Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 36, 7 September 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

i 'i. MOKUNA X. * "AE, UA ALOHA WAU IA OE." "Ua manao no hoi au, M wahi hou a Setipa me kahi minoaka iki maluna o kona helehelena, "he mea maikai no e waiho aku i kau noi i kona lima i keia po/' "Auwe no hoi e r " wahi a'u me ka puiwa nui. "A i ole e hookokoke aku no hoi la, a na'u hoi ia e hoouna aku i mau pepa/' wahi hou ana. "Aole a f u hana oia ano e hana aku ai, a aole no hoi au hana o kau i hoike mai nei e hana aku ai," wahi a'u i pane hou aku ai. "Aole loa au e ae iki e hana i kekahi hana e kolohe wale aku ai no i ke kaikamahineaiii." Hakapono mai ia na maka o Konela Setipa maluna o'u me kahi minoaka maluna ona aole nae he pane leo mai. "Ina pela, alaila ua pono," wahi ana mahope o ka hamau iki ana. "Aole no he maikai loa o ka hookikina loa ia oe e hana pela, aka, aohe no he hewa o ka hamohamo wale aku no ou, ina he mea hiki. A e noonoo ae hoi kakou no ka Duke." r "O, makehewa ka noonoo ana nona i keia manawa. Apopo, alaila hapai ae i kona l»ih;a. E holoholo iki kaua e Faletiza iwaho i ka malapua," wahi a'u. Ua loaa ia Setipa ka ike ua anoe ia ko'u noonoo mamuli o na kukaiolelo ana maluna o ke kaikamahinealii, nolaila, ua hookuu mai la oia ike kamailio hou ana maluna oke kumuhana. Ua ike pu iho la no hoi au i ka maiau o ka noonoo o ke Konela ma ka ae ana e waiho ana i ke kamailio hou ana maluna o ke kumuhana. j Aia no hoi au ke ui pu la i ke kumu o ko Konela Setipa koi ia'u e hooipoipo me kt kaikamahinealii Falevia, a mahope o ka noonoo| ana ua loaa mai la no ia'u ka'u haina. Xo ka mea paha, ua ike oia he| wahine u'i maoli no ke kaiknmahinealii a aole e nele ka lilo o ko'u puuwai nona, a ua ike pu no hoi oia he kanaka ume puuwai no hoi au pela oia i ike e ai i ke kumu o ka lilo ana mai o ko ke kaikamahinealii ia'u e like me na olelo i loheia mai. Aole wale ia o ke kumu i ka'u noonoo ana, aka, ua loaa paha iaia ka ike, he mea pono e haule ke kaikamahinealii Falevia i ke aloha no ka moi, no ka mea, i ka manawa e pakele ai ka moi maoli a hoi hou oia i kona nohoalii, alaila, he niea ia ua maopopo loa, he mea pono ia Falevia e lilo i Moiwahine, a no ia kumu i kupono loa ai ka lilo mua ana mai o kona aloha ika moi mamua oka lilo ana ika duke. Ama ia mahele ke ike la wau i ka noeau o ka manao o Setipa. Ak£ ina aole e hoi hou ae ana ka moi ma kona nohoalii a ua haule nae ke kaikamahinealii i ke aloha no ka moi, ana paha e manaoio nei o ka moi maoli no ia. alaila, heaha iho la ka pane ma ia mea? Ama ia mea aole no makou i kamakamailio iki. Ua loaa no nae ia u ka manao, ua hoomaopopo mua no o Konela Setipa, ina e ku ana nia ia ano, alaila o kona manao maoli no oia no ka honoho niau-.loa ana ia u maluna oka nohoalii o Luritania. Ua oi aku kona hoonoho ae ia Satana i moi no Luritania mamua o ka ae ana aku ia Mikaela Eleele kana haumana e noho ae ma ia wahi. I ka hiki ana mai ike ahiahi i hoomaka ai ka hulahula. Ana u i wehe niua nia ka hulahula pu ana me ke kaikamahinealii Falevia. He nui hoi kau o na maka i ka maua hulahula ana me na hooho mahalo ana. A pau ia me ka poe no hoi e wili ana me ko lakou mau paka-na ua noho iho makou ma ka papaaina. A hapalua paha o ka makou ai ana, oiai, ke.uluku nui iloko o kuu puuwai e hoouluku nui ana