Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 35, 31 August 1906 — HOOKIPA OHAOHAIA KA ELELE KALANIANAOLE MA KA AHAAINA HOOHANOHANO I HAAWIIA NONA E KA POE KALEPA. Ikea Kona Hilinaiia ma na Ha'iolelo a Lunakanawai Federala S. B. Dole ame Kahi Poe e Ae. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HOOKIPA OHAOHAIA KA ELELE KALANIANAOLE

MA KA AHAAINA HOOHANOHANO I HAAWIIA NONA E KA POE KALEPA.

Ikea Kona Hilinaiia ma na Ha'iolelo a Lunakanawai Federala S. B. Dole ame Kahi Poe e Ae.

l'a malamala ae ka ahaaina a ka Hul' Kalepa o Honolulu nei. no ka hano,iano o ka Elele Kalanianaole ma ka po Poalua nei. maloko o ka Hokele lana. Aole o na mea ai wale no na mea I hoomakaukauia no ia po, akav o na haloleio kekahi e haawi ana i na hoomaikai kiekie ana no ka Eleie a ka Lahui. l T a malamaia ae ka ahaaina maloko o ke keena nui o ka hokele. a inaluna o kekahi pakaukau nui i nonoho ae ai kekahi mau keonimana he kanawalu. ;v puni ua pakaukau la. Ma ke poo o ke pakaukau ka Hui Kalepa ma o Mr. G. W. Smith la, ka peresidena o ka hui; a ma kekahi poo hoi o Jas. F. Morgan, ma ka aoao o ka Oihana Kalepa. O ni poe l komo pu mai iloko o keia hanohano i haawlia t ka Elele o Mr. Flanking, a ma kona aoao akau aku, ka Elele Kalanianole ame W. A. Mears. ka mea ma ka aoao o ka Oihana Kalepa o Portland. ma kona aoao hema aku ka Lunakanawal Amerika B. Dole, LoJo o ka Aha Aoana o Ameiika Breckons, Kapena Humphrey,

Mea Ukukala Brooke, o lakou na poe e nonoho ana ma ia poo. O kekahi poe e ae, o E. H. Paris, J. A. Gilman, Jas. Wakefleld, W. W. Hall, H. G. Dlllingham. A. N. Campbell, F. L*. Waldron, Geo. B. McClellan, W. R. Farrington, Jas. L. MeLean, E. R. Hendry. F. E. Blake. H. P. Wood, T. F. Lansing. C. C. Eakin. J. T. Warren, R.- W. Auerbach. R. J. Buchly. Paul Ehlers, F. Freudenberg, W, Heye, C. G. Owen, Norman Watklns, G. F. Bush, J. H. FuHer, John Andrade. J. C. Qulnn, Chas. Bell!na, Chas. Bon, W. G. Hall, R. B. Booth. H. H. Williams, Geo. Henshali, F. W. Macfarlane. W. O. Smlth, G. P. Wilder, A. J. Campbell, J. A. Kennedy, Fred L#ewis, R. R. Reidford, W. W. Harris, G. J. Waller. Capt. Dre\v. W. T. Lucas. A. A. Young, Chas. Crane. Edward Dekum. W. W. Kirkland, Frank HaJstead. A. Hocking. Fred Harri9on, O. Swain, W. H. Mclnerny, A. F\ Clark, Capt. A. L» soule, W. H. Smith. Jno. A. Hughes. L. B. Kerr, J. O. Lutted. A. F. Wa!l. Theo. Wolff, H. P. Roth. D. W. Anderson. W. M. Bray, Wm. Johnson. A. P. Taylor. R. H. Chamberlain, L. E- Plnkham, Capt, Slattery, Dr. L. E. Cofer, R. C. Btackable. E. C. Petera. 1 Ua wehe mua ia na hana palna oia po ma na olelo hook&au mai ia Smith mal, e pilt ana no Pere«idena Roosevelt. ame ka Elele Kalanlanaole. Aiaila kaheaia aku la ka Elele e haioleio mai. a me na leo huro o ke ohohla I ku ae ai oia a hmawi mal la i kona hoosnaikal I ka Ahahui no ke kan ana aku i keia hanohano maluna ona. "O na hana." (dutles> wahi ana. "ola ka'o • hooko mau aku a hiki i ka hopena. Ma ko'a ano Eleie no kēla Tbcitori I ka Ahaolelo ma Wakinekona* e hana' a e hooikaika no au no ka pono o keia

