aka, e hoolohe mai i keia: O ka noonoo laula o ke kulanakauhale nei aohe he maikai loa. Oia hoi, ke hoohalahala loa ia nei ka moi no kona hoomaopopo koke ole ana i kona male aku. Mai na uiui ana i ke kulana o ke Kaikamahinealii Faleiva ua manaoia kona ehaeha mamuli o ka hOopahemohemo o ka Moi. I "A ke houpuupu mau nei na makaainana haahaa i kona inoa me ka Duke o Setirela, a ke pii nei ke ohohiaia o Mikaela Eleele ma ia mea. A pela au e manao nei he mea kupono i ka moi e haawi mai i ahahulahula i keia po no, no ka hanohano oke kaikamahinealii. Ke j manao nei au. aole e nele ka hua mai o ka aha hulahula i ka maikai 110 kakou. Pehea la ia ?'* "O, he meahou kela ia'M," wahi a'u. • "O, ua pau na mea i ka hoolalaia no ka aha hulahula," i hooho ae ai o Faletiza iloko o ka akaaka leo nui ana. "Ua ike au ua makaukau." | Huli mai la o Konela Setipa a nana pono mai la inaluna o'u a pane mai la me he kauoha !a: "He mea pono e hana oe a lilo mai kona aloha ia oe i keia po e " | "Hiki no :a'u," wahi a'u i kahamaha aku ai i kana olelo ika pu ana ae oka olioli iloko o'u, "ina owau wale no me ia. Mai manao oe he hana paakiki ioa hoi ia ia'u." Hopiopio himeni ae ia o Faletiza e hoike mai ana i kona olioīi, alaila, pane mai la: "E loaa i'o ana no ia oe me ka maalahi loa. E hoolohe mai no hoi kakou i keia. Aole no o'u makemake e kamailio, aka, aia hoi kakou ke kamailio nei no ia mea, nolaila, e hoike ae hoi au ia kakou." i "Ua ha'i mai o Kaunawahine. Halega ia'u ika pipili loa oka puuwai oke k?ikamahinealii i ka moi. Mai ka la poni moi ka hooI maka loa ana oka ikaikā oia mea iaia. Ao ka olelo e oleloia nei i kona eha ma ke kulana hoopahemohemo o ka moi he mea oiaio ia." I "He ipu i piha i ka i'a." wahi a'u i hoolalau wale ae no. ! "Tat, tat!" i hooho ae ai «o Setipa. "Ke manao nei au ua papaleo hoohie mua no oe me ia ke pipili loa nei kona aloha ia oe. Nolaila, i wahi olelo iki wale no kau e hooia aku ana aia kona puuwai iloko o kou o koiala olu mai no ia." A oiai, o Faletiza kekahi ma ka hooipoipo ana me kana aloha

ua ike mai la no kela i ko'u a kau mai la i kona lima maluna o kuu poohiwi me ka pane leo ole mai ia'u. (Aole ? oaa.)