no ke kaikamahinealii, ua alawa aku la hoi au iaia a i ko'u puiwa nui e nana mai ana no hoi kela ia'u me ka hanu nui ana iho a hanu nui iho la no hoi au. No ka hiki ole ia uke hoomanawanui ua ku maoli ae la no wau iluna a wehe ae la i ka pua rose ulaula e kau ana ma kuu umauma.,ame ka lipine ulaula no hoi ona i nikiiia ai i omouia mai i ke pihi hoohanohano ua hoolei aku la wau ma kona a-i. A iloko o na leo hooho hauoli no ka'u hana i noho iho ai au ilalo i ko'u noho. Ike aku la \v«u ia Koneh Setipa e minoaka ana iloko o kona kiaha waina ana e inu ana. A hala ia ua nee aku la ka papaaina e like me ka mau. Lou mai la o Setlpa ia'u akuae la wau, haawi aku la i kuu lima i ke kaikamahinealii a kuikuilima pu aku la maua a holo no kekahi wahi iumi uuku kahi i hoomakaukauia i kope no maua. Hele aku la no hoi na maka hanohano e ae me ka lakou mau leele iloko o ko lakou mau lumi i makemake ai a ma na wahi e ae no hoi o lakou 1 makemake ai a koe iho la maua i ko maua lunii o maua wale no. O ka pukaaniani o kahi lumi e huli ana i na kihapai pua o ka paalii e moani mai ana hoi ke ala, a e konane iho ana kahi mahina, nona hoi keia walii hooheno: Mahina opulepule, Ka'u nanea nei; I ka olu o ke Kiawe, O na po kehau. He po malie kela a oluolu no hoi ke ea. Aia o Falevia kē noho la ilalo, a ku aku la wau ma kona aoao me ka piha o kuu puuwai nona ana paha e ike ole la. a iau e alawa ana iluna ona e moni ana kuu uhane i kona wahine u'i, hoomanao koke ae la wau o ko'u wa keia o ka hana. E nana mai ana no hoi kela a hui )ike a<! la ko maua maka, ia manawa koke no i ulupuni ae ai kona mau papalina i ka ula nohea o ka wahine u'i me ka hanu nui ana iho. • ? -u la manawa ua kupouli mai hi oloko o'u a poina ae la wau īa u īho. A ina no o oe ka mea ma ko'u wahi ia po me ua ui nei e poina ana no| oe ia oe iho. Pau loa ae la kou hoomanao ani no ka moi e noho eha-1 eha ana iloko oke kakela o Zetlena. Poina fu iho la no hoi au ika moi o Setirela. Ona mea iloko o kela rumi inukope he kaikamahinealii ahe kanaka ma ke kulana moi oiaio ole. Manao anei oe he hoomanao wau ia mau mea ? Aole. '~11 O ka'u i ike ai he okoa loa. Ua kukuli iho la wau ualo a nopu aku la i kona lima a paa iloko o ko'u me ka pane leo ole. A heaha no hoi ka'u e kamailio ai ? No ka inea aia na ea huihui ke pa kokoloho la iloko o kahi lumi nm kahi pukaaniani e pai mai ana ia'u o ko u wa keia. ia'u i honi iho ai i kona ihu, ka honi mua ioa o ke aloha. Ua pale koke mai ia kela ia'u me ka pane mai: '"A, he oiaio anei h? a i ole mamuli paha o kou ike he mea pono "Ae, he oiaio," wahi ait i kahamaha aku ai me kahi leo nahenahe. fc he mea oiaio. ua aloha au ia oe aoi aku mamua oke ola e ola nei iloko o*u. Ae» ua oi aku mamua oia mea. He oiaio ia " A6te oia i ninau hou mai ta u no ka'u wehewehe e like me ka ninau ole oka ipo i noho io maoliia eke aloha. Nee mai la oia a kokoke ta*u alaila. hawanawana mai la me kahi leo uuku: t . "O ina aole oe he moi. alaila. ike pono oe i ka nui o kuu aloha la oe. Pehea !a wau i aloha loa ai ia oe i keia manawa e Kiuioloio. "Keia manawa?" i ninau aku at a«. . 4< Ae. mahope waie iho nei no. Aole, aole au i ike ,ke aloha ana *° U S£l, au ik« ta«o« «o k» ! «•»«■• mai oia ia'u-ia Lui!ofina Rudololo Residina maol., aole i ka w alaUa " P ° "Aole . a o U nran e ?« i t^ala-um a amua?" « mna« akn « au.