Teritori. a i tnea nae e holomua al ka'u mau hana e hooikaika ai ma Wakinekona, aole ho e hiki i a'u hookahi ke hana. ke ole e loaa na kokua ana mai ka lehulehu mai. "Aole o ka imi wale no ka*u hana i jia mea e Joaa ai i keia TeritorL kekahi mau iw>no nui. aka. o ke ku mau ana me ke ;klai makaala i ha mea e hooi ii ae iii ka holomua o ka aina. Aole paha he hoomaopopo o na kanaka i ke ano o kii hana a ka Elele e hele nei no Waklnekona. Aole o ka hoouna ana i Eiele e haawi i mau haiolelo maiuna o ka papahele o ka Hale o na Lunamakaainana. ka mea e loaa ai ka holopono o kana mau hana i manao ai, aka o ka haiia wale no ana e hana ai oia no ka hpohoa'.oha ana aku me na hoa o ka Apaolelo e halawai mal ana me ia. A o ka hua oia hana o ka m>ohoaloha ana, ua ike oukou ma ka|moolelo o na hana o ka Ahaolelo e pili ana i ka hooikaika ana o kekahi mdb Lunamakaainana no ka pono o Hawaii nei; aole hoi 'ma ka haiolelo ana;

"E like me ka loihi o ko'u lilo ana i Elele no keia Teritori 1 Wakinekona. ke manaolana pei au, pela no ka loihi o ko oukou kokua ana mal ia'u ma ka'u mau hana apau e lawelawe ai, elike me ke kokua ana mai o ko oukou kanaka o Mr. Hatch. e noho mai la ma Wakinekona. ame na Elele no hol a oukou i hoouna ae ai i kela hooilo aku nei. Me ka nana ole owai la ka Elele e hoounaia ai, ina paha ua makemake a makemake oie oukou iaia, e hoike ana ia i ka Ahaolelo Lahui he manaoio ko oukou iloko ona, a o kana mau mea apau e hana ai, he mea pono oukou e kokua. a ina ao2e e loaa na kokua ana mai ia oukou aku. e> 1110 ana no kana mau hana i mea 010. "Aole au he kanaka kakaolelo. aka, ke manao nei nae au ua hoomaopopo maoli oukou i na mea oiaio a ka Elele i hana ai. He hookahi no kahua nui 0 ka hlki ana o kana mau hana ke noonooia. oia no ka loaa ana'o k& ike hoohoaloha laia. Aole he ninau hoopaapaa ka hana a na Elele a oukou 1 hoouna ae ai iloko o kela hoollo aku nei, ua nui maoli no ko lakou hooikaika ana ma ka lakou miaiona. a ua oi aku ka hana I hanala mamua o na mea t i manaoia, a ua hoolilo ponoia ke dala, no ka pono o ka lakou hana." (Paipai nulla.) O Sanford B. Dole kekahl t kaheala ae e haiolelo. a wahi ana: "Ke haiwi aku nei au I ko'o hoomaikai i ka Ahahul Kalepa no ka haawi ana mai ia'u I keia manawa maikal e haawi ai i kekahi halolelo imua o oukou. e pili ana 1 keia Terltori o HawalU i aloha noi ia hoi e kakou. Ua haiawal. au ma kekalii poe kanaka o kete mau 'mokupunl 1 ka manawa mamiia aku o ke Aupuni Moi. a ttā l»oike mai lakem i ka

makemake l ke Aupunl Terltori. O ka noho kuokoa ana o ke Aupuni Moi ame ke Aupuni Repubaiika o Hawaii nei ia mau la he hana wale no ia no ka ma'nawa; aka, i keia manawa ua liio kakou no Amerika Huipuia, he Aupuni hoi e hoomaluia ana e ke ano hooponopono noeau a punl ke ao nei. Ke manao nei au. ua hiki mal ka manawa a kakou e olelo ae ai, elike me ka ke kanaka haku meie i oielo ai: 'E hoopaa i ko kakou kaa lluna o ka hoku.' "Aole he mea a kakou e kanalua ai i keia manawa. o keia ame keia poai e manao ana e hele ma ke alanui o ke kalaiaina, e ho-a aku l ke ahi mamua o kona alahele. Aoie e lilo ka ike aiakai o kekahi iahui i kuhikuhi no kekahi, ke oie e hoeueuia oia ma na hana hooponopono o ua lahul la. B lilo ana na hooponopono ana a kekahi mau Lahul I mau mea kokua nui mai ia kakou, aka o 'ko kakou manao ana e. heie aku ma ka moali o kekahi lahui, aole loa e hiki ia kakou ke hana peia. j "O ke ano o ka noho ana o keia mau Mokupuni, ko lakou mau moolelo kahiko, ke ano o ka noho ana o na, kanaka, ame kekahi mau mea hoopllikia e ae i hoea mai ai ka ninau ano' nui e hiki ole ai ia kakou ke hoohalike ioa aku me kekahi mau lahui naauao. Ua hoea mai no keia ninau iloko o ka manawa e ku ana ke Aupuni Repuhalika o Hawaii, a pela nohoi Ina la hoopulapula mua o ke Teritori. O na hooponopono ana o kekahi mau Teritori ame na Mokuaina, aole i liioia mau hooponopono ana i mau mea kokua mai ia kakou. Eia no kakou ke hoomaopopo nei 1 ko kakou ano, aka ke kau aku nei nae ko kakou mau maka maluna o ke Aupuni makua no ka loaa mai o kekahi mau alakai ana e pono ai kakou. "U noonoo nui au i ke Aupuni o Nu Kllani me kona lahui kanaka pui. a ke holopono nei ka lakou hookele'ana i ke aupuni, me ko lakou pakiko ana i ko lakou mau loaa aupuni, ka mea hiki ole hoi l kekahi mau aupuni naauao o ke ao nei ke hana. Eia hoi kakou me na lima i piha me na ninau ano nui i ala mai mamulL o ka ninau pili iii. Eia me kakou i Hawaii nei kekahi mau kanaka e ku nei ma ka aoao o kekahi mau iahūl nui o ka hohua nei. a mamuli o keia mau iahui Uke ole ke kumu e holomua ole ai ka hoonee ana aku 1 ke kulana nee mua ko kakou mau hana mikiala. "O ka ninau waiona, hoonaauao ame ,na aina aupuni, he mau nifiau pohihihi loa keia ke pane mamuii o ka nui o ka heluna iioko o keia mau lahui e noho nei maanei. "Na kakou no i kono aku i na lahui like ole e komo mai iloko nel o ka aina. mamuli o ka oihana mahiko, akaaole nae e iii aku na ahewa ana maluna o ka hana mahiko no ka mea he hana hooholomua ia i ka aina, aka he hookahi nae mea maopopo ioa, eia keia mau lahui like ole io kakou nei, a heaha auanei la ka kakou mea e hana aku ai maluna o' lakou. "Eia ke hanau nui nei ka iahui lapana ma Hawaii nei, a e hiki mal ana |ka \a e lilo ai na keikikane apau i j poe koho balota. He heluna mahuahua • no hoi o lakou e hele mau nei iloko o na kula hoonaauao o kakou. Ke ma(ka'u nei kekahi poe o kakou T e lilo aku >ana ka hoomalu ana o keia mau moj kupuni iloko o ka lima o keia lahui j iioko o na makahiki he umikumama..lima a iwakalua paha mai keia manaIwa aku. .... . j "Aole o'u manao he ninau koikoi loa . keia a maiia paha ina e oi loa io ae ana iko lakou heluna alaila e loli ae ana ■ paha kekahi mau ano hooponopono ana iloko o na hana kalaiaina ame ke ano o kahoho ana. He mea pono no ia kat kou ke hookomo i keia aina ma na lawelawe hana ana o ke ano Amerika • maoH. Ke hooikaika a ke imi nei ke Komite Hoeueu i kekahi mau hana e . huki nui mai ai i na kanaka kuonoono o waho <ntai, me ka manao ana e , lilo lakou i poe makemake ia Hawail ( nei. j ''Ua makemake au e holke aku i ke- . kaiii mau ano o ka mea nona keia {hanohano o keia po, ka Elele Kalanlanaoie, He mau makahiki 1 hala ae' nei. ua hele au me ka Elele ma kekahi f huakai hahai holohoiona mt ka Mo-{ kupunl o Hawall. & ma ia huakal i hoike mai ai oia i kela hoopaahaoia ana • iloko o ka makahiki 1895 e ka Reput>a-) Hka o Hawaii, me he mea la e haha'i mai ana oia 1 kana huakal makaikai> a puni ke ao nei. me ka naha ole I na ehaeha ame na pilikia i kau mai ma- j luna ona iloko oia hoopaahaoia ana. { "O ke kumu o ko'u kamaJlio ana ae la 1 keia ano o k& Elele. no kuu ike ana, he kanaka oia i makemake nuiia e na i poe koho baiota o na mokupuni iike { ole; a ke manao nei au o kona komo ana mai a hui pu me na hooponopono» ana o keia au hou ua hoopomaikai nuii *ku oia i kona l&hul oonoi. {

ELELE KALANIANAOLE.