i Xana mai la oia ia u rae na oiinoaka maluna o kona helehelena a [■ hawanawana mai la. ! "Me he mea Sa i -aloha au no ko kalaunu. Ae hoomaka kuu ike ana i ke aloha ia oe ma ka la poui. ? "Aole mamua?" i ninau hou aku ai au.A ! VO na haawina maikai hoi ma kela a ma keia aoao. Aole nae o I hf (>h*iahala i kou heluhelu ana ma na buke e ae. ke loaa lakou ia oe/"| f aku la o Linekona, "Malia paha, e Joaa ia'u kekahi mau buke, L mai oa kamaaina mai o nei. aia a halawai pu au me lakou. e mnau no wau; aka. o ka Baibala hookahi nae kau mea e heluhelu ai, a hiki aku 1 ka nianawa e loaa mai ai." Ptne mai la o Aberahama y "Ua oi no hoi ha kou akamai ma ka heluhelu palapala i keia manawa, mamua o kuu wa i haalele ai i ke| kula," (Manao iho la paha oia, he mea keia e hooiaio mai ana i kona , eini ole ihope.) j \ 'Pela io no, aka, he makemake nui ko'u ia oe e holo imua, nolaila, ' !ie p?»nc no ia oe ke heluhelu mau i ike oe." | 'Wole o'u makemake e heiuhelu i ka Baibala wale no. aka, o na fcukc e ae no hoi kekahi." IMinoaka hou iho la oia. "Me he mea la he olioli loa oe ke pane aku wau u ae," i haina. wahi a ka u'i. •'A he oiaio anei ka "ae."?" "Ae." wahi ana i pane mai ai a me ka nahenahe no hoi, alaila, pane hou mai Ia oia, "E makaala a e akahele oe e Rudolofo me ka malama pu ana e kuu aloha. E huhu ana oia ina e ike ana." "Heaha! O Mikaela? Ina oia ka mea e- " "Heaha ka poino ana e hana mai ai?" i kahamahaia mai ai au. Aole au i pane aku no ka mea ua ulupuni mai Ia wau i ke aloha nona i mea no'u e olelo ole aku ai i ka mea i kupono ole ia u ke olelo. Nolaila. hookuu aku la au mau lima a hele aku la ma kahi o ka pukaaniani no ka hoomama ana ia'u. I "Ina aole owau ka moi," ia'u i pane aku ai, ina o ko u ano he makaainana wale " Mamua o ka pau pono ana o ka olelo ua paa hou mai la kuu mau lima iloko'o kona me ka pane pu ana mai: Ina 110 oe he paahao iloko o Setirela, he moi no oe iloko o kuu puuwai." x Pii ino ae la ko'u ulu'puni alaila hapai ae la au i ka lima palupalu a pane hou aku la: Ina aole au.he moi '•Pau. Ua lawa," wahi ana i hawanawana mai ai. "Aohe a'u kanalua ana. A, e Rudolofo, o ka nanaina anei ia o ka wahine e mare ana me ke aloha ole e like me ko'u maluna o'u ?" Alaila upoi iho la oia i kona mau maka me kona mau lima. No kekahi mau minute i ku pu ai maua malaila ia u no hoi e apo aku ana iaia, iloko no hoi o'u e uluku ana. "Falevia," wahi a'u i pane aku ai me ka leo ano-e, "aole owau ka 99 A ia'u i olelo ae ai, a iaia no hoi i nana mai ai ia'u lohe aku la maua i kekahi wawae e koekoele kaumaha mai ana mawaho o ka pukaaniani ma kal lanai a'kū ana he kanaka ma ua pukaaniani la. Auwe ae la ke kaikamahinealii me ka leo puiwa aole nae i ka nui loa. A na ia mea no hoi i kahamaha ae ai a oki pu ia ae la ka'u olelo me ka pau pono ole. Ike like aku la maua i ua kanaka nei o Konela Setipa no me ka helehelena kuoo. "E kala mai ia'u," wahi ana, "aka, no ke kali loa o ka Mea Hemolele ke Kadinela a hala ae nei keia hapaha hola no ka haawi ana i kona aloha i ka moi. pela au i hiki mai la e hoike aku." » Huli aku la wau a nana pono aku la iaia ma kona mau maka. Pehea la ka loihi o kona hoolohe ana ia maua aole i maopopo ia u. Aka, ua hoea mai oia mahope iho o ko maua hui ana he mau ipo. "Aohe pono kaua e hoolilo ia kaua i mea nana e kali mai," wahi a'u. Aka, no Falevia, me he mea la aohe ona nana no ke Konela no kona ano hilahila ole, eia nae, ua pii ae no ka ula ohelohelo o kona mau papalina. Ua haawi aku no oia i kona lima ia Setipa me ka pane leo ole no nae. A iloko o ia pane ole ua hiki no i ke kanaka ke hoomaopopo i ke ano maoli o ke Aliiwahine. oia hoi he wahine oia i piha i ke aioha. A aia hoi maluna q ka helehelena o ke koa na hiohiona o ke aloha no kona moiwahine, a ma-ia ano i hapai ae ai oia i kona lima a honi iho la me ka pane ana āku: "Iloko o ka hauoli ame ke-kaumaha, iloko o na wa maikai a iloko no hoi o na wa kupikipiki-o e ola mau loa kou Mea Kiekie. Hoomaha iki iho la oia alaila pane mai la ia'u me ka huli ana mai ia'u a ku pololei ae Ia ma ke kulana koa, pane mai la: / "Aka, mamua o na mea apau ka moi—e ola mau loa ka Moi. Huli mai la o Falevia ia'u a nana pono mai la me ka hopu ana ma/ i kuu lima a honi iho la. Komo hou aku la maua iloko o ka lumi hulahulaPa no ko'u haawi ana aku i ko'u aloha i ke Kadinela ua hiki ole ia'u ke alo ae mai ke kaawale ana mai ia Falevia a ia manawa no hoi i puni mai ai oia i kona poe aialo e ohaoha ana iaia, a ike pu aku la no hoi au i ke Konela e hui pu ana me lakou iloko o ia olioli like ana me ka loaa pu ia u o ka hoomaopopo la aia oia ke hoolaha la i ka nuhou maikai e olioli ai na niakaainana, no ka hookupaa loaa ana i ka nohoalii a no ka hoohoka) ana ia Mikaela Eleele. He hana hoi no ka pono o ka moi e noho la i Zedena. 1

| Ua hooi !oa ia akn kona haaheo ika ike maoli ana mai ia'u e kuiIknilima ana i kc kaikamahineaiii mailuna aku o ka Haleaiii ma ke ala- | pii noialo oo ke kaa aiii o Falevia eku ana. Aua hooi ioa ia aku kona | pīha hauoli t ka pihe omua o ka Halealii i ka huro, no ka mea aia na ma- ! kaainana ke piha la ake huro la. Ahe pa'iakuli maoli no hoi. Heaha ka mea hiki ia'u ke hana? Ina no wau e hal maoli aku ! ana i na kanaka aele owau ka moi aole no wau e manaoioia mai ana, a e kapaia q?ai no wau he pupule. Aka, aole no i maalo ae ko'u hoomanao mau i ka ke Konela mau olelo ame ka nele ole no hoi ia'u o ka hoopakele ana i ka moi i hoopaa ptoia ame kona nohoalii. a i keia manawa no ka hoopakeie pu ana i ke kaikamahinealii Falevia mai ka marc ana aku ia Mikaela Eleele. N'olaila. i kela po ua ku aku wau imiia | o Setirela holookoa he moi nona a he mea i kohu pono loa i kokoolua no ke kaikamahinealii i ohaoha loa ia e na makaainana. Pau na mea apau i ka hoi. A kqe iho la maua o Konela Setipa iloko o kuu lumi komo lole. Oka hora ekolu paha ia oka wanaaa Ua hoi mua aku o Faletūa e hiamoe. Maluna oke pakaukau e waiho ana he pua rose. Mai a Falevia mai ia, mai kona umauma kahi ona i kau mua ai. a mamua o kona haawi ana ia*u ua honi mua ae oia. Anehe ae ia ka lima o Setipa e hopu a me ka hikiwawe no hoi au i pale ae ai me ka pane pu ana aku: "Na'n kela. Aohe nau a aohe no hoi na ka moi.'* "Ua<maikai ka kakou hana i keia po/* wahi a Setipa, "no ka mea ua pomaikai ka moi. Xana aku Ia wau me ke ano huhu, a pane aku la me ka leo kalakala: 4i Aole paha ia na ka moi. No keaha ka mea e hiki ole ai ia'u ke lawe mai no'u iho?" Haawai mai la oia i kona lokahi me ka'u ma ke kunokunou ana a pane mai la: "Ke ike la wau i ka mea iloko ou. Ae, ua maopopo ia'u. Ua hanau hanohanoia mai no oe ke kumu o kou pomaikai ana?' 4 *Ua waiho mai anei oe i hanohano no'u i ninau aku ai au. "O, aole. Aka oka liamohamo wale aku no la ike kaikamahine la oi?. ka " "E kalaia niai au eke Konela. lna wau aole he mea ino loa a lilo i mea haowale, a ina oe i makemake e waiho i ka moi i Zedena a popopo īa'u ame Mikaela Eleeie e paani e like iho la me keia, ae anei oe e hahai maliope o'u ?" 44 Ae, me ka hoopaapaa ole e hahai no wau ia oe." he mea pono kaua e hana koke a i ka manawa koke no. Ua ike a ua lohe oe i na mea o keia po, a "Ae, ua lohe au/ ? wahi ana i kahamaha mai ai ia'u. r ina ua hoomaopopo ia oe ke kaona o ia mau mea, alaila ua pomaikai oe i kou ike mua ana, aka, ina aole, alaila no oe iloko o hookahi pule i koe ke ae au e hana pela. Ke ike mai la anei oe ika u e kamailio nei?" "Ae, ke ike la no wau." wahi a Setipa me lee ano hakumakuma o kona lae. "A ina ua ike oe a i manao e alai ia'u mai ka hana ana aku pela, ke hooholo wau e hana pela alaila, o ka hana hiki wale no ia oe ke hana oia ka pepehi maoli ana mai no ia'u a make ke ikaika oe oi ae maluna o ko'u." "Ina e hiki mai ia manawa," wahi hou a Setipa, "alaila, o oe ke hakaka mua mai ia'u a pepehi mai ia'u.". "A ina nei no ka hana aku pela," wahi hou au, "alaila, e ha i aku . wau ia oe, ua hiki loa ia'u ke hoala i ko ke kulanakauhale nei iloko o ka hora hookahi, a ua lawa ia ikaika e luma'i aku ia oe ame kau mau hoopunipuni apau a lilo i mea ole." "He mea oiaio ia," wahi ana, "a ke hoomaikai nei au no ka'u mau a'o ia oe, no ka mea ua hiki io no ia hana pela me ka manaoioia mai e na makaainana." "A ua hiki ia'u ke mare i ke kaikamahinealii me ka hoopaapaa ole, a hoouna aku ia Mikaela Eleele ame kona hoahanau i ka —— ' "Aole au e hoole ana ika hiki ole ia oe, wahi a Setipa i kahamaha mai ai ia'u. "Alaila, e ke Konela," i hooho leo nui ae ai au me kuu o ana aku i kuu iima-akau imua ona no ka luluiima ana, "e heie kaua i iieiiena, a e opa pu aku i keia Mikaela Eleele, a e hoihoi mai i ka moi i kona wala i kuleana # . Nana mai la o 3etipa ia'u no kekahi mau minule, alaila, ninau maa la: "A o ke kaikaniahinellii hoi?" Kulou iho la wau a hui ae la ka pua rose e paaia ana e kuu l»tna a mawaena o kuu lima ame kuu ihu i lumilumiia iho ai ka pua i haina no kana ninau. Kau iho ia o Setipa i kona liina maiuna o kuu poohiwi a hawanawana mai ia ia'u me kahi leo uuku me he mea la ua hanupilo: "O oe ka Elapoga maikai loa iwaena o lakou apau. Aka, aohe hiki ia'u ke alo ae. Ua noho wau aaipume ka moi ahe kauwa hoi nana. Eae aku ana wau i kau. E hele io kaua i Zedena. I A hopu koke aku la wau i kona lima me kuu puili ana aku iaia a huhui like ae la na ike o ko maua maka ua pulu i ka waimaka. j <Aole i oau